Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

A Journey through Visar Zhitis Inferno

by

BY: Ervin Dine/

Growing up in the concentration camps of Albania did not make an early impression on me, I was a child and didn’t really understand the circumstances around me.  My father was in prison at the time and I did not know why, every one was afraid to talk.  Now having had open conversations and studied history I know that I grew up behind the Iron curtain and Albania had even thicker iron on that curtain then most other nations.  My father had the privilege of serving his time in prison with one of our nations best writers and poet.  At that time he was not allowed to showcase his talent, but now we have the fortune to read the history of Albania’s prisons as if we were there.  The Albanian American freedom house recently held a promotion for both of Zhiti’s Books The Trails of Hell and Hell Broken.  Many of the speakers not only praised these important pieces of our history but also made clear that Zhiti is at the top of present day Albanian literature. He is the true dissident.

Times were tough the party was trying to set examples and Mr. Zhiti was one of the many victims that were persecuted and thrown into what we would consider today subhuman conditions.  What is more amazing is that he tells his story in a way where he tries to find the good in every one and everything.  In an interview on top channel a few months ago when asked if his persecutors were just uneducated animals, he responded, “no on the contrary they were well educated and knew and understood world literature, but according to them they did not allow it to skew their thought and get in the way of the party’s agenda.”  Most people would look at and despise these persecutors especially when they treated humans in the manner in which Visar explains in his first chapter.  “I sleep on the floor of the cell, I cover myself with my coat.  One blanket they gave me, I don’t want to use, its dirty, full of dust, and it has filled my face with pimples.”  This is just one of the instances in a book full of pain and tragedy, through Zhiti here we relive his trial or show trial, because the decision had already been made become a spy or end up in prison.

During the book promotion called the Trial of New York one of the speakers Mergim Korca very eloquently spoke of the books and their importance.  Mr. Korca the son of another Albanian patriot and anticommunist martyr made clear that Zhiti is one of the best writers of our time, his book is not only a great read but our history as well.  Like my father his father was imprisoned as well, not because he did anything wrong but simply because of his intellectual abilities.  Albania’s regime at the time saw intellect as a threat to its existence and people like Xhevat Korca, Visar Zhiti, Lek Mirakaj and many others were better off in prison.  That prison to this day has not had a concrete documentation of its horror and terror.  As Mergim mentioned that terror is narrated by Visar Zhiti in such an artistic fashion that puts you in the story.  When reading it I feel like I am reading the story of my father and grandfather and the many courageous souls who lived through that Inferno.

Finally while many have suffered and pained through a regime that was not only physically and emotionally abusive but it ruined lives and whole families.  We as Albanians need to not only be proud that we have someone like Visar Zhiti to tell that story, but we need to understand that this story needs to become known to the world. To this day many foreigners including intellectuals are not aware of  what was actually going on in Hoxha’s regime.   Foreigners know that we were a communist nation enclosed to the rest of the world but they don’t realize just how gruesome that regime was.  As Edmond Burk said  “those who don’t know history are destined to repeat it.”  If we don’t keep in mind what happened to many people in our nation we will continue on the same path.  Mr. Zhiti should be considered a national treasure, but in Albania those in power are members of the old regime and books like these are not very interesting to them.  Instead writers that were regime collaborators are now considered dissidents and are millionaires.  Mr. Zhiti and his outstanding talent is still left to hold an everyday job in Albania just to make ends meat.  During his speech at the New York promotion Visar mentioned something that has still stuck with me, “a few weeks ago I received a call from a former operative inviting me to celebrate the opening of his new business.”  Someone that considered him an enemy and that was probably one of the people that was responsible for his imprisonment is now celebrating a new business in democratic Albania.  We need to be mindful of our past and ask ourselves are we transitioning towards democracy, or will Albania go back to relive Visar Zhiti”s Inferno.

NJË TAKIM I KËNDËSHËM ME POETIN DHE SHKRIMTARIN E NJOHUR, VISAR ZHITI

by

NGA HASAN KOSTRECI/

Nëqoftëse Gjyqin e Parë Moral ndaj komunizmit, organizata shqiptaro – amerikane “Shtëpia e Lirisë”e bëri për librin e zotit Bedri Blloshmi kushtuar dy të rinjëve poetë, Leka dhe Vilson Blloshmi, të cilët Byroja Politike injorante e asaj kohe më në krye Ramiz Alinë, “zbuloi”, se tek vargjet e tyre për “Natyrën” dhe “Lulet e Verës”, shprehnin edhe  mendime “të rrezikëshme”, prandaj i pushkatoi, një të ngjajshëm me të nga tematika, por me nivel shumë më të lartë artistik dhe fillozofik, kjo organizatë më 18 Shkurt në lokalin e Hotelit Royal Regency, këtu në New York, organizon një Gjyq të Dytë, këtë herë për dy librat e fundit të shkrimtarit të madh dhe të njohur, zotit Visar Zhiti; “Rrugët e Ferrit” dhe “Ferri i Çarë”, ku përshkruhen dy nga kampet më çfarosëse të atij sistemi; “Të Spaçit” dhe “Qafës së Barit” dhe unë si moderator i këtij takimi, pata kënaqësinë që ta drejtoj.

Pjesmarrja qe tepër e madhe, sa u detyruam që të shtojmë edhe karrike të tjera, por ajo që ia ngriti edhe më shumë vlerat këtij aktiviteti, ishte prezenca edhe e mjaft intelektualëve, midis tyre zoti Sami Repishti, zoti Mërgim Korça, kryetari i organizatës “Vatra”, zoti Gjon Buçaj sëbashku me bashkëshorten e tij, nën kryetari zoti Agim Rexha, familje të persekutuara nga ai regjim si Familja Selfo, Familja Luzaj, Mirakaj, Omari, Tezha, Çoku, Velaj e mjaft të tjerë; Bashkëvuejtës të autorit, që me humor ata e thërrisnin njëri tjetrin “Shok klase”, ndërsa për ta zbardhur këtë takim, merrnin pjesë edhe disa nga mediat e komunitetit këtu, si gazetari dhe editori i gazetës “Dielli”, zoti Dalip Greca, gazetari i “Bota Sot”, zoti Beqir Sina,  kameramanë nga organizata dhe shoqata të ndryshme kosovare etj.

Të ftuarit fillimisht u ngritën më këmbë, për të dëgjuar egzekutimin e dy hymneve; Të Shqipërisë dhe të Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe më mbas aktiviteti u quajt i hapur.

“Nëqoftëse shkrimtari i madh Rus Aleksander Solzhenitsyn me librat e tij ka përshkruar tmerret e Guljakëve të Siberisë në kohën e Stalinit, një të ngjajshëm me të edhe nga niveli, ku përshkruhen burgjet dhe kampet e regjimit komunist të diktaturës së Enverit, e kemi në duar edhe ne sot dhe për këtë urojmë autorin, zotin Visar Zhiti, i cili me këto dy libra po i jep shoqërisë sonë një kontribut mjaft të rëndësishëm”

Ky ishte motivacioni me të cilin prezantuesi i këtij aktiviteti bëri hapjen dhe më mbas fjalën e mori aktivisti i njohur, zoti Zef Bala, i cili ndër të tjera i uroi autorit mirseardhjen dhe të kalojë ditë gëzuara, për sa kohë do qëndrojë këtu në Amerikë, ndërsa shkrimtari, publiçisti dhe intelektuali i njohur zoti Mërgim Korça, që mori mbas tij fjalën,  me profesionalizëm u bëri një analizë të thellë dhe shkencore këtyre dy librave dhe duke e ngritur autorin në nivelet më të larta, ai u shpreh se është krenari për ne shqiptarët që vargje nga ky poet, i gjejmë të shkruara sot në “Piazza Navona” të Romës,  ndërsa duke shkëputur episode nga fjalimet dhe shkrimet me kujtime nga dy diktatorët e komunizmit; Enver Hoxha dhe Ramiz Alija, ai ironizoi ideollogjinë e tyre sa mafioze, aq dhe fallco. Më mbas fjalën e mori antari i bordit drejtues të organizatës “Shtëpia a Lirisë” zoti Mustafa Xhepa, i cili me shifra dhe fakte, i tregoi audiencës krimet dhe masakrat që janë kryer nga ai regjim banditesk. Diskutimet vazhduan me zotin Muhamet Omari dhe më pas me një poezi të bukur prej “Një shoku të klasës së autorit”, zotit Ilir Spata dhe kur para mikrofonit doli zoti Visar Zhiti, salla gumëzhiti nga duartrokitjet.

Nëqoftëse gjyqi i detyruar nga diktatura, m’u bë disa dekada më parë, tha ndër të tjera ky autor, sot jemi mbledhur për t’u bërë atyre “Gjyq Moral”. Atyre që morrën mijra jetë njerzish dhe çfarrosën ajkën më të mirë intelektuale të kombit; Atyre që “Homerin e Shqipërisë”, siç e kanë cilësuar poetin Gjegj Fishta edhe kufomën mbas vdekjes ia hodhën në lumin “Drin”; Atyre që Et’hem Haxhiademin e madh, e helmuan vetëm një javë përpara se të lirohej dhe ky gjyq ka vlerë edhe më të madhe, sepse zhvillohet në Amerikë, në vëndin më demokratik të botës.

Por është pak e çuditëshme, komentoj unë, autori i këtij shkrimi, se vetëm pak javë më parë, në një emision të “TV Klanit”  një profesor i djeshëm, por që vazhdon të japë mësim edhe sot, duke folur për kriminelin Mehmet Shehu, u shpreh se paska qënë, sipas tij, një burrë shteti! Kjo të bën që të pyesësh veten se si është e mundur që këta njerëz me  mentalitete të tilla, jo që janë ende në aktivitet, por edhe në institucione tepër delikate, sepse kanë të bëjnë me edukimin e brezit të ri! Pse ndodh kjo? Për mendimin tim, sepse shoqëria jonë shqiptare vazhdon që të mbetet akoma indiferente si dikur dhe nuk kemi kurajo dhe shpirt demokratik për të reaguar ndaj këtyre çfaqjeve të tilla kaq flagrante. Por indiferentizmi i tepruar, ka sigurisht dhe pasoja që ne shqiptarëve, për fat të keq, gjithmonë na ka kushtuar. Por edhe diçka tjetër, e cila edhe kjo ka mbetur e trashëguar nga ai sistem;Vazhdojmë që të kemi ende në farë urrejtje për njerëzit e edukuar, për intelektualët e mirëfilltë apo për dikë me prejardhje nga shtresat e njohura të shoqërisë sonë dhe preferojmë më shumë një që e ka origjinën “Nga Baza”, siç propogandohej atëhere. Po a nuk e provuam se duke zgjedhur karrocierë, shoferë, mjelëse lopësh, apo të tjerë si këta, për të na drejtuar, u degraduam në atë farë feje, sa kur u hapën dyert dhe dolëm në skenë, lemerisëm botën! A është nevoja që të bëjmë akoma eksperimente të tilla?

Edhe këtu në komunitetin tonë në Sh.B.A kemi mjaft intelektualë, por që nuk kemi edhe aq dëshirë për t’ua dëgjuar zërin, në mënyrë që të përfitojmë nga njohuritë e tyre, nga horizonti dhe bagazhi i gjërë që ata kanë

“Një gjë të mirë pati ai sistem, thotë përsëri zoti Visar Zhiti në librin e tij “Rugët e Ferrit”, sepse veçoi fisnikun nga harbuti”, por kjo ndarje e detyruar minimizoi, siç kërkonte regjimi, influencën e njeriut të mirë, të edukuar dhe të ndershëm tek pjesa tjetër. Por çfarë solli? Shumfishimin maksimal të se keqes dhe këtë raport të prishur, që për fat të keq, akoma egziston, duhet medoemos ndrequr, sepse ndryshe shoqëria do ketë gjithmonë probleme.

HAMID MATJANI, GJËMIMI ANTIKOMUNIST

by

Gjëmon vendi anembanë/ Kush e mban Hamid Matjanë ?/

Shkruan Eugen SHEHU/

Konstitucioni moral i popullit tonë,mbart brenda hapsirave të tij,vlera të paçmuara.Nderi dhe besa,mikëpritja e bujaria,dhe ajo e para,shenjtëria e lirisë,na kanë përcjellë neve kurdoherë nëpër dallgë historie duke ruajtur të paprekur aspiratën e të drejtave natyrore.Në këtë rafsh,ky konstitucion,nuk e ka pranaur si të qenësishëm komunizmin.Përkundrazi edhe nëse e ka pranuar në detyrim  e heshtje,kjo lidhet dretëpërsëdrejti me metodat barbare që ky komunizëm i ardhur nga Uralet e largëta uhstroi për pesë decenie me radhë në pafajshërinë e kombit tonë. Por jo të gjithë shqiptarët heshtën,jo të gjithë u mashtruan,jo të gjithë e duartrokitën këtë sëmundje më të ligë se kanceri.Vetë burgjet e Tiranës,Beogradit dhe Shkupit,në këto pesë decenie,mbushur ding me antikomunistë shqiptarë,dëshmojnë genin e lirisë në gjakun tonë.Vetë vrasjet me mijëra, malltretimet,dëbimet nëpër gulagë më të tmershëm se ato staliniane,akuzojnë.Ndër këta shqiptarë,që e patën kuptuar ç’ishte komunizmi,që e luftuan ate me armë në dorë deri në çastet e mbarme,është padyshim edhe Hamid Matjani.Në vegjëlinë time dikur në Gostivar,kamë dëgjuar në natën e heshtur,(se dhe muret,doherë, kanë veshë,) prej babasë tim,për këtë trim  e burrë baroti, i kanë thënë Robin Hudi shqipëtar.

Ka lindur në verën e vitit 1910 në fshatin Matjan,midis kodrave të bukura të Lushnjës dhe Peqinit.Fshati mbante këtë emër ngase të parët e Hamidit kishin ardhur këtu nga Mati,në shekullin e kaluar.Gjakmarrja,ky mekanizëm i verbër i rregullimit të jetës shqiptare,ka bërë që gjyshi i Hamidit të linte malet më pyje të Matit për të shkuar në kudrat e Myzeqese¨.Vetë Hamidi,rritet trim.Dallohet nëpër shokë për disa cilësi të vyera si besa e burrëria me ç’rast edhe shokët do t’i kishte kurdoherë më të mëdhenj në moshë,se sa vetja.Mësimet e para i merr në vendlindje e më tej shkon në Lushnjë.Edhe këtu është tepër aktiv dhe duke parë gjallërinë dhe seriozitetin,prindërit e çojnë djalin e tyre në Tiranë.Por,ata nuk mund të shkollojnë dot jashtë Shqipërie dhe Hamidi ende i ri, e ndjen se ka edhe detyrime karshi shtëpisë.Për këtë ai futet në një kurs të xhandarmërisë me ç’rast rezulltatet i ka mjaft të larta.E vërteta është se në fillim të viteve 30-të xhandarmëria shqiptare po ndodhej sipas sistemeve perëndimore të kësaj arme.Vetë Mbreti Ahmet Zogu,kishte për armën  e xhandarmërisë këshilltarë perëndimorë dhe ai kujdesej që kjo armë të virej sa më mirë në ruajtjen e rendit.Pa dashur të zgjatemi së tepërmi për xhandarmërinë shqiptare të atyre viteve,mund të themi se ajo ishte plotësisht e gatshme në shërbim të popullit të vet.Këtë kishte parasysh edhe Hamid Matjani i cili fillon karierën këtu, me gradën e togerit,në vitin 1931.Peqini, lushnja,Durrësi dhe Tirana,do të ishin disa prej vendeve ku Hamidi shërbeu për 8 vjet me radhë.Aty ku detyrat ishin më të vështira,aty ku guximi vlente të ish sa ma i madh,aty ishte kurdoherë edhe Hamidi.

Dramën e prillit të vitit 1939,do ta përjetonin thellë.Që herët ai kishte shfaqur mosbesim ndaj disa qëndrimeve italiane me ç’rast komanda evropiane i kishte bërë edhe kritika.Dihet tanimë se ç’ngjau në Shqipëri më 7 prill.Mijëra ushtarë dhe oficerë italianë,të mbështetur prej tankeve, topave, destrojerëve dhe avionëve luftarak,iu vërsulën bregdetit shqiptar në vazhdim të synimeve shovene për të dalë në bullgari.Hamid Matjani,së bashku me disa shokë të tij xhandarmë të Lushnjës,vrapuan të armatosur në Durrës ku qëndresën shqiptare e udhëhiqte Abaz Kupi.Por kjo qëndresë natyrisht do të mund të arrinte veç kufijtë e simbolikës,ngase përballë 50 mijë ushtarëve italianë ishin vetëm 300 xhandarë dhe ushtarë të Mbrojtjes Kombëatre Shqiptare.“Mbasi Italia fashiste pushtoi Shqipërinë,Hamid Matjani ishte nga të parët që u ndoq dhe u arestua nga agjentët e Musolinit duke u vlerësuar si „elemet me rrezikshmëri të lartë“.U gjykua dhe u dënua nga pushtuesi fashist me „varje në litar“.I ndihmuar nga disa miq të tij,dhe veçanërisht prej Qazim Dervishit nga lushnja,më 27 shkurt 1940,Hamid Matjani mbasi sharroi hekurat e dritares së burgut,arratiset edhe me armë në dorë vazhdon luftën kundër pushtuesit fashist“.( Gazeta „Kosova“ shtator 1995).

Menjëherë pas Italisë fashiste,Hamid Matjani do të ofroj ndihmën e vet në armën e xhandarmërisë shqiptare.Tek ai,patën zënë vend idetë nacionalsite monarkiste dhe shihte me keqardhej se si komunistët bënin ndonjë atentat të turpshëm ndaj shqiptarëve të pasur,vetëm e vetëm pse këta nuk jepnin ndihmë në para.Në ditët e para të shtatorit 1943,ate e thërret në Lushnjë biri i Kosovës Isa Manastirliu.Ai kërkon bashkëpunimin e Hamid Matjanit ngase ka mësuar po aq,sa për trimërinë,edhe për sinqeritetin dhe pastërtinë në kryerjen  e detyrave.E vërteta është se në Shqipërinë e asaj kohe,menjëherë pas tradhëtisë që komunistët i bënë Mukjes,kish filluar një luftë e llahtarshme civile.Forcat nacionaliste shqiptare,të udhëhequra prej burrave të shquar si Mid’hat Frashëri,Fuad Dibra,Hasan Dosti,Kol Tromara etj,u pëpoqën me çdo kusht të shmangen nga kjo luftë që merrte jetë vëllezërish.Por kjo nuk ndodhte në kampin e komunistëve shqiptarë ngase ata e patën shitur vehten e tyre dhe krejt Shqipërinë,në duart e internacionalistëve serbo-malazes. Kështu që në vitin 1943,Isa Manastirliu,në detyrën e qarkkomandantit të Lushnjës,pret në qytet një grup nacionalistësh me në krye Mid?hat Frashërin.Mjaft prej qytetarëve aty u shprehën se do të ishin mbështetje e fuqishme e organizatës së Ballit Kombëtar dhe Legalitetit.Natyrisht,në këtë ngjarje,nuk mund të mos binte në sy,figura e Hamid Matjanit.me anë të një mikut të vet,që njihej si simpatizant i komunistëve,hamidi hapi fjalë se Lushnja i përket nacionalistëve ndaj veprimtaria më e thjeshtë do t’u kushtonte shtrenjtë komunistëve.Madje ishte po Hamid Matjani  që disa ditë më pas,organizoi një pritë ndaj forcave të mehmet Shehut e Dushan Mugoshës.

Është tanimë e njohur prej të gjithëve,se terrorizmi ka qenë natyrë e ndytë e veprimtarisë komuniste si në vitet 1943-1944 edhe më pas.Kështu,në vjeshtën e vitit 1943,forcat komuniste shqiptare,pasi goditën nacionalsitët në qytetin e Lushnjës,drejtuan aksionin e tyre edhe ndaj fshatrave përreth.Pos të tjerave,meren 72 djem e burra të këtyre fshatrave,lidhen me tela me gjëmba dhe me urdhër të kriminelit Mehmet Shehu dërgohen në Matjan,në fshatin e Hamidit ku merren edhe në pyetje nëse dini gjë për Hamidin.Më pas të 72 djemtë pushkatohen në varrezat e fshatit,ngase ishin shprehur se nuk donin të bashkëpunonin me komunistët.Gjatë vitit 1944, Hamid Matjani së bashku me Isa Manastirliun,ndërmuarën disa luftime ndaj forcave komuniste.Drejtimi i tyre „me dorë të hekurt“ bëri që në zonat Lushnjë-Fier-Berat,ndikimi i nacionalizmit të ishte i madh.Ajo çka vlen të mos harrohet,është fakti se Hamid Matjani,bashkëpunonte si me organizatën e Ballit Kombëtar ashtu edhe me Lëvizjen e legalitetit të cilën po e gjallëronte së tepërmi trimi Abaz Kupi.Ky bashkëpunim i Hamidit me këto dy grupime nacionalsite shqiptare,shprehte hapur qëndrimin e vendosur të tij si antikomunist.Tepër i rreptë,trupbëshëm,me sy që i shkrepitnin,biri i Mtajanit,do të sihte kurdoherë në krye të aksioneve,në ballë të burrave. Vjeshta e vitit 1944,do të jetohej në viset shqiptare,përmes trazirave të pafund.Si rrjedhojë e tërheqjes së trupave gjermane (paradoksalisht quhet thyerja e tyre nga nacionalçlirimtarët e Tiranës dhe beogradit) fitorja e komunistëve ndaj nacionlaizmit shqiptar u arrit lehtë.Tashmë,në ndihmë të komunistëve të Tiranës,vinin instruktorë prej Beogradit dhe udhëzimet e tyre ishin të prera :Luftë pa kompromis ndaj nacionalsitëve !.Anipse jugosllavët e quanin veten internacionalsitë,ata në fshehtësi ishin dhe mbetën nxënës të verbër të shovenizmit të tyre sllavo-ortodoks.Për Hamid Matjanin,si për dhjetra nacionalistë të tjerë shqiptarë,tashmë ishte e qartë.Ata duhej të largoheshin për t’u bashkuar diku në mërgim,me shpresën e madhe të angloamerikanëve,se një ditë do të mund të vinin në Shqipërinë e tyre.Ata kurrësesi nuk do të mund ta kuptonin fatin e atdheut të tyre në duart e përgjakura të komunistëve.Hamid Matjani së bashku me bijtë e tjerë të nacionalizmit shqiptar do të konstruktonin pas vitit 1944 qëndresën e madhe shqiptare ndaj sllavokomunizmit i cili po montohej për ditë e më shumë.Natyrisht jeta e tij në kampet e Greqisë dhe Italisë,do të ishte e vështirë.Nëpër këto kampe,nacionalistët shqiptarë u provokuan prej lloj-lloj njerëzish e ideshë.Por askurrë ata nuk mund të binin në batakun e mjerë për të shitur atdheun.Ngase bindjet e tyre kishin qenë kurdoherë për ta parë Shqipërinë të lirë,demokratike,ngase kishin kërkuar që viset etnike të bashkoheshin në një të vetëm,ata i rezistuan deri në fund çdo lloj mundimi fizik dhe shpirtëror.Hamid Matjani,në këto kampe kaloi përmes sakrificave të mëdha.Atij iu desh të duronte jo vetëm jetën e mundimshme të përditshme,por edhe dhimbjen që provonte ndërsa familja dhe të afërmit e tij burgoseshin e torturoheshin nëpër zyrat famkeqe të sigurimit shqiptar.

Qëndresa shqiptare,ndërkaq kish filluar të ravijëzohej si në vetëdijen e qytetarëve në shtetin amë,ashtu edhe në planet angloamerikane të cilët e parashihnin rrezikun  e madh që do t’u vinte prej komunizmit.Në fillim të vitit 1950,grupime antikomuniste në shtetin amë,patën krijuar organizatën „Bashkimi Kombëtar“.Ndër synimet kryesore të kësaj organizate,ishte propaganda e gjërë në masat popullore që shqiptarët të mos gënjeheshin prej komunizmit,që ata të bënin rezistencën e të përkrahnin idetë nacionaliste.Kjo organizatë përfshiu në gjirin e vet mjaft intelektualë shqiptarë,me ç’rast edhe idetë e vendimet e marra konvergonin tek rrëzimi i pushtetit komunist me mjete paqësore.Në një prej thirjeve që qarkulloi në pjesën më të madhe të shtetit amë,gjatë kësaj kohe është thënë :“Ju qytetarë që nuk kursyet asgjë në luftën e përbashkët,ju që dhatë djemtë më të mirë për çlirimin e Shqipërisë,që luftuat me krenari për një Shqipëri të Lirë dhe Demokratike,u tradhëtuat në mënyrën më të poshtër nga partia famëkeqe komuniste,si koseguencë e egzistencës së saj në vendin tonë,po vuani si ma keq në mizerjen  e urisë.Bashkohuni si një grusht i vetëm,në ndihmë të „Bashkimit Kombëtar“ e cila në saje të ndihmave dhe udhëzimeve të komitetit „Shqipëria e Lirë“,ka për qëllim të çliroje vendin nga skllavëria komuniste ! Jepni pra të kuptoje,qeverisë tradhëtare të Tiranës se populli do  liri,do demokracinë e vërtetë,bukën,bollëkun,punën  elirë dhe se nuk gënjehet me fjalime teorike që u ka dalë boja.Jepni pra,me kuptue se ka ardhur dita me kërkue demokracinë e vërtetë,lirinë e fjalës,të shtypit dhe të mbledhjevet“.(Arkivi i Ministrisë së Rendit,Tiranë,fondi „Bashkimi Kombëtar“fleta 81 ).

  Hamid Matjani,mësohet të ketë mbajtur lidhje të ngushta me këtë organizatë.Guximi i tij i sprovuar,ka bërë që të kontaktojë shpesh me krerë të kësaj organizate duke u dhënë shpresë dhe udhëzime konkrete se si duhej të vepronin në ilegalitet të plotë.Gjithashtu,burime dokumentare të oborit mbretëror shqiptar,në mërgim,flasin për lidhje të sinqerta të Hamid Matjanit me Mbretin Ahmed Zogun.Dy burrat e Matit,do t’i bashkonte jo vetëm origjina e tyre por sidomos vendosmëria për të luftuar deri në fund komunizmin.Në hyrje-daljet ilegale të Hamid Matjani,në shtetin amë,pat rënë në sy zgjuarsia e madhe e tij për t’u shpëtuar grackave të sigurimit të shtetit shqiptar,kësaj arme famëkeqe që gjoja në mbrojtje të diktaturës së proletariatit ka kryer krime nga më monstruozet.Edhe pse,sigurimi shqiptar,ka qenë mbështetur nga agjentë specialë të KGB-së sovjetike,Hamid Matjani mundi të jetojë me muaj të tërë në Shqipëri,me ç’rast ka bërë për vete  mjaft bashkëkombas.Është kjo arsyeja që një libër rreth që qarkullonte në vitet 1949-1950,në krejt organizatat komuniste të Shqipërisë,me titull „Kriminelët e luftës mbrohen nga imperializmi“ ishte përfshirë edhe emri i Hamid Matjanit.Paradoksi i këtij libri ka qenë pos të tjerave,në akuzën që u bëhej nacionalistëve të tillë si :Mid’hat Frashëri,Ahmet Zogu,Ago Agaj,Vasil Andoni,Hamid Matjani e tj,thuhej tekstualisht : „bëjnë pjes në planin e përgjithshëm luftënxitës dhe të ekspansionit të kampit imperialist antidemokratik,me në krye SHBA-në,që për epshet dhe dëshirat e tyre skallavëruese duan të përgadisin një luftë të tretë kundër Bashkimit Sovjetik si edhe demokracive të tjera“.( Krimet e luftës… tiranë 1948 ,faqe 25 ). Është qesharake që të mendosh për një çast që klika e Tiranës,ajo që pat mbytur çdo liri njerzore nga më të egrat në Evropë,akuzonte Amerikën si shtet antidemokratik !. Është i njohur fakti që zbulimi i fshehtë amerikan, i jepte një rëndësi të veçantë fjalëve dhe veprave të nacionalsitëve më të shquar shqiptar. Kështu midis Mbretit Ahmet Zogut dhe disa oficerëve të lartë amerikan,diskutohet në Vashimgton mundësia e dërgimit dhe instalimit për disa kohë në Shqipëri,Hamid Matjani.Analisti i njohur Nikolas Bethel,lidhur me këtë çështje shkruan ; „Ata ranë dakord se për këtë gjë,më i përshtatshmi ishte Hamid Matjani i cili jo vetëm një herë,kish dalë fitimtar ndaj autoriteteve italiane,gjermane e komuniste në Shqipëri“ ( Nikolas Bethel „ Tradhëtia e Madhe „ faqe 181 ).

  Vdekja e diktatorit Stalin në fillimmarsin e vitit 1953,duket se zgjoi shpresa jo vetëm tek antikomunistët shqiptar por kudo.Në shtetin amë,revolta e heshtur bëri punën e vet por diktatura godiste aq rëndë sa mijëra Tiranas i bënin homazhe Stalinit duke fshahur zemërimin diku brenda vehtes.Një dritë shprese sigurisht është ndezur edhe në zbulimet angloamerikane të cilat shpejtuan të dërgonin për në Shqipëri  Hamid Matjanin së bashku me Zenel Shehun,Halil Branicën dhe Haxhi Gjylën.Këta tri të fundit,shërbenin si oficerë në oborrin mbretëror dhe ishin ndër figurat më të dashura e besnike të Mbretit Ahmet Zogu. Ndër synimet kryesore të këtij misioni,ishte aktivizimi i antikomunistëve të deklaruar,në shtetin amë,krijimi i bazave të reja të rezistencës,zgjerimi i radhëve të atyre që donin të luftonin pushtetin komunist të klikës së Hoxhës.Ndryshe nga çështë thënë e shkruar deri më sot prej pseudohistorianëve të Tiranës,Prishtinës,ky mision nuk pat asnjë plan për terror në msa popullore.Ai sigurisht kërkonte të përmbyste pushtetin e instaluar me tradhëti,pushtetin e dhunës diktatoriale komuniste,por duke nxitur për këtë masat popullore që vuanin në kuriz të zezat e regjimit.Sigurisht një mbështetje e këtij misioni,mund të ishin pinjollët e familjeve të mëdha,të cilët u dhunuan dhe shkatërruan në mënyrë sistematike,me ç’rast shkatërrohej vetë kombi ynë.Një periudhë përgaditore në vendin e quajtur Haxhiniklis,do t’i shërbente Hamid Matjanit,për t’u njohur edhe me nacionalsitë të tjerë shqiptarë të cilët patën vënë jetën e tyre në shërbim të idealeve antikomuniste.Krejt shoqëror në këto biseda,biri i Matit do t’u imponohej atyre jo me emrin dhe famën që pat fituar,se sa me urrejtjen e madhe që kish për komunizmin.

Kështu në natën e 30 prillit të vitit 1953,një avion ushtarak duke iu drejtuar alpeve shqiptare,mbante në bord misionarët shqiptarë antikomunist.Ndërsa fluturonin drejt vendlindjes,ata sigurisht nuk dinin se ishin kthyer në pengje të garës që zbulimet dhe kundërzbulimet amerikane dhe sovjetike bënin midis njëri-tjetrit.Kim Filbi,ky agjent i njohur i disa zbulimeve (ndofta i trefishtë) kësaj radhe dpunuar për KGB-enë sovjetike,çonte ata burra shqiptarë,direkt dhe në duar të sigurimit të shtetit.Sapo hidhen nga avioni,në një fshat të Matit,të tradhëtuar,Hamid Matjani,së bashku me G.Malushin dhe N.Sulën,nuk mundin dot as të fshehin parashutat.Në fshehtësinë më të madhe,ata u transportuan për në Tiranë duke u vënë nën kontroll të reptë të KGB-së sovjetike.Është i njohur gjithshtu fakti se,në krye të këtij superaksioni si ta quajm të KGB-ës në Shqipëri ishte vendosur vetë krimineli Kadri Azbiu,ish ministër i punëve të mbrendshme i asaj kohe.

E vërteta (ashtu siç ka dalur dhe në gjuq) është se pothuaj një vitë më parë,me anë të Kim Filbit,KGB-ja drejtonte në pjesën më të madhe agjenturën,në Shqipëri.Ish ky agjent i cili jo njiherë pat kryer edhe atentate ndaj figurave nacionalsite shqiptare në mërgim.Hamid Matjani,në fillim iu propozua që të vazhdonte „lojën“ duke deklaruar zbulimit amerikan se po vazhdonte detyrën.Por trimi i Matit e kuptoi se kjo do të ishte një humbje e thellë jo vetëm për dhjetra nacionalsitë që mund të vriteshin,por për krejt qëndresën shqiptare antikomuniste.Ai kurrsesi nuk mund t’i këmbente 44 vitet e jetës së tij,me çmimin  e ndyrë të tradhëtisë.Më tej,kur të gjitha manovrat e KGB-së,për të mposhtur trimin nacionalist Hamid Matjanin dështuan,mbi te u përdorën krejt arsenalet e torturave për të treguar gjithashtu çfar dinte.Por edhe kësaj radhe,biri i Matit,dijti të fitonte me stoicizmin dhe heshtjen e vet.Mesa dukej,tek personaliteti i Hamid Matjanit,kish ndalur përgjithmonë akrepi i shpresave të KGB-ës.Sigurisht kanë qenë ekspertë të saj,që u sugjeruan komunistëve të Tiranës daljen në gjuqe të mëdha,popullore të këtyre „Kriminelëve që donin rrëzimin e pushtetit  popullor komunist“.Vasal të bindur të bollshevikëve rus,internacionalsitët e Tiranës nuk munguan të bëjnë gjyqe të tilla „të fuqishme“ për të terrorizuar edhe më shumë popullin shqiptar.Nuk mund të jepte „sihariqin“ e madh se banda e Hamid Matjanit është kapur dhe do t’i jepet gjyqit. Procesi gjyqësor është mbajtur në prillin e vitit 1954.Edhe ai u kthye në farsë për t’i shërbyer farsës groteske të legjislativit të Tiranës.

„Për një javë të tërë komuniteti shqiptar në mërgim,në Romë,Athinë,Mynih dhe Aleksandria, dëgjonte me tmerr se si radio Tirana informonte botën me aktivitetin ushtarak dhe politik të tyre… Më 12 prill,mbreti Zog dhe familja e tij ishin ulur rreth radios në vilën e tyre në Aleksandri dhe dëgjonin se si gjyqtari në Tiranë shpalli se të akuzuarit provohen se janë fajtorë dhe dha vendimin:

Sheu,Brainica,Sula dhe Malushi u dënuan me pushkatim.Hamid Matjani me varje sipas frazës së frikshme të gjyqtarit „ta vuaj vdekjen në litar“.(N.Bethel,“Tradhëtia e Madhe“,faqe 196-197).

Ndërsa disa shqiptarë mjeranë  servil,mercenarë e duartrokisnin këtë vendim,ndaj „armikut“ Hamid Matjanit,të tjerë,ata që e patën njohur në trimëritë dhe bujarinë e tij,natyrisht trishtuan.Vetë biri i Matit nuk dinte se ndërsa ecete drejt litarit mbytës komunist,qindra kilomatra larg,në Lushnjë,Fier,Vlorë,Burrel,Strugë,Gostivar,Pejë,Prishtinë,Romë,Bruksel,Paris,Nju Jork,Sidnej e gjetiu ku shtriheshin nacionalsitët,kish nisur të këndohej nën zë,një këngë që fillonte me vargjet :

                                                 Gjëmon vendi anembanë

                                                  Kush e mban Hamid Matjanë ?

Nacionalist i përbetuar,monarkist i vendosur,besëfort dhe trim i pashoq,Hamid Matjani ngel i nderuar jo vetëm në faqet e historisë së ndershme shqiptare në përpjekjet antikomuniste,por edhe në shpirtin  e gjdo nacionalsiti si shembull sakrifice,duke qenë besnik i Kombit dhe Atdheut.

Bern-2000

 

PRELUD PER FSHATIN TIM

by

Dashuria eshte pragu ku dobesia qiellore dhe njerzore ndjekin njera-tjetren/

John O’Donohue/

Shkruar nga Ahmet Collaku/

1

Rruga Thompson eshte e ftohte. Ne kete paramengjes, kjo memece nuk flete dhe as degjon. Ka harruar ato vajzat e reja, aspak fodulle qe pa teklif mbreme brodhen deri vone. Xhamat e dritareve ketu ne dhomen time kane djersitur. Pranevera ka ngrire ne ate pikture bere vite me pare nga nje piktore vlonjat. Pranevera rri e burgosur ne ate kornize druri varur ne kete palo mur pa gure dhe pa gerqele. Ketu balta dhe guri I fshatit tim kushton shume. Kurse lulet e fshatit tim kushtojne sa qimet e kokes.

2

Edhe ne fshatin tim tani duhet te jete ftohte. Bisedoj se largu me shkembinjte, me majat e larta, me arat ne fushe ku ne stinet e ngrohta vajzat lozin deri vone, bisedoj me Qafe Thanen e ftohte si frigorifer qe mbane ate barcoleten e Nastradinit, bisedoj me Krasten plote gure dhe istikame me bomba, ku nje e tille vite me pare me plasi ne dore. Qe ketej sodis Gjaslisin e serte, Kuqimjetin si njeri I zgjuar, Damjanin, Arbllokun pertej si mik I mire qe me ka ftuar per nje kafe, shoh Geshtenjat e Bogdaneve afer Struges.Te gjitha keto jane te Rrajces, regjistruara ne kadaster shume vite para turqise dhe te regjura prej te ftohtit qe nga kohet parahistorike, para gjeologjike. Te gjitha keto kane rene ne mendime, po me thelle ne mendime ka rene Likopatherra atje ne veri. Ketu poshte Qafe Thana u kerkon viza gjithe kalimtareve qe kalojne prane Rrajces, kurse Likopatherra atje lart aprovuar dhe vulos.

3

Likopatherra ka sy te kalter, qe andej shikon ca ishuj ne Japoni qe lekunden nga termetet, shikon ca fusha me oriz ne kine te permbytura nga uji, shikon kafshe te egera ne ca male te Zelandes e Re, shikon ca plantacione me kallam sheqeri ne Brazil, shikon muzeun e princit te Skocise, Ksamilin dhe detin tone aty afer qe do ti marre greku. Likopatherra e Rrajce ulur ne front afer Perndise shikon marrezite e qeveritareve tane qe si vjemet ngjiten ne njesh kollone, qe vine dhe ikin, ata qe ndertuan kepurdhat e betonit dhe keta qe nuk lane lule dhe peme, gjoja komuniste.

4

A keni pare si gajaset nga gezimi era e dashuruar me lulet atje ne fushen magjepese te Likopatherres ku rriten dhe vallezojne FIJE BARI te Wolt Witmanit? Malet ketu me buze I puth qielli, kendon Driteroi. Mos harroni te lexoni Driteron na thote era dhe lisat aty prane. Likopatherra per te shkruar nuk ka kalem dhe radhore, ajo ka memerje te virgjer, miliarda GB, ajo ka dy krahe te forte sa, kur shriqet apo kur merr inat permbys karakolla, karaxhica, karabisha, kara berisha, gjithe Boten. Likopatherra ka miqesi me te gjitha stinet, ererat, lulet, me te gjitha kafshet dhe gjithe rete. Ajo nuk pranon tatuazhe partish, qe shkruhen dhe pikturohen ne lekure, nga koka, deri ne seks, deri poshte tek thonjte e gishtave te kembeve lyer me manikyre.

5

Likopatherra ka nje fqinje te mire, ka Dardhen. Kjo eshte Dardha e Rrajces. Ju e dini fjalen e urte qe thot, para se te shikosh Diellin, shiko fqinjen. Aty pran zbrete me kenge lumi per te cilin poeti thote se ai naten merr fryme si gjeja e gjalle. Kush tjeter vec poetit ka veshe te tille? Dardha ka per rreth nje pyll te dendur, nuse dhe djeme veshur me rroba te gjelbera, qe kendojne nate dite, kenge grash dhe kenge burrash, ka nje orkester qe ekzekuton simfoni te Bethovenit, Mozartit, Hajdenit. Orkestra ka mijra istrumente, me fyeje, me daulle, me violina, me kembore, ka kengetare qe kendojne solo, ka tenore, soprano, ka qe kendojne dyete, trio, ka nje kore qe mban iso, fshataret e mi. Ju e keni degjuar vallen e Rrajces, ne cdo rrahje daulle, eshte dhembja dhe dashuria e fshateve te mi.

6

Qe nga Qafa Thane dhe dogana e Rrajces fshati im matet me sy por jo me mendje. Te paret me kane thene se Rrajca fillon ketu, vazhdon majtas ne Shebenik,Likopatherre, Struge. Nuk e di cu be libri kadastres ai para Turqise, ku ishin regjisrtuar te gjitha pishat, bredhat, ahet, lisat, lajthite, panjat, frasherit, qershite, mollet, kumbullat, ftonjte, dardhat, kajkushkat, bushet, guret, dellinjat ku loznin zogjte, lepujte, mullanjat. Pemet kane emera si njezit, dhe I ruan zoti. Caji I malit fshatit tim u shkul me rrenje, por era vazhdon te shperndahet neper bote dhe te gjithe pyesin nga vjen ky parfum e sa kushton. Zonjat marrin ere dhe lekunden, kurse burrat dehen si te kene pire nje fuci me raki. Caji I fshatit tim nuk ka kimikate, nuk eshte vaditur me shi acid. Fshataret e mi ujin nuk e pine me gota po me bucela, uji I fshatit tim trete gure, dhe con ne xero kolesterolen.

7

Rrajcen se pari e bekoi Skenderbeu. A keni kaluar nen Harkun e Triumfit te Rrajces?

Pak shtete kane harke triumfi. Nese e doni Rajcen shkoni vizitoni muzeun natyror te saj, Harkun e Triumfit te Rrajces qe eshte atje larte ne Skenderbe, ajo quhet Shkallen e Skenderbeut. Ajo eshte nje lagje e Rrajces. Provoni te kaloni mes atyre dy pllakave te lemuara qe shikojne njera tjetren, me ate shkelqim te erret mistike. Ato pllaka I ka lemuar vete Skenderbeu kur kaloi ketu dhe beri ate betejen e madhe qe dihet nga historianet, kumbaret e historive dhe betejave. Provoni ti perkedhelni me dore ato faqe pllakash te lemuara, do te ringjalleni, do rinoheni, do beheni te forte. Do degjoni trokun e kuajeve te Skenderbeut dhe me pas ate himnin, o Rrajce e bekuar, prit me lule Skenderbeun. Si nuk po na lind nje Skenderbe, ne kete kohe qe kemi aq shume nevoje per te?! Le te kalojme te gjithë nen ate Hark dhe te betohemi per Shqiperine tone.

8

Me pas Rrajcen e bekoje edhe Nene Tereza, shenjetorja e shekullit njezete. Ajo u freskua me ujinj e Rrajces, dhe pasi veshtroje andej nga Likopatherra, tha fjalen UJE. Tani Rrajca eshte dyfish e bekuar, ajo do te ndertoje dy permendore te larta, prane te cileve do te perulen udhetaret e ardhur nga gjithe bota dhe me pas do te pijne ate uje te bekuar te Rrajces, se ju e dini se uji eshte si shpirti, kete e thote I madhi Bethoven.

9

Socializmi ne fushen e Rrajces germoje germen S, po kjo S u be SOS, u mori fshatareve te mi arat e bukes dhe tani I ngre nga sofera tu bejne roje nderi te gjithe atyre udhetareve qe vine nga nje planert tjeter, per te ikur ne nje planet me tutje. Fshatarete e mi nuk e kane zakon te bejne roje, buka e misrit dhe rakia e kumbulles I ka bere teptil dhe te serte. Po nuk ta mbajti per raki mos u ul prane tyre. Fshataret e mi me nje cekane te vogel ndertuan Stambollin, Egjyptin.

10

Bije ne mendime te thella. Fshatarete e mi me cekane, me qysqira, me sharra, paskan lindur te bejne te lumtur te tjeret, jo veten e tyre. Ne maje te Qafe Thanes ndricon nje reklame me drita neon, ndersa makinat e te gjithe markave zbresin neper ato kthesa te forta, dhe pushojne tek uji tunelit. Nga nje makine zbrete nje rrajcar I larget ne kurbet vite me pare dhe pa shuar etjen, shikon fshatin I habitur si nje turist I huaj.

Kurse era e ftohte nuk ndalet, nuk ka me peme, nuk ka as ferra, vetem gure dhe bunkieret-perbindesha, si ti kete nxjerre ne ane nje zbatice gjeologjike. Likopatherra atje larte po u fryne reve, po behet gati te hap krahet, te fluturoje me gjemime, te beje gjyq se atje poshte Dardhes I kane krasitur ca panja dhe lisa.

 

BE ndihmon riatdhesimin ne Kosove me 1.5 milionë €URO

by

Projekti i BE-së në vlerë 1.5 milion do të ndihmojë krijimin e kushteve për të kthyerit nga vendet e BE-së. Projekti do të menaxhohet nga Zyra e BE-së në Kosovë, ndërsa do të implementohet nga MPB/

Kthimi dhe riatdhesimi i kosovarëve që jetojnë nëpër vendet e Bashkimit Evropian vazhdon të mbetet njëri nga kriteret themelore të BE-së për liberalizim të vizave. Prandaj që ky kriter të mos jetë sfidë, Bashkimi Evropian ka ndarë një shumë prej 1.5 milion € për të krijuar kushte më të mira për riatdhesim.Qeveria e Kosovës, ndërkaq ka krijuar mekanizmat e nevojshëm për riintegrimin e personave të riatdhesuar. Kështu deklaroi të martën ministri i Punëve të Brendshme, Bajram Rexhepi me rastin e fillimit të projektit të binjakëzimit në menaxhimin dhe zbatimin e marrëveshjeve të ripranimit dhe riintegrimit.

Projekti në vlerë 1.5 milion eurosh do të menaxhohet nga Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë dhe do të implementohet nga Ministria e Punëve të Brendshme.

Ministri Rexhepi shprehu përkushtimin e Qeverisë së Kosovës, por edhe të ministrisë që ai drejton për ofrimin e ndihmës për të gjithë të riatdhesuarit në Kosovë.

“Qeveria e Republikës së Kosovës e ka marrë shumë seriozisht këtë proces dhe ka ndërtuar mekanizmat shtetëror për riintegrimin e personave të riatdhesuar. Kemi ngrit nivelin e organizimit në kuadër të Ministrisë së Punëve të Brendshme, gjithashtu kemi nda fonde milionëshe në vitet e fundit në këtë proces”, tha Rexhepi.

Kryetari i Asociacionit të Komunave të Kosovës, Naim Ismajli ka thënë se deri më tani me sukses i kanë përballuar sfidat që kanë të bëjnë me të riatdhesuarit dhe të riintegruarit, mirëpo ka kërkuar ndihmë edhe nga Qeveria e Kosovës dhe Komisioni Evropian për të realizuar me sukses projektin e riatdhesimit.

Shefi i Operacioneve në Zyrën e Komisionit Evropian në Kosovë, Christof Stock, ka vlerësuar si pozitive angazhimin e Qeverisë së Kosovës, në riatdhesimin dhe riintegrimin e personave që janë kthyer nga shtetet e ndryshme në Kosovë.

Ai edhe një herë përsëriti se njëra ndër kriteret kryesore për liberalizimin e vizave është edhe ky projekt.

Projekti Fuqizimi i Riatdhesimit dhe Riintegrimit të qëndrueshëm në Kosovë, do të mbështesë komunat në projektimin dhe ofrimin e shërbimeve të riintegrimit në përputhje me legjislacionin, strategjinë kombëtare dhe barazinë përmes trajnimeve.

Një detyrë e rëndësishme e projektit është edhe përmirësimi si i vetëdijesimit të përgjithshëm publik, ashtu edhe atij të të kthyerve lidhur me kthimin, riatdhesimin dhe riintegrimin.

Ndryshe, çdo vit, rreth 2,000 persona riatdhesohen në Kosovë nga shtetet anëtare të BE-së si rezultat i marrëveshjeve bilaterale të ripranimit në mes të shteteve anëtare individuale dhe Kosovës.(Kortezi Albinfo.ch)