dgreca – Page 5645 – Dielli

Tennis: FDU standout fled war-torn Kosova

December 27, 2012 by dgreca

BY JEFF ROBERTS/STAFF WRITER*\

The darkness was their only cover as they fled into the Balkan night. They huddled together — a mother, father and young daughter — in a strange car with no seats except for the driver. Their hastily packed suitcases served as cushions. And fake documents served as hope — the hope that they could be smuggled out of Kosovo. Little Egzona Morina tried to make sense of it all as she hid beneath the hood of her sweat shirt — the only shield her parents could provide. Her family suddenly had been forced from its home. Everyone was crying. And panic hung heavily around them.

Then only 4, she did not know that the Serbians already had taken her parents’ jobs and personal documents, trying to erase their identity, their heritage and their education.

The only thing left to take was their lives.

“They basically wanted to just either kill everybody or you work for them,” Egzona said. “Everything was being taken over by Serbians.”

Those hazy images still remain with her — memories captured through the eyes of a frightened girl and now recalled by the 21-year-old FDU tennis player she grew up to become.

The memories of a woman who dreams that one day she will help heal her country.

And tennis has made that dream possible, bringing Egzona to FDU and America to study psychology.

The Morinas were part of the forced exodus of ethnic Albanians from Kosovo in the Serbian campaign of ethnic cleansing in the 1990s that killed at least 11,000 and forced 700,000 from their homes.

Egzona escaped the war, but has witnessed the scars her country and its people still carry.

She envisions opening a free mental health clinic in the capital city of Pristina — her home — to help those still suffering from invisible wounds.

And a plot of land sits waiting for her to build that clinic. For her 20th birthday, her parents, Xheladin Morina and Xhufe Bacaj-Morina, bought her property for its future site.

“People there need one,” Egzona said. “Somebody should start that. Might as well be me.”

But first she must finish her education, which she expects to end with a doctorate.

And first, Egzona will serve as the Knights’ captain, their No. 2 or 3 singles player, and part of their No. 2 doubles team when her season resumes in February.

The 2011-12 All-NEC No. 5 singles player was named NEC Player of the Month for September after winning Flight B at the Army Invitational.

“She spent all summer on the court, playing and teaching,” FDU coach Jonathan Buchman said. “Other coaches have come up to me and mentioned how much better she’s playing and how she’s stepped up.”

Egzona survived an odyssey just to arrive in Hackensack.

Her family left almost everything behind in its harried escape. Their home. Loved ones. Their valuables.(Kortezi: NorthJersey.com- THURSDAY, DECEMBER 27, 2012)

TELEGRAM NGUSHELLIMI I KONSULLIT TE PERGJITHSHEM TE SHQIPERISE

December 27, 2012 by dgreca

Shumë i dashur Z. Sina!/

Më lejoni t’ju ngushëlloj thellësisht për humbjen e nënë suaj të dashur Znj. Hane Sina.\

Jeta e nënës Suaj të nderuar bën krenar cdokënd: stoike dhe e papërkulur e kampeve të përqëndrimit dhe shtypjes së asaj kohe të mbrapshtë; një grua e vetme, që me një angazhim të pashoq ruajti, rriti dhe edukoi fëmijët dhe familjen e saj të ndarë tragjikisht për pothuaj gjysëm shekulli. Ikja e Hanes në këtë periudhë të vitit, kur njerëzit urojnë dhe luten për paqe e mirësi vjen si një mesazh për të gjithë. Me këtë rast, duke dashur të evidentoj edhe punën tuaj vetëmohuese në pasqyrimin me profesionalizëm të veprimtarive madhështore të 100 vjetorit të pavarësisë, krahas kujdesit të pareshtur për nënën tuaj në shtratin e lëngimit, jam i bindur se shembulli dhe mirësia e saj do të vazhdojnë të jenë të gjalla tek Ju dhe pasardhësit.

Edhe një herë pranoni ngushëllimet e mia më të sinqerta,

Dritan Mishto

Konsull i Përgjithshëm

RIKTHIM TEK ILIRIDA

December 27, 2012 by dgreca

Shkruan Eugen SHEHU/

Iluzionistë të shquar të Evropës Juglindore vazhdojnë akoma edhe sot, t`u besojnë përrallave të artikuluara nëpër kishat e Shkupit (apo të tjera në IRJM) kinse shqiptarët e sllavomaqedonasit, falë udhëheqësive “moderne” por edhe pranisë së faktorit ndërkombëtar do të mund të ulin kokat dhe brehen nën një pendë, me çrast do të begatojnë të ardhmen e tyre. Për këta iluzionistë, si edhe të tjerë politolog perëndimorë, shkarazi sigurisht ka kaluar faktin që ndërsa paria e Shkupit firmoste marrëveshjen kornizë të Ohrit, me qindra të krishterë sllavomaqedonas, parakalonin në rrugët e këtij qyteti duke i sharë dhe quajtur tradhëtarë krejt kastën politike sllavomaqedonase,dhe duke kërkuar dhoma gazi për Shqiptarët. Ky fakt, i mbetur ende sot në periferinë e kujtesës së kozmopoliteve modernë, në të vërtetë pati efekte të mëdha. Shumë prej pikave të kornizës “çudibërëse” jo vetëm që nuk u sendërtuan në realitetin e ndezur të IRMJ, por përkundrazi po shërbejnë ende sot si gurët e Sizifit, të pamundur të ngjiten në majë. Miti i lashtë grek është shndrruar në një realitet në Maqedoni.

Nëse kjo çështje do të ishte vetëm hamendësim i iluzionistëve, nëse konseguencave të rrjedhura prej çoroditjeve gjithfarësh, do t`u bashkangjiteshin planetëve të tjerë, natyrisht shqetësimi i banorëve të Maqedonisë Shqiptare nuk do të ishte aq i madh. Por kur ende në mijëvjeçarin e ri atij i mohohen të drejtat më elementare, atëherë kur shtypet e dhunohet barbarisht sipas skenarëve serbë të shekullit të kaluar, kur merr aratinë për ti shpëtuar proceseve të montuara, atëherë realiteti i egër shndrrohet në shuplakë të rëndë për nderin dhe krenarinë e shqiptarit. Së këndejmi shqiptarët etnik në Maqedoni ata që burrërisht jetuan mes sakrificash sublime në tokën e gjysh-stërgjyshërve të tyre, do të përpiqen sigurisht të gjejnë një rrugë, një zgjidhje, një model së paku për egzistimin fizik të tyre e mandje ngarendjen drejt qytetarimit evropain. Në këtë rrafsh shumë prej tyre, kërkojnë ( të dënuar prej luftrash shekullore) rikthim tek Ilirida.

Studiues dhe arkeologë të huaj (midis tyre dhe sllavë sidomos, Sanev apo Kitanovski) nuk kanë menduar të fshihnin faktin që duke filluar nga mijëvjeçarët e parë (para erës sonë) ilirët banonin tërë pjesën perëndimore të Ballkanit duke pasur si kufi natyrorë në perëndim detin Adriatik ndërsa në lindje lumenjtë Morava dhe Vardar. Tiparet iliro-dardane të gjetjeve të ndryshme arkeologjike në vende si : Kumanovë, Shkup, Veles, Prilep, Krushevë ( pa përmendur objekte të shumtë të zbuluar në Tetovë, Kërçovë, Gostivarë, Dibër, Strugë, Ohër dhe Manastir) dëshmojnë pranin e një qytetërimi të lashtë ilirjan. Sipas Katiçiçit, në trevat midis Sharrit, Nishit dhe Shtipit u ngjiz shqipja ose “forma moderne e ilirishtes”. Kjo pjesë e Dardanisë së asaj periudhe, s`është veç Shkupi i sotëm. Ndërsa njohës të tjerë të traditës dhe historisë së popullit tonë, përkrahës të mendimit se shqiptarët quhen sipas emrit të shpendit simbol, shqiponjës, nuk e kanë kundërshtuan dhe idenë se etimologjia mund të jetë përcjellë në Shkup-Shkuptar -shqiptar. Të këtij mendimi janë madje Durham, Niliams, Bajron Gibers etj.

Ç`prej lashtësie në këto treva ka rrjedhur edhe një lumë, i cili lagte brigjet e tri Mbretërive Ilirie: Dardanëve, Peonëve dhe Enkelejve dhe që quhej Ilirida. Ndonëse mbi këto trevave të qarkuara prej Iliridës lanë gjyrmët e tyre shkatërronëse perandoritë njëra pas tjetrës, ndonëse elementi etnik iliro –shqiptar kaloi përmes fazash të rrezikshme kulmore për asimilim, historia e ngatërruar ballkanike nuk mundi asesi të fshinte këtë komb mijëravjeçar nga trualli i vet autokton. Ndërkaq po kjo histori nuk ka munguar të ashivojnë analet e saj, një varg luftrash të banorëve të Iliridës sa herë që atyre maleve dhe grykave frynë erërat e luftrave kolonizuese.

Të dhënat arkivore (sidomos ato të Portës së Lartë) na bëjnë me dije se popullata e trevave të qarkuar nga Ilirida e lashtë ka qenë thuajse shqiptare, autonome, në shumicë të dukshme në këtë hapsirë, krahasuar me grupet e tjerë të komuniteteve të maqedonisë, e sidomos kur merret nën vërejtje vetë populli sllavomaqedonas. Madje jo vetëm kaq por kjo trevë do të shërbente si mejdan e mjaft prej luftimeve e fitoreve emblematike të princërve shqiptarë, nën udhëheqjen e lavdishme të Gjergj Katriotit Skënderbeut. Në memorien e kombit tonë, padyshim ka mbetur e skalitur beteja e zhvilluar në Dibër, më 28-29 qershorin e vitit 1444. Ngase Sulltan Murati i II u irritua prej largimit të Princit të Krujës nga oborri i vet, ai nisi të famshmin Ali Pasha duke vënë nën komandën e tij 40 mijë ushtarë , për të shuar kryengritjen e shqiptarëve. Ali Pasha u nis nga Ohri në drejtim të rrjedhës së Drinit të Zi, dhe më 28 qershor u ndesh me forcat e para shqiptare, të cilat komandoheshin prej Moisi Golemit dhe Vrana Kontit. Vetë prijësi i shqiptarëve organizoi pritën e Torviollit dhe duke luftuar vetë në radhët e para, mundi që brenda 24 orëve të shpartalloj Ali Pashën, i cili iku duke lënë në fushëbeteja mbi 7000 të vrarë.Jehona e kësaj fitoreje, sikurse flasin dokuementet e kohës, u përshëndet pos të tjerëve edhe prej Filipit të Burgonjës, Papa Eugjeni IV si edhe Vlladisllavi i IV i Hungarisë. Në këtë betejë rrëfyen trimërinë dhe sakrificën sublime të tyre për trojet arbërore edhe qindra e mijra luftëtar trima të viseve të Iliridës. Për 25 vjet me radhë viset e Maqedonisë Shqiptar (Shqipëria Lindore), padyshim kanë përfaqësuar njërën prej kolonave ku mbështetej Princi i Krujës, duke dëshmuar kësisoj qëndresën madhore si tipar permament të kontinuitetit shpirtëror të burrave të Iliridës.

Ndërkaq banorët e kësaj treve, nuk i rreshtën përpjekjet e tyre titanike për çlirim kombëtar e pavarësi të plotë, për gjuhën dhe shkollën shqipe, për vetqeverisje. Në mënyrë të veçantë këto lëvizje u manifestuan në vitet e lavdishëm të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit (1878-1881) kur prej kësaj treve shqiptare u dëshmua jo vetëm fryma antisunduese, por sidomos vetëdijësimi i ndërgjegjes nacionale. Paria e viseve të Iliridës në këto momente kruciale për ardhmërinë e kombit tonë, u radhitë në vargun e shquar të atdhetarëve si: Iliaz Pashë Qoku, Abdyl bej Frashëri, Sulejman Vokshi, Hasan Ferri etj, duke luftuar me armë në dorë për pavarësinë e troje të tyre.

Perëndimi i sundimit 5 shekullor osman, do të krijonte padyshim ngatërresa të reja ballkanike, të cilat anipse ideoheshin nëpër kulisat e Athinës, Beogradit, Moskës apo Parisit tentonin të sendërtoheshin në gjrin e etnive të jugut evropian. Ende sot në fondet e arkivave të ndryshëm në shtetin amë, Shqipëri, gjendej ekzemplarë të një relikti që paraqet interes dhe që simbolizon urrejtjen shekullore serbe, ëndrrën e saj për zhdukjen e kufijve shqiptarë. Kjo medalje me mbishkrimin “Osveqeno Kosovo” (Hakmarrje për Kosovën, pavarësisht kumtit të saj (humbjen e serbëve në Fushë-Kosovë 1389) ka të shënuar vitin 1912 pra në mënyrë simbolike të rrejshme i është larguar shekujve që shkuan duke paraparë mënxyra të tjera. Kështu në anën tjetër të medaljes, të tërheq vëmendjen shqiponja me kryq në gjoks, simbol i heraldikës serbe e rrethuar prej gjethe dafinash. Në këto gjethe, ndodhen të shkruar në gjuhën serbe disa qytete shqiptarë midis të cilëve: Tetova, Struga Ohri, Manastiri , Dibra, Prilepi, Shkupi dhe Kumanova. Të bën përshtypje prania e këtyre trevave ( historikisht dhe etnikisht shqiptare) në medaljen në fjalë, meqë asgjë se lidhe Serbinë më liridën. Por viti 1912 i pranishëm aty, merret lehtë me mend që donte të shprehte konceptet shovene të qarqeve të Beogradit të cilat angazhonin çdo ushtarë e oficer serb për t`i bërë të tyre këto treva. Ka një përputhje të plotë të qyteteve të skalitur në “Osveqeno Kosova” dhe përpjekjeve të diplomacisë evropiane në Konferencën e Londrës në viin 1913.

Në të vërtetë kjo medalje e cila iu shpërnda dhe disa shqiptarëve, vullnetarëve dhe oficerëve serbë, për heroizmat e treguara në luftën e parë Ballkanike duke dashur të revokojë në mënyrë të deformuar të kaluarën synonte rritjen e egërsive të reja, për revanshe të reja ndaj viseve shqiptarë në përgjithësi dhe ndaj Iliridës në veçanti. Duke nxjerrë në pah aspiratat shovene të Beogradit për krijimin e “Serbisë së Madhe” medalja në fjalë nuk mund të kuptohet ndryshe veçse si pjesë e propagandës cinike, e cila do të përcillte në shpirtrat e trazuar të serbëve, idenë së këto sakrifica ia vlenin të bëheshin në emër të Atit të shenjtë i cili kërkonte “çlirimin” e tokave të Serbisë nga shqiptarët.

Nëse përpiqemi të shohim me sy kritik, vërejm se ndër emrat e radhitur në medalje, në mënyrë të përpiktë janë emrat që formojnë Iliridën. Nisur nga rëndëisa e vlerave të veçanta strategjike, këto vise të përfshirë në kufijtë e shtrirjes së tyre etnografikë për shekuj me radhë patën përbërë bazë të rënedëishme administrative. Pamvarëisht prej pengesave dhe kushteve të vështira që ekzistonin në rafsh të sundimit osman, Ilirida në dy shekujt e fundit përbënte një qëndër shumë të rëndësishme zejtare dhe tregtare, pa harruar faktin se shërbente si nyje kryesore e tregut shqiptarë në kryqëzimin e rrugëve lindje-perëndim dhe veri-jug. Disa prej qytetetve që përbënin Iliridën siç ishte bie fjala Tetova, ishte në shekullin e kaluar jo vetëm tregues i zhvillimit ekonomik e social të vendit, por njëherazi kontriboi ndjeshëm në ecurinë e këtij zhvillimi. Me të drejtë studiues shqiptarë, kanë vënë në dukje se gjatë asaj kohe, Tetova ka lënë pas për nga zhvillimi ekonomik qytete të tilla shqiptare si:Ulqini, Durrësi, Vlora, Kavaja,Delvina, Preveza etj. Midis shumë prej mjeshtërive që gjallonin në Tetovë dy shekuj më parë, sigurisht ka rënë në sy prodhimi i armëve. Mjeshtërit shqiptarë ndonëse nuk kishin eksperiencën e shkollave evropiane, me mjetet e tyre të thjeshtë improvizonin dhe prekfeksionin modele të ndryshme armësh. Shmebulli më domethënës i arritjeve të mjeshtërve tetovarë ishte paraqitja në vitin 1884 në ekspozitën e armëve në SHBA e një martine e qëndisur me ar, prej një armëtari të Tetovës.

Parë në rrafshin historiko-gjeografik dhe atë demografik, shqiptarët etnikë na Maqedoni janë pjesë e një tërësie nacioanle, në mënyrë organike jo vetëm me historinë dhe kodin zakonor por sidomos me gjuhën, kulturën dhe prioritetet ekonomike. Ilirida ose “zemra’ e këtij komuniteti autoktonë, padyshim ka kontributett e veta të mëdha, sidomos në periudhën 1913-1941. Pas pushtimit dhe rivendosjes në mënyrë të dhunshme të pushtetit serb në Kosovë dhe maqedoni shqiptare, qarqet serbe të beogradit rifilluan politikat e vjetra shovene dhe gjenocidiale. Pamvarësisht premtimeve të tyre për respektimin e të drejtave të kombeve (traktati i Sen Zhermenit, i unifikuar nga Lidhja e Kombeve) Beogradi vazhoi të ndjek strategjinë e vetë antishqiptare duke synuar asgjësimin e plotë të racës shqiptare në trojet politike nën mbretërinë e SKS. Më këtë mënyrë paralelisht me slavizimin e Kosovës e Maqedonisë shqiptare prej Beogradit u ideuan edhe disa prej rebelimeve separatiste brenda shtetitshqiptar, të cilat çuan deri tek intervencionet e armatosura në veri të shtetit amë.

Në rafsh të politikës komplekse serbomadhe, rol të veçantë për keqësimin e pozitës së shqiptarëve, nën mbretërinë e Jugosllavisë, luajnë pos të tjerave edhe masat represive për shpronësimin e shqiptarëve autonom dhe veçanërisht shpërnguljet e tyre masive. Përmes një legjislacioni cinik shtetëroor, në rrafsh të zbatimit kinse të reformave agrare, në periudhën 1918-1941, vetëm në trevat që përbënin Iliridën u shpronësuan rreth 90 mijë ha tokë, u konfiskuan mijra shtëpi dhe mijra kokë bagëti. Goditjen më të madhe e muarën sidomos familjet e pjesëtarëve të rezistencës kundër gjenocidit sllavomaqedonas por nuk i shpëtuan dot vjedhjeve, plaçkitjeve e rëniemeve, as institucionet dhe objektet e kultet myslimane të kësaj treve. Largimi i detyruar i shqiptarëve autoktonë të Iliridës ka qenë një tjetër plagë e dhimbshme e kombit tonë.

Drejt Tuqisë por edhe drejt Shqipërisë dhe vendeve të tjera të botës, janë shpërngulut me dhunë në vitn 1913-1941, vetëm nga Ilirida mbi 10,000 mijë familje shqiptare. Ky largim i dhunshëm u shoqëruar me shkatërrime e braktisje të trojeve amëtare, me goditje të zejtarisë, me rrënimin e fshatrave të tërë dhe zvetënimin e qyteteve plot shkëlqim të dikurshëm si “Tetova, Gostivari, Ohri, Manastiri etj. Por me gjithë këtë largim masiv të shqiptarëve, si dhe arritjen e dhjetra mijë kolonëve serb e sllavomaqedonase, trevat që përbënin Iliridën (ashtu sikundër trevat Kosovare) nuk u shkombëtarizuan dot.

Mendoj të ketë qenë kjo një ndër arsyet që në fillim të viteve 30-të në shekullin që lamë pas “Klubi serb i kulturës” mori një varg nismash të mëdha, me çrast përcaktonte rrugë dhe projekte për shkombëtarizimin e trevave shqiptare. Kanë qenë Kërstiq, Panjevac dhe Çubrilloviq të cilët udhëzonin pandërprerë Beogradin lidhur me vendimet që duhej të zbatonin administrata civile dhe ushtarake jugosllave. Por edhe kundër këtyre masave represive, burrat e Iliridës nuk u mposhtën. Një varg lëvizjes kaçake në periudhën në fjalë, mbajtën të ndezur shqiptarizmin. Njëherazi qëndresa e pandërprerë në disa rrafshe e shqiptarëve të kësaj treve, ndikuan për të përballuar situata tejet dramatike, dhunën dhe terrorin e paparë. Edhe në vitet 1941-1945 atëherë kur rrjedhat e Luftës së Dytë Botërore ngatërruan shumë etni dhe popuj dhe udhëheqësitë e tyre, banorët e Iliridës ditën të përcaktoheshin dhe orientoheshin më së miri në kahjen kombëtare. Burrat e shquar të kësaj treve, pavarësisht se të tradhëtuar prej vëllezërve të gjakut ( kujtoj agjenturat shqiptare e sllavomaqedonase në vitet 1943-1945) luftuan si kundër okupatorit të huaj ashtu edhe ndaj komunizmit. kësaj sëmundje kanceroze, e cila po çorodiste jo vetëm Shqipërinë por krejt Evropën Lindore.

Në vitete që rrodhën më pas, populli autokton i trevave të Iliridës u përpoq të siguronte zhvillimin e vet ekonomik, politik e shoqëror, sipas parimeve të shenjta të shoqërisë së lirë. Në mënyrë të veçantë ai luftoi për të qenë i barabartë me popullin sllavomaqedonas edhe pse çdo ditë e më shumë politikat e Shkupit rënonin identitetin shqiptar.

Rrëzimi i sitetmit monist ngjalli shpresë të madhe tek populli shqiptar i Maqedonisë se sistemi shumëpartiak, i cili doli me devizën për barazi të plotë demokratike, beson se do të siguroj të gjitha të drejtat kombëtare në shtetin e ri postkomunit, mirëpo ndohi e kundërta ky popull në sistemin pluralist që zbatoi IRJM u degradua pasi u shndrrua në pakicë dhe iu mor e drejta që kishte siguruar në mbledhjen e ASNOM-it në vitin 1944 dhe në Kushtetutën e vitit 1974, që të jetë element shetformues duke u shndërruar në element të qytetarit të rendit të dytë.

Populli shqiptarë në IRJM, i gjetur në këto relacione që nuk siguronin jetë dhe zhvillim shoqëror-ekonomik dhe politikë të barabartë dhe pozitë të elemntit shtetformues vendosi të shpreh dëshirën e vet për vetëvendosje nëpërmjet referndumit të mbajtur më 11 dhe 12 janar të vitit 1992, në të cilin votuan mëse 361.000 votues. Me këtë referendum shqiptarët në IRJM u përcaktuan për autonomi politike e territoriale të shqiptarëve në Maqedoni.

Në caktimin e emërtimit të një vendi ose regjioni më të gjerë territorijalo-politik dhe shtetëror siç është rasti me popullin shqiptar të Maqedonisë, duhet respektuar kuptimi i tij gjeografik, historik e autokton e popullit shtetformues. Duke respektuar këto elemente që kanë të bëjën edhe me elegancën e shprehjes, u vendos që regjioni ku formohet kjo njësi autonome të emërohet Ilirida.

Në territorin e Republikës Autonome Ilirida hyjnë komunat: Kumanovë, pjesë të disa komunave të Shkupit, Tetova, Gostivari, Kërçova, Dibra, Struga dhe vendbanime me popullsi shqiptare nga komunat e tjera të cilat sa i përketë elemntit ekonomiko-gjeografik sipas kriteriumeve të projekt-dokumentit të Hagës do të gëzojnë e duhet të përfshihen në territorin e kësaj njësie.

Ngjarjet e kohëve të fudnit në krejt viset e Maqedonisë shqiptare sido që të vërtiten të çojnë tek e mbramja vetëm tek një rrugë: Rikthim të Iliridës. Për krijimin e parakushteve të domosdoshëm, në këtë lëvizje të domosdoshme politike, vlen të kontribuojnë të gjithë. Veçanërisht analistët politikë, nuk duhet ta largojnë veten nga kjo ide, por të sjellin fakte si për të kaluarën edhe të sotmen, duke përpunuar opinionin se Ilirida nuk është vetëm aspiratë por një problem tejet i koklavitur që pret zgjidhje.

Bern-Zvicër

DY “DEKLARATA NACIONALISTE”, NJËRA, PA LAJTMOTIV?

December 27, 2012 by dgreca

Të nderuar lexues, bëj be për kokë të 100-vjetorit të shtetit të Ismail Qemal Bej Vlorës se vërtet nuk ju gënjeva me këtë shkrim. Qofshi të nderuar për mot e zaman. Në doni, uroni 100-vjetorin e Shqipërisë Londineze (1913-2013)./

Nga Fadil LUSHI/

Kohë më parë, Vetoni, që zonja e shtëpisë e ka shumë për zemër, më sugjeroi që shkrimin tim të radhës dhe të fundit për këtë mot, ta qëndis me më shumë optimizëm. Ndoshta kishte të drejtë! Edhe sikur këtë shkarravinë ta bëja sipas dëshirës së tij, gjegjësisht me “porosi”, me siguri se nuk do më dilte natyrale, sepse shkrimet e tilla, lëre që nuk më shkojnë, por mbase edhe nuk janë në hisen time. Nejse, unë do shkruaj (aq sa do më lejojë takati im mental) për nocionin e patriotizmit shqiptar, për atë nocion që, sa herë shqiptarit i bëhen padrejtësi, ai aq herë edhe do t’i referohet. Do të shkruaj për patriotizmin 100-vjeçar të shqiptarëve që e gëzuan lirinë, do të shkruaj edhe për atdhetarinë e atyre që nuk e lumturuan Shqipërinë politike…, do të shkarravis toptan për shqiptarët ku jetojnë e ku veprojnë, gjithandej Shqipërisë Londineze.

Duke qenë se mua në vijim më duhet ta dërdëllis këtë vështrim gazete, le të më lejohet të bëj paksa plagjiaturë të ca mendimeve që para disa ditësh dolën nga një emision debatues që u organizua në hapësirat e një televizioni prestigjioz të Tiranës, ku ekspertë fushash të ndryshme, në veçanti nga ajo e politikëbërjes, diskutuan për patriotizmin patetik të shqiptarëve. U parashtruan shumë ide dhe pyetje lidhur me këtë nocion. U ra dakord se jo akëcili njeri (qoftë ai të jetë politikan, blegtor, tyxhar, mësues, mjek, shehërli a katundar) mund të merret me të, pavarësisht ngjyrës, kombit dhe religjionit e tjerë, me kusht nëse “patriotizmin nuk do ta makijavelizojë a edhe nuk do ta konceptojë si strehë të fundit të horrave”!? Ca prej të pranishmëve thanë se sot, kushedi pas sa dekadash, nuk mund të mohosh patriotizmin e Hasan Prishtinës, Faik Konicës…, atë të Fan Nolit, të Mit’hat Bej Frashërit dhe shumë të tjerëve të tillë si ata, të cilët lanë gjurmë të pashlyeshme dhe të thella në ndërgjegjen dhe në ndërtimin e kështjellës së filozofisë së politikëbërjes shqiptare, në kuadër të shekullit të fundit.

Në atë “debat politik” nuk u anashkalua as “hiseja” e monarkut Ahmet Zogolli për ekzistimit e shtetit shqiptar…, nuk u “shtrembërua” as edhe politika e Enver Hoxhës, ai i cili ishte i pari dhe i fundit politikan diktator në historinë më të re shqiptare…, ai që nuk e kishte “zor” të bënte pordhë dhe gojë në çdo institucion, në çdo ndejë a mexhlis, në çdo mëhallë, në çdo katund, në çdo kohë, me rast e pa rast. Ata që pësuan më shumë prej tij, sot, edhe pas kushedi sa kohësh, do të parashtrojnë pyetjen se a mos vallë është e vërtetë se (diktatori që u fut ashtu bythëpraps në gojë të dynjasë shqiptare) kishte pasur kontroll në jetën seksuale të shqiptareve dhe në atë të “dylberëve” të Shkodrës, Kavajës, Korçës, Gjirokastrës e tjerë. Kjo “muhabetbërje provinciale” (që ishte sa vetëreferuese, po aq edhe ipsative)…, përfundoi në momentin kur timoni i saj u bllokua ashtu keqas, sa që nuk shkonte as djathtas e as majtas!?

Nëse Enver Hoxha ishte diktatori i fundit i shqiptarëve, atëherë duhet parashtruar pyetjen se vallë kush është “nacionalisti a patrioti i fundit shqiptar”!?? Njerëzit që nuk kanë për të bërë punë më të mençur, do të thonë se ai duhet të jetë kryeministri i nderuar dhe i respektuar i Republikës së Shqipërisë, z. Sali Berisha, ai i cili më 4 dhjetor të vitit që po ikën gjeti “guximin” për ta ndryshuar protokollin e agjendës së qeverisë, me çka mbledhjen e radhës e organizoi në Vlorën e Ismail Qemalit. Sipas meje, këtu nuk ka kurrgjë anormale a të keqe, pavarësisht se dikush e “kërkon” këtë të keqe! Në atë mbledhje, ai e dha atë deklaratë, sa “historike, humane, nacionaliste, patriotike (po aq edhe të papritur) rreth “krijimit të Shqipërisë së Madhe a Natyrale”!?? (atë fjalë, natyrale, veshët e mi nuk e dëgjuan). Kjo deklaratë e tij “nacionaliste” për krijimin e Shqipërisë së Madhe, lëre që trazoi mendjen politike të fqinjëve, por njëkohësisht rebeloi dhe mbamendjen e kundërshtarëve të tij politikë, duke i detyruar të parashtrojnë pyetjen se a mos vallë kjo deklaratë e tij ishte e ngjyrosur me bajraktarizëm, amatorizëm politik, makijavelizëm, diletantizëm, me patriotizëm të vakët, të shtirë dhe të rremë, me nihilizëm, eufori, folkpatriotizëm, subjektivizëm, provincializëm katundaresk apo edhe… Në instancë të fundit ishte një denigrim i radhës së teorisë dhe praktikës së rregullave të politikëbërjes institucionale!?? Tekefundit, kjo deklaratë e tij “vështirë” se do të ndryshojë a do të korrigjojë diç nga gabimet e Konferencës së ambasadorëve (të Londrës), të motit 1913! (sikur kjo deklaratë e z. Sali Berisha, nuk do të interpretohet ndryshe dhe nëse nuk do t’i jepet konotacion krejt tjetërfare, atëherë është njësoj sikur të “pyesësh të verbrin a do sy”!)

A mos vallë, kjo deklaratë e tij ishte edhe rezultat i një ngazëllimi a i një euforie të tepruar dhe të pakontrolluar mbarëshqiptare, që u hetua më 28 Nëntor të motit që është duke perënduar…, a mos vallë ishte një deklaratë – shaka e radhës…, apo ndoshta ishte një zhargon i tij (i ri) profesional. Nëse ishte zyrtare (në emër të qeverisë), atëherë sehirxhinjtë do të parashtrojnë pyetjen se “…, pse pas 23 vjet bërje politikë u shpreh pikërisht në këtë kohë dhe jo më herët, në do ishte private (në emër të Partisë Demokratike ai do mëtojë ta përdorë kartelën e nacionalizmit dhe patriotizmit të rremë) atëherë inatçinjtë e politikës së kryeministrit, lëre që nuk do t’i përsërisin pyetjet e sehirxhinjve, po përkundrazi, do të thonë se ky “prononcim i tij nacionalist nuk është kurrgjë tjetër, përveç rezultat i një krize morale që e ka kapluar politikëbërjen e kryeministrit…, një lajtmotiv i gabuar si dhe një lajthitje e rastit në kuadër të fushëveprimit të dobët politik ”!??

Kur jemi te “pasaportat e ashtuquajtura gjithëkombëtare” (që kohë më parë i përmendi kryeministri), do të duhet të parashtrojmë pyetjen – çka nëse shqiptarët nga Lugina e Preshevës, Mali i Zi e trevat e tjera do të pajiseshin me të tilla “dokumente udhëtimi gjegjësisht me nënshtetësi të dyfishtë”…, a mos vallë do t’u jepej “mundësia që t’i braktisnin trojet e tyre autoktone”…, a mos vallë kjo do t’i shkonte në hesap shtetit serb dhe shteteve të tjera përreth. Unë këtë nuk e di.

KRIJIMTARI-Një Mall i Pashuar

December 27, 2012 by dgreca

Vilhelme Vranari Haxhiraj*/

“Jeta është një nga mrekullitë e Universit, që i është dhuruar botës humane nga Hyu. Veçse për ata që nuk e kuptojnë sa duhet dhe si duhet trajtuar, ajo ngelet e huaj si herioglifet kineze, që i përkasin vetëm gjuhës së atij kombi. Madje jeta nganjëherë ngelet e padeshifruar për cilindo qytetar të botës që nuk është në gjendje t’i lexojë hapat e kohës dhe bëmat e saj. Po kështu përherë do të jetë e huaj edhe dashuria që nuk konceptohet si duhet nga kushdo. Kjo ndodh shpesh, si me meshkujt, edhe me femrat që e shqiptojnë dhe e ndiejnë gabimisht këtë ndjenjë sublime. Dashuria ka gjuhën e vetë për çdo individ. Ndaj është ndjenjë e veçantë, individuale, privacioni i së cilës i përket vetëm një personi. Si jetën edhe dashurinë duhet të dishë t’i shqiptosh, që më pas ato të mos shndërrohen në diçka të huaj dhe të palexueshme, gjë që të çon drejt mosnjohjes të së vërtetës. Në raste të tilla, nga njohja e pamjaftueshme, arrin të mos jesh në gjendje të zbërthesh të errëtat e qenies sate, që jetojnë diku thellë në xhepat apo labirintet e fshehta të ndërgjegjes dhe shpirtit. Të dish të lexosh jetën apo të deshifrosh gjuhën e dashurisë, pa u ndikuar nga asnjë rrethanë, do të thotë të kesh fituar pavarësinë vetjake që ka të bëjë me…” –mendime të tilla më gëlonin, që padashje shkuan tek ajo ndjesi që i dhemb më shumë njeriut. Për të kemi vuajtur edhe vuajmë ende, pasi jemi lidhur pazgjidhmërisht me hallka zinxhirësh skllavërie me gjithçka që na rrethon. Në këtë mënyrë na mungon liria personale, gjë që na ka vendosur nën vartësi të një realiteti të mohuar nga vetëndërgjegja… Kjo më bëri të shkoj më tej…

“Liria vetjake është hyjnore. Në këtë përcaktim nuk nisem se ajo arrihet me urdhër të Zotit, por e di mirë se diçka mbinjerëzore, që është shumë më e thellë dhe kushton shumë më shtrenjtë se liria kombëtare. Duke mposhtur veten, ajo qëndron më lart se vet qenia e tij. Madje është kjo pavarësi e ndërgjegjes që ndikon fuqimisht në formimin individual dhe atdhetar të njeriut. Pa e ditur se çdokush qëndron vetë mbi tokë me tru në kokë, i cili mbështet e udhëheq individin për të qenë i lirë, për të qenë vetvetja. Liria e individit është stisur dhe është sunduese e një personi, vetëm duke u mbështetur mbi këmbët e veta, pa e bindur vetveten se jeta individuale nuk urdhërohet, nuk kontrollohet, nuk drejtohet nga kurrëkush. Atëherë në se mendon të kundërtën, cilido jeton me një ndërgjegje të ndërvarur. Njerëzit e formuar ndërgjegjësisht, kur nuk e njohin lirinë vetjake, shpesh herë gabojnë duke ngatërruar keqas të drejtat individuale, me detyrat dhe përgjegjësitë. Por duke mos mohuar të drejtat ose liritë e tij, ai që kryen të gjitha detyrat apo përgjegjësitë si fëmijë, si bashkëshort, si prind dhe si pjesë e komunitetit, duke zbatuar të gjitha normat e kohës, mendoj se është njeri i arrirë, ose me norma siç quhet ndryshe. Në shoqërinë tonë me shumë mendësi nga e shkuara e largët apo e afërt, pse jo dhe nga e sotmja, liria individuale është e kufizuar. Vetëm liria vetjake e çon këdo drejt gjetjes dhe vendosjes të së vërtetës. Nëse mungon një gjë e tillë, njeriu është skllav i papjekurisë dhe varfërisë së tij individuale. Jo vetëm që ngelet i ndërvarur, por gjithmonë do të jetë pa dinjitet dhe pa personalitet. Gjithçka që i përket ndërgjegjes së atij individi, i cili mendon dhe vepron lirisht, besoj se ka fituar lirinë vetjake, e cila është hyjnore… E këtë këndvështrim të botës ta jep vetëm dija,” -kjo gjë më shkoi ndërmend, kur sapo kisha përfunduar së lexuari një ngjarje rrëqethëse, që më gozhdoi në vend dhe më bëri të mendoj për lirinë vetjake.

Sot janë të gjitha mundësitë të zhbirosh dhe të njohësh jetë personalitetesh botërore, të cilët këtë lloj pavarësie dhe lirie e kanë fituar me shumë mund dhe djersë. Shpesh kanë flijuar edhe jetën, vetëm për të fituar një të drejtë që u takon me ligj dhe me zakon. Pasi e dimë se njeriu lind bashkë me lirinë për të qenë i tillë në rrugëtimin e tij të gjatë dhe të vështirë… që e ka emrin jetë. Një nga mjetet për ta njohur botën humane në të gjitha stadet e zhvillimit të saj, është interneti, i cili i përket kohës moderne. Si për mua dhe për gjithë botën njerëzore, ky lloj komunikimi është bërë një nga mjetet më të mira, më të përsosura dhe tejet të domosdoshme. Shkenca, veçanërisht gjatë shekullit të fundit, ka bërë mrekullira në të gjitha fushat e jetës, por kjo është nga më të përkryerat në lidhje me zhdukjen e nocionit kohë dhe hapësirë mes shteteve apo individëve. Veçse nuk duhet të harrojmë se veç të mirave, zbatimet e më të rejave të shkencës, kanë edhe pasojat negative në raportet mbi të cilat është ndërtuar dhe lëviz universi. Me aq sa di mendosj se janë ndikime me pasoja shkatërrimtare.

Gjithësesi, duke zhdukur kufijtë ndarës mes reales dhe ireales, komunikimi virtual i cili nuk njeh distancë, kohë apo hapësirë, është tregues për vlerat e internetit që janë të pallogaritshme. Përmes virtuales në një farë mase, nuk e ndjen mungesën e njerëzve të afërt e më të dashur, në çfarëdo largësie të ndodhen. Sikur ata të jenë edhe banorë të planetit të kuq, përsëri është interneti ai që të lidh e të bën të kalosh çaste të gëzueshme dhe jeta vazhdon rrjedhën e saj me gjithë ata që të do zemra. Ata marrin pjesë në gëzimet e tua dhe shpesh herë, duke i vrojtuar mirë, u lexon edhe mendimet. Kam arritur në një përfundim të tillë sepse prej vitesh jetoj larg vendlindjes. Interneti është mjeti që nuk më le të shkëputem prej tokës Amë apo më bënë të mos e ndiej mungesën e familjarëve, të njohurve, miqve dhe më e bukura, pasi përmes tij kam krijuar njohje, si dhe lidhje të reja. Një mëngjes ndërsa i hodha një sy postës elektronike, më tërhoqi vëmendjen një mesazh, ku një mike më shkruante: “Nëse dëshironi të shlodheni sadopak nga puna juaj studimore, lexoni…”

Në çast, nuk di nëse u gëzova apo u hidhërova. Edhe pse prisja diçka tjetër…, një lajm me rëndësi për punën që bëj, i hodha një sy shpejt e shpejt këtij mesazhi. Pa e kuptuar fare, u thellova në të dhe nisa ta lexoj me ëndje. Pasi e mbarova së lexuari edhe fjalën e fundit, ngela i shokuar. Nuk di sa kohë u gozhdova me vështrimin në një pikë të hapësirës boshe. Di se nga ai tregim rrëqethës, që më tronditi pa masë, ku brenda dy a tri faqeve flitej për një jetë…një jetë të sapofilluar, të cilën padrejtësisht ia kishin prerë në mes. Me vetdijen e çastut të turbullt, por tejet i ndërgjegjësuar, mendoja …

Një dashuri dhe një jetë ishin mohuar deri në mosekzistencë. Në atë rrëfim denoncohej një tragjedi rrëqethëse. Ajo ngjarje e cila më çoi larg, shumë larg si në kohë edhe në hapësirë…ishte si krisma e pushkës gjatë një premiere teatrale, ku shikuesi traumatizohet dhe kontrollon kurmin e vet se mos ishte ai viktima. Askush nuk është në gjendje atë çast të përcaktojë, se është vërtet zhurma e plumbit, apo pjesë e skenarit në atë akt dramatik që shfaqet në skenë. Ajo tragjedi që përjetova hamendësisht përmes leximit, ngjasonte me shkrepjen e vetëtimës në zhgunin si napë e hedhur krahëve të stërzgjatur të natës së rrëqethur.

Terri i zhytur në vorbullën e reve të errëta, ku mungesa e yjeve dhe e hënës, bije në sy si një pengesë depërtuese apo analitike. Pasi janë pikërisht ato trupa qiellorë, pjesë përbërse e galaksisë, të cilat të krijojnë mundësinë e vetme që të shohësh autorin e krimit, mes territ që të ofron koha bastarde. Ajo tragjedi nuk di se sa kohë më shkaktoi pagjumësinë e netëve vetmitare, të netëve të pafjetura. Nga ana tjetër ajo gjëmë që i përkiste një kohe të largët, m’u duk sikur më prishi ekuilibret brenda qenies sime, tashmë të vendosura prej vitesh. Dhembja e një malli të patreguar më pushtoi të gjithin, më përfshiu trupin, mendjen, shpirtin dhe çdo ndijim. Atë çast besova se në jetë gjithçka që lind, është në ndryshim të vazhdueshëm, porse kurrë nuk mund të zhduket. Ndjenja është si qenia që rritet, zhvillohet, ndryshon formë, ndodh që edhe mund të vdesë, por nuk largohet pa lënë pas gjurmët e së shkuarës. Dhe ja ti e sheh të gjallë të munguarën, e rijeton ndjenjën të freskët, të përtërirë si dikur…Vështron rreth vehtes, sheh shembëlltyrën tënde në pasqyrë dhe beson se ajo që shkoi është aty pranë, madje gëlon në ecejaket e përditësië bashkë me ty.

*1- Frgamente nga “Një Mall i pashuar”, novelë(Vijon)