Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

120 objekte familjes së Adem Jasharit rikthehen në Kosovë

by

TIRANË- 120 objekte të familjes së Adem Jasharit, të cilat u restauruan në Shqipëri, i janë dorëzuar të martën Fondacionit “Adem Jashari” për t’u ekspozuar në Prekaz, të Kosovës. Objektet janë kryesisht veshje dhe orendi shtëpiake, të mbetura pas djegjes së kullës së Jasharëve, gjatë luftë për liri në vitin 1998. Këto objekte janë restauruar dhe konservuar në Muzeun Historik Kombëtar, në bashkëpunim me Laboratorin e Institutit të Kulturës Popullore.

Puna për restaurimin e veshjeve të Adem Jasharit dhe familjes kishte kohë që kishte filluar. Objektet janë gjetur në familjen Jashari në Prekaz pas luftës. Në kohën kur janë sjellë në MHK ato ngjanin me një grumbulli rreckash të dëmtuara, ku dalloheshin ende shenjat e djegjeve, të përlyerjes me baltë, por edhe të luftës. Triko grash, mëngë rrobash, këmisha burrash, triko e këmishë fëmijësh, çorape burrash e grash, por edhe pjesë të djegura perdesh apo jorganësh që janë përdorur nga familja Jashari gjenden mes tekstileve që sot, janë restauruar. Është dashur shumë punë për pastrimin dhe restaurimin e tyre, disa prej të cilave kanë qenë mjaft të dëmtuara.

“Një vit më parë, nuk dinin nga t’ia fillonim, pasi ndër objektet e familjes Jashari ne zgjodhën ato që ishin tejet të dëmtuara. Një pjesë e këtyre objekteve që ne restauruam ishin dëmtuar në mënyrë ekstreme. I depozituam në Muzeun Historik, ku i lamë për një periudhë të gjatë për ajrim, më pas filluam t’i tërheqim pak nga pak dhe pas restaurimit po i kthejmë sërish në Prekaz. Ishte punë e vështirë”, shprehet për mediat restauratori Frederik Stamati.

Në Kosovë janë mbledhur rreth 240 objekte tekstili që i përkisnin familjes Jashari, prej të cilave gjysma u sollën në Tiranë për t’u restauruar. Këto objekte erdhën në MHK në bazë të një marrëveshje me drejtorin e fondacionit “Adem Jashari”, Shaban Hoxha pasi në Kosovë nuk ka një laborator të specializuar për të bërë ndërhyrje të tilla. Ceremonia e dorëzimit të objekteve u zhvillua sot, në hollin e Muzeut Historik Kombëtar, ku të pranishëm ishin edhe përfaqësues të Fondacionit “Adem Jashari”. (Besi Londo-ATSH)

 

SHKOLLA SHQIPE NË MËRGIM ËSHTË DASHURIA E ATDHEUT

by

Nga Shaban CAKOLLI/

Shqiptarët janë populli më i lashtë autoktonë në kontinentin  europian,me një histori mijëra vjeçare të ngarkuara me luftëra, rrudhje kufinjësh,pushtime,përndjekje nga të cilat kanë përjetuar dhimbje dhe emigrime të një pas njëshme nëpër epoka,Për kundër këtyre përjetimeve të himbshme,shqiptarët kanë mbijetuar,duke trashëguar gjuhën e tyre amtare,duke 

ruajtur doket dhe zakonet,art,kulturë e traditë kombëtare,të cilat  ishin dhe mbetën bërthama e  çështjes  kombëtare.Shpërnguljet e para shqiptare janë shumë të  lashta,për të cilat nuk na takon  neve të shkruajmë,nga se për to është folur e shkruar nga historian shqiptar e botëror,shkrimtar e poet të shquar. Duhet pohuar me keqardheje emigrimet masive të shqiptarëve të kohës sonë,të cilat ndodhën për shkaqe të cilat i dijmë të gjithë ne,por edhe bota e gjërë.Kontigjenti më i ri i emigrantëve tanë,i përndjekur nga pushtuesi sllav,shtrirë nga shtresat intelektuale shqiptare,të cilët nuk pajtoheshin me politikën pushtuese sllave,në rrugën e tyre të detyrimit të braktisëjes së atdheut,ishin detyruar të marrin me vete  edhe familjet, prej të cilëve kategoria më e dhimbshme ishin fëmijët,këta engjuj të pafajshëm,të cilët pa fajin e tyre u detyruan të jetojnë në një shtet të huaj,me një gjuhë,kulturë,e rreth të huaj. Për këtë kategori të dhimbshme,shoqëria jonë ka punuar shumë,filluar nga intelektual të rrethit,veprimtarë kombëtarë,prindër,e mësues.Po flasim në shkrimin tonë për  mërgatën tonë shqiptare në Gjermani,ku gjindet një kontigjent i madh shqiptar me qindra-mijëra,ku mësuesit,prindërit e intelektualët tanë,të cilët duke vërejtur rrezikun që do të i kanosej fëmijëve tanë në mërgim,të  cilët në atë gjendje mund të i gllabëronte asimilimi,nisën aktivitetet e tyre për mundësinë e hapjeve të paraleleve të shkollave shqipe me mësim plotësues. Falë aktivitetit

intenziv, me gatishmërinë e kuadrit tonë profesional arsimor,mirëkuptimin e organeve gjermane,organet arsimore të Kosovës,në Gjermani janë hapur shkolla shqipe me mësim plotësues në çdo land,qytet,pse jo edhe fshat,aty ku ka pasur vullnet,edhe nëse ka pasur vetëm dhjetë nxënës shqiptarë.Shkollat shqipe në Gjermani janë organizim  i yni i fuqishëm në mbrojtëjen e rinisë sonë të mërguar,në funksion në çdo land gjerman,por arsimi është në kompetencë të pavarur të çdo landi,në rregullat e tyre juridike.Të zëmë në disa lande gjermane,mësuesit e shkollave shqipe i paguan Ministria e Arsimit gjerman,kurse në disa lande nuk ndajnë paga,por mësuesit tanë punën e tyre e zhvillojnë në baza vullnetare.Nëpër disa shkrime tonat kemi shkruar për shkollat tona shqipe nëpër disa lande:si NRW-së,e lande tjera,por duke i mbetur borgj disa shkollave shqipe mjaft aktive  në Stuttgart të Gjermanisë.Aty kemi një mësuese shumë aktive,një veprimtare të përkushtuar kombëtare,një krijuese të dëshmuar,mësuese me pregaditëje të lartë profesionale,kjo është mëuesja jonë e rrespektuar  Miradije Gashi.

Duke biseduar me mësuesen tonë Miradijen,ajo na njeh  me punën e saj me fatosat tanë  në mërgim atje,me kushtet e punës,përkushtimin e saj,pa anashkaluar edhe vështërsitë të cilat çfaqen nëpër kohë. Një mësuese me  vullnet të madh,me pamje krenarie,gjatë bisedes me të nxjerrim kuptimin e plotë të tërë angazhimit,se Shkolla shqipe në mërgim  është dashuria e atdheut.Duke biseduar me mësuesen e mirënjohur  Miradije  Gashi,ajo na thotë:Shkolla shqipe me mësim plotësues,si pjesë integrale e sistemit arsimor kombëtar ka qëllimet e veta. Ajo ka për objektiv që fëmijët tanë në mërgim të zotojnë sa më shumë shkrim-leximin në gjuhën shqipe,të kultivojnë letërsinë shqipe, të njohin historinëdhe gjeografinë etnike të vendit tanë, artin,kulturën dhe traditën kombëtare,të cilat  ajo i sheh si faktorët kryesorë për ruajtjen  e identitetit të fëmijëve tanë.Po ashtu angazhohemi të edukojmë nxënësit tanë të ndajnë respekt e mirënjohëje ndaj vendit mikpritës gjerman.Synojmë që me nxënësit tanë të ruajmë,mësojmë dhe përsosim gjuhën shqipe,shfrytëzimin e gjitha formave të komunikimit me gojë dhe shkrim,thotë Miradije Gashi.Po ashtu synojmë të i nxisim fëmijët të lexojnë vepra letrare shqipe,dëgjimin e radio-televizioneve në gjuhën shqipe,leximin e revistave shqipe,ku fëmijët të kenë hapur një dritare të atdheut,nga e cila ruajnë  në zemrat e tyre,zjarrin e dashurisë për atdhe.Zonja  Miradije  Gashi,na njofton se punon në shkollat shqipe të Shtuttgartit,si në  H……., Jan realschule,dhe Schilerschule.Ajo ka gjithësejt shtatëdhjetë e dy nxënës në këto shkolla,dikur kishte më shumë.Shkollat shqipe mësimet e tyre i organizojnë në shkolla të veçanta,por edhe të përziera,unë punoj edhe me klasë të kombinuara,ku ka vështërsi më shumë,por këtë e bëjë me vullnet e përkushtim  të madh të punës,thotë  mikja Miradije.

Padyshim,edhe interesimi i fëmijëve  është i madh,për dashurinë ndaj atdheut,donë të njohin aspiratat e përpjekjet e popullit shqiptar për përparim,dhe kjo na gëzon pa masë,shprehet mësuesja Miradije.

Ne angazhohemi edhe të ndihmojmë në tejkalimin e pengesave,arritjen e sukseseve në shkollimin e rregullt  në shkollat gjermane, kështu përvoja na ka mësuar,se nxënësit të cilët kanë ndjekur mësimin në  gjuhën shqipe,janë treguar shumë më të sukseshëm edhe në mësimet në shkollën e rregullt në gjuhën gjermane.Unë veç punës me nxënës kam edhe shumë obligime tjera  në familje,por mundohem  me tërë çenien të i arrijë të gjitha,pa lënë asnjëherë asgjë mangut në mësimin dhe edukimin e nxënësave tanë në gjuhen shqipe.

Jashta orarit mësimor,me nxënës  punoj edhe në aktivitete të  lira,me qëllim të kultivojmë të nxisim,zhvillojmë talentët në fushat e artit,letërsisë,muzikës,e forma tjera të shprehjes dhe krijimit artistik.Të arrijmë gjitha këto, duhet mund e sakrificë,megjithatë në mes tyre ndjejmë krenarinë shpirtërore e kombëtare,thotë mësuesja Miradije Gashi.Po ka punë,duhet kujdes, të gjitha  punët bëhen sipas plan-programeve,thotë mësuesja,madje edhe aktivitetet e lira janë të përcaktuara sipas plan programit.Këto aktivitete janë të lloj-llojshme na thotë  mësuesja, festat kombëtare,shkollore,kuiz diturive,programe sportive,takimet kulturore kombëtare,multikulturore.Në to duken dukshëm të arriturat e fëmijëve tanë në vullnetin e përkushtimin e tyre për kombëtaren,recitimet,këngët,vallet kombëtare,veshjet.Duhet punë me përkushtim,këtë e kemi dëshmuar përherë në këto aktivitete,na ka lënë mbresë interesimi i madh,i bashkatdhetarëve por edhe i qytetarëve gjerman që na ndjekin me interesim,kur demostrojmë vlerat tona kulturore kombëtare,ato japin një gjallëri e gëzim qoftë te ne

arsimtarët,bashkatdhetarët,janë shumë tërheqës të rinjët tanë me këto aktivitete,kjo na gëzon pa masë,kur shohim të rinjët tanë në mërgim të cilët me dashuri e interesim të madh ruajnë bërthamen kombëtare,thotë e buzëqeshur  mësuesja Miradije.

Organizime të këtyre llojeve po bëjmë edhe këtë vit,jemi të ftuar edhe për shënimin e pavarësisë,tetë marsin,e shënimeve tjera,po pergatitim dhe  organizimet po ecin mbarë thotë mësuesja.Këto organizime nuk i bëjmë me të gjithë nxënësit bashkarisht thotë mësuesja:Kemi hulumtuar prirëjet e talentëve të

rinjë dhe ato i bëjmë në grupe,ashtu sipas talentit të tyre,do të shkëlqejmë dhe do të zgjojmë kërshërinë e të pranishmëve,thotë krenare mësuesja e mirënjohur  Miradije Gashi

Gjëra  madhore dhe interesante që mësuam nga mësuesja,veprimtarja dhe krijuesja Miradije Gashi,për mësimin plotësues të shkollave shqipe në Shtuttgart,nuk  do mundemi të i përmbledhim të gjitha në këtë reportazh të shkurtër,mbase me shkrimet tona do të dalim më tutje,pjesë,pjesë.Thënë drejt edhe ne u ndamë shumë të gëzuar dhe krenar me punën e shenjët,të arsimit kombëtarë,të cilën kaq me përkushtim e kryan,veprimtarja e devotshme kombëtare,mësuesja dhe krijuesja e kombit Miradije  Gashi.

 

“Humnera’ që marin dritë nga vlera e penës së Vranarit

by

 Kritika e novelës “Një mall i pashuar”/

Nga Dr. Fatmir Terziu/

Fillimi i këtij viti (2013) të gjithë dashamirësit e letërsisë shqiptare i ndoqi bashkë me urimin edhe surpriza artsjellëse e shkrimtares, Vilhelme Vranari Haxhiraj, “Mjeshtër i Madh”. Fragmenti i I-rë nga novela “Një mall i pashuar” erdhi në syrin e lexuesit pikërisht mes “Fjala e Lirë” si një shtesë në urimin dhe zemrën e madhe të shqiptares që tashmë i mëshon penës pëditë e më shumë të arrijë majat e letrave. Ashtu si shkrimtari Alexander Solzhenitsyn, tek romani i tij “Një ditë në jetën e Ivan Denisoviç”, (1962), të cilin e publikoi në fillim në Tetorin e vitit 1962 tek Revista letrare, “Novy Mir” (Bota e Re) edhe shkrimtarja Vilhelme Vranari Haxhirraj, e filloi botimin duke e ndarë atë mes miqve krijues të “Fjala e Lirë”, një novelë që e kishte shkruar që në Tetorin e kaluar. Dhe ndoshta jo më kot ajo e nisi këtë fragment me siparin e jetës ku citon se “Jeta është një nga mrekullitë e Universit, që i është dhuruar botës humane nga Hyu. Veçse për ata që nuk e kuptojnë sa duhet dhe si duhet trajtuar, ajo ngelet e huaj si herioglifet kineze, që i përkasin vetëm gjuhës së atij kombi…”

Dhe kështu fragmenti dhe ata fragmente të novelës, që pasuan më pas ndoqën një ritëm në rritje të ndjeshme të gjuhës, stilit, fragmentarizmit letrar, pasurimit didakt të mesazhit, krijimit të veçorive tipike të një shkrimtareje që di të rritet duke sfiduar çdo gjë. E ulur në fronin e artë të letrave shqipe, tashmë Vranari ka në kryet e saj misionin e qartë që mes kësaj novele të depërtojë edhe në skuta të tjera të pashkelura disi më parë. Janë pikërisht ato skuta që errësojnë lirinë vetiake që sipas aurores është pikërisht ajo që duhet kuptuar se “Liria vetjake është hyjnore. Në këtë përcaktim nuk nisem se ajo arrihet me urdhër të Zotit, por e di mirë se diçka mbinjerëzore, që është shumë më e thellë dhe kushton shumë më shtrenjtë se liria kombëtare. Duke mposhtur veten, ajo qëndron më lart se vet qenia e tij. Madje është kjo pavarësi e ndërgjegjes që ndikon fuqimisht në formimin individual dhe atdhetar të njeriut. Pa e ditur se çdokush qëndron vetë mbi tokë me tru në kokë, i cili mbështet e udhëheq individin për të qenë i lirë, për të qenë vetvetja. Liria e individit është stisur dhe është sunduese e një personi, vetëm duke u mbështetur mbi këmbët e veta, pa e bindur veten se jeta individuale nuk urdhërohet, nuk kontrollohet, nuk drejtohet nga kurrëkush….”

Struktura të avancuara letrare

Përdorimi i strukturave më të avancuara letrare tek novela “Një mall i pashuar” refuzon kategorizimin në një stil të vetëm, në një lexim apriori apo të ngjashëm me leximet e mëparshme, apo të parathotë thjesht si një gjini. Përkundrazi, ajo mishëron një numër të qasjeve dhe formateve për një largim radikal nga ajo që është diktuar si e parashikueshme në novela me këtë tematikë, apo edhe ato që luajnë me taktikat e fiksimit apo edhe ato që mbështeten thjesht në jastëkun e letërsisë feministe. Paradigmat për suksesin e kësaj novele janë përcaktuesit e mëposhtëm:

Apologjia ekzistencialiste

Novela nuk është thjesht një mbrojtje dhe festim metaforik i mekanizmave të dëshpëruara përballuese me të cilat gratë apo edhe ato lidhje me ta, janë rrezikuar nga të mbijetuarit, apo edhe kur minojnë zhvlerësimin, shtrëngimin jetik, skllavërimin, torturat, dhe gjenocidin e plotë. Bazuar në vetë arsyethirjen logjike të shkrimit dhe paraqitjes së novelës ne gjejmë arsyen tek fragmentarizmi i saj: “Gjithçka që i përket ndërgjegjes së atij individi, i cili mendon dhe vepron lirisht, besoj se ka fituar lirinë vetjake, e cila është hyjnore… E këtë këndvështrim të botës ta jep vetëm dija, si njohëse e botës që na rrethon,” -kjo gjë më shkoi ndërmend, kur sapo kisha përfunduar së lexuari një ngjarje rrënqethëse, që më gozhdoi në vend dhe më bëri të mendoj për lirinë vetjake. Sot janë të gjitha mundësitë të zhbirosh dhe të njohësh jetë personalitetesh botërore, të cilët këtë lloj pavarësie, lirie dhe vetëbesimi e kanë fituar me shumë mund dhe djersë. Shpesh kanë flijuar edhe jetën, vetëm për të fituar një të drejtë që u takon me ligj dhe me zakon. Pasi e dimë se njeriu lind bashkë me lirinë për të qenë i tillë në rrugëtimin e tij të gjatë dhe të vështirë… që e ka emrin jetë...”. Dhe kështu “Një ditë në jetën e Ivan Denisoviç”, një histori e ndërtuar në kampet sovjetike të punës në vitet 1950-të, që përshkruan një ditë të vetme të një të burgosuri ordiner, Ivan Denisoviç Shukhov, natyrisht është larg tematikës së novelës së marrë në konsideratë, por në thelbin e filozofisë së apologjisë ekszistencialiste, ajo lidhet mafatet e jetës që Vranari i sugjeron artsistikisht. Është kjo lidhje e tërhtortë që rishfaq kohë-hapësirën deduktive mes asaj që na shtron leximi dhe praktika e ardhur nga vitet. Ashtu si Zhukovi, që hyn në një ditë të Ivan Denisoviçit, nëpërmjet trukeve maskarade ndaj jetës, me metodat brutale dhe absurde të kohës staliniste, edhe kozmetika logjike në këtë novel arsyeton se si ana virtule e jetës është përçudnimi dhe djegja e mallit që vjen nga kohëlargësia dhe strukturat që fishken nën emrin jetë. Në këtë virtualitet shkrimtarja sedërton mesazhin dhe kap atë arsye që lidhet me tërë strukturën e jetës. Në këto struktura jete ajo shtron pikërisht edhe arsyet sociale ku qëllon me shenjën e duhur tek ndjenja: “Ndjenja është si qenia që rritet, zhvillohet, ndryshon formë, që edhe mund të vdesë, por nuk largohet pa lënë pas gjurmët e së shkuarës. Dhe ja ti e sheh të gjallë të munguarën, e rijeton ndjenjën të freskët, të përtërirë si dikur…Vështron rreth vethes, sheh shembëlltyrën tënde në pasqyrë dhe beson se ajo që shkoi është aty pranë , madje gëlon në ecejaket e përditësië bashkë me ty…”

Historia gojore (apo internet-kallzore):

Ky faktor letrar sot në arsyen e tij postmoderne të trajtimit letrar, duket si një automjet i shpeshtë në itinerarin e tij, si një produkt didakt i njerëzve të shtypur, të cilët, për nga natyra e tyre, janë zvetanakë të arsyeshëm e të paarsyeshëm ndaj çdo padrejtësie nëpërmjet humbjeve të lirive personale. Kështu lakonia e historisë gojore, që transmetohet mes filozofisë së komunikimit, apriori kthehet në tregim personal, që strukturohet si një mjet për ruajtjen me arsye e logjikë të vetë arsyes në një përvojë kuptimplote, si dhe për recitimin e transfertave argumentuese, mes ‘karakter-dëshmitarëve okularë’ të ngjarjeve apo ndodhive që ciflon penëgoditja armore e shkrimtares. Kjo është arsyeja logjike në një përpjekje për të qartësuar mangësitë, mitet, gabimet, dhe madje edhe idetë e gabuara. Dhe këtu është sërrish ajo lidhje me jetën, dashurinë, ndodhinë e kallëzuar, lexuar apo argumentuar, si shtrat për novelën: “Nuk di sa herë e lexova dhe rilexova atë rrëfim plagëhapës. Mendja më ishte mpirë si e të alkolizuarit, që e rrëkëllen faqoren me fund dhe nuk ndjen më asgjë. Ndërsa i ngjaja një druri të kalbëzuar, që nuk do t’ia dijë më për veprimin shkatërrues të natyrës, nisa të shoh portretin e saj, atë portret të dashur që kujtoja se ia kisha lenë kohës ta varroste në brazdat e thella dhe të errëta të harresës. Veçse kisha gabuar rëndë. Që ta nxirrja nga nëntoka të shkuarën, nuk kishte nevojë për qelizmë, për gërmime apo hulumtime historianësh. Ajo kishte qenë aty, kishte ecur bashkë me mua, madje kishte bërë fole dhe kishte fjetur në shtratin e ëndrrave të mija. Vetëm se e kisha kujtuar si të tillë… Sepse… vetëm një shkak dhe plaga u rihap, nisi të rrjedhë duke shkaktuar të njëjtën dhembje si atë ditë kur plagosën “Atë”, ia shqyen e ia copëzuan zemrën dhe po ai plumb… rikoshet më sakatosi edhe mua. Pas atij leximi u binda se dashuria jeton gjatë dhe kuptohet më mirë pa fjalë, gjë që ndodh shpesh në jetë. I përhumbur në analizë, nisa të meditoj atë kohë të papërsëritshme, që ndoshta nga mungesa e përvojës nuk i kisha thënë të gjitha atëherë…”

 • Fiksioni jashtë spekulatives, një formë dhe një përzierje e qëmtuar:  Dashje padashje novela e shkrimtares Vranari riskon fatet e jetës, duke prurë fiktiven jashtë spekulatives, si një formë e trazuar me të qëmtuarën letrare. Novela e shkrimtares është kështu edhe një paralajmërim bazuar në trendet aktuale politike, sociale, ekonomike dhe kulturore. Si një shkrim modern “Një mall i pashuar” duket dhe shfaqet herë në sytë tanë mes një ngarkimi metafizik që vjen sa emocionalisht dhe shpirtërisht, duke na detyruar të jemi të ngeshëm e të destinuar për të lexuar, madje edhe për të argumentuar e për të ritreguar historinë e ndodhinë e novelës.

Nga referencat e qarta të autores lexojmë se jeta vjen mesazhit, mes komunkimit, mes gjuhës së fotove, arsyes së varrezave, kapërcimit të ngjarjeve në fletët e novelës, apo edhe miniheshtjet logjikuese të vetë Aurelit që struk jetën në arsyen, madje edhe përtej saj: “…shihja fotot e moshave të reja që e kishin lënë këtë botë, një ndjenjë trishtimi dhe keqardhjeje më kaploi. “Sa i padrejtë dhe mizor tregohet fati për disa duke ua mohuar jetën...”-mendoja…” Dhe arsyeja sërrish shkon përtej fksimit jashtë spekulatives, edhe kur Genti pyet ‘se përse varrëzat i interesojnë Aurelit, edhe kur në një farë mënyre del shpjegimi për një lidhje të ikur: “Genti më pyeste, kurse mua s’më shqitej nga sytë portreti i saj. Për sytë e të tjerëve ajo mund të ishte mëse e zakonshme. Kurse për mua ishte si drita e mëngjesit, apo si buzëqeshja e parë e pranverës, simboli i së cilës janë bukuria dhe aroma që dhuron çelja e mimozavee më pas e manushaqeve. Janë të parat aroma që priten me ëndje nga të gjithë. Ndaj edhe natyra i ka të përkdhelurat e saj. Atë çka ndieja dukej si një ëndërr e bukur që ke frikë të zgjohesh, pasi nuk do që ajo të ketë fund. Kjo ndjesi m’u bë si fiksim, si ajri, si uji dhe si drita… Mezi prisja të agonte e nesërmja, që ta shihja përsëri. Që nga ajo ditë, m’u bë zakon që çdo mëngjes dilja herët nga konvikti dhe shëtisja ngadalë përgjatë rrugës së shkollës. Qysh të nesërmen u binda se nuk kisha gabuar. E vura re që së largu. Nuk ishte vetëm, por me dy vajza të tjera. E vështrova mirë. Bëhej fjalë për të njëjtën vajzë që më parakaloi te muri i varrezave dhe ishte po ajo, që më la pa gojë te shkallët e shkollës. Ajo në këmbësoren e majtë, kurse unë si gjithmonë, nga e djathta e rrugës, ku ndodhej edhe shkolla. Mendova se ishte rastësi kryqëzimi i shikimeve tona, buzëqeshja e saj, sepse ajo këmbehej me mua pa m’i hedhur sytë fare. Sjellja e saj m’u duk pak fodulle, apo shpërfillëse ndaj meje…”

Udhëtimi në novelë është i tillë, sa forma e përzierjes së qëmtuar e sjell Brikenën, atë përshpirtje të shtrydhur në qenien e ndjesisnë jetike të Aurelit si një arsye me të cilën ne tentojmë të mos shkëpusim faqet në vijim.

Rrëfimi tipologjik si një zbulesë e jetës private apo filozofi e destinuar si çlirim psikologjik nga fati:

Dhe fatin nëpërmjet analizës së destinacionit tregues e merr përsipër në novelë edhe racionalizimi. Ashtu si rrëfimi në gojën e Aurelit edhe udhëtregimi në novelë realizohet mes një rrëfimi tipologjik, ku normat e lejuar të jetës private janë një filozofi e destinuar për çlirimin psikologjik ehde të karaktereve, por edhe të lexuesit. Vetë shkrimtarja femër gjen racionalizmin të tregojë e ndërhyjë edhe mes dialogut: “-Ide shumë e mirë. Ju femrat edhe mendjen e keni femër…

-Pse këtë mendim ke për femrat? Gjithsesi po ta fal, që të mos ndahemi me mëri. Kujdes herë tjetër kur komunikon, jo vetëm me mua, por edhe me të tjerët…”

 • Dystopia (dy herë ndalimi) e një bote imagjinare:

Shkrimi i novelës i ardhur në një mjedis lëvizës, raporti i ndikimit tektonik në të, arsyeja dhe mjaft faktorë të tjerë bëjnë që ajo të dallohet nga ndalimi i dyfishtë në transferim të mesazhit, dhe në atë të interpretimit të tij. Idealizmi jepet si kalim parcial, dhe ai mes ikjes na dyzon ngjarjet dhe temat që nuk korrespondojnë me pritjet, parimet dhe sjelljet e njerëzve realë, duke e bërë kështu novelën të jetë e gjallë mes botës imagjinare.

Mes fytyrave të ‘liçencuara’ nga pena e Vranarit sfidojmë edhe lidhjet e tejzgjatura. Kështu nëna na vjen direkte në momentin e duhur dhe dialogu i saj qartëson: “Mbarova studimet dhe u ktheva në atdhe. Në shtëpi më pritën si ujët e paktë. Gjatë qëndrimit tim disa ditor për t’u çmallur në familje, më shumë kohë kaloja me nënën. Një mëngjes ishim vetëm. Ndërsa po më shtronte tavolinën për mëngjes me gatime nga duart e saj të arta, u ul përballë meje , mbështeti faqen e saj mbi pëllëmbën e dorës dhe po më vështronte gjithë mall. Nuk ngopej duke më parë, apo duke më pasur pranë.

-Aurel, sa e mirë ishte ajo! Kishe të drejtë, biro! Edhe engjëlli e kishte zili.

-Nuk të kuptoj nënë. Për kë e ke fjalën?

-Për Brikenën , vajzën që doje ti…

-Briii…Brikenën…? E ke takuar? Ku? Në ç’rrethana, moj nënë?- pyetje pambarim dhe kulaçi m’u bë si shkëmb në fyt. Pastaj më nisi një kollë që desh u mbyta. Nuk kapërditesha dot. Me pak ujë u qetësova dhe lëmshi u zvarg drejt stomakut për t’u bërë si një peshë e rëndë në kraharor, e cila më merrte frymën.

-Më fal, biri im! Nuk e dija që ajo ende jeton brenda shpirtit tënd.

-Të lutem nënë, më trego! Si është …ku është?

-Eh , more bir ajo ishte vajzë që ta pije në kupë. Ishte nuse për djalë të vetëm.

-Mos nënë…Të lutem pse ishte? Mos vallë ka vd…?

-Gjallë është bir, gjallë…Jo vetëm bukuria, por sjellja e saj ishte për t’u admiruar. Ka qenë mësuese këtu në shkollën tonë, tre vjet pasi ti shkove me studime… Ishte e fejuar në Tiranë me një inxhinier që punonte në sharrat e FushArrëzit. E njoha një ditë që binte shi i rrëmbyeshëm. Ajo vinte nga shtëpia dhe zbriti nga një kamion. Që nga koka deri te këmbët ishte bërë si kokosh i lagur.”

Konkluzion

Duke përfunduar mes këtyre kapjeve analitike të veçorisë së shkrimit dhe rrëfimit të Vranarit, natyrshëm argumentoj dhe qartësoj se novela “Një mall i pashuar” nuk vjen thjesht për aritmetikë, as për të shuar malle, por hyn nxitimthi në murin e madh të kulturave të tilla që tregohen dhe dimensionohen me kalimin e kohërave, pa tentuar tu zverdhen fletët. Shkrimtarja tashmë me plot gojën ka kapërcyer muret që ndikonin me kohë në një kohëngricë të trazuar jovlerash, e që i diktuan qepjen e pamerituar. Vranari meriton përditë e më shumë në rritjen e saj artprurëse. Jo më kot i mirrënjohuri Profesor Eshref Ymeri do të shprehej teksa e kishte lexuar e rilexuar novelën në dorëshkrim “Për herë të dytë, e rijetova me emocione shumë të thella atë kohë të largët rinie, të mbytur në humnerat e kujtimeve drithëruese.” Këto humnera kanë marë dritën e penës së Vranarit.

 

Kosova – Dardania e hershme, krenari historike kundër nënshtrimit

by

Kosova e Pavarur, e vendosur në rrugën drejt integrimit europian/

Nga Neki Babamusta/

Paqja e Shën Stenfanit (1877), Kongresi i Berlinit (korrik 1878) dhe Konferenca e Ambasadorëve në Londër (korrik 1913) coptuan padrejtësisht kombin shqiptar, ndër më të vjetërit në Evropë dhe në botë.

Me datën 31.1.2013 në Kroaci (Dalmaci) zbulohet harta e fiseve ilire, 2200 para erës së re, harta më e vjetë në botë. Me 1.2.2013 për herë të parë TV Klan publikon hartën më të vjetër të Shqipërisë etnike. Trojet e Shqipërisë etnike përmblidhnin: Ilirinë, Epirin, Dalmacinë, Maqedoninë e sotme, Janina me gjirin e Nartën. Tokat e të parëve tanë figurojnë të dokumentuara në katër vilajete: Kosova, Shkodër, Manastir dhe Janina. Në këto vilajete përfshihen territore mbi 90,000 km katrore bazuar në hartën e publikuar këto ditët e fundit. Vetëm Vilajeti i Kosovës kishte 30,000 km katrore. Shqipëria sot ka sipërfaqje të përgjithshme 28,748 kilometra katrorë dhe Kosova ka 10.887 km katrorë.

Gjatë sundimit serb (shekulli 19-20) me forcë janë përzënë mbi 5 milion shqiptarë që jetojnë në Turqi, përveç qindra mijë të vrarë, të burgosur, etj. Dhjetëra dhe qindra mijë shqiptarë janë vrarë dhe në kohën e sundimit turk për pavarësi. Shqiptarëve padrejtësisht ju morën pronat, shtëpitë, ju mohua gjuha amtare. Politika e genocidit, ajo e Serbisë, edhe ajo Turke, nuk lejuan shqiptarët të mësonin gjuhën e bukur shqipe. Kur nuk mësohet gjuha e të parëve, një popull zhduket.

14 Gusht 1941: Karta e Atllantikut

Me 14 gusht 1941 në bordin e anijes “Princi i Uellsit” u bë marrëveshja midis F.D Rusveltit të ShBA-së dhe Uillson ÇURÇILLit të Britanisë, të cilës më vonë me 24 shtator 1941 iu bashkua edhe Stalini i ish Bashkimit Sovjetik. Në takimin historik të tre udhëheqëseve botëror u vendos: (1) të përkrahej në shkallë ndërkombëtare lufta kundër nazi-fashizmit. Kontribut në këtë luftë po jepte edhe populli shqiptar, si pjesë e kualicionit kundër Hitlerit dhe Musolinit. (2) Pas fitores kundër fashizmit, popujt të kishin të drejtë për vetëvendosje gjer në shkëputje.

Kryetari i Lidhjes së Partisë Komuniste të Jugosllavisë, Tito, nëpërmjet agjentëve të tij Çubrojlaviç, Miladin Popoviç, Mugoshës (këshilltar pranë partisë komuniste të Shqipërisë –PKSH), bënin politikë që Kosova të mbetej pjesë e pandarë e Serbisë.

Me 24 Janar 1946 Marrveshja në Bujan vendosi bashkimin e Kosovës me Shqipërinë. Dinaku Tito nuhati etjen për pushtet të drejtuesve të PKSH-së dhe entuziasmohej kur dëgjonte se në Shqipëri hidheshin parrulla “Rroftë Tito!”.

Në këto situata të favorshme për Jugosllavinë Tito deklaroi me hipokrizi: “Bashkimi i Kosovës me Shqipërinë është i pamundur, megjithëse unë dua, por na keqkuptojnë Republikat e tjera…!”

Genocidi ndaj shqiptarëve

Nëpërmjet kryekiminelëve të popullit shqiptar, që nga Rankoviçi, ish-ministër i brendshëm i Jugosllavisë, e deri tek Millosheviçi, “kasapi i Ballkanit” në Kosovë filluan përsëri ndjekjet, persekutimet, burgimet, vrasjet ndaj shqiptarëve në Kosovë dhe në dy anët e kufirit.Masakra e Tivarit (23.3.1945) është një tragjedi e përmasave botërore ku shërbimi sekret jugosllav vrau në pabesi mbi 4,000 shqiptarë. Ndërsa në vitin 1947 u vranë edhe 13,000 shqiptarë të tjerë në Shqipëri dhe Kosovë, në bashkëveprim me sigurimin e shtetit shqiptar dhe Titos (Uran Butko, Masakra e Tivarit, 2012).

Krimineli Jankoviç i Jugosllavisë nga viti 1965-1980 shpërnguli me forcë mbi 500,000 shqiptarë, duke vrarë dhe masakruar mijëra prej tyre. Të njëjtën politikë famëkeqe ndoqi edhe Millosheviçi, veçanërisht në vitet 1998-1999, kur përdori politikën e spastrimit etnik ndaj shqiptarëve në Kosovë. Mbi 800,000 shqiptarë u përzunë nga trojet etnike në Kosovë, u dogjën fshatëra dhe qytete të tëra, u vranë gra, pleq dhe fëmijë, u pushkatuan njerëz të pafajshëm duke i futur në varre masive. Këto krime barbare si të Hitlerit ngjallën zemërimin e tërë popujve të botës. Mbi 14,000 viktima të pafajshme u vranë, mbi 2,000 u zhdukën ku edhe sot nuk i dihen varret. Kosova u përfjalk. Kjo e detyroi Presidentin Klinton dhe NATO-n që t’u thonë ndal masakrave fashiste në zemër të Evropës, në Kosovë.

Ushtria Çlirimtare e Kosovës u rradhit pranë ushtrisë së NATO-s për t’i dalë zot vendit të tij. Me 24.3.1912 ish-presidenti i Serbisë Tadic këto operacionet e NATO-s kundër Serbisë i quajti agression ndaj Serbisë.

Me 5 mars 1998, kriminelët serb kyen masakrën gjakatare ndaj fisit Jashari, në Prekaz. U vranë afro 50 pjesëtarë të familjes të familjes dhe të fisit Adem Jashari. Pushtuesit serb e harruan historinë se legjendari Adem Jashari simbolizonte unitetin kombëtar dhe dëshirën për të jetuar të lirë. Më 27 prill të vitit 1999 forcat militare e paramilitare serbe vrarë e masakruar 377meshkuj të 15 fshatra të rrethit të Gjakovës (Masakra e Mejës).

Popujt e Ballkanit duhet të bashkohen me gjuhën e dashurisë

Populli Anglez ka një thënie të urtë, “shtëpia ime është kështjella ime”. Shqiptarët në Kosovë luftuan për trojet e tyre etnike dhe shtëpitë e tyre.Me 6 shkurt 1999 në Konferencën e Rambujes u miratua paketa Ahtisari, ku Kosova do të qeverisje në mbikqyrjen e OKB-së. Me të drejtë ish-presidenti Bush i Sh.B.A.-së, e miratoi plotësisht planin e Ahtisarit, si rruga e duhur për të ecur përpara. “Ky është edhe pozicioni i Sh.B.A.- së,” deklaroi Presidenti George Bush. Gjatë vizitës së tij në Shqipëri me 10 qershor 2007 Presidenti Bush u prit në mënyrë madhështore nga populli shqiptar, e cila ka hyrë si një ngjarje historike. I intervistuar përpara vizitës nga TV Vizion Presidenti Bush deklaroi, “do të shkoj me kënaqësi të madhe në Shqipëri me një bregdet të bukur, me histori interesante, me njerëz myslimanë që mund të jetojnë në paqe…Unë vij si dashamirës i lirive në një vend ku njerëzit i dijnë të mirat e lirisë… Më kanë bërë përshtypje udhëheqësit tuaj.”

Kosova me një popullsi të edukuar, punëtor dhe trima, dëshmoi përpara botës se ishte në gjendje të vetëqeverisej. Për këto arsye me 17 shkurt 2008 Kosova shpallet e pavarur.

Kosova sot është e forcuar ekonomikish, e konsiliduar si shtet, dhe është njohur deri më sot nga 105 shtete të botës. Me datën 2.2.2014 kreu i Europës Juglindore Xhonatan Mur (Drejtori për Europën Qëndrore dhe Juglindore në Departamentin e Shtetit) deklaroi, “Kosova duhet të jetë krenare për suksese që ka arritur”.

Për sukseset dhe arritjet e Kosovës meritë historike kanë ish-presidenti Rrugova, Arkitekti i Pavarësisë së Kosovës, dhe kryeministri Hashim Thaçi, Gjenerali shqiptar i maleve që bashkoi dhe ngriti në këmbë popullin e Kosovës, përkrah UÇK-së, kundër pushtuesve serb. Meritë historike për çlirimin dhe pavarësinë e Kosovës kanë në rradhë të parë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, me ish presidentin Bush dhe Klinton, vendet anëtare të NATO-s si dhe populli vlla shqiptar që iu gjend në ditë më të vështira popullit vlla të Kosovës.

Me 19.4.2013 arrihet në Bruksel marrëveshja historike mes Kosovës dhe Serbisë për normalizimin e marrëdhënieve. Kryeministri Thaçi dhe Daçiç kishin drejtuese baroneshën Ashton. Me 21.4.2013 Parlamenti i Kosovës e miratoi marrëveshjen historike.

Shqiptarët në Kosovë shtrinë dorën e paqes me Serbinë, duke u dhënë pakicave serbe në Kosovë dhe Mitrovicë shumë të drejta, bazuar në kushtetutën e Kosovës. Por këto veprime miqësore nuk u reflektuan nga Serbia për shqiptarët në luginën e Preshevës.

Tingëllojnë absurde dhe pavlerë deklaratat e disa udhëheqësve të Serbisë për mosnjohjen e Kosovës, gjë që nuk i shërben paqes dhe stabilitetit në Ballkan. Me 17.5.2012 Boris Tadic deklaroi nëse fiton si President do e fus Serbinë në Evropë, por do e mbaj edhe Kosovën si pjesë të Serbisë. Me 31.5.2012 Presidenti Nikoliç deklaroi se Serbia nuk do ta njohë pavarësinë e Kosovës dhe të Metohisë. Me 1.6.2012 Presidenti Nikoliç deklaroi se “mes të Kosovës dhe BE-së do zgjidhnim këtë të fundit…kemi aleatën tonë Rusinë.”

Me 27.7.2012 kur Ivica Daçiç bëri betimin si kryeministër i Serbisë deklaroi se Kosova dhe Metohija do të jenë pjesë e pandarë e Serbisë. Me 27.7.2012 ish ministri i Jashtëm i Serbisë Jeremiç, sot në OKB, deklaroi “sa të jem në postin e lartë në OKB, do të luftoj për mosnjohjen e Kosovës në botë.” Zëvënëndës kryeministri i Kosovës Behgjet Pacolli e quajti këtë deklaratë të Jeremiç, deklaratë naziste. Ndërsa kryeministri Thaçi iu përgjigj, “nuk do të kthehet ora e historisë mbrapsh.”

Me 31.10.2012 Sekretarja Amerkane e Shtetit Hillari Klinton deklaroi, “çështja e pavarësisë së Kosovës është problem i mbyllur, po ashtu edhe tërësia tokësore.”

Në takimin që pati Presidenti i Shqipërisë z. Bujar Nishani me zv. Sekretarin e Shtetit të Sh.B.A.-së Nikolla Burns, dhe sekretarin e shtetit për punë të jashtme, z. Xhon Kerry, me datat 6-7 shkurt, 2014 ata vlerësuan punën e presidentit Nishani si garant i kombit: për forcimin e sistemit ligjor dhe ruajtjen e dialogut politik, për reforma në drejtësi, Kosova u vlerësua si faktor paqeje dhe stabiliteti në Ballkan dhe rajaon.

Të huajt që kanë vizituar Mitrovicën nga komuniteti ndërkombëtar me 15.4.2012 kanë vërtetuar se në Veriun e Mitrovicës përtej lumit Dibër nga 13,000 shqiptarë kanë mbetur vetëm 4,000, si rezultat i spastrimit etnik nga struktura paralele kriminale serbe.

Lugina e Preshevës vazhdon të trajtohet nga Beogradi si koloni. Ministrja e Integrimit znj. Vlora Çitaku deklaroi se, “lugina e Preshevës është ndër më të diskriminuarat në Evropë.” Me 8.1.2013 policia serbe shkatërroi në Preshevë Monumentin e Dëshmorëve në qendër të qytetit. Me 20 mars 2013, sërish policia serbe pa shkak rrahu shqiptarin nga Bujanoci sepse nuk kishte marrë leje për të kullotur bagëtinë në tokën e tij. Kjo është çmenduri e shekullit!

Edhe në Mal të Zi, përdoret po e njëjta politike diskriminuese ndaj shqiptarëve, duke i trajtuar si qytetarë të dorës së dytë. Nga 100,000 shqiptarë që banonin në trojet e veta në Mal të Zi, sot kanë mbetuar vetëm 40,000. Reprezaljet dhe vrasjet malazeze i kanë detyruar shqiptarët në Mal të Zi të marrin rrugën e kurbetit.

Sipas dëshmisë të RTV21 Kosovë është deklaruar se sundimatarët e Beograditn e kthyen Kosovën në tokë të djegur, duke i shkaktuar edhe një dëm kolosal prej 15 miljard euro. E megjithatë shqiptarët në Kosovë, pa harruar të kaluarën janë si gjithmonë për fqinjësi të mirë, për stabilitet në Ballkan sepse kjo është në interes të dy popujve shiqptar dhe serb, të cilët duan të aderojnë në Bashkimin Evropian. Inkuadrimi në BE arrihet kur mes klasave politike ka mirëkuptim, bashkëpunim me interes reciprok, sepse kjo i shërben mirëqenies së dy vendeve dhe paqes mes popujve.