Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

SHQIPTARËT NË KUVAJT DHE BETEJA E SHTETIT KUVAJTJAN NDAJ COVID-19

by

Dr. Afrim Halimi, specialist i radiologjisënë spitalin Al-Razi në Kuvajt, rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, betejën që po zhvillon shteti Kuvajtjan ndaj Covid-19, shqiptarët në Kuvajt dhe lufta për gjetjen e vaksinës. Me Dr. Afrimin bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

KUVAJTI PËRBALLË COVID-19 DHE PLANI I RIMËKËMBJES

Koronaviruset janë një familje e viruseve që shkaktojnë sëmundje të frymëmarrjes,si dhekomplikime të tjera shëndetësore tek njerëzit. Ato zakonisht manifestohen me ftohje të butë, por forma të ndryshme të saj mund të shkaktojnëedhe shfaqjen e epidemisë së rëndë siç është Sindroma Akute eFrymëmarrjes (SARS) që u shfaq për herë të parënë Kinë në vitin 2002 dhe Sindromën e Frymëmarrjes së Lindjes së Mesme (MERS) që u shfaq në Gadishullin Arabik në vitin 2012. Pikërisht nga këto dy sindroma u vërejt serioziteti i komplikimeve nga koronaviruset dhe që ato mund të shkaktojnë sëmundje të rëndë.Që nga dhjetori i vitit 2019, bota është duke luftuar me një lloj të ri të koronavirusit,Sindromine Rëndë Akut të Frymëmarrjes Koronavirus 2 (SARS-CoV-2),që është virusi përgjegjës për pandeminë aktuale të njohur tashmë si COVID-19. Ky virus mund të shkaktojë infeksion të traktit tësipërm të frymëmarrjes, pra të sinuseve, hundës dhe fytit ose të traktit të poshtëm të frymëmarrjes, gjegjësisht mushkërive.Simptomet e COVID-19 variojnë nga mëtë lehta deri tek më të rënda.Disa persona nuk shfaqinasnjë simptom. Simptomat më të zakonshme janë temperatura e lartë, ethet, kolli, lodhje, si dhe dhimbje muskulore, të dridhura, dhimbje të fytit, dhimbje koke, dhimbje në gjoks dhe humbje të shijes etë të nuhaturit.Për fat të keq, jo të gjithë njerëzit e kalojnë lehtë këtë sëmundje. Tek disa persona mund të shfaqen komplikime më të rënda dhe të vijë deri në kërcënim për jetën. COVID-19 mund të shkaktojëpneumoni të mushkërive dhe jo rallë mund të shfaqen probleme te rënda tëfrymëmarjes sic është SindromiAkut i Distresit Respirator(ARDS).Përveç traktit respirator, koronavirusi mund të shkaktojë edhe çrregullime të tjera në organizëm, sidëmtimi akut i mëlqisë, dëmtimi akut kardiak, dëmtimi akut i veshkëve, mpiksje të gjakut(tromboza e venëve të thella ose DVT), emboli pulmonare e mushkërive si dhe trombozëtëarterieve.

MASAT QË MORI SHTETI I KUVAJTIT NDAJ PANDEMISË GLOBALE

Shteti i Kuvajtitzbatoi masa të rrepta që nga regjistrimi i rasteve të para të Covid-19 në fund të shkurtit të këtij viti. Të gjitha fluturimet brenda dhe jashtë shtetit u pezulluan që nga 13 marsi, duke e bërë atë shtetin e parë në Lindjen e Mesme që ndërpreu të gjitha fluturimet e pasagjerëve. Nga kjo datë u pezullua puna në të gjitha sektoret e qeverisë, përveç shërbimeve të urgjencës. Gjithashtu, u mbyllën të gjithashkollat, universitetet, qendrat tregtare, parqet dhe plazhet, ndërsa më 22 mars u vendos edhe një orë policore e pjesërishme. Pasi që numri i të infektuarve vazhdonte të ishte në rritje, Ministria e Shëndetësisësë Kuvajtitmori vendimin që vendi të vendoset nën karantinë të plotë 24 orëshe për një periudhe 3-javore. Sipas raportit të Ministrisë së Shëndetsisë nëKuvajt, deri me 30 qershor janë testuar gjithsejt 387000 persona, nga të cilët numri i rasteve tëraportuara me COVID-19 janë46195, me 37030 raste të shëruara, 139 paciente me komplikime serioze shëndetsore, ndërsa janë regjistruar 354 raste të vdekjes.Në bazë të të dhënave të raportuara vërehet se numri i rasteve me COVID-19është relativisht i madh, por falë sistemit tëmirëshëndetësor dhe ndoshta dobësimit të virulencës së virusit,përqindja e të vdekurve është 0.76 % nga numri i përgjithshëm i të infektuarve.

VËSHTIRËSITË NË GJETJEN E VAKSINËS

Shkencëtarët anembanëpo garojnë për të zbuluar një vaksinë që do të luftojë koronavirusin e ri,i cilideri më tani ka marrë jetën e më shumë se 522 mijë njerëzve dhe ka infektuar më shumë se 10 milion mbarë botës. Mirëpo,zhvillimi i një vaksineështë një proces i gjatë dhe i ndërlikuar, shpesh zgjat me vite dhe has në shumë pengesa shkencore, pavarësisht përpjekjeve serioze dhe të koordinuara ndërkombëtare nga laboratorët, kompanitë private dhe qeveritë.Nga studimet vërehet që një zbulimi i një vaksine për koronavirusin e ri, SARS-CoV-2, mund të zgjasë deri të paktën një vit ose një vit e gjysmë, pasi që duhetprovuar efikasiteti i i vaksinës. Për shkak të renditjes së gjenomit të koronavirusit të ri të siguruar nga studijuesit që merren me këtë problematikë, dihet që ajo ndan 79 % të të njëjtit material gjenetik si SARSdhe 50 % të të njëjtit material si MERS. Kjo u mundëson studiuesve që të përdorin bazat e krijuara tashmë në hulumtimin e mëtejshëm.Deri më tani, Organizata Botërore e Shëndetit (OBSH)ka deklaruarse disa lloje të vaksinave janë në fazën e testimit klinik, që do të thotë se ata testohen tek njerëzit.

SHQIPTARËT NË KUVAJT

Në Kuvajt jetojnë dhe veprojnë me punë të përkohshme mbi 200 shqiptar nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut dhe vise të tjera të banuara me shqiptar. Shumica prej tyre janë pedagogë universitar, një pjesë janë nëpunes në organizata ndërkombëtare, kurse në fushën e shëndetësisë jam i vetmi mjek shqiptar. Ndërkaq, një pjesë e shqiptarëve që kanë ardhur më herët, gjatë viteve të 90-ta, kanë bizneset e tyre private. Janë të shumta aktivitetet dhe manifestimet kulturore që janë të organizuara nga Ambasada e Shqipërisë në Kuvajt, siç janë manifestimete Ditës së Flamurit dhe koncertet muzikore shqipe, ndër të cilat vlentë theksohet koncerti i shkëlqyeshëm nga Orkestra Filharmonike e Teatrit të Operas dhe Baletit nga Tiranasi dhe koncerti i Ansamblit të Këngëve dhe Valleve Popullore nga Tirana.Sa i përket situatës lidhur me COVID-19, në ndërkohë jemi në komunikim të vazhdueshëm me shqiptarët e të gjitha trojeve shqiptare që jetojnë në Kuvajt dhe fatmirësisht nuk ka asnjë rast të evidentuar me Covid-19.

MESAZHI JUAJ PËR LEXUESIT E DIELLIT DHE DIASPORËN NË USA

Mesazhi im për lexuesit e Diellit dhe shqiptarët në Amerikë është që të jenë sa më të kujdesshëm në këtë kohë pandemie. Të respektohen rekomandimet e OBSH-së, të mbahen maskat në hapësira të mbyllura, por edhe në ambiente të hapura ku distanca midis personave është më e vogël se 1m, të lahen duart mirë dhe të desinfektohen gjësendet e kontaktit, si dhe të shmangen tubimet me shumë njerëz. Pa marrë parasysh që jemi në përmirësim të gjendjes, sëmundja ende nuk është mposhtur. Një pjesë e popullatës beson që kjo sëmundje është thjeshtë një konsipracion dhe që në të vërtetë nuk ekziston, për arsye se virusi është shumë i panjohur. Gjatë këtyre kohërave të vështira ne nuk duhet të meremi me atë se a është ky virus natyral apo i krijuar në ndonjë laborator. Unë ndjej obligim profesional e moral si mjek të theksoj se sa e rëndësishme është që të ju përmbahemi rregullave dhe rekomandimeve, të veprojmë me ndërgjegje dhe vetëdije, e të ndihmojmësë bashku t’a mposhtim këtë sëmundje, ndërsa sa i përket kërkimit të gjenezës së virusit, këtë duhet t’ua lejmë organeve kompetente.Virusi COVID-19 solli jashtëzakonisht shumë fatkeqësi, sifatalitete me humbje jete të një numri të madh të njerëzve, të shëruar por me pasoja të rënda shëndetësore, si dhe dëme ekonomike e sociale. Por, meqenëse gjatë karantinës ne kishim pak më shumë kohë për të menduar, për të reflektuar ndaj vetes dhe për të parë jetën në një këndvështrim më real,në fund të fundit ne morrëm edhe një mesazh të fortë. Kjo karantinë na mësoi t’i vlersojmë më shumë gjërat e vogla që na bëjnë të lumtur, na mësoi që të solidarizohemi, të respektojmë njëri-tjetrin dhe më e rëndësishmja, ta duam jetën.

KUSH ËSHTË DOKTOR AFRIM HALIMI

Dr. Afrim Halimi është mjekradiolog nga Gostivari i Maqedonisë së Veriut dhe ështëi martuar me Florentina Halimi-n, profesoreshë e psikologjisë së edukimit në një universitet Amerikan nëKuvajt. Ata kanë tre fëmijë, dy vajza dhe një djalë. Rajmondaështë farmaciste në Vjenë, Rina studion shkencat politike në Universitetin e Vjenës në Austri, dhe djali Donati,është nxënës në AUS në Kuvajt.Që nga viti 2015 ai me bashkëshorten dhe të birin, jetojnë në Kuvajt dhe Dr. Afrimi vepron si specialist i radiologjisë në spitalin Al-Razi.Fokusi i veprimtarisë të Dr. Afrimitështë në radiolografi konvencionale,ultrazë, tomografitë kompjuterizuar dhe MRI.Në vitet e fundit kryesisht merret me procedura të radiologjisë intervente si që janë,biopsia e kockave dhe indeve të buta dhe trajtimi i dhimbjes së shtyllës kurrizore dhe të artikulacioneve me metoda mini invasive Radiologjikenën CT dhe Fluoroskop (Ozone Therapy, Endoscopic Disc Nucleoplasty,Transforaminal EpiduralInjection,Radiofrequency Ablation, si dhe injeksionet steroide të nyjeve).Pas studimeve të mjeksisë në Universitetin e Prishtinës, ai punoi si mjek në Compass-Rehabilitations-Centrum në Kiel të Gjermanisë, ku ishte anëtar i Odës së Mjekve të“Schlesëig Holstein”. Specializimin e kreu në Institutin e Radiologjisë në Shkup dhe pastaj punoi si radiolog dhe si udhëheqës i Departamentit të Radiologjisë në spitalin e Gostivarit.Vjeshtën e vitit 2011 e kaloi në NewYork për të kryer specializim të avancuar në Kompjuter Tomografi dhe Rezonancë Magnetike në “Hospital of Albert Einstein College- Radiology Department” në spitalin Montefiore Medical Center në New York. Gjatë qëndrimit të tij katër mujor në Shtetet e Bashkuara, ai pati kënaqësinë e veçantë të njohtojë komunitetin shqiptar që jeton e vepron në NewYork dhe kryesinë e shoqatës së mjekëve Shqiptaro-Amerikan “The Albanian American Medical Society“, të cilët e organizuan dhe mbështetën programin e trajnimit në SHBA.Prej vitit 2013 punoi si radiolog në Spitalin Amerikan në Prishtinë dhe një vit më pas ai kreu trajnimin për Radiologji Interventenë Frankfurt të Gjermanisë. Aktualisht, si pjesë e stafit të radiologëve në spitalin Al Razi, ai përkujdeset për diagnostifikim të rasteve me Covid-19, sidomos tek pacientet të cilët kanë shënja klinike për Covid-19, por që në testin e parë të PCR-se dalin me rezultat negativ. Këtu metodat radiologjike, siç janë CT dhe ultrazëri janënëndihmë të diagnostifikimit të saktë të sëmundjes.Nga këtu vërehet se roli i radiologjisëështë i veçantë në diagnostifikimin e sëmundjes së   Covid-19.

Hoti dhe Vuçiqi më 12 korrik, dialog me ndërmjetësimin e BE-së

by

Dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian, do të rinisë më 12 korrik.

Zëdhënësi i Bashkimit Evropian, Peter Stano, ka konfirmuar të hënën, se kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq do të takohen në raundin e ri të bisedimeve.

“Mund të konfirmoj se më 12 korrik, kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq do të vijnë në Bruksel për dialog. Mikpritës i këtij samiti do të jetë Përfaqësuesi i lartë i BE-së, Josep Borrell në prani të të dërguarit të posaçëm për dialog, Miroslav Lajçak”, tha ai.

Stano në një konferencë për media shtoi se me këtë takim shënohet rifillimi i dialogut për normalizimin e raporteve mes Kosovës dhe Serbisë dhe në të do të diskutohen “të gjithë çështjet e hapura”.

Sipas zëdhënësit Stano, ky takim në Bruksel, ka për qëllim që të çojë përpara punën për marrëveshjen gjithëpërfshirëse për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.

KOSOVA NË 24 ORË: 44 TË SHËRUAR DHE 195 RASTE ME COVID-19!

by

Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike të Kosovës ndonjë minutë para mesnate publikoi raportin e 24 orëve:

Sot më 06 korrik 2020, në Laboratorin e Mikrobiologjisë Molekulare në IKSHPK me metodën RT-PCR, janë testuar gjithsej 429 mostra të marra nga Klinika Infektive dhe gjurmimi i kontakteve të rasteve në terren prej të cilëve rezultojnë 195 raste pozitive.
Numri total i rasteve pozitive 3.703 raste nga 25.674 persona të dyshimtë në virusin SARS-CoV-2, me gjithsej 79 raste të vdekjes të cilët kanë pasur sëmundje të tjera shoqëruese
Sot më 06 korrik 2020, janë shëruar 44 pacientë derisa numri i përgjithshëm i të shëruarve deri më sot është gjithsej 1.946 raste, kurse raste aktive 1.678.
Rastet pozitive janë nga: komuna e Prishtinës 102 raste, komuna e Ferizajt 17 raste, komuna e Fushë Kosovës 11 raste, komuna e Gjakovës 10 raste, komuna e Gjilanit 8 raste, komuna e Prizrenit 7 raste, komuna e Deçanit 6 raste, komuna e Mitrovicës 5 raste, komuna e Drenasit 4 raste, komuna e Skenderajt 4 raste, komuna e Lipjanit 4 raste, komuna e Obiliqit 3 raste, komuna e Rahovecit 3 raste, komuna e Pejës 2 raste, komuna e Vushtrrisë 2 raste, komuna e Shtimes 2 raste dhe me nga 1 rast komunat: Graçanicë, Kaçanik, Kamenicë, Podujevë dhe Suharekë.
Të nderuar qytetarë!
Virusi është kudo! Ju lutemi pëmbajuni rekomandimeve! Virusi vret!
Zbatimin e rekomandimeve të Institutit Kombëtar dhe Ministrisë së Shëndetësisë duhet ta bëjë çdo qytetar i Republikës së Kosovës, që të ruajë veten, të afërmit dhe të tjerët.
BARTJA E MASKAVE MBETET OBLIGATIVE!
Apelojmë te qytetarët, bizneset, gastronomia, që në mënyrë strikte të respektojnë distancën fizike, përdorimin e maskave, dezinfektimin dhe ajrosjen e lokaleve, duke pamundësuar përhapjen eventuale të infeksionit dhe shmangien e përhapjes në hapësirat e mbyllura.
Ne po shkojmë drejt një normaliteti të ri. Ky normalitet i ri paraqet ndërrimin e sjelljeve tona për të mirë, për të mbajtur higjienën, për të mbajtur distancën, për të mbajtur maskën, për të mos përhapur piklat tona të cilat i qesim nga goja çdo ditë, dikush më shumë e dikush më pak, e që rrezikojnë shëndetin e të tjerëve, por në radhë të parë shëndetin e të afërmve, të familjes, të fëmijëve, të farefisit, të komunitetit, dhe pastaj të gjithë qytetarëve.
Inspektoratet sanitare të AUV dhe Inspektoratet komunale bashkë me shtabet komunale duhet patjetër të zbatojnë Ligjin për Inspektoratin dhe Ligjin për parandalimin e sëmundjeve ngjitëse duke u mbështetur në Manualin për luftimin e COVID-19 dhe të merren masa përgjegjësie në çdo rast të mos zbatimit eventual të rekomandimeve të Institutit Kombëtar.
Çdo shkelje e rregullave nga kushdo do të konsiderohet rrezikim i shëndetit dhe jetës së të tjerëve. Nuk ka të drejtë askush të rrezikojë jetën e të afërmve të tyre, të moshuarve dhe personave me sëmundje kronike për shkak të pakujdesit dhe mos zbatimit të rekomandimeve.
Vazhdoni të mbani distancën fizike dhe maskat!
Lani duart me kujdes disa herë në ditë nga 20-30 sekonda!
Lehtësimi i masave është bërë për të na bërë më të përgjegjshëm!
Ju lutem të keni kujdes, sepse akoma ekziston rrezik i përhapjes në vendet ku ka grumbullim të madh të njerëzve!
NE PO PUNOJMË PËR JU, ANDAJ NA NDIHMONI PAK QË TË JU NDIHMOJMË SHUMË!
Ju faleminderit për mirëkuptim!

Rastësi…

by

….Për opozitën, shprehja anglishte “Scram”, rastësisht përkon me thirrjen “Rama ik”/

Astrit Lulushi

Nga Astrit Lulushi/
Ne jemi folësit e shqipes së re, e cila vazhdon evoluimin; në fund ajo do të shuhet ose transformohet plotësisht, varet sesi do të trajtohet prej folësve. Gjatë historisë njerëzore, ka pasur mijëra gjuhë e dialekte të krijuara dhe të humbura, pasi nuk ndryshuan me kohën. Disa ishin të kufizuar në fise të vogla, të tjerat u përhapën dhe disa u bënë gjuhë perandorish si latinishtja, osmanishtja, frëngjishtja, anglishtja, të folura në mbarë botën në një kohë a tjetër. Të gjitha këto gjuhë u rritën nga nevoja që njerëzit të komunikojnë me njëri-tjetrin dhe ato evoluan së bashku me shoqëritë, kombet e kulturat e tyre. Pastaj, kemi një kategori tjetër gjuhësh. Këto gjuhë nuk ndodhën natyrisht si mjete për diskutim, por u bënë si një shprehje e krijimtarisë. Ato u quajtën gjuhë të sajuara apo gjuhë zhargonesh të krijuara nga grupe njerëzish që donin që bisedat e tyre të mos kuptoheshin nga të tjerët. Prandaj sot kemi fjalorë sqarues për termat në profesione të ndryshme, përfshi politikë, filozofi, mjekësi e shkenca të tjera.Pig Latin është gjuha më e famshme në listën e gjuhëve të sajuara dhe padyshim më e vjetra. Mendohet se është shpikur në Amerikë nga fëmijët e shkollës në vitet 1800, por u soll në vetëdijen e publikut me këngën e vitit 1919 “Pig Latin Love” nga Arthur Fields. Fjalët që fillojnë me bashkëtingëllore ndryshojnë si më poshtë: fjala përshëndetëse “hello” bëhet “ello-hay”, fjala “duck” (rosë) bëhet ‘uck-day’ dhe termi “Pig Latin” bëhet “ig-pay Atin-lay”… Dy fjalë latine Pig (derr) që kanë hyrë në rrjedhën anglishte amerikane janë “icksnay”, për “nix” (vetë një huazim nga gjermanishtja “nichts”), i cili përdoret si një negativ i përgjithshëm; dhe “amscray”, Pig Latin për “scram”, që do të thotë “largohu” ose “ik”. Për opozitën, shprehja anglishte “Scram”, rastësisht përkon me thirrjen “Rama ik”.

VATRA- KRYETARI QE U SHUA NE MOSHEN 52 VJEÇARE….

by

VATRA E PAFAT, KRYETARI I SHQUAR, I BIRI I THEMELUESIT(LLAMBI CHIKOS), PETER GENCI CHIKOS,SHKOI TË PUSHOI ME 3 KORRIK…/

* KUJTOJMË KRYETARIN E VATRES, PETER CHIKOS, MAJORIN E SHTABIT TE GJENERAL EISENHOWER, QË U DEKORUA ME KRYQIN E FRANCËS DHE YLLIN E BRONZTË TË AMERIKËS…U SHUA NË MOSHËN 52 VJEÇARE…/

* PAS LIRIMIT NGA USHTRIA PETER GENCI CHIKOS KRIJOI ANGJENSINË MË TË FUQISHME TË SIGURIMEVE NË NEW ENGLAND, U MOR ME MENAXHIMIN E GAZETES DIELLI PER 10 VITE  DHE U ZGJODH KRYETAR I VATRËS PER VITET 1968- 69-70)/

* ME 20- 30  NËNTOR 1969, ME RASTIN E 60 VJETORIT TË DIELLI REALIZOI BASHKIMIN E ARBËRESHËVE DHE TË MERGUAREVE NACIONALISTË TË ITALISË ME SHQIPTARËT E AMERIKËS/

       NGA DALIP GRECA/

       Diaspora shqiptare ishte e pafat pse unifikusi i gjakut të shprishur të Arbërit, Peter Genci Chikos, i biri i njërit prej themeluesve të Vatrës, arkëtarit të parë të saj, bashkëshoqëruesit të Fan S Nolit në krijimin e Kishës Orthodokse Autoqefale, ish Kryetari i Besa-Besën, Llambi Chikozit, qe jetëshkurtër. Ai ndërroi jetë në fillim të betejës për të bashkuar gjakun e Arbërit të shpërndarë nëpër botë. Shkoi në vendbanimet e arbëreshëve, në Palermo, në Romë, u prit nga Papa, mori pjesë në veprimtaritë kushtuar 500 vjetorit të Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti Skenderbe, dhe një vit më pas e “tundi” Amerikën tek solli një përfaqësi personalitesh arbëreshësh, profesorë, akademikë, studiues, klerikë, vajza të reja, që për 10 ditë u bashkuan me shqiptarët e Amerikës dhe organizuan koncerte e vizita në Boston, paradën e madhe shqiptare në  Nju Jork, në Avenunë e 6-të, një seminar shkencor 3 ditor, ekspozita pikture me punimet e Ibrahim Kodrës dhe Lin Delisë, Lutje fetare në Katedralen Snt. Patrick, me të tri besimet, darkë solemne me 2 mijë veta etj….

…Ishte vetëm 52 vjeç, kur në mengjes herët të 1 korrikut 1970, në shtëpinë e tij në  adresën:110  Crestvieë Rd,  Belmont, Boston, ndërroi jetë pas një ataku në zemër. Mbrëmjen e kishte kaluar me mikun e tij të mirë, një nga kryetarët e Vatrës ndër vite, doktorin e parë të shqiptarëve në Amerikë Andrew Elia. Kishin biseduar gjatë rreth punëve të Vatrës dhe së ardhmes së saj. Peter Chikos sapo ishte kthyer në Boston pas një udhëtimi njëmujor nëpër Evropë, ku kishte takuar personalitete të ndryshme evropiane dhe krerët e mërgatës shqiptare në vijim të ëndrrës së tij për të bashkuar të gjithë shqiptarët.

I BIRI I BASHKËTHEMELUESIT TË VATRËS, LLAMBI CHIKOZI

Peter Chikos ishte i biri një patrioti të njohur, që kishte ardhë në SHBA në fillim të Shekullit XX. I ati i tij, Llambi Chikozi kishte qenë në udhëheqje të Shoqërisë Besa-Besën, një ndër nisiatorët dhe mbështetsit e krijimit të Kishës Autoqefale Orthodkse shqiptare, guri i themelit të Federatës. Llambi Chikozi ishte një ndër pesë anëtarët e Komisionit themelues të Vatrës dhe me 28 prill kur Federata u shpall e themeluar atij iu caktua detyra e arkëtarit të parë të Vatrës.

            Peter Chikos kishte ardhë në jetë në Janar të vitit 1918 në Boston. Ai kishte qenë një fëmijë i mbarë dhe në mësime shkëlqeu. Peter Chikos mbaroi universitetin për Drejtësi duke përfunduar me rezultate të larta studimet në Northeast të Bostonit, në fakultetin e Drejtësisë.

            Gjatë Luftës së Dytë botërore shërbeu në shtabin e Gjeneral Eisenhoëer në Francën në Armatën e Gjashtë. Ai ishte pjesë e formacioneve luftarake amerikane që çliruan Francën dhe më pas ishte pjesë në komisionin e  Kontrollit të Berlinit. Majori Peter Chikos është dalluar në kryrjen e detyrave luftarake. Ai është dekoruar për trimëri dhe zgjuarsi në fushën e luftës me Medaljen”Croix de Guerre avec Palmes” nga Gjeneral Leclerec i Francës e me Medaljen e “Yllit të Bronzit” nga Ushtria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës.U largua me nder nga Ushtria në fund të luftës duke pasur gradën e Majorit.

Në jetën civile Peter Chikos ishte po aq i sukseshëm. Ai ishte themelues dhe partner i Agjensisë së Sigurimeve “Chickering Insurance” të Bostonit, nga më të mëdhatë dhe më të suksesshmet në të gjithë New England.

KRONIKA- PËRCJELLJA, PIKËLLIMI I FAMILJES DHE KOMUNITETIT

       Ishin mbledhë disa qindar bashkombas në shtëpinë mortore  në Watertown, në një lagje aristokratike, siç e përshkruan revista “Shejzat”, “Koha”, dhe gazeta që ai e deshi dhe për të cilën punoi me shpirt, “Dielli” shqiptarëve të Amerikës. Pjesmarrësit ishin aq të shumtë sa nuk i merrte shtëpia e madhe mortore, por një pjesë rrinin jashtë dhe policia rregullonte trafikun dhe mbante rregullin. Kryetarit të Vatrës iu bë një nderim i jashtzakonshëm. Katër dhoma ishin plot me kurora me lule të sjella nga personalitetet e shtetit, nga familja, nga vatranët, komuniteti, dhe arbëreshët.

      Me 3 korrik kortezhi i gjatë i makinave, të cilit i prinin 6 automobila me kurora me lule, e dërguan arkivolin me trupin e pajetë të kryetarit Chikos në Kryekishën “Shën Gjergji” të Imzot Nolit, në atë kishë, ku kishte kontribuar aq shumë edhe i ati i Peter Chikos, Llambi Chikozi, por dhe ai vetë. Kumbona e Katedrales ra përmortshëm duke përcjellë me jehonën e saj njërin nga shqiptarët që pat një ëndërr: Të bashkonte shqiptarët, kudo që jetonin nëpër botë; Kryetarin e Vatrës, Peter Chikos. Përpara Kishës ishin mbledhur qindra bashkombas të ardhur nga shtete të ndryshme të Amerikës, por dhe nga Kanadaja. Katedralja ishte mbushë aq shumë sa nuk mund t’i mbante. Arkivoli ishte mbuluar me Flamurin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, nën atë flamur Majori kishte luftuar në radhët e ushtrisë më të fuqishme të botës,madje pranë Gjeneralit të famshëm Eisenhower. Gjashtë vetë e shoqëronin arkivolin, ku përveç autoriteteve, dallonin ish kryetari i Vatrës Anthony Athanas dhe dr. Hamdi Oruçi, drejtusi i veprimtarive të 60 vjetorit të Gazetës Dielli. Meshën e kryesoi Peshkopi i Kishës Orthodokse Autoqefale Shqiptare në Amerikë Hirësia e Tij Stephan Lasko, i ndihmuar nga At Sotir Dilogjika, At Christ Ellis, At Nick Liolin dhe Arthur Liolin…

Pas meshës Hirësia e tij Peshkop Stephan Lasko mbajti një fjalim prekës. Fjalimin nekrologjik e mbajti dr. Andrew Elia, i cili kishte qenë bashkëbiseduesi i fundit me të ndjerin.

          Në emër të Vatrës nga altari i Kishës foli miku i tij, dr. Hamdi Oruçi.

Trupi i kryetarit të Vatrës u varros në të njëjtën varrezë ku pushonin trupat e Fan S. Nolit, Faik Konicës dhe vatranëve të tjerë. Ceremonia u mbyll me drekën e Lamtumirës, që u shtrua në restorantin e famshëm të Athony Athanas ”Pier Four”. Dy sallat e mëdha të restorantit ishin të mbushura pot. Në drekën e mortit e “qau” me fjalë shpirti kryetarin, që iku në kulmin e punëve të mira për Vatrën, z. Hajdar Tonuzi, nën/kryetar i Vatrës.

         Në të gjitha veprimtaritë përcjellëse ishin të përfaqësuara zyrtarët kryesorë të shtetit: Guvernatori, Kryetari i bashkisë, Kongresitët dhe senatorët. Nga Çikago kishte ardhë Profesor Torielli, i Universitetit të Loyola, që kishte qenë komandant i Petter-t gjatë luftës, kishin ardhë përfaqësues nga institute të njohura e agjensi sigurimesh etj. Vatra e Bostonit ishte e gjitha aty, por edhe degët e Vatrës nga shtete të ndryshme; nga Detroiti, Waterbury, New Yorku, New Jersey, Chikago, Ohio, Toronto. Një përfaqësi e përbërë nga ish kryetarët e Vatrës qëndronte në krye: Andrew Elia, Ali Arrëza, Christo Thanas, James Thanas, Barney Kirka, Editori i Diellit dr. Athanas Gegaj, Editori i gazetës”Liria” Dhimiter Trebicka etj.               Nga personalitetet e Mërgimit shquheshin: Tahir Kolgjini, Selim Damani, Vasil Germenji, Dr. Rexhep Krasniqi, Sami Caushi, Lemi Kokalari, Vahit Chika, Nick Kreshpani, Ago Agaj, Reis Agaj, Gjon Gjinaj, një nga luftëtarët e lirisë etj.

Kryetari i Vatrës Peter Chikos la pas: Zonjën Nicholina, tre fëmijët- Marlyn 20 vjeçare, Paul 19 vjeçar dhe Roberta që atë kohë ishte 15 vjeçare; la vëllanë John; dy motra- zonjën Flora Theodore prej Belmont, zonjën Tefi Chani prej Brockton, Boston.

GAZETA”DIELLI” E VAJTOI KRYETARIN DY JAVË PAS VDEKJES

          Duke qenë se gazeta e Vatrës”Dielli” për arsye financiare nuk mundi të botohej dy javët e para të korrikut 1970, kryetari u vajtua dy javë më pas, në numrin e 15 Korrikut. Aso kohe gazeta printohej në format të madh dhe të katër faqet iu kushtuan kryetarit. Gazeta hapej me titullin e madh me shkronja kapitale:Kryetari i Vatrës Peter Chikos na la,por ai jeton në zemrat tona”. Nën këtë titull botohej elegjia e kryetarit të komanduar të Vatrës,Hajdar Tonuzi.Tonuzi e niste vajtimin për kryetarin kështu:” Të ndodhesh para trupit të pajetë të Peter Chikos,i cili papritmas u nda nga gjiri ynë, vetëm po të jesh prej gurit nuk tronditesh dhe s’ka mundësi që të mos pyesësh veten:-Pse fat i keq qëllon mu në zemër komunitetin tonë? Pse vdekja e tmerrshme rrëmben të riun në moshën më të bukur që premton aq shumë për Kombin tonë, për Federatën Vatra dhe për familjen e tij?

            Ikja e një personaliteti të njohur si Peter Lukas, qe një humbje tragjike për Vatrën së cilës i kishte dedikuar vullnetin, energjinë dhe inteligjencën. Përpara kësaj vdekjeje,përpara fuqisë msterioze të Zotit, ne mbetemi të ngurosur në vend, me duar të lidhura,- vajtonte Tonuzi në emër të vatranëve, duke arritë në përfundimin se: Komuniteti shqiptar humbi një të ri pa njolla, një lider që e donin të gjithë krahët, askush s’kishte ç’të thosh për të, një ves nuk ia gjenin. Po ashtu ai ishte një personalitet që kishte miqësi në qarqet më të larta të politikës amerikane; ishte njeri me kulturë të gjërë e me aktivitet të pandërprerë, ndodhej përherë në mes të Bostonit, Washingtonit, Nju Jork-ut, Romës, Palermos…

     Për kryetarin e komanduar të Vatrës, vdekja e Peter Chikos ishte më e rënda pas vdekjes së Faik Konicës dhe Fan S. Nolit. Jeta Chikos ishte e shkurtër, por e mbushur me vepra të mëdha. Ishte vetëm dy vjet në krye të Vatrës por shërbimet që i bëri vetë Vatrës dhe çështjes Kombëtare Shqiptare, ishin të jashtzakonshme. Emri i Vatrës mori fluturim anë e mbanë botës. U bë ajo Vatër si dikur, kur luante rolin e shtetit të vdekur shqiptar. Për të realizuar idenë e bashkimit të shqiptarëve ai udhëtoi shumë nëpër Amerikë dhe Europë, shkriu energjitë  dhe pasuritë e tij në funksion të kësaj ideje, duke mbajtur konferenca, duke zhvilluar bisedime, duke evokuar trimërinë e inteligjencën e racës shqiptare.

        Jo vetëm Vatra dhe degët e saj në Boston, Nju Jork, Nju Xhersi, Ohajo, Mancester NH, Worcester MA, Waterbury CT, Toronto-Kanada, por edhe komuniteti e vajtoi kryetarin e Vatrës me përfaqësuesit e saj: Avokati Selim Damani për Organizatën e Legalitetit, Sami Çaushaj për Ballin Kombëtar, Ago Agaj nga Blloku Independent; madje edhe Zëri i Amerikës, edhe Veteranët shqiptaro-Amerikanë etj.

 Dielli ftonte vatranët për të vijuar veprën e kryetarit Chikos dhe u hap një fushatë kontributesh për të forcuar financiarisht Federatën. Ndër të parët që iu përgjigjën thirrjes ishin: Dr. Hamdi Uruçi, një nga miqtë dhe mbështetësit e kryetarit; zonja dhe zoti Economy, zoti dhe zonja Krachines, Louis Anastas, Agjensia e Sigurimeve Chikolino, Demeter Ligor, Ronald Theodhor e shumë të tjerë e pasuan në vijim.

EDHE GAZETAT AMERIKANE SHKRUAN PËR KRYETARIN E VATRËS

Gazeta amerikane “The Boston Globe” në numrin e saj të së Enjtes të 2 korrikut 1970, në edicionin e mëngjesit shkroi një artikull special për ta përcjell qyetarin shembullor amerikan Peter Chikos, pa harruar t’i përmend edhe origjinën shqiptare të prindërve si dhe suksesin në drjtimin e Federatës Pan- shqiptare të Amerikës ”VATRA”, bashkimin e mërgatës shqiptare dhe arbëreshe dhe sukseset në jeten ushtarake e civile.Gazeta shkruante : Si offcer i inteligjencës ushtarake ai ka shërbyer në stafin e Gjeneralit Aizenhauer gjatë pushtimit të Francës dhe ka luftuar për çlirimin e saj. Ai ka marrë pjesë në çlirimin e Jugut të Francës si pjese e grupit ushtarak nr.6 dhe shërbeu në Misionin “Berlin Controll” pas thyrjes së nazistëve.

Për shërbim të jashtzakonshëm në Gjermani ai u dekorua me Medaljen “Ylli i Bronztë” dhe “ Freanch de Croix de guerre with Palms”, shkruante Boston Globe….

Kur u lirua nga ushtria si Major i Shtabit të përgjithshëm ai ndihmoi të organizonte shoqatën shqiptaro-amerikane të veteranëve dhe ia doli mbanë. Është liruar nga Ushtria me nder si Major në shtabin e Përgjigjithshëm të gjeneralit të njohur Eisenhower.

Ai ndoqi hapat e babait të tij Harris(Llambi) Chikos, i cili ishte një nga themeluesit e kishës ortodokse autoqefale të shqiptare në Amerikës, duke marrë drejtimin e Federatës Pan-shqiptare të Amerikës’Vatra” një shoqatë patriotike shqiptaro-amerikane, nenvizonte The Boston Globe.

Z. Petter Chikos i dedikoi energjitë e tij edhe menaxhimit të gazetës Dielli, duke kryer detyrën e Menaxherit te gazetes. Ai e financoi gazeten dhe e fuqizoi atë nga ana finaciare.

Gazeta shkruan se Departamenti i Shtetit Amerikan e njohi lidershipin e tij në simpoziumin ndërkombëtar panshqiptar në Romë dhe Nju Jork në drejtimin e tij, shërbimet fetare të kishës katolike, orthodokse dhe muslimane u kryen në Katedralen Shën Patrik në Manhattan. Ai u prit personalisht nga Papa dhe nga liderët e qeverisë italiane si dhe figura të njohura shqiptare në egzil.

  Peter Chikos ka pasë mbaruar shkollën për avokat në Northeastern University Law School, ai ka menaxhuar pasuritë e patundshme të familjes. Ishte themelusi dhe partneri i agjensitë e Sigurimeve më të mëdha në New England.Edhe Boston Herald Traveler, e 3 Korrik 1970 shkroi rreth kryetarit të Vatrës.

                      PUNËT E MËDHA TË PETER CHIKOS

     Në fund të viteve ’60 të shekullit të shkuar kishte filluar  një fazë idealizmi i diasporës shqiptare. Ishin veprimtaritë kushtuar 500 vjetorit të  Gjergj Kastrioti Skenderbe, që zgjuan ndërgjegjen Kombëtare.Viti 1968 u konsiderua si “Viti i Shqiptarëve”. Shqiptarët nacionalistë të përzënë nga vendi i tyre prej regjimit komunist duke ua ndaluar kthimin në trojet ku u lindën, manifestuan ndjenja të larta kombëtare. U organizuan manifestime të fuqishme në Romë, Paris, Bruksel e Boston. Madje në Bruksel, megjithëse komuniteti shqiptar ishte i vogël në numër, u arrit që të ngrihej dhe një shtatore për Heroin Kombëtar, ku dha kontributin e vet edhe Federata Pan- shqiptare e Amerikës”VATRA”. Në manifestimet madhështore të Romës morën pjesë përfaqësi të shumta të botës shqiptare, përfshi edhe një dërgatë të Vatrës, së cilës i printe Kryetari i Vatrës Anthony Athanas, Peter G. Chikos, që atë kohë ishte menaxher i Gazetës Dielli, Christo Thanas, Selahedin Velaj, Dr, Hamdi Uruçi, Van Christo e të tjerë.

       Vatranët u pritën me nderime të mëdha në Romë. Ata u nderuan edhe nga vetë Papa, që rezervoi një pritje të veçantë për Vatranët.

       Pas manifestimeve të majit 1968 ne Boston, ku Peter Chikos ishte në ballë të komisionit përgatitor për festimet e Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, ai ndjehej plot energji e vullnet për të mos e lënë që të ftohej energjia e çliruar. Në vjeshtën e atij viti, në muajin Shtator, ai udhëtoi sërish drejt Italisë. Ishte i ftuar nga Qendra Ndërkombëtare për Studime Shqiptare në Palermo, ku mori pjesë në kuvendin e përvitshëm të asaj qendre. Vizita në Palermo, takimi me arbëreshët, pati një ndikim të jashtzakonshëm në zgjimin e shpirtit arbëror tek Chikos. Duke qenë se tash ishte në krye të Vatrës, ai u prit me adhurim nga arbëreshët. Chikos çuditet kur dëgjon të flitet shqip në vatrat arëbreshe, edhe pse kishin kaluar 500 vjet që të parët e tyre i kishin lënë trojet e arbërit, kur sheh se sa mirë i kanë ruajt traditat, këngët, vallet, ritet shqiptare. Ai habitet kur dëgjon profesorin nga Kosova të flasë plot pasion dhe pa u lodhur për më shumë se gjysëm ore për unazën e Skënderbeut, kur dëgjon ligjërusit të shpalosin historinë kombëtare të racës ilire.(Vijon)