dgreca – Page 5353 – Dielli

EDHE AVOKATI I POPULLIT MUND TE ARRESTOHET

July 10, 2013 by dgreca

Arrestohet ne New York dhe lirohet për shkejle të rregullave avokati i Popullit Bill de Blasio/

NEW YORK CITY : Një protestë e një grupi të politikanëve të New Yorkut, i mbledhur për të protestuar mëngjesin e se merkures jashtë një ndërtese në qendër të qytetit të Manhattanit – Midtown SUNY, ndaj mbylljes së Spitalit Long Island në Brooklyn, përfundoi me arrestimin e dy politkanëve të njohur njujorkez. Televizioni i qyetetit NY1 tha në lajmet kryesore se në mesin e të arrestuarve janë kandidati për kryetarë të Bashkisë së New Yorkut, Avokati Popullit Bill de Blasio dhe Këshilltari i Këshillit të Bashkisë së Qytetit Steven Levin.

Policia tha se me këtë rast ajo arrestoi edhe protestues të tjerë për pengim të trafikut dhe shkeleje të rregullave dhe se ata do të ngarkohen me akuzën për sjellje të çrregullta në publik.

Sipas gazetës Wall Street Journal, de Blasio dhe protestues të tjerë “bllokuan hyrjen në spital për rreth 20 minuta, çka solli çrregullime në hyrjen në spital. Ai mbajti një fjalim ku thuhej se ai nuk do të lëvizëte derisa ai të merrte së bashku me protestuesit një përgjigje në lidhje me planet për spitalin. ” Ne duam të dimë se çfarë është në vazhdim e sipër “, tha zoti de Blasio në fjalim.” Ne jemi duke bllokuar hyrjen deri sa ju të na jepni përgjigje – dhe ky është fillimi”.
Banorët për rreth spitalit, si dhe profesionistët, mjekët dhe infermieret e pavionit të EMTs, kanë qenë të shqetësuar në lidhje me mbylljen e spitalit. Kandidatët për kryetarë të Bashkisë së New Yorkut,, si Kontrollori John Liu dhe ish-kongresmeni Anthony Weiner, ishin gjithashtu në protestë për mbylljen e spitalit, edhe pse ata nuk ishin të prangosur nga policia. Avokati i Popullit Bill de Blasio, u lirua nga stacioni i policisë Precinct South Midtown rreth orës 01:20 të mesdrekës dhe është i ngarkuar me akuzën për sjellje të çrregullta me policinë. Zyra e tij kishte lëshuar një deklaratë në emër të tij , ku thuhej se “Ne nëse ne nuk veprojmë tani, ne jemi duke shkuar duke e humbur Spitalin. Ne kemi për të ndaluar mbylljen e spitalit në këtë qytet.Ne kemi për të luftuar për ta mbajtur hapur atë ”
Bill de Blasio ka qenë i arrestuar në protestat edhe më përpara ndërsa ai me disa protestues protestonin për mbylljen e qendrës së zjarrfikësve të kompanisë Engine 204 në Brooklyn. /Beqir SINA/

NOLI, KONICA DHE WILSONI

July 10, 2013 by dgreca

nga Anton Çefa*/

“S’ ka dyshim se më gëzohet zemra kur mësoj për ndjenjat e bukura që ushqejnë kundrejt meje në Shqipëri . . . . Kujtoj se çdo takim me të tilla kombe na sqaron më së miri pikëpamjen tonë përmbi rastet dhe përgjegjësinë tonë kombëtare.” – Woodrow Wilson/
“Wilsoni bëri më tepër se çdo njeri për indipendencën e Shqipërisë” – Fan Noli/
“Gjithë shqiptarët duhet t’i ngrenë Wilsonit një monument të pavdekur në zemrat e tyre.” – Faik Konica/

Me hyrjen e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Luftë, udhëheqësit e “Vatrës” erdhën në përfundimin se fitorja kaloi nga Forcat e Boshtit, tek të cilat kishin shpresuar deri atëherë në zgjidhjen e çështjes shqiptare, në anën e Forcave Aleate (Antantës). Në mënyrë të veçantë, atyre ua ngrohi zemrat qenia në krye të këtij shteti të madh e presidentit Woodrow Wilson që “predikonte me gjithë zellin e një profeti biblik nevojën për një kod moral në politikën ndërkombëtare” 1).
Wilsoni qe përpjekur me ngulm ta mbante vendin e tij jashtë konfliktit dhe të zbatonte planet e tij reformiste, por me provokimet e herëpashershme të Gjermanisë dhe, sidomos, kur ajo fundosi katër anije amerikane, ai i kërkoi Kongresit t’i shpallte luftë asaj. 2).
Në fjalimin e tij historik para Kongresit Amerikan, më 2 prill 1917, ai deklaroi se “lufta qe bërë e paevitueshme, në emër të ruajtjes së paqes dhe demokracisë në botë. . . Ne nuk kemi asnjë dëshirë për pushtim apo dominim . . . nuk është gjë e lehtë të udhëheqësh këtë popull të madh e paqedashës në luftë. . . . Por e drejta është më e çmueshme se paqja dhe ne duhet të luftojmë për ato gjëra që janë të shtrenjta për ne . . . . Sot ka ardhur dita që Amerika të derdhë gjakun për parimet të cilat i dhanë jetën, lumturinë dhe paqen që ajo ruan . . . . Zoti e ndihmoftë!”3).
Më 8 janar 1918, Wilsoni propozoi “14 Pikat” e tij të njohura si bazë të bisedimeve për paqen. “Si njëri nga katër udhëheqësit e Konferencës së Paqes, ai luftoi burrërisht për të kontrolluar lakminë e vendeve fituese dhe u përpoq për të vendosur drejtësi për të gjitha kombet.” 4).
“14 Pikat”, ndër të tjera, kërkonin që: politika e jashtme e një shoqërie demokratike të mbështetej në baza të shëndosha morale; zgjidhja e konflikteve të bëhej nëpërmjet marrëveshjeve të hapura, drejtësisë dhe vetëvendosjes së popujve; të kufizoheshin armatimet në maksimum dhe të përdoreshin ato thjesht për sigurimin e brendshëm; lundrimet e lira në detra të hapura.
Një nga arritjet më të mëdha në planin 14 Pikësh ishte formimi i Lidhjes së Kombeve. Në pikën e fundit të planit të Wilsonit për paqën, thuhej: “Një shoqatë e përgjithshme e kombeve duhet formuar . . . me qëllimin e sigurimit të garancive të ndërsjellta të pavarësisë politike dhe integritetit territorial të shteteve të mëdha e të vogla” 5).
Ai arriti t’i bindë shtetet fituese të pranojnë formimin e Lidhjes së Kombeve, të parën organizatë të madhe ndërkombëtare, tek e cila ai varte shpresën e një paqeje të qëndrueshme; por u zhgënjye thellësisht, kur, pasi u kthye në Amerikë, Senati – armik i tij – nuk e ratifikoi Traktatin.
Në këtë dokument përmendeshin zgjidhjet konkrete të shteteve të veçanta si Rusisë, Belgjikës, Francës, Italisë, Austro-Hungarisë, Turqisë, Polonisë. Në pikën 11 (po e japim të plotë në referencat) (6), flitej për shtetet e Ballkanit, por nuk përmendej Shqipëria.

* * *
“Deklaratat e Wilsonit rreth ‘luftës për t’i dhënë fund luftës’ dhe ‘e drejta e vetëvendosjes së kombeve’ u ngjalli shpresat popujve të shtypur për drejtësi në vendimet e bisedimeve për paqen. Vatra u bë një avokat militant i kauzës së aleatëve. Anëtarët e saj nënshkruan huat për luftën dhe I Përndritshmi Fan Noli vizitoi kampet ushtarake në Massachusetts, duke u mbajtur fjalime të zjarrta të rinjve guximtarë (është fjala për ushtarët shqiptaro-amerikanë, – sqarimi im, A. Ç)” 7).
Ja si shkruan Qerim Panariti: “Me hyrjen e Amerikës në luftë në Prill 1917, shpresat për çlirimin e Shqipërisë nga okupatorët u shtuan, po me zgjerimin e shpresave për shpëtimin e Shqipërisë, u zgjerua dhe aktiviteti i Nolit. Nolit tani s’i zinin këmbët dhe detyrat kishëtare s’mund t’i neglexhonte, Vatrën s’mund ta neverite. Personi i Nolit, oratori më i shënuar i racës Shqiptare n’Amerikë, u detyrua të bredhë nëpër kampet e rekrutimit ku ndodheshin djem Shqiptarë duke i këshilluar se hyrja e Amerikës në luftë do të shpëtonjë Shqipërinë dhe botën nga tirania militariste e autokrative monarqike të Evropës Qëndrale.” 8).
Në përpjekje për të ruajtur pavarësinë e Shqipërisë, të mohuar nga Anglia, Franca, Italia, udhëheqësit e “Vatrës” i joshi kërkesa e Presidentit për vetëvendosjen e popujve dhe ndalimin e traktateve të fshehta.
Më 4 korrik 1918, në pelegrinazhin e organizuar nga presidenti Wilson në Mount Vernon, vendi historkik ku ësh të varrosur presidenti i Parë i Amerikës, George Washington, “Vatra” dërgoi Nolin, kryetarin e saj, për të përfaqësuar Shqipërinë. Në këtë mision, Nolit iu dha rasti të shtrojë shkurtazi problemin e Shqipërisë. Pas takimit që pati me Wilsonin, ai i dërgoi Komisionit Qëndror të “Vatrës” nga Washingtoni këtë mesazh: “Udhëtimi im këtu triumfoi. Fola dy herë me PresidentinWilson, i cili më dha shpresa të mëdha . . .” 9).
Takimin e tij me Wilsonin, Noli ka për ta kujtuar me admirim e mirënjohje të thellë e vlerësim të lartë në disa raste. Në Fjalimin e tij drejtuar ushtarëve amerikanë me prejardhje shqiptare në Camp Devens, më 8 shtator 1918, ndër të tjera, ai tha: “Ne i kemi sytë nga Amerika për mëkëmbjen e pavarësisë shqiptare. Duke gjykuar nga rrjedha e zhvillimit të ngjarjeve në fushën e betejës, tani nuk ka asnjë dyshim që kjo luftë do të përfundojë me fitoren e Amerikës, që do të jetë një triumf për demokracinë botërore dhe kushtet e palës do të diktohen brenda territorit gjerman nga një arbitër botëror, që e do drejtësinë, siç është presidenti Wilson.” 10).
Po në këtë fjalim, duke bërë fjalë për takimin me Wilsonin, shkruan: “Kam patur nderin në një rast historik ta takoj këtë njeri të madh që tani është bërë orakulli i njerëzve të vuajtur. Ishte Dita e Pavarësisë, kur përfaqëusesit e të gjitha grupeve nacionale në Amerikë ishin ftuar nga presidenti Wilson për ta shoqëruar si miqtë e tij të huaj në jahtin Mayflover gjatë pelegrinazhit në Malin Vernon. Gjatë kthimit unë si lutës i përulur iu afrova dhe i thashë ta shpëtonte këtë racë heroike dhe të pashpresë, dhe t’i kthejë asaj bukën e jetës, lirinë. Dhe përgjigjja e tij fisnike ishte: ‘Unë do të kem një zë (votë) në Kongresin e ardhshëm të Paqes dhe atë do ta përdor në favor të Shqipërisë”. Dhe shton: “Unë nuk kam nevojë t’ua tregoj sa i fortë është ai zë dhe se çfarë vëmendje të respektueshme dhe të bindshme ka ai në gjithë botën, i shtyrë nga drejtësia dhe i përkrahur nga
miqtë e fuqishëm amerikanë, më të fuqishëmit që bota ka parë ndonjëherë.” 11). Po në këtë Fjalim, duke folur për Wilsonin, thotë: “Wilsoni është i sigurt se do të fitojë e do të zërë vend në histori si Linkolni për humanizmin dhe si çlirimtar i të gjithë kombeve të mëdhenj dhe të vegjël. Kur do të shpallet paqja, Shqipëria do të rifitojë pavarësinë.”
Në mbrojtje të çështjes shqiptare, Noli, udhëheqësit e tjerë të “Vatrës” dhe personalitete amerikane, miq të Shqipërisë, botuan, në këtë periudhë, shkrime në “Dielli” dhe në revistën “The Adriatic Review”. Revista “Adriatic Review” u botua në Boston në gjuhën angleze, në vitet 1918-1919. Ajo i dërgohej zyrtarëve të lartë të qeverisë amerikane dhe personaliteteve tjera të shquara amerikane. 12). Në një nga numrat e kësaj reviste, u botua një memorandum, dërguar presidentit Wilson, më 27 nëntor 1918, në kohën kur Aleatët po planifikonin rishtas copëtimin e Shqipërisë. Memorandumi u firmos nga këta klerikë ortodoksë shqiptarë: At Fan S. Noli, At Naum Cere, At Marko Kondili, At Damiani, At Pando Sinica dhe At Vangjel Camçe, 13). Mbasi jepet një historik i shkurtër i copëtimit të Shqipërisë, etj., në këtë dokument thuhet: “Shqiptarët shpresonin që Amerika dhe Aleatët do ta ndihmonin me zemërgjerësi
Shqipërinë të rimëkëmbej, duke zgjidhur çështjen ballkanike në baza të forta, duke shpëtuar një racë të lashtë e mjaft premtuese nga zhdukja dhe skllavërimi, e duke i dhënë asaj vendin që i takon midis kombeve të qytetëruara të botës, vend për të cilin u zhvilluan betejat më të ashpra e më të gjata në shekuj.”14). Stili i memorandumit është dëshmi e qartë e dorës së Nolit.
Noli dhe vatranët e konsideronin Wilsonin si të vetmin përkrahës në radhët e aleatëve fitues të luftës dhe kishin bindje të plotë që ai do ta mbronte Shqipërinë në Versajë. Edhe pse Wilsoni në “14 Pikat” nuk e kishte përmendur Shqipërinë, ata, vlerësonin frymën e propozimeve të Presidentit Amerikan, i cili në fund të Fjalës së tij, mbasi parashtroi planin për paqën botërore, pati theksuar: “Një parim evident përshkon gjithë programin që unë kam paraqitur. Është parimi i drejtësisë për të gjithë popujt e shtetet dhe e drejta e tyre për të jetuar në marrëdhënie të mira me njëri-tjetrin, qofshin të fortë a të dobët” 15). Në shkrimin “Peshkop Noli dhe bashkësia shqiptare në SHBA”, Peter R. Prifti ka shkruar: “I impresionuar thellë nga idealizmi i Wilsonit, Noli u bë një përkrahës i pasionuar i demokracisë wilsoniane. Drejtësia ndërkombëtare, vëllazërimi njerëzor, simpatia për të dobëtit,
paqja botërore qenë idealet dhe vlerat që Noli dhe shqiptarët e Amerikës i bënë të tyret dhe u përpoqën të jëtojnë në përputhje me to.” 16).
Vlërësimi i lartë i Nolit për Wilsonin shkëlqen në mënyrë të veçantë në Panegjerikun që ai mbajti në Kuvendin Themeltar të Shqipërisë, më 11 shkurt 1924, me rastin e vdekjes së presidentit Wilson. 17). “Amerika dhe tërë bota vajtuan këto ditë vdekjen e Wodrov Wilsonit, të njëzetetetit President të Shteteve të Bashkuar. Pranë Amerikës merr pjesë në këtë zi edhe Shqipëria e cila qanë në fytyrën e amerikanit të madh, idealistin bujar dhe mbrojtësin e tij më të fortë.” Mbasi vë në dukje të mirat ekonomike e politike që ka pasur Shqipëria prej shqiptarëve të mërguar atje dhe prej vetë shtetit amerikan, ai thotë: “Dhe kur themi Amerika, na kujtohet një emër, se të gjitha këto kanë ngjarë, kur nga Shtëpia e Bardhë e Washingtonit, administronte Shtetet e Bashkuara i shkëlqyeri dhe i shumëvuajturi President Wilson.”
Spikat, në Fjalimin e Nolit, idealizmi i Wilson-it dhe i vetë Amerikës.”Veç titullit ‘Amerikan’, Wilsoni ka për mirënjohjen tonë edhe një titull tjetër, atë të idealistit dhe të profetit të vëllazërimit ndërkombëtar dhe të paqes së përbotshme. Presidenti Wilson ishte idealist se ishte amerikan. Ata që kujtojnë se Ameriaka është vendi ku njerëzia kujdesen vetëm për të bërë dollarë, nuk e njohin Amerikën aspak. Fakti që një idealist si Wilsoni u zgjodh dy herë President, arrin për të provuar thezën tonë.”
Më pas me penelata të shpejta, në këtë panegjerik, që është një nga perlat më të çmuara oratorike të Nolit dhe gjithë oratorisë shqiptare, ai na jep mjedisin familjar e shoqëror ku u rrit e u formësua karakteri i Presidentit: “Wilsoni u rrit në kishë, në një rrethim fetar me ungjillin në dorë, i predistinuar apostull i një ideali kristianik e njerëzor”, dhe më poshtë: “në çdo gjest e në çdo fjalë çfaqej njeriu mistik i iluminuar, i dërguar prej Përendisë për një mision të shenjtë. Pranë një karakteri të çelniktë kishte mirësinë e Shën Françeskut.”
Duke cituar nga Fjalimi i Nolit, është vështirë të nxjerrësh citate të shkëputura për të dhënë vlerësimin e tij për Presidentin, sepse të trazon tundimi për ta përfshirë tërë fjalimin. Një tundim disi i veçantë të shtyn të mendosh dhe të bësh paralelizma mes idealistit tonë të madh, Nolit, dhe idealistit të madh amerikan, Wilsonit (A nuk qe edhe Noli një “apostull i një ideali kristian e njerëzor” e po aq edhe kombëtar?) Ngjan se kur flet për Wilsonin, Noli mediton për veten e vet, që, si Presidenti Amerikan, “Fuqinë e qeverisë e kërkoi dhe e fitoi si një qëllim, jo si një mjet për apostullatën e tij.”
Wilsoni u përpoq t’u detyrojë të dy palëve, fituesve dhe të mundurve, një paqe të drejtë të bazuar në idealet e tij, të përvijuar në “Katërmbëdhjetë Pikat”, “Po në Versailles, thotë Noli, Wilsoni u ndodh si Danieli në shpellën e luanëve … Aleatët kujtonin se tërë programi idealistik i Wilsonit s’ishte veç një propagandë hipokrite për të gënjyer opinionin e përbotshëm”. Dhe vazhdon, duke përgjithësuar fatin e idealistëve, gjithnjë sikur mediton per veten e tij: “Se kjo është tragjedia e të gjithë idealistëve, që bota kujtojnë se idealizma është vetëm një maskë për të fshehur qëllime egoistike dhe materialiste të pavjelura.”
Drama e Wilsonit bëhët më e rëndë, kur kthehet në atdhe, sepse “dhe atë copkë të fitorjes që mundi të çkëputë nga thonjtë e luanëve të Versailles tani vendi i tij do t’ia rrëmbente nga duart … Senati Amerikan refuzoi të ratifikojë Paqen e Versailles, të kryesuar prej Paktit të Lidhjes së Kombeve . . . Dhe Evropa vazhdoi luftën nën maskën e paqes”. “Partizanllëku i vërbër më shumë se çdo faktor tjetër e shkatërroi Lidhjen e Kombëve.” 18), ka shkruar historiani amerikan Thomas A. Bailey, duke komentuar mosmiratimin e vendimeve të Versajës nga Senati.
Rishtas, por me detaje më të hollësishme, edhe në këtë Fjalim, ai rikujton takimin me Wilsonin në Washington, duke e cilësuar atë “kalorës të kohëve të kaluara në një kohë tragjike”. “Atëherë iu afrova – dhe i bëra një apel në emër të kombit tonë fatzi, dhe përgjigjen e tij bujare e mbanj mend sikur po e dëgjonj sot … Dhe e mbajti fjalën. Në janar 1920, një erë zije dhe dëshpërimi kish rënë në të gjitha anët e vendit tonë, i cili qe si i vdekur në agoni. Projektet e copëtimit të Shqipërisë, redaktuar prej Aliatëve, ishin njohur dhe pritej vetëm një firmë që të bëhej fakt definiti. Firma që mungonte ishte ajo e Presidentit Wilson, firmë që nuk u vu në atë projekt aq të padrejtë. Presidenti Wilson, jo vetëm që nuk vuri firmën, po u përgjigj dhe me dy nota, në të cilat mpronte të drejtën e Shqipërisë së vogël për vetëqeverim, dy nota që janë dy nga xhevahirët më të ndritshëm të
karrierës së tij të shkëlqyer. Ato nota ndaluan copëtimin e Shqipërisë dhe na dhanë rasje të marrim frymë e të gatitim lirinë e Shqipërisë që gëzojmë sot. Që Prefekturat jugore nuk u invaduan para se të caktoheshin kufiret, kanë një shkak dhe shkaku është Presidenti Wilson.”
Noli e rikujton Wilsonin, gjithashtu, në Gjenevë, kur Shqipëria, e përfaqësuar prej tij, u pranua në Lidhjen e Kombeve dhe pavarësia e vendit tonë u njoh zyrtarisht: “Ndjeva një lëmsh mallëngjimi në grykë dhe më rrotullonte në kokë një emër, që ka fituar mirënjohjen e gjithë zemrave shqiptare, emri i Presidentit Wilson.”
Duke na dhënë me ngjyra të gjalla vdekjen e Presidentit Amerikan, Noli e vazhdon fjalimin me vlerësimet e panumërta për Wlsonin, duke e quajtur atë: “profeti bujar i paqes njerëzore, ati spiritual i Lidhjes së Kombeve, titani dhe kalorësi idealist”. Dhe më poshtë: “Fara e idealit që mbolli do të rrojë e gjallë sa kohë ka zemra njerëzore në botë”; dhe më pas, duke iu drejtuar Kuvendit Themeltar në emër të tij dhe të shokëve të tij idealistë demokratë, Noli e tradhton veten kur thotë: “Lufta jonë s’ka qenë e kotë (është fjala këtu për luftën për demokraci gjatë viteve 1920-1923; shënimi im, A. Ç). Se atje ku ka varre si yti, atje ka jetë e ngjallje”.
Sikurse idealistët e mëdhenj, ëndërrimtarë dhe fisnikë, në vizionet e të cilëve ravijëzohet profecia e një të ardhmeje më të ndritur, Noli e përfundon panegjerikun e tij për Wilsonin dhe Amerikën: “Amerika, ajo nënë bujare që i ka dhënë botës Wilsonin, ka për të lindur edhe të tjerë kalorës si ay, kalorës të cilët të kenë sqytin e tyre kryefjalën e Virgjilit: “Regere parvos, debellare superbas” (Të mbrosh të vegjëlit, të mposhtësh kryelartët), të cilët mprojnë të vegjëlit dhe përunjin kryelartët, kalorës të cilët të vazhdojnë dhe të mbarojnë veprën e paqes, e vëllazërimit, e mirëdashjes ndërkombëtare.” Dhe vërtet, Amerika, në ditët më të vështira për kombin tonë, kur barabaria serbe e etur për gjak u përpoq të zhdukë nga faqja e dheut një pjësë të gjakut tonë, e lindi kalorësin e madh Bill Klinton që “të mbarojë veprën e paqes, të vëllazërimit e të mirëdashjes
ndërkombëtare”. Dhe, po ashtu, ajo lindi George W. Bushin, i cili në vizitën më 10 qershor 2007, në Tiranë, deklaroi qëndrimin amerikan: “Kosova do të bëhët e pavarur.” Dhe, në emër të Amerikës, e njohu Pvarësinë e saj të shpallur më 17 shkurt të këtij viti.

* * *

Po, nga ledhet e fortesës së “Vatrës” qe edhe një tjetër shqiptar i madh që falënderoi Amerikën dhe presidentin Wilson për të mirat që blatuan për vendin dhe popullin tonë dhe vlerësoi lart idealet e tyre. Ai qe Faik Konica. “Jemi bindur se çdo shqiptar di dhe kupton – shkroi ai – se ç’borç të madh i kemi Wilsonit. Në qoftë se ka ndonjë shqiptar që s’merr vesh se shpëtimi dhe liria e vendit (të) tij i detyrohet kryesisht Wilsonit, ai nuk është njeri dhe duhet të kemi mëshirë për verbësinë dhe errësirën që i ka mbuluar trutë”. Dhe më poshtë: “Shqipëria ishte dënuar me vdekje, dënimi do të zbatohej doemos, asnjë rreze shprese s’ndritte gjëkundi. Po e papritura ngjau, dhe kjo e papritur erdhi nga qëndrimi i Woodrow Wilsonit . . . Ndërgjegja e drejtësisë njohu përsëri zërin e madh, dhe u drodh nga gëzimi; se Wilsoni duke mbrojtur Shqipërinë nuk e mbronte një popull të vetëm, por mbronte gjithë popujt,
e mbronte parimin” 19).
Kur vdiq presidenti Wilson, ai shkroi: “Gjithë shqiptarët duhet t’i ngrenë Wilsonit një monument të pavdekur në zemrat e tyre. Edhe po t’ish i vogël për të tjerët, Wilsoni duhet t’ish i madh për Shqipëtarët”. 20).
Për ta përjetësuar emrin e këtij mbrojtësi të madh të atdheut tonë, Konica, në cilësinë e kryetarit të “Vatrës”, i propozoi, me anën e një kabllogrami, Kuvendit Themeltar në Tiranë që emri i Presidentit Ameriakn të regjistrohet në toponiminë shqiptare. Ja telegrami i Konicës:
“Ju lutem të shtroni një proponim për kqyrjen mirëdashëse të deputetëve pa ndryshim partie: Me vdekjen e ish-presidentit Wilson u çduk mbrojtësi i popujve të vegjël dhe shpëtimtar’ i Shqipërisë. Proponimi im është t’i jepet emëri Wilsonville ose Shën Gjergjit ose Sarandës. Juaji me respekt: (Nënshkruar) Faik Konitza.
Përgjigjja Konicës i erdhi më 11 gusht 1924: “Me vendim ministerial, Shën Gjini u pagëzua Wilson” (Nënshkruar) Noli. 21). Dihet që në periudhën e diktaturës komuniste u zhduk nga harta e Shqipërisë emni i këtij Presidenti të lavdishëm.
Konica nderoi Mikun e Madh të Shqipërisë, duke nderuar kështu veten, “Vatrën” dhe gjithë kombin tonë. Disa ditë pas vdekjes së Wilsonit, pikërisht më 12 mars 1924, ai i dërgoi zonjës së nderuar të ish-Presidentit, Edith Bollin Galt Wilson, një kurorë të bukur prej njëqind trëndafilash, 50 të kuqe e 50 të bardha, të lidhur me një kordelë me ngjyrat e flamurit të Shqipërisë, ku qe shkruar me dorë: From the Albanian Federation Vatra, Boston, Massachussets”. 22). Veç kësaj, Konica i dërgoi zonjës së nderuar Wilson telegramin: “Jepmëni leje, Zonjë, të bëhem me respekt dragoman i hidhërimit të thellë e të kthiellët që ndjejnë Shqipëtarët, të cilët te personi i Presidentit të madh, burrit tuaj, kanë humbur mbrojtësin e të drejtave të tyre, një mik mirëdashës e të fuqishëm në orët më të zeza të rrezikut e të brengjeve.” 23).
Mirënjohja e popullit tonë për presidentin ëWlson dhe Amerikën, falëlënderimi dhe nderimi gjetën pasqyrim edhe në një këngë popullore të thjeshtë e të bukur, “Këngë për Madhërinë e Tij Wilsonin”. Për popullin tonë kënga është vlerësimi më i lartë, që ai i jep një njeriu për bëmat e tij të shquara, është një lapidar përjetësimi. Ja disa vargje të kësaj kënge:

Thërresim ‘Rroftë Amerika’
Madhëri e Tij Wilsoni,
Me katërmbëdhjetë pika,
I thotë Evropës qëndroni!”

“Një profesori amerikan, të quajtur Elmer J. Jones, – shkruan Jup Kastrati në biografinë e tij për Konicën – i bie puna të vizitojë vendin tonë. Në fshatin ku kalon, dëgjon një këngë për Wilsonin. Ia përkthejnë dhe ky ia dërgon Presidentit amerikan. Atëherë ky i fundit shfaq mirënjohjen e vet me letrën që po riprodhojmë poshtë:

“Vashington D.C. 26th January 1922

I dashur z. Profesor Jones,
Ju falënderoj sinqerisht për letrën tuaj dhe për përmbajtjen e saj. S’ ka dyshim se më gëzohet zemra kur mësoj për ndjenjat e bukura që ushqejnë kundrejt meje në Shqipëri. Duket se do të keni pasur një eksperiencë plot interes. Kujtoj se çdo takim me të tilla kombe ma sqaron më së miri pikëpamjen tonë përmbi rastet dhe përgjegjësitë tona kombëtare.

Me urime të përzemërta,

(Nënshkruar) Woodrow Wilson. 24).

Referenca dhe shënime

1). University of Knowlledge, “Great Leaders”, Edited by Franklin J. Meine, Ph. B., M. A. and Harris Gaylord Warren, Ph. D., p. 379.
2). “The New Webster’s International Encyclopedia”, Edition published by Trident Press International, Fl., 1998, p. 1188
3). Albana Mëlyshi Lifshin, “Udhëtim në Historinë Amerikane”, “Dita”, Tiranë, 2003, f. 225).
4). “Great Leaders”, p. 383.
5). Arthur S. Link “The Papers of Woodrow Wilson, vol. 45, 1984, p. 536.
6). Arthur S. Link. “14 Pikat”, Pika XI – “Rumania, Serbia dhe Mali i Zi duhet të zbrazen (nga forcat e huaja ushtarake – shënimi im, A. Ç), t’u rikthehen territoret e tyre; Serbisë t’i jepet dalje e lirë dhe e sigurt në det, dhe marrëdhëniet e disa shteteve ballkanike me njëri-tjetrin të përcaktohen nga negociatat miqësore, në vijat kufitare të vendosura historikisht, dhe, gjithashtu, t’u jepen garancitë ndërkombëtare për pavarësi ekonomike e politike dhe integritet tokësor për disa shtete ballkanike sipas kombësisë.”
7). The Albanian Struggle in the Old =orld and Ne+” – Compiled and +written by members of The Federal =riters’ Project of The =orks Progress Administration of Massachusetts, The =riter, INC. publishers, Boston, 1939, p.58.
8). Qerim Panariti, Fan S. Noli, Albumi II”, botuar në Boston, Massachusetts, 1966, f. 67
9). Idem, ibidem, f. 68.
10). Arthur S. Link, vepër e cituar.
10). ‘Noli: ‘Shqipëria i ka borxh Amerikës, përgatitur nga E. Alliu, gazeta “Illyria”, dt. 31 janar-3 shkurt, 2003″, f. 24.
11). Po aty.
12). Shih “The Albanian Struggle in the Old World . . .”, p. 59-60.
13). Refat Xh. Gurrazezi: “Historia e Federatës ‘Vatra”, Shtëpia botuese Globus R., Tiranë, 2006, f. 93-94.
14). “Noli: “Shqipëria i ka borxh Amerikës”, “Illyria”, 31 janar -3 shkurt 2003.
15). Arthur S. Link “The Papers of Woodrow Wilson, vol. 45, 1984, 536.
16). Peter R. Prifti “Land of Albanians: A Crossroads of Pain and Pride”, Tiranw, “Horizont”, 2001, p. 229.
17). Fan S. Noli, “W Wilson”, në”Portrete dhe skica”, Mbledhur dhe përgatitur nga dr. Nasho Jorgaqi, Shtëpia Botuese Enciklopedike, Tiranë, 1995, f.123-129. Të gjitha citimet nga ky fjalim janë marrë nga ky botim.
18). Thomas A. Bailey “Woodroow Wilson and The Great Betrayal”, Published 1963 by Quadrangle Paperback, p. 38. Për këtë problem, po në këtë vepër, f. 187, lexojmë: “Prokurori i përgjithshëm i Amerikës në kohën e Wilson-it, Thomas G. Gregory, ka thënë: “Lidhja u hodh poshtë në SHBA jo pse ajo qe Lidhja e Kombeve, por sepse ajo qe Lidhja e Wilson-it, dhe sepse udhëheqësi i madh qe rrëzuar dhe nuk kishte asnjë tjetër që mund ta përdorte shpatën e tij të fuqishme”.
19). Muin Çami, “Jehona e vdekjes së Uodrou Uilsonit në mjedisin shqiptar”, Studime historike, Tiranë 2004, f. 35.
20). Prof. Dr. Jup Kastrati, “Faik Konica” (monografi), Gjonlekaj Publishing, New York, f. 173.
21). Idem, f. 174-175.
22). Idem, ibidem.
23). Idem, ibidem.
24). Idem, ibidem.

* Autori e ka edituar gazeten Dielli per 14 vjet.

KQZ ndryshon rezultatin e Lezhës, i hiqet mandati PS-së, i kalon PD-së

July 10, 2013 by dgreca

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve miratoi sot me katër votat e anëtarëve të pranishëm tabelën përfundimtare të qarkut të Lezhës, vendim që ndryshoi edhe raportin e mandateve te ketij qarku, ku mandati i katërt i së majtës i kaloi koalicionit të udhëhequr nga Partia Demokratike.
Vendimi erdhi pas verifikimit nga administrata të tabelave origjinale të 248 qendrave të votimit në këtë zonë zgjedhore, ndërsa për 10 qendrat e votimit të ZAZ-së nr. 13, për të cilat Komisioni nuk dispononte tabela origjinale, rezultati doli pas kalkulimit të të dhënave të sistemit elektronik të KQZ-së.
Ndryshimi i rezultatit erdhi pas kërkesës së Partisë Demokratike, e cila paraqiti edhe procesverbalet. KQZ vendosi të shqyrtojë edhe njëherë rezultatin në 10 qendra votimi, ku rezultoi se Partisë Socialiste nuk i takonte mandati i 3-të.
Në rezultatet paraprake të 23 qershorit në qarkun Lezhë koalicioni i majtë “Aleanca për Shqipërinë Europiane”, mori katër mandate, ndërsa koalicioni i djathtë “Aleanca për Punësim, Mirëqenie dhe Integrim” fitoi tre mandate. Por pas verifikimit dhe korrigjimit nga KQZ të rezultateve të 10 QV-ve në ZAZ-në nr. 13 të kësaj zone zgjedhore, numri i votave ndryshoi në favor të koalicionit të djathtë, duke i kaluar një mandat.
Përfaqësuesit ligjor të PS dhe LSI paralajmëruar apelimin e vendimit të KQZ, duke kërkuar zbardhjen e vendimit të sotëm brenda afateve kohore.(Kortezi Balkanweb)

NJË UVERTURË E SHPIRTIT, KËNGËS DHE FUQISË PËR SHËN GJERGJIN.

July 10, 2013 by dgreca

Nga At Arthur E. Liolin/

THIRRJE PËR ARMË: 1908 – 1918/

Vitet e para të komunitetit dëshmuan demonstratën rreth një gojëtari të flaktë dhe të aftë: Fan S. Nolit i cili filloi një karrierë vërtet të paparë. I thirrur në shërbim të Perëndisë, ai u shugurua prift në 8 mars 1908 dhe themeloi katedralen e Shën Gjergjit si famulli të Dielën e parë të Ortodoksisë në Boston. Kohët kërkuan përpjekje të ngutshme për të krijuar një kishë që u drejtohej emigrantëve shqiptarë në gjuhën e tyre, duke siguruar tekstet liturgjike dhe duke ruajtur ndërgjegjshmërinë e parimeve si në atdhe dhe vetëkëmbënguljen e mësuar këtu në Amerikë.

Këta dhjetë vjet të parë të oktavës sonë panë pavarësinë e Shqipërisë më 1912, që u ndez pjesërisht nga vullnetarë shqiptaro-amerikanë, të cilët mbanin idealin mbi kapelat e tyre: “Liri a vdekje”. Në Boston dhe në rrethinat përqark u publikuan gazetat e para: Kombi (1906), Dielli (1909) dhe u ndoqën me sukses të menjëhershëm nga Adriatiku, Illyria, Përparimi, si dhe u formua Federata mbarëshqiptare e Amerikës “Vatra”, të cilën Noli e udhëhoqi bashkë me Faik Konicën më 1912.

Noli i palodhur udhëtoi në Bullgari, Rumani, Rusi, Itali, Angli dhe Francë në ndihmë të organizimit të komuniteteve në Evropë. Periudha jonë e parë përfundon në 1918, kur Noli u takua me presidentin amerikan Udrou Uilson në 4 korrik në Maunt Vernon dhe mori premtimin: “Unë kam një zë në Konferencën e Paqes në Paris dhe do ta përdor atë në mbështetje të Shqipërisë.”. Paguesit tanë, mbështetësit e Nolit, të rinj emigrantë, mbështetën punën e tij të madhe me rrogat e tyre javore prej 5 dollarësh.

PËRCJELLJA E PISHTARIT: 1919-1928

Një kohë mundësish dhe arritjesh, ky dhjetëvjeçar pa Nolin të impresionojë Ligën e Kombeve në Gjenevë dhe të sigurojë kufijtë e Shqipërisë të sotme. Në Amerikë, famulli të reja lindën në Natik, Uster, Filadelfia, Xhejmstaun dhe Sauthbrixh. Klerikë të rinj u shuguruan për Shën Gjergjin, ndërkohë që Noli ishte në rrugë: at. Naum Cëre, një ikonograf i formuar, at Damian Angjeli, at Vangjel Çamçe (më vonë peshkop në atdhe) dhe at. Kolli Kristofori (emigranti i parë shqiptar në Amerikë, që erdhi më 1886). Profesor Thoma Nasi organizoi korin e parë ndërsa shërbente si dirigjent i një bande që jepte koncerte në Shqipëri.

Më 1922, famullia jonë, – që ishte mbledhur në salla të ndryshme për shërbesat e saj, – pronësoi ndërtesën kishtare në Emerald Street, ndërsa në Shqipëri në Kongresin e Beratit klerikët shqiptaro-amerikanë shpallën Kishën Autoqefale. Noli u shenjtërua si peshkop në Korçë më 1923 dhe shërbeu për pak kohë si ministër i Shqipërisë më 1924, përpara se të merrte udhën e strehimit politik në Gjermani dhe Austri ku përktheu Shekspirin dhe shkroi poezi.

NË SHTËPI NË BOSTON: 1929-1938

Në kishën tonë në South End, këngëtarët ruajtën tonet e hershme, ndërsa at. Jakob Grigorief i Salemit ndihmoi në paraqitjen e korit ashtu si e njohim sot. Noli u kthye të rimerrte detyrat e tij si kreu i një dhiakonie amerikane; u formuan shoqëri grash (Bashkimi, Vajzat e Shën Gjergjit) dhe shtëpia përmbushi tradita kulturore fetare të vjetra në Uest End, South Boston, Somerville dhe në zona të tjera ku familjet tona jetonin dhe rritnin fëmijët. Numri i grave ishte më i madh gratë dhe nënat e burrave nuk ëndërronin më të ktheheshin në vështirësitë që kishin lënë, por ishin të vendosura të bëheshin qytetare dhe të siguronin stabilitetin e familjeve të tyre. Gjatë kohës së krizës, shitës frutash parkonin karrocat e tyre përballë kishës – një bllok që ne e ndanim me një sinagogë ortodokse judaike. At Dhosi Katundi na shërbeu derisa formoi famullinë e Shën Gjonit. Motrat e mbretit Zog erdhën për të nderuar Nolin gjatë vizitës në kishë, kur bëne turne në Amerikë.

BIJ DHE BIJA TË AMERIKËS: 1939-1948

Retë e luftës që u mblodhën mbi Evropë, filluan këtë periudhë me pushtimin e papritur të Shqipërisë të Premten e Madhe më 1939, dhe ne pamë emigrantët e fundit drejt Amerikës të vinin me shumicë. Bij dhe bija tonat shkuan në Luftën e Dytë Botërore duke shfaqur mbështetjen tonë dhe duke siguruar lutjet tona. Etërit Vani Çani, Stavro Shkëmbi, Stefan Lasko dhe të tjerë shërbyen në altar. Ndërkohë anëtarët hapën dyqane kafeje, cigaresh apo artikujsh të ndryshëm dhe iu përshtatën mënyrës amerikane të jetesës. Ushtarët e porsardhur dhe marinarët formuan organizatën e tyre të veteranëve. Shqipëria nisi rrugën e socializmit dhe pavarësisht se ne ishim të interesuar së tepërmi për fatin e atdheut, faktorët politikë na e përqëndruan vëmendjen më tepër në skenën amerikane.

Një numër i vogël famullish tani po organizoheshin si një diocezë shqiptare për të përballuar shqetësimet dhe problemet e përbashkëta, duke filluar një fond për priftërinjtë studentë, dhe një kushtetutë e njësuar ishte në zhvillim. Rinia organizoi Organizatën Kombëtare Shqiptare-Amerikanë (Albanian-American National Organization) dhe Organizata Çlirimi i Shqipërisë (Free Albania Organization) u përball me sfidat e kohës të pas luftës. U publikuan akoma më shumë libra të kishës: Festal Menaion, Triodion, një libër me himne korale, dhe përdorimi i anglishtes në shërbesa pati zanafillën më 1948.

VITET E ARTA: 1949-1958

Një katedrale “e re’ shkëlqimtare në Ist Broaduei u bë shtëpia jonë më 1949: burra dhe gra tani kremtonin së bashku ndërkohë që familjet tërhiqeshin drejt kishës gjatë kësaj periudhe me pjesëmarrje të lartë në gjithë vendin. Në vazhdimësi të shërbesës së përkushtuar të at Thimi Theodhosit, At Krist Ellis solli një standart cilësor e delikat në jetën e katedrales. Ne sponsorizuam një skuadër bejzbolli, krijuam një kushtetutë të re për dioqezën dhe dr. Andreu Elia organizoi një program shkollor për të dielën, që u zhvillua në një ndërtesë të re të kërkuar për këtë qëllim. Shërbesat në anglisht nisën në mënyrë të rregullt dhe Noli filloi të predikonte për një “Kishë Ortodokse Amerikane”, si dhe për të drejtat civile dhe vlerat e një diete vegjetariane.

Një i biznesmen i ri shumë i aftë, Anthoni Athanas drejtoi festimin e përvjetorit të 50-të, që tërhoqi qindra njerëz në maj të 1858-s. Gjatë kësaj kohe, dioqeza kishte botuar mbi 20 libra kishtarë në anglisht dhe u përpoq të njihte nevojat e të rinjve.

SPROVA DHE VËSHTIRËSI 1959-1968

Rritja e mbarë dhe lulëzimi i ngrohtë u pasua nga vdekja e Nolit, e cila vetë u pasua nga një periudhë vështirësish dhe problemesh ligjore të cilat i hodhën familjet kundër njëra-tjetrës duke ndryshuar pozitat e tyre nga të bashkuar, në të ndarë. Drejtori Geri Riska lundroi në këtë stuhi me disiplinë dhe inteligjencë, po kështu bishopi Stefan Lako nuk u dogj nga furra ku ndodhej komuniteti. At Sotir Dilogjika shërbeu si udhëheqës me besnikëri në këtë stuhi të brendshme, ndërsa kombi po përjetonte tragjedinë e vet që filloi me vrasjen e presidentit Kenedi dhe vazhdoi me sprovën e kohës së Vietnamit.

Si të parët tanë ilirët, ne përshkuam këtë periudhë me emocione të sukseshme të drejtësisë, pasionit, neverisë, mbijetesës stoike e madje dhe këmbënguljes heroike. Por dolëm faqebardhë!

NJË PAMJE E RE: 1969-1978

Një pjekuri e re filloi të karakterizojë këtë periudhë ndërkohë që pleqtë e kishës ua dorëzuan frerët e udhëheqjes së bashkësisë bijve të tyre: tani mësues, biznesmenë dhe inxhinierë të kompletuar. Dhomat e pritjes të katedrales u rimodeluan duke na siguruar hapësirën aq të nevojshme për auditorin dhe për konferenca. Duke na lidhur me tepër së bashku, shërbyen Sotir Nikola, Artur Kotelli dhe Ronald Nason në rolin e udhëheqësve, duke ndihmuar në përqëndrimin ndaj besimit ortodoks. Shkolla përjetoi një rilindje të dytë nga shërbimi i mësuesve të talentuar, adoleshentët u mblodhën gjatë pushimeve dhe korri lulëzoi përsëri. Bishop Dhimitri dhe metropolitani Theodhosi siguruan stabilitetin tonë shpirtëror nën udhëheqjen e bishop Stefanit që na drejtoi në Kishën Ortodokse të Amerikës dhe horizontet tona u zgjeruan përsëri. Konferencat vjetore të kryepeshkopatës mbaheshin në qytete të ndryshme, jo vetëm në Boston, por ne ishim ndër të parët në hapjen e instituteve dhe organizimin e seminareve për delegatët.

Arrita me gruan si pastor dhe pashë familjen të rritej me bashkësinë, e cila gradualisht po bëhej më e larmishme dhe më qytetare në natyrë. Besimtarët tani vinin nga më tepër se 35 rajone dhe distrikte të Bostonit të Madh dhe sillnin miq, të afërm dhe komshinj me krenari. Gratë jo-shqiptare filluan ta konsideronin ortodoksinë si të tyren dhe shumë u vajosën, ndërsa roli ynë shpirtëror në qendër të Bostonit bëhej më i madh. Sponsorizuam festime dyqindvjeçare dhe krijime të medias, vazhduam me zbukurimin e struktures së kishës, u mblodhëm nëpër piknikë, shfaqje të modës, Mardi Gras, modernizuam komunikacionin, organizuam dhe rinovuam zyrat e kishës. Filluam të ndanim me bindje dhe krenari besimin. Dyqani fetar nën metronë mbrojtëse të Mildredit u rrit dhe u zgjerua në një sfere etnike.

DIAMAND NË SHKRETËTIRË: 1979-1988

Me gjithë pjesën tjetër të kombit amerikan, komuniteti ynë përjetoi një “kërkim për rrënjët”. Përvjetori i lindjes së Nolit u festua me një seri ngjarjesh që përfshinë kurorëzimin e simpoziumit në Harvard. Grupe njerëzish filluan të vizitonin Shqipërinë duke zhvilluar pika diskutimi. Jubileu ynë i diamandtë më 1983-shin ishte një vit i dalluar dhe Thoma Sotiri, si drejtor, thirri udhëheqës nga gjithë dioqeza, jo vetëm nga Bostoni. Kori ynë nxori rekordin e parë të muzikës të Kishës Ortodokse Shqiptare, një fond qendror u themelua për të ndihmuar misionet dhe famullitë në vështirësi dhe përbërja e komunitetit karakterizohej nga të mira të shumta materiale dhe martesa ndëracore. Çështje të reja na dolën përpara: pozita e kishës ndaj marrdhënieve me joortodoksët, aborti, homoseksualiteti, marrdhënie më të mira me grekët, tërheqja dhe kthimi në besim i të larguarve: gjithë sfidat që përballnin shumicën e amerikanëve ortodoksë etnikë apo të kthyer. Florenca Pano na ndihmoi të mendonim për besimtarët në një përpjekje vibrante përtej kufijve të fesë. Dajana Mari Prifti drejtoi jubileun e diamandtë me përvojë, ndihmuar nga këmbëngulja e Lin Filipsit në mbledhjen e artikujve historikë nga gazeta për të paraqitur jetën e famullisë.Katedralja jonë restauroi xhamat me ngjyra të dritareve, rimodeloi faltoren në një stil shqiptaro-bizantin dhe ndamë shërbimet e agjërimit me famullitë motra shqiptare për të adoptuar “ndjenjën familjare” që dukej sikur e kishim larguar. Një lloj nostalgjie për të kaluarën karakterizoi qëndrimet tona, ndërsa në mënyrë të padëshirueshme përballnim të ardhmen: si shqiponja me dykoka, ne jemi një popull që sheh prapa po aq sa sheh përpara, kështu që nuk është çudi. Pastori juaj u bë njeriu i parë i fesë në 25 vjet që vizitoi Shqipërinë ende ateiste dhe të izoluar, duke ndërmarrë një detyrë diplomatike, kulturore dhe shpirtërore për të rindërtuar lidhjet dhe për të shtruar rrugën për një të ardhme me më shumë bashkëpunim.

Në çdo nivel, ne bëmë shumë pyetje ndaj vetes ndërsa përplaseshim me sfida të pashmangshme që dilnin përpara. A duhet të konsolidojmë disa nga kishat në Boston për t’i shërbyer sa më mire këtij komuniteti të larmishëm? Si mund të ribashkohemi me vëllezërit dhe motrat ortodokse shqiptare këtu dhe në Shqipëri? Cili është roli ynë ndërkohë që ortodoksia amerikane i afrohet 200-vjetorit të saj dhe kombi shkon drejt shekullit të ardhshëm? Ç’nevoja ka rinia nga ne? A mund të jemi të vërtetë ndaj trashëgimisë së lashtë që kemi dhe në të njëjtën kohë të ungjillëzojmë komshinjtë që janë të pakishë? Si mund të jemi të qëndrueshëm në besim e megjithatë të jemi të hapur dhe të bashkëjetojmë me njerëz të besimeve të tjera? Kur festuam jubileun e 80-të, nën gëzimin e plotë të ofruar nga drejtoresha Ruth Karçenes, mësuam dhe përgjigjet e këtyre dhe shumë pyetjeve të tjera që na solli e ardhmja.

NJË HOMAZH PRIFTËROR: 1988-1998

Vitet e para të formimit të katedrales sonë u shënuan nga sfida e emigracionit të ri dhe gjithçka përmban kjo dukuri dhe, po kështu, kanë qenë dhjetë vjetët e fundit. Vlerësimi që i bëhet kësaj kishe – dhe priftit të saj të parë, Fan S. Nolit – theksohet nga rrjedha e vazhdueshme e visitorëve nga Shqipëria: mësues, diplomatë, mjekë, gazetarë, shkrimtarë, muzikantë, poetë dhe tre presidentë të vendit.

Më 1988 propozime zyrtare iu bënë priftit tuaj të vizitonte atdheun e të parëve: hera e parë që një njeri i fesë lejohej të hynte në Shqipëri që nga mbyllja me forcë e gjithë shtëpive të adhurimit më 1967. Ishte një periudhë vështirësish përçarëse pasi ky vend i Ballkanit sapo kishte filluar të dilte nga një izolim i zymtë e i gjatë. Katedralja dhe kryesia jonë ofruan me shumë bujari burimet e veta në mbajtjen dhe zhvillimin e iniciativave fetare, bamirëse, educative, kulturore dhe diplomatike në rrugët përkatëse.

Tashmë dukej se Perëndia po hapte një derë dhe katedralja jonë ishte një mendeshe jetësore. Shumë shpejt kulla e saj do të simbolizonte një Statujë Lirie shpirtërore për shumë refugjatë që do të vinin.

MUND TË KISHIM QENË NE

Gjatë viteve pasardhëse komuniteti ynë u pergjegj në rrugë të panumërta ndaj nevojave të besimtarëve të porsaardhur, nevoja shtëpiake apo të jashtme. Kush mund të harrojë detyrën e pafund, të mërzitshme, e megjithatë të gëzueshme të paketimit të ushqimit dhe veshjeve në kuti, jo vetëm për kushërinj të largët, por dhe për 88 familje lebrozësh. Ngjarjet biblike kërcyen jashtë faqeve të shkrimeve! Planifikimi i dërgimit të pakove u kthye në projekt javor, shumë i lodhshëm, por i kryer me dëshirë. Libërtha të katekizmit, broshura me lutje, libra liturgjish dhe Biblat u dërguan në depo të lagështa dhe aeroporte të errëta në pritje të fluturimeve të vona jashtë shtetit. Shumë prej nesh kuptuan në mënyrë më të plotë nga kjo gjë se ç’është bamirësi e vërtetë: jo diçka e boshtë dhe e largët, por diçka vetjake, tronditëse dhe e menjëhershme. Emra të vendeve të largëta si Korça dhe Kosova u bënë të afërta për brezin e ri të bostonianëve. Dhe jo vetëm këtu, por dhe në Uster, Nju-Jork, Trumbull, Filadelfia, Xhejmstaun, Kliveland, Çikago, Detroid dhe kudo ku patriotët tanë banojnë në Amerikën e Veriut. Ndihma për nevojat mjekësore për të porsaardhurit afroi lajmin në një fokus më të qartë. Emrat tani kishin fytyra, iluzioni hapi rrugën për realitetin. Sociologjia dhe teologjia u ndërthurën së bashku. Ne po jetonim momente të veçanta dhe historike.Personalisht, pata kënaqësi në lutje kur, si bariu juaj, dëshmova natyrën bujare dhe të qetë të kësaj tufe. Në mendjen e gjithsecilit qëndronte një ide e frikshme: “mund të kishim qenë ne aty, si ata”. Dhe, ndërsa të porsaardhurit mbushinin Bostonin, nevojat e vazhdueshme për kulturim, përkthim dhe udhëheqje drejt sistemit të një shoqërie dhe “kulture të re” shfaqën atë që ne kishim më të mirë. Shërbesa në dy gjuhë plotësuan nevojat e të krishterëve ortodoksë të porsapagëzuar, shumë prej të cilëve përqafonin besimin si të rritur. Në shumë drejtime, filluam të njihnim njerëzit në vërtetësinë e tyre: një mësim që nuk mund të merret nga asnjë libër. Patëm shtrëngime dhe shqetësime patjetër, por më tepër një kushtim i shenjtë drejtësie na shtyu që të vazhdonim të përpiqeshim.

NJË KËNDVËSHTRIM MË I GJERË

Bordi i këshilltarëve të katedrales mori një pamje të re, ndërkohë që brezi i ri filloi të merrte në dorëzim punët komplekse të mirëmbajtjes së kishës. Mbarësisht, mbledhjet u bënë më të shkurtra, por më të mprehta dhe më vendimtare. Strategjitë e investimit dhe dhënia shërbimtare u zgjeruan në teori dhe në praktikë. Mbajtëm një shumicë “tele-thonash”, ide të njohura nga shumica e të diplomuarve nga kolegjet, ndërsa gjenim kënaqësi në bisedat e shkurtra me besimtarë pranë dhe larg. Seriali vizatimor “Brickworks” (Vepra e tullave) në buletinin tone javor dhuroi zëra të vegjël për tiparet fizike të kishës, ndërkohë që gurët filluan të flsinin. Orët e kafesë u kthyen në mundësi për biseda të lira dhe shkëmbime pikëpamjesh. Zyra jonë u bë qendër shërbimesh sociale, burim etniciteti dhe pikë financiare me printera modernë, makina kopjimi, kompjutera dhe shërbime poste elektronike, në shtesë të funksioneve të zakonshme të famullisë. Humbja e trishtë e ndërtesës së vjetër të shkollës për shkak të një zjarri më 1990 dhe një marrëdhënie e zorshme ligjore e gjatë vunë në provë durimin e shumëve prej nesh. Përfundimisht episodi pati rezultat pozitiv më 1993. Siguruam shtëpitë nga të dy anët e katedrales dhe plotësuam qëllimet dhe mundësitë. Rigjeta siguri në sensin e lojës së drejtë dhe vetkontrollit të jetuar dhe të shfaqur nga besimtarët tanë në një mënyrë kaq të krishterë. U ndjeva krenar të jem prifti juaj.

Fushata për të ndërtuar një pjerrinë për invalidët më 1996 u bë model suksesi për kishat e zones, duke përshtatur në larmishmëri arkitekturën e vendit me skicën e saj delicate dhe tërheqëse, në të njëjtën kohë u drejtohej nevojave dhe kodeve të ndërtimit. Për një kohë jo shumë të gjatë, stolitë me zbukurime dhe rifreskimi i lyerjes së brendshme qendisën shtyllat e altarit dhe sallën, po ashtu gjallëria e stilit rilindës të karpetit në vitin 1997 dhe pakësimi i stolave i dhanë hapësirë pamjes së vendit të shenjtë. Vizitorët ngeleshin të habitur. Takimke të njëpasnjëshme me fqinjët dhe zyrtarë të qytetit siguruan bazat e domosdoshme për të marrë përsipër mjedis parkingu kaq të nevojshëm më 1998, ndërsa “Vendparkimi Pelikan i Petros” (“Petro the Parking Lot Pelican) na kërkonte t’i mbushnim sqepin me dhurata.

Vlera qytetare dhe roli shoqëror i katedrales sonë në fqinjësi u vu në dukje nga organizata prestigjioze Historic Boston Inc. e cila, pas fitimit të çmimit në një konkurs për projekte dhe restaurime, na mbështeti me vleftën e duhur dhe po ashtu Këshilli i Qytetit të Bostonit paraqiti përfshirjen tone në Regjistrin Kombëtar të Vendeve Historike në Uashington DC. Rreth një shekull përpara, kjo structure kishte qenë e veçantë për Xhulia Uard Houn dhe për Helen Kellen, më vonë për kryepeshkopin Fan S. Noli dhe për ju, familjet tuaja dhe shumë të tjerë. Gjatë dhjetëvjeçarit të fundit artikuj për këtë vend të shenjtë janë shkruar në “The New York Times”, “Boston Globe”, “Boston Herald”, “Patriot Ledger”, në gazeta anembanë vendit dhe jashtë, ndjekur nga lajme lokale, kombëtare dhe ndërkombëtare, në television dhe radio. Madje seriali televiziv “Spencer”, filmi “Good will hunting” gjetën vend për të filmuar këtu dhe rreth e rrotull dhe përdorën sallonin tone të mbledhjeve për skuadrat e tyre.

Është kisha jonë

Shkolla e kishës filloi të mbushet me ide dhe energji të reja nga grupi i përkushtuar i mësuesve. Vizitat në MFA (Muzeu i Arteve Figurative) për të pare imazhin e Jezusit, ashtu siç ishte parë nga kulturat e ndryshme gjatë kohërave, u dhanë ikonave ortodokse më tepër dallim dhe veçanti. Ekskursione në kishë nga mësues dhe priftërinj inkurajuan studentët ta përjetojnë katedralen si vetë vendin e tyre të adhurimit dhe jo thjesht si një vend ku prindërit e tyre luteshin. Vizita në manastire dhe kuvende ortodokse gjatë sezonit pas Pashkës thelloi ndërgjegjësimin e jetës shpirtërore, dhe konkursi i diplomimit fitohej vazhdimisht nga studentë që mbizotëronin ndaj të rriturve… çdo herë. Imazhet e fëmijëve ulur rreth pastorit në faltore gjatë kohës së pyetje-përgjigjeve zbuloi “gjëra nga më të pabesueshmet”. Shërbesat lidhnin mesazhin mbijetues të Ungjillit me ngjarjet kryesore dhe çështjet e ditës dhe ne organizuam “liturgji të përbashkëta” me kishën e Shën Gjonit gjatë të dielave të verës. Në faltore, liturgjitë e mesjavës paraqitnin një “shërbesë dialogësh”, një bashkëbisedim ndërmjet pastorit dhe besimtarëve. Bashkësia jonë gjatë Pashkës më të fundit u shtua si kurrë ndonjëherë më pare. Vajzat e Shën Gjergjit ftuan zonjat e shoqatës në gjirin e tyre gjatë panaireve, të cilët u bënë mundësi dëshmimi ndaj mjedisit rrethues dhe kori vazhdoi lavdet madhështore gjatë dhjetëvjeçarit duke shtuar të rinj në gjirin e tij. Të porsaardhur filluan të japin një aromë të veçantë në katedralen tonë kozmopolitane.

Marrëdhëniet ndërmjet fqinjëve u forcuan nga leksionet dhe ekspozitat në librarinë publike, pjesëmarrja në shërbimet ikumenike dhe nga mbështetja e bamirësive nga çdo anë e kontinentit: magazina ushqimore, shërbesa në burgje, shtëpitë e fëmijës, strehim për të pastrehët, seminare dhe misione. Metropolitani, me hirësi e bëri të Dielën e Palmave jo vetëm një vizitë tradicionale para Pashkës, por dhuroi një gëzim madhështor gjatë vizitës së Pashkës për 90-vjetorin e Ditës së Festimit të Emrit, duke nënvizuar një ndjenjë të re në komunitetin tone: “Për të gjithë, tek të gjithë!”

Në të vërtetë ne vijmë nga origjina kombëtare të ndryshme, ndonëse në veçanti njëra është shumë e dashur për ne. Jetojmë në shumë qytete rreth qendrës e megjithatë kjo katedrale qëndron si një kodër besimi mbi një gadishull të vacantë që njihet për shpirtin e pavarur, lirinë e mendimit dhe adhurimin. Ajo ka mirëpritur shumë të ardhur para nesh dhe me ndihmën e Perëndisë do të presë shumë më tepër për lavdi të Zotit dhe Shpëtimtarit tone Jezu Krishtit.

Fort i Nderuari At Arthur E. Liolin

Dielli Arkiv- 26 Shtator 1998

HISTORI- VATRA NE VITIN 1919

July 10, 2013 by dgreca

Javën e fundit të Jenarit 1919, gazetat greke të New York-ut botuan një lajmë nga Athina që thosh se ushtëria greke hyri në Korçë, Permet, Delvinë, Frashër dhe vise të tjera te Shqipërisë së Jugës. Për atë shkak, u-thirr me telegram Komisioni i Vatrës në një mbledhje të posaçme me 30 të muajit që bisedoj mi sulmin e ri te Grekëve kundrë Shqipërisë, dhe se ç’munt të bënte Vatra n’atë krizë të re per Shqipërinë.

Më parë se të mblidhej Komisioni, Vatra hoqi një kabllogram në Romë dhe pyeti se ç’ish mendimi i guvernës italiane për rizaptimin e atyre viseve të Shqipërisë prej ushtërisë greke? Përgjigjia u-vonua, koha nuk priste dhe duheshin marë masat e nevojshme. Vonimi i përgjigjjes e vuri në dyshim Vatren dhe humbi besimin e saj në politikën e Italisë. Vatra desh të bënte qarje në Konferencën e Paqës në Paris kundrë Greqisë, po u-ndal shkaku se një protest i atilë munt të shkelte vëndimin e kuvendit të funtime që thosh se “duhet të jemi në mareveshje te mira me Qeverine Italiane.” Me ne funt, passi e shoshiti miaft çështjen, Komisioni vëndosi që të thirrej Këshilla Kombëtare në një mbledhje te posaçme për t’i dhënë funt atij problemi. Mbledhja e Këshilles u-vëndos të mbahej të Martën me 4 Shkurt, pesë ditë pas mbledhjes së Komisionit.

Me 27 Jenar 1919, u-raportua vdekja e Ismail Qemal Be Vlorës në Peruza t’Italisë. Zyrtarët e Vatrës, mbledhur të gjithë në zyrën e saj, u-ngritnë më këmbë dhe qëndruan dy minuta në heshtje si shenjë hidhërimi dhe zie për kujtim të tij. Vatra ngushëlloj me kabllogram Hetem Qemal Vlorën n’Itali për vdekjën e atit tij, i cili ngriti Flamurin Kombëtar në Vlorë me 1912, shpalli independencën e Shqipërisë dhe u-qojt Babaj i Kombit.

Dielli, në një artikull të shkurtër, tha ca fjalë të mira për Ismail Qemalin pas vdekjes së tij, të cilin e pat kundërshtuar dhe kritikuar ashpërisht për një kohë të gjatë. Me atë rast, Mihal Gramenua shkrojti në gazetën e tij “Koha” dhe e duguliti Diellin duke i hedhur këtë gur: “Vdis pa të të dua!” Ay koment i shkurtër po në vënt e zemëroj editorin e Diellit Bahri Omarin, i cili në përgjigjjen e tij përdori ca fjalë të dobëta kundrë Ngritesit të Flamurit dhe editorit të “Kohës.”

Me 4 Shkurt u-mbloth këshilla Kombëtare në zyrë të Vatrës, e thirrur me telegram se koha nuk priste. Mbledhja e Këshillës vazhdoj dy ditë, dhe mbajti pese sesione. Këshilla Kombëtare kish fuqin’e kuvendit, dhe caktonte politikën e Vatrës.

Pasi u shtruan për bisedim sulmi i ushtërisë greke në Shqipërin’ e Jugës dhe dyshimi i Komisionit të Qendrës mi politikën e qeverisë italiane kundrejt Shqipërisë, Këshilla vëndosi qe Vatra të vazhdonte politikën që caktoj kuvendi, gjer sa të kthjellohej mirë ajo çështje dhe të mos mbetej shkak për dyshim.

N’atë mbledhje u-leçitnë disa raporte diplomatike të delegateve të Vatrës n’Evropë dhe n’Amerikë. Dr. Mihal Turtulli, delegat i Vatrës në Svicrë, thosh në raportin e tij shkakun se përse ay nuk bashkohej me dekllaratën e Genevës të nënëshkruar nga 13 Shqipëtarë më 12 Tetor (1918) – natyrisht njerës me shumë a pakë zotësi si politikanë. Tekstin e dekllaratës as raportin e Dr. Turtullit nuk i kemi parë dhe s’dimë se ç’thoshin, dhe s’është çudi të kenë humbur, si shumë dokumenta të tjera historike. Kemi këtu mi këtë çështje vetëm një shenim të shkurtër të bërë nga sekretari i ahershëm i Vatrës.

Në Svicrë ish dhe Midhat Frashëri delegat i Vatrës bashkë me Dr. Turtullin, dhe në mbledhjën e Këshillës u-leçit në letrë e nënëshkruar prej të dyve. Delegatët e Vatrës për ca kohë s’ishin të lirë të vijin në Paris, ku ish mbledhur Konferenca e Paqës dhe po bisedohej fati i tërë botës; vetëm kryedelegati Mehmed Konitza udhëtonte midis Londonit dhe Parisit, ay kish miq të fortë Inglizët.

Në sesionin e mëngjesit të Këshillës, u-leçitnë dhe letrat e miqve Inglizë, të Kolonelit Aubrey Herbert dhe Zojushës Edith Durham, të cilët interesoheshin për punët e Shqipërisë aqë sa dhe çdo Shqipëtar i mirë, dhe këtë e patnë provuar me punë kurdoherë që ish nevoja për çështjen shqipëtare.

Me vendim të Këshillës Kombëtare në mbledhjen e saj, Vatra u dërgoj nga një kabllogram në Paris Presidentit Woodrow Wilson të Shteteve të Bashkuara; Georges Clemenceau, Kryeminister i Frances dhe Cairman i Konferencës së Paqës; Loyd George, Kryeminister i Bretanjës së Madhe; Baron Soninos, Ministër i Punëve të Jashtme t’Italisë, dhe Delegacies Japoneze. Vatra kërkoj prej tyre pranimin e Delegacies Shqipëtare në Konferencën e Paqës që të kërkonte independencën e Shqipërisë dhe të drejtat kombëtare të popullit shqipëtar. Delegacia shqipëtare përbëhej nga këta delegate: Turhan Pasha, Imzot Bumçi, Mehmed Konitza, Dr. Mihal Turtulli dhe Midhat Frashëri; tre të fundit ishin dhe delegatë të Vatrës.

Këshilla Kombëtare i dërgoj një kabllogram falënderimi nga an’e Vatrës Guvernës Italiane për njohjen e shpejtë të Qeverisë Provizore të Shqipërisë që u-formua në Durrës; dhe i lutej të përdorte influencën e saj për pranimin e Delegacies Shqipëtare në Konferencën e Paqës të Parisit.

Me vendim të Këshillës, të gjitha degët e Federatës Vatra dërguan nga një kabllogram në Konferencën e Paqës me anën e të cilëve kërkuan qasjen e delegacies shqipëtare n’atë Konferencë dhe të drejtat e popullit shqipëtar.

Këshilla vendosi që Fan Noli të shkonte në Paris dhe të përpiqej bashkë me delegatët e tjerë shqipëtarë për të drejtat e popullit shqipëtar. Vajtja e tij në Paris si delegat i Vatrës ish më tepër me qellim për të bërë batall propagandën e kryeministrit grekVenizellos i cili bërtiste në mes të Konferencës se “Shqipëtarët orthodhoksë janë Grekë dhe duan bashkimin e tyre me Greqinë”!

Fan Noli gjeti pengime të mbëdha, nuk mirtë dot pashaportë nga konsulli frenk për të shkuar në Paris. Vatra ngarkoj Kostë Çekrezin në Washington që të përpiqej me anë miqsh dhe të nxirte një pashaportë në Ambasadën Frenge për Fan Nolin, po që e pamundur. U-vëndos pastaj që të shkonte me anë t’Italisë, duke përdorur pashaporten italiane nga New York-u në Romë, dhe s’andejmi të vinte në Paris. Po dhe ajo nuk u-bë dot se nga Roma në Paris i duhej pashaportë frenge.

Duke parë se delegatët e Vatrës, më përjashtimin e Mehmed Konitzës, u-ndaluan të vijin në Paris, u-thirr prapë Keshilla Kombëtare në një mbledhje me rëndësi me 5 Mars 1919. Në sesionin e parë të Këshillës u-kënduan raportet e delegatëve të Vatrës n’Evropë dhe n’Amerikë, dhe në sesionin e dytë u-bisedua prapë puna e pashaportës për vajtjen e Fan Nolit në Paris.

Vatra i dërgoj një kabllogram Mehmed Konitzës në Paris, i cili kish qëndruar në Grand Hotel, dhe e pyeti se po të mos nxirej dot pashaporta për Fan Nolin, a ish nevoja të dërgonte Kostë Çekrezin në këmbë të tij? Përgjigjjen e Mehmed Konitzës nuk e dimë se nuk e kemi, dhe Kostë Çekrezi nuk vajti në Paris, këtë e dimë, kuptohet se s’qe nevoja për vajtjen e tij atje.

Këshilla degjoj më kujdes sekretarin Ndreko Stavron i cili këndoj kopjen e një memorandumi të bërë prej Zojushes Elsie Aubry e cila ja dorzojë Konferencës së Paqës atë memorandë për çështjen e Shqipërisë, dhe u-prit më duartrokitje nga anëtarët e Këshillës.

Në sesionin e dytë dhe te fundit, Këshilla Kombëtare aprovoj ndihmën e Vatrës prej 5,000 dollarësh për Pëshkopatën Shqipëtare të Boston-it që t’u bënte ballë propagandave të Grekëve të cilet përdorjin fenë për të ndarë Shqipëtarët më dysh dhe të copëtojin Shqipërinë.

Tamam një muaj pas mbledhjes së Këshilles Kombëtare, me 5 Prill u-mbloth Komisioni i Qendrës që kqyri vepërimet e kryetarit të Vatërs dhe delegatëve të saj n’Amerikë te cilet u përpoqnë që Shqipëria t’ish nënë mandatorinë Amerikanë.

Kjo ish një punë e kottë, se Amerika s’munt të blinte belanë me para duke hyrë në punët e Ballkanit për syt’e bukura të Shqipërisë, një vënt i pashvilluar me një popull që s’kish parë qeverim të qytetëruar më parë dhe besonte në kanunin e Lekë Dukagjinit: grusht për grusht, – dhe ay që ish m’i zoti fitontë. U-fol më parë për mandatorinë italianë, po u-kuptua shpejt se po të vinte Italia dorën në Shqipëri ish shume zor që të shpetonte nga thonjt’ e saj.

Të gjitha ato manevra bëheshin nga e keqia, se u-duk sheshit që jeta e Shqipërisë si Shtet i lirë ish në rezik të math nga fqinjët e saj, gjë te cilën e kuptonte çdo njeri kur shikonte se të pakën delegatët shqipetarë nuk pranoheshin në Konferencën e Paqës të Parisit.

Eleutherios Venizelos i Greqisë dhe Nikola Pashiqi i Serbisë ishin dy diplomatë të fortë dhe armiq të betuar të Shqipërisë. Perveç asaj, ata kishin mik të fortë dhe Tigrin e Francës, George Clemenceau-n që i ndihmonte kërkimet e tyre, i cili kish zënë kyçin e punëve si Çairman i Konferencës së Paqës, dhe kish influencë miaft të madhe në qarket diplomatike. Përandaj s’duhet të nxitohemi në qertimet t’ona kundrë atyre që deshnë ta vijin fatin e Shqipërisë në një dorë të fortë të huaj për t’a shpetuar nga çakajt e Ballkanit, – e keqia bën të keqën, thotë fjala popullore.

Mbledhja e Komisionit vazhdoj dy ditë. Passi mbaruan bisedimet politike mi punët e Shqipërisë, Komisioni filloj nga veperimet mirëbërëse: ndihmuarjen e disa jetimëve shqipëtarë si ne New Bedford, Mass., dhe në Trebickë, një fshat i Vakëfeve në qarkun e Korçës.

Po çdo ndihmë nukë jepesh me sy mbyllur, kqyreshin mirë se a e meritojin atë ndihmë jetimët pastaj hapej arka e Vatrës, domethënë, diheshin se ç’kishin qenë prindërit e jetimëve. Për shëmbëll, në mbledhjen u-leçit dhe letra e një Shqipëtari që kërkonte ndihmën e Vatrës për jetimët e një njeriu nga Stratobërda, dhe Komisioni nuk e pa t’arësyeshme atë ndihmë.

Në mbledhjen e Majit 1919, Komisioni i Qendrës shikoj raportet e delegatëve të Vatrës n’Evropë, dhe e gjeti të pelqyer kthyerjën e Dr. C. Telford Erickson-it n’Amerikë nga Parisi, si pas vendimit të kolegëve të tij Mehmed Konitzës dhe Dr. Mihal Turtullit. Dr. Erickson-i qëndroj disa muaj në Paris si delegat i Vatrës; ay s’gjeti pengime nga francezët për vajtjën e tij atje se ish nënështetas Amerikan, kurse delegatët shqipetarë i ndaluan për ca kohë, me përjashtim të Mehmed Konitzës.

Muajin tjatër, pati prapë mbledhje Komisioni dhe vëndosi dërguarjen e një sume të hollash prej 10,000 dollarë me kabllogram kryedelegatit Mehmed Konitzës ne Paris. Për çdo sumë të hollash që u-dërgonte delegatëve, Vatra mirte hesap të shkoqur prej tyre dhe e dinte që çdo dollar harxhohej për çeshtjen kombëtare.

Atë muaj, Qershor 1919, erdhi Dr. Erickson-i në Boston nga Parisi, dhe u-mbloth Komisioni që dëgjoj shpjegimet e tij mi punët e Shqipërisë, të cilat nukë dukeshin aqë mirë kur ish ay atje. Ahere Vatra e dërgoj Dr. Ericksonin si delegat të saj në Washington.

Në mbledhjen e 4 Korrikut Komisioni kqyri hesapet e vitit, dhe i gjeti kështu: T’ardhurat, me gjithë të mbeturat n’Arkë nga kuvendi i shkuar, ishin $150,477.35. Të dalat e vitit ishin $58,182.90. Komisioni i shtroj kuvendit këto proponime: 1) Të themelohej një fond prej 100 gjer 300 mijë frangash ari prej Vatrës për propagandë kombëtare me anë të shtypit n’Evropë; 2) Të botohej një revistë frengjisht në Svicrë, 3) t’emëroheshin dy korrespondentë të Diellit në Shqipëri.

Kuvëndi i Vatrës u-mbloth në Paine Memorial Hall, Boston, me 6 Korrik 1919. U-përfaqësuan në kuvent 42 degë me 69 vota, një votë për çdo 50 anëtarë; dhe nuk u-përfaqesuan 9 degë me 9 vota. Zyrtarë të kuvëndit u-zgjodhe këta: çairman Anastas Pandelli, sekretar Kosta Isaak, raporter Kristo Kaluçi dhe marshall George A. Katundi (të gjithë s’janë më).

Në sesionin e dytë, delegati i degës së Detroit-it Marko Adamsi proponoj të thërritesh Faik Konitza nga Evropa për kryetar të Vatrës. Ay proponim u-përkrah prej Ali A. Kuçit (nga Kuçi i Tomoricës), delegat i degës se New Florence, Pa., dhe u-pëlqye me-një-zë nga gjithë delegatët e kuvëndit.

Sekretari i kuvëndit këndoj një kabllogram të dërguar nga Parisi prej korrespondentit të Diellit N. Lakos i cili lajmëronte Vatrën për vdekjen e Zonjës Shahin Be Konitzës, e ëma e Mehmed dhe Faik Konitzës. Me proponimin e Kristo Kirkës, delegat i degës së Quincy, Mass., delegatët u ngritnë më këmbë dhe qendruan dy minuta në heshtje si shenjë zie për kujtim të saj. Për çudi, kur vdiq Nënia e tyre ranë këmbanat e kishëve dhe u mbyllë dyqanet e Grekëve atë ditë në Konicë për nder të Zonjës.

Në sesionin e 14-të, kuvendi vendosi t’i ktheheshin të 100 dollarët Fan Nolit që i pagoj Vatrës nga xhepi i tij për hesap te broshurës frengjisht “L’Allemagne et L’Albanie”që shtypi Faik Konitza me 1915 në Lausanne të Svicrës. Konitza i dërgoj Vatrës 50 copë t’asaj broshure, Vatra nuk e nxori në shesh së fliste kundrë Gjermanisë dhe shumica e Vatranëve ishin pro-Gjermanë. Broshura fliste kundrë guvernës gjermane se ajo bënte pazarllëk me Greqinë që po t’ish se hynte në luftë me ane t’Aliatëve kundrë mbretërive t’Evropës së Qendrës, të mirtë Toskërinë. Kur s’dolli broshura në shesh gjer pas hyrjes së Amerikës ne luftë, delegatët në kuvendet e Vatrës kërkonin broshurën, ose paratë nga Konitza. Ahere u-ngrit Fan Noli që i dha 100 dollarë arketarit të Vatrës nga xhepi i tij, dhe u tha delegatëve: “Tani paratë i muartë, lëreni Faikun rehat i cili tëre jetën e tij ka punuar për Shqipërinë dhe kur i ngrënë kur i pa ngrënë!”

Besohet shkaku i asaj broshure e internuan Austriakët Faik Konitzën dhe e mbajtnë në Vienë gjer sa humpnë luftën.

Kuvendi vendosi që Vatra të shtypte libra shkollare për shkollat e mesme të Shqipërisë. Ay vendim i kuvëndit u-vu në vepërim një mot më von. Kuvëndi vëndosi që ndihmat për jetimët të mos priteshin. N’ate listë u-shtuan dhe jetimët e Vangjel Gjikës, i cili i sherbeu Vatrës si manager i Diellit.

U-vëndos me-një-zë nga kuvëndi që Vatra t’i lutej guvernës provizore të Durrësit t’emëronte një përfaqësonjës në Washington të dërguar zyrtarisht nga an’e saj.

Kryetar i Vatrës u-zgjoth Faik Konitza në sesionin e dytë të kuvendit. Zyrtarët e tjerë të Vatrës dhe te Diellit u-zgjodhë në sesionin e 19-të, kur afroj mbarimi i kuvendit. U-emërua Kol Tromara kryetar-zëvendes gjer sa të vinte Konitza nga Evropa. Bahri Omari u-hoq, dhe u-zgjoth Koste Çekrezi editor i Diellit dhe i Revistës “Adriatik”; dhe Andon Frashëri nëne editor.

Këshilla Kombëtare u-rizgjoth për vitin 1919-1920, e cila kish fuqin’ e kuvendit dhe bënte politikën e Vatrës. Kuvendi vazhdoj XXI sesione, u-hap me 6 dhe u-mbyll me 15 Korrik 1919. Kuvëndet e kohërave të shkuara të përsons for essentially anti-Comre parlamentare. Kjo i tërhiqte më tëpër shumë Vatranë që përpiqeshin kush të vinte më parë delegat në kuvënt.

Pas kuvendit u-bënë ndryshime në zyrtarët e Vatrës dhe të Diellit. Kuvendi zgjodhi Faik Konitzën kryetar dhe la Kol Tromarën zëvendës gjer sa të vinte Konitza nga Evropa, po ay nuk erdhi dot, dhe zëvëndësi ndenji një kohë fare të shkurtër dhe shkoj në Shqipëri. Ashtu mbeti Vatra pa kryetar, kë të zgjidhjin? Burrat e njohur si “udhëheqës” ishin të zënë më detyra të tjera. Nga ay shkak, Këshilla ngarkoj Komisionin të gjënte një zëvendëskryetar, dhe gjeti Kristo Kirkën.

Gjith’ashtu iku dhe Kostë Çekrezi nga Boston-i, i cili ish zgjedhur prej kuvendit editor i Diellit dhe i Revistës “Adriatik.” Çekrezi u-emërua përfaqësonjës i Vatrës në Washington për punët e Shqipërisë, bashkë me Dr. Ericksonin i cili u-zgjoth pakë muaj më parë. Dr. Ericksoni paguhej 500 dollarë rogë në muaj nga Vatra, dhe Çekrezi 250 dollarë në muaj.

Me ikjen e Çekrezit mbeti Dielli pa editor, dhe gazeta dilte e përditëshme. U-thirr prapë Bahri Omari që e drejtoj Diellin për pakë kohë. Passi iku dhe Omari, u-zgjoth Loni Kristua editor, i cili pat qenë dhe më parë editor i Diellit. Po ay nukë shkoj mirë me nëne-editorin, Andon Frashërin, dhe kur erdhi kuvendi tjater fitoj nënë-editori në zgjedhjet kundrë editorit; – këtu munt të meret me mënt se cili prej të dyve ka patur faj në grindjet e tyre.

Kur kish probleme me rëndësi që nuk u-jipte dot funt ose s’donte të mirte përgjegjësinë Komisioni, thërritesh mbledhja e Këshilles Kombëtare e cila thosh fjalën e fundit në punët e Vatrës. Në mbledhjen që pati në Shtator 1919, Këshilla vëndosi që Vatra të harxhonte 100,000 franga ari për të ndihmuar refugjatet shqipëtarë të “Korçës dhe Kosovës”. Këtu kuptohet se kanë dashur të thonë “qarkut të Korçës”, dhe Kolonja u-doq dhe u-gjakos nga Grekët më tepër se çdo krahinë tjatër t’asaj prefekture; me mijëra refugjatë Kolonjarë vanë ne ullinjt’e Vlorës, – shumë prej tyre vdiqnë atje.

Po më parë se të viresh në vepërim ay vëndim i Këshillës, u-pyetnë me kabllogram delegatët n’Evropë Mehmed Konitza dhe Dr. Mihal Turtulli se a munt të harxhohesh ajo sumë të hollash për atë qellim. Përgjigjja e tyre qe “Jo” – se ato të holla duheshin më tepër për të luftuar armiqt’e huaj të Shqipërisë, më tepër Grekët të cilët e luftojin Shqipërinë me anë të shtypit dhe të konferencave, dhe arma e tyre më e fortë që përdorjin qe feja, duke thënë se gjithë Shqipëtarët orthodhoksë “duan Greqinë”!

Në mbledhjen e Këshilles u-vendos t’i jepeshin 400 dollarë Mihal Gramenos për të shkuar në Shqipëri bashkë me gruan e tij. Vatra çmonte patriotizmën e Gramenos dhe menjëherë vuri në vepërim vendimin e Këshilles. Në shumë raste Mihal Gramenua e pat kundërshtuar Vatrën, më tepër për kritikat e editorit të Diellit kundre Ismail Qemalit, të cilin Gramenua e adhuronte si baban’ e kombit.

Në mbledhjen e Këshilles Kombëtare u-këndua një letrë e dërguar nga “Parësia” e qytetit të Korçës, e cila kërkonte ndihmen financiare të Vatrës që t’a përdorte për të bërë “propagandë kombëtare” në qarkun e Korçës. Këshilla nuk e mori nër sy atë kërkesë, pati dyshim në përsonat që e dërgojin letrën, dhe e kuptoj se do të vijin humbur të hollat e Vatrës.

Kërkime për ndihma financiare si ajo mirte dendur Vatra nga njerëz të ndryshmë, – të cilët gjëjin “shkake patriotike” për kërkimet e tyre. Të tillë njerës besojin se Vatra ish bankë, – i mblithte dollarët me lopatë, – dhe munt të ndihmonte çdo njeri që e quante vetën”atdhetar”! Kurse e tërë pasuria e Vatrës ishin nj’a tri a katër mijë anëtarë të cilët punojin rëndë nëpër fabrikat me rogë të vogëla dhe për dashuri të Shqipërisë e ndihmojin Vatrën me sa muntjin që të punonte për të fituar lirinë dhe të drejtat kombëtare të popullit shqipëtar.

* Fragment nga “Historia e Federates Panshqiptare VATRA” e Refat Gurrazezit