• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Riding the COVID-19 Storm Out

March 15, 2020 by dgreca

While the world is closed, explore the reasons not to panic. /

WRITTEN BY Munr Kazmir/

Whether coronavirus, COVID-19, will permanently alter life in the U.S. and around the world remains to be seen.

It is almost certain we will all be washing our hands a great deal more. Will handshakes become a thing of the past? How many future meetings will become emails?

Telecommuting, erstwhile the territory of the tech industry and the gig economy has found new life in the wake of what President Donald Trump has declared a national emergency as of Friday.

This weekend, people are working from home and sheltering in place with their families as events, school, work, and religious services are all cancelled or postponed. Hopefully this will give everyone plenty of time to do a little digging just below the frightening headlines for the science news about the virus crisis.

There we can all find a deep, calming breath in the form of the many excellent reasons not to panic:

In China, where the highest number of cases have been concentrated, the number of new cases has fallen significantly. Apple may have shuttered its stores in the U.S. as a precaution, but Apple factories in China have resumed business as usual.

Most cases are mild, and the death rate is low. Estimates of the worldwide death rate range between 0.7% and 3.8%- and it’s probably much closer to the lower end.

In the U.S., as of Friday, no one under the age of 50 has died. The median age of people who have died in the U.S. of COVID-19 is 80. Most of the people under 80 who have died have suffered from other serious underlying health conditions.

No children in the U.S. have become seriously ill from COVID-19.

Most of reported deaths have were in a cluster in a long-term care hospital in Washington.

The U.S. weathered the the Swine Flu in 2009, which appears to be much deadlier than COVID-19.

While any deaths from this terrible virus are tragic, the fact that the number of deaths in the U.S. hasn’t jumped overnight from around 40 people- where it is now- to 500, is greatly hearting as well.

There might even be a silver-lining- besides all the hand-washing.

In the wake of WWI in Great Britain, the British authorities understood a problem that before had lain beneath the surface.

Conscription of soldiers into military service had revealed a terrible truth about the impoverished classes. Widespread hunger, lack of education, malnourishment, and inhospitable living conditions had rendered too many young men unfit for military service.

This discovery led to changes that greatly expanded social safety net programs for poor people, improving the lives of future millions.

In addition, the British working-classes had played such an integral role in the war, they found their status, organization and representation in government greatly improved once it receded.

The coronavirus scare has also revealed some untenable things about modern American society.

We now understand far better how many impoverished families depend on their child’s school for meals– not just for education. This is one of the main reasons public schools in New York are struggling to remain open.

It is now clear also just how many parents of school-age children would struggle not only to feed those children if school were unexpectedly cancelled, but how many working parents can’t afford to take even one week off work in order to care for their child in an emergency.

We should understand, too, just how many of our community members live paycheck to paycheck, and what that means in crisis. It has been revealed just how dependent small businesses are on the patronage of people in the community.

Amazon will survive this temporary shut-down; your favorite neighborhood might struggle to keep the lights on after missing a month or two of income.

What if this virus had hit us during the holiday season so many retailers depend on all year?

A wealthy nation like the U.S. should not have so many perched precariously on a precipice of financial disaster.

It is times like this that should make everyone a little more open to ideas like the ones Sen. Bernie Sanders has been espousing.

Like Great Britain post-World War I, we have a chance to realize that our communities are only as strong as our weakest and most vulnerable members. Keeping our neighbors, and neighborhoods, safe, fed, healthy and educated is in the best interest of society.

Both in the long term, and when something truly terrible threatens.

So please, stop buying more toilet paper than you need let’s all remember the most important lessons we learn for this crisis; patience, perseverance and hand-washing.

(contributing writer, Brooke Bell)

Filed Under: Analiza Tagged With: Munr Kazmir, Storm Out

Koronavirusi ka formën e Kurorës

March 14, 2020 by dgreca

-Presidenti Trump: Kam bërë testin për koronavirus, po pres rezultatet/


Koronavirusi i ri, që është një familje e gjerë virusesh, është shfaqur për herë të parë në Kinë, në fund të vitit 2019.
·       Shenjat kryesore të infektimit me të janë: temperatura e lartë, kolla dhe vështirësitë në frymëmarrje.
·       Sëmundja që shkakton koronavirusi, është emëruar COVID-19.
·       Përveç Kinës, raste me koronavirus kanë raportuar edhe së paku 118 vende të tjera të botës.
·       Sipas të dhënave të Universitetit Johns Hopkins në gjithë botën, në total janë: 153,503 njerëz të infektuar, 5,789 të vdekur dhe 72,587 të shëruar. 
·       Kina ka 80,976 raste me koronavirus, pas saj vjen Italia me 21,157 raste dhe Irani me 12,729.
·       Numri më i madh i njerëzve të vdekur është në Kinë: 3,193.
·       Kosova ka konfirmuar pesë rastet e para me koronavirusin e ri.
·       Nga vendet e Ballkanit Perëndimor, aktualisht vetëm Mali i Zi nuk ka raste të regjistruara me koronavirus.
·       Koronavirusi vjen nga një familje virusesh që mban emrin e dukjes së tij, sepse ka formën e një kurore.
·       Nga i njëjti grup virusesh vijnë edhe SARS dhe MERS – viruse që kanë shkaktuar epidemi në të kaluarën.
·       Rekomandimet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) për të parandaluar përhapjen e koronavirusit janë: larja e rregullt e duarve, mbulimi i gojës dhe hundës gjatë kollitjes dhe teshtitjes, gatimi i plotë i mishit dhe vezëve dhe shmangia e kontaktit të ngushtë me personat që tregojnë simptoma të sëmundjeve të frymëmarrjes, si kollitje dhe teshtitje.
·       OBSH-ja e ka shpallur pandemi sëmundjen që shkakton koronavirusi, COVID-19.
·       Pandemia ndodh kur një sëmundje infektive përhapet lehtësisht nga personi në person në shumë pjesë të botës.(Sipas Radios Evropa e Lirë)
***
Presidenti Trump: Kam bërë testin për koronavirus, po pres rezultatet

Të shtunën Presidenti Donald Trump bëri të ditur se të premten në mbrëmje kishte kryer testin për koronavirus duke shtuar se ai vetë nuk e dinte se kur mund të dalin rezultatet.
Zoti Trump i bëri komentet gjatë një konference për shtyp në Shtëpinë e Bardhë gjatë së cilës u publikuan të dhënat e fundit mbi situatën e krijuar në vend si rezultat i pandemisë dhe ecurisë së disa masave të marra në kuadër të shpalljes së emergjencës kombëtare.
Të premten në konferencës ku u njoftua emergjenca kombëtare, Presidenti Trump shkaktoi habi kur shtrëngoi duart me një numër drejtuesish në kundërshtim me rekomandimet e zyrtarëve të shëndetit publik, veçanërisht pas njoftimeve se ai vetë ishte ekspozuar ndaj virusit.
Mbrëmë u zbulua se katër anëtarë të një delegacioni brazilian që darkuan me Presidentin Trump fundjavën e kaluar në Mar-A-Lago kanë rezultuar të gjithë pozitivë me koronavirus.
Presidenti Trump u pyet nga gazetarët nëse po tregohej egoist duke mos u testuar. 
“Nuk kam thënë se nuk do të testohem… Me të gjitha gjasat, po… Së shpejti… Po punojmë për një axhendë“, u përgjigj ai. 
Por më vonë, pas kësaj deklarate mjeku personal i presidentit qarkulloi një letër ku thuhej se zoti Trump ka rrezik të ulët për t’u prekur nga virusi pasi ndërveprimet e tij me zyrtarët brazilianë ishin të kufizuara dhe se ato ndodhën përpara se ata zyrtarë të shfaqnin ndonjë simptomë. Mjeku i presidentit tha gjithashtu se nuk ka nevojë që zoti Trump të futet në karantinë dhe se madje ende nuk sugjerohet një testim i tij për virusin COVID-19.
Por të shtunën ishte vetë presidenti Trump që njoftoi lajmin se të premten në mbrëmje ai kishte kryer testin për koronavirus.(Sipas Zerit te Amerikes)

Filed Under: Komente Tagged With: Forme Kurore

Arturi që prehet nën qerpikun e nënës.

March 14, 2020 by dgreca

Nga Shpend Sollaku Noé/

Artur Kice kish lindur në vitin 1961, në ditën e 11-të të dhjetorit. Javën e parë të klasës së shtatë ishte akoma një trembëdhjetëvjeçar. Qe java e parë e shtatorit.  Kur ia behën ata që e arrestuan. Në sytë e shokëve të klasës që, si ai, nën bangë mbanin akoma topat e llastikut. Për të lozur në pushimin e gjatë. 

Ditëlinda e tij e katërmbëdhjetë Arturit as që do t’i kujtohej. Pasi kish bërë ndërkaq më shumë se tre muaj në qelitë e hetuesisë në Lushnje. Prindërit e tij ato ditë, pasi kishin përballuar edhe mësymjet e policisë në shtëpi, po i jepnin lamtumirën jo vetëm fëmijërisë së djalit të tyre, por edhe profesionit të mësuesit. 

Ndërsa Arturi rezistonte akoma në hetuesi: Nuk i kam shpërndarë unë ato trakte. 

Ndërsa ata i thonin: Ne e dimë që i ke shkruajtur ti. Ishte një drejtor shkolle ai që i gjeti dhe na i solli, një mësues, si prindërit e tu. Eksperti thotë që ke qenë ti. Pranoje. 

Jo, nuk kam qenë unë, ishte përgjigja e fëmijës Artur. 

E ke të kotë që reziston, ngulte këmbë hetuesi. Nuk të mbetet veç që të tregosh se kush ishin bashkëpunëtorët e tu. 

Arturi kish parë shumë filma me nazistë. Edhe ata kërkonin të dinin se kush ishin shokët e të arrestuarit. Ata nazistë tashmë kishin shqyer pëlhurën e kinemasë, i kishte përballë.

Sidoqoftë ai nuk kish ndërmend të ngatërronte askënd. Dhe të pranonte asgjë. Avokat i vetvetes, mendonte se kështu do ta linin të shkonte në shtëpi. 

Për pesë muaj rresht. Kish mbushur ndërkaq 14 vjeç. Por intuita i thoshte që, meqënëse e kishin arrestuar kur ishte 13 vjeçar, ligji nuk kish për ta kapur dot. Dhe shpresonte. Malli për motrën Xhilda, mamin Lefta dhe babin Leonidha ia vishte sytë. Por ai i rezistonte dredhirave të hetuesisë. Që e kishte vendosur tashmë dënimin e tij, që priste vetë formalitetin e firmosjes prej atij fëmije të shkathët, të pranimit të krimit të agjitacion-propagandës. 

Qe një lushnjar, fqinji i tyre, që u shfaq atë ditë, për të satën herë, me “rrëfimin” e daktilografuar, vetëm për t’u firmosur.

Ja, vër një firmë këtu. Nuk do të të dënojmë. Jashtë po të pret babi yt, Loni, që të të çojë në shtëpi, i thotë fqinji me liçencën pë t’i marrë lirinë të tjerëve, sidomos të atyre që cënonin partinë e tij. 

Arturi nuk i ngre sytë ta vështrojë. Po sikur të gënjejë ky? Asnjëherë nuk ka patur zë kaq të ëmbël sa sot.

Firmose, i tha tjetri, me një zë pothuaj lutës, firmose. Menjeherë pas kësaj do të jesh i lirë.

Liria, sa më mungon. Jami lodhur. Po sikur të firmos? Pyet veten fëmija i rritur shpejt në qeli. 

Firmose, këmbëngul fqinji “bamirës”. 

Arturi: Babi është vërtet përjashta?

Tjetri: Sigurisht.

Arturi zgjat dorën. Dora zvarritet, dridhet, por mjafton ajo zhgarravinë që ka përshkruar për t’u quajtur firmë. Si pranim i krimit. 

Me atë burrë Arturi do të shihej pastaj vetëm në sallën e gjyqit. 

Atë burrë që duhej të kish mbrojtur fëmijën e fqinjit, por që e shpuri drejt disa vite burgimi, kur kish hedhur nëpër rrugët e Lushnjes vetëm ca fletushka, kur ishte ende i padënueshëm per ligjin, pasi vëtëm 13 vjeçar…

… Kërkoj ta gjej diku Arturin në Lushnje, në një vendbanim që nuk është shtëpia e nënës së tij. Por u detyrova të kërkoj tek banesa e zonjës Lefteri. 

Loti i saj ande i patharë. Ngjyra e syrit të saj – një liqen ku i biri vazhdon te notojë. E njëjtë si tek Arturi.

Nga ballkoni i shtëpisë së tij duket çatija ime. Që fsheh kobin që më ka rënë edhe mua. 

Bashkoj lotin me atë të nënës së mikut tim të shuar. 

Dal me këmbët marramandëse të këtij shkurti – vetëm plagë shpirti të lodhur.  

Filed Under: Emigracion Tagged With: Arturi, nena, Shpend Sollaku Noe'

DITA E VERES NE KOHEN E KORONAVIRUSIT,TRADITA VAZHDON NE SHTEPI

March 14, 2020 by dgreca

Kosova si Shqipëria, sot  Dita e Verëzes-Verës/*

-Prej tre vitesh, Dita e Vërëzës festë zyrtare në Prizren, e vendosur nga Kuvendi i Kumunës – ide e kaherëshme e raportimeve që kam bërë shumë vite nga Kosova në Shqipëri. Në  23 shkurt 2017, në mbledhjen e Kuvendit Komunal të Prizrenit, kur u mor vendimi, u lexua shkrimi i vitit 1911 i personalitetit të madh të kombit shqiptar, Faik Konica “Ç’është dita e verës?”, ku theksonte: “Është dita në të cilën stërgjyshërit t’anë, kur s’kish lindur edhe krishtërimi, kremtonin bashkë me Romakët dhe me Grekët e Vjetër, perëndit’ e luleve, të shelgjeve, të krojeve”/

 -“Ani mori Verë moj e lumja Verë – Ani dita e parë o ani e Pranverës o”. Këto janë vargje të këngëve që këndohen në këtë festë të Ditës së Verëzës… Të rinjtë ndezin zjarre “që t’i japin sa më shumë fuqi Diellit”/ 

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari-Me shume foto shihni ne fb Dielli vatra…

PRISHTINË, 14 Mars 2020/ Dita e Verëzës, si Dita e Verës në Elbasan – në Shqipëri në 14 Mars, është edhe në Kosovë në të njëjtën kohë e me rite dhe emërtim të ngjashëm, në rajonin e Prizrenit, të Zhurit, Vërrinit, përfshirë krahinën e Opojës  në malet e Sharrit në lartësi mbi nivelin e detit mëse 1.000 metra, në komunën e Dragashit, më jugoren në shtetin e ri të dytë të shqiptarëve.

Në Kosovë, edhe pse ka ide,  ende nuk ka organizime institucionale, për festimin e Ditës së Verëzës, por ritet e festës së lashtë pagane iliro-shqiptare tradicionalisht janë ruajtur brez pas brezi nga populli. 

Ndërkohë, Dita e Vërëzës prej tre vitesh është festë zyrtare në Prizren, sipas vendimit të Kuvendit të Kumunës.

“Si festë tradicionale është e theksuar në fshatrat e Vërrinit, Lumës dhe të Opojës. Në 14 mars, fillon ripërtëritja e natyrës dhe si festë do ia shtonte atraktivitetin Prizrenit si qytet turistik”, u theksua me atë rast.

Në mbledhjen e Kuvendit Komunal të Prizrenit në  23 shkurt 2017, kur u mor vendimi, u lexua shkrimi i vitit 1911 i personalitetit të madh të kombit shqiptar, Faik Konica “Ç’është dita e verës?”, ku theksonte se  “Është dita në të cilën stërgjyshërit t’anë, kur s’kish lindur edhe krishtërimi, kremtonin bashkë me Romakët dhe me Grekët e Vjetër, perëndit’ e luleve, të shelgjeve, të krojeve”.

Në Agjencinë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë, në një raportim nga Kosova para 8 viteve,  në 14 mars 2012, shkruaja për idenë se, Elbasani mund të jetë shembull edhe për Prizrenin, për organizime institucionale në festimet e Ditës së Verëzes.

“Kjo pyetje juaj është një ide e mirë për të ardhmen”, tha atëherë koordinatori për kulturën në Komunën e Prizrenit, Urim Ukimeri, duke u përgjigjur në pyetjen nëse ka ide apo iniciativa që në qytetin më të madh jugor të Kosovës Dita e Verëzes të shënohet edhe me ndonjë organizim institucional, si në Elbasan.

Në foto arkivi të vitit 2010 shihet një fëmi në Opojë, ku në Ditën e Verëzes në dëborë me vezë të ngjyera është shkruar shkurtesa me shkronja të para të emrit në anglisht e Agjencisë kombetare-zyrtare të lajmeve të Shqipërisë – Albanian Telegraphic Agency – ATA, për të cilën prej mëse çerek shekulli, nga pranvera 1992, raportoja nga Kosova edhe për festimet e Ditës së Verëzes.

Ndërsa, para 24 viteve, në 18 mars 1996, në gazetën e përditshme të rezistencës “Bujku”, të vetmes atëherë në Kosovë, themelues-kryeredaktor i  parë i së cilës isha, në reportazhin nga kufiri Kosovë-Shqipëri me titull “Muri ndërshqiptar si ‘fundi i botës’”,  i dërguar edhe në ATSH dhe që në “Paraqitje e shkurtër e regjistrimeve të gjetur” të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë e gjejë se është botuar, në 19 mars 1996, edhe në gazetën Rilindja që dilte në Tiranë pas ndalimit nga regjimi okupues në Prishtinë,  mes tjerash, kam shkruar:

“Një grup i të rinjëve dhe të rejave nga rrethi i Prizrenit, ditë më parë ishin penguar të shkojnë në Shqipëri, meqë nuk iu ishin dhënë vizat dalëse nga administrata e instaluar policore serbe në Prizren.

Qëllimi i udhëtimit të tyre në Shqipëri ishte të marrin pjesë në festën e njohur të qytetit të Elbasanit-të Ditës së Verës, Ditës së Luleve, të 14 marsit.

Donin të shihnin se si kremtohet në Elbasan e njëjta festë që është edhe në Prizren e rrethinë”.

Në Opojën e njohur për dimrat me shumë dëborë e pranvera ca “të vonuara”, në prag të Ditës së Verëzes,  pasdite dhe në mbrëmje të rinjë, po edhe fëmijë, ngjiten bjeshëve, te krojet që nuk shterrojnë kurrë, mbledhin bimë, lule, drunj e  shkurre dëllinje, dhe ndezin zjarre.

Vezët e ziera e të lyera, cakërrohen me njëra-tjetrën në garën cila është më e forta, ndërsa të spërkatura me ujin e krojeve hahen në bjeshkë dhe në shtëpi për shëndet e jetëgjatësi.

Në Ditën e Verëzës zgjimi është i hershëm dhe vazhdojnë ritet e festës, pjesë e së cilës janë edhe këngët e vallet, edhe gatimet e traditës me miell misri apo gruri, por që nuk janë ballokume Elbasani, edhe pse të ngjashme janë.

Në drekën e Ditës së Verëzës në tryeza-sofra shtrohet edhe mishi i qengjit, sipas traditës së këtyre anëve me blegëtori të zhvilluar.

Dita e Verëzës festohet nëpër familje, së bashku, si dhe me vizita te fqinjët e farefisi, me besimin se sjell fat, shëndet, mbarësi, e dashuri njerëzore.

Në këtë ditë që është e verës së re, ritet, përfshirë edhe lulet e bimët që vendosen mbi portat e shtëpive, ndërlidhen edhe me zgjimin e bimësisë, gjallërimin,  kalimin nga dimri në pranverë.

Afër Prizrenit dhe në kufi me Shqipërinë, në rajonin e Vërrinit, në festime në fshatin Zhur, vezët e ziera i ngjyrosin fëmijët dhe bashkë me të rinjët dalin në zonat malore të afërta, ku mbledhin lulen e parë që lulëzon në pranverën e herëshme, luleborën.

Nënat zhurjane bëjnë gatimin tradicional, flinë, si dhe shumë gatime të tjera të veçanta për Ditën e Verëzës, që ështe edhe dita e vizitave të shumta mes të afërmëve dhe familjarëve.

“Ani mori Verë moj e lumja Verë

Ani dita e parë o ani e Pranverës o”.

Këto janë vargje të këngëve që këndohen në këtë festë të Ditës së Verëzës në Zhur, fshatin më të  madh të Kosovës afër vendkalimit drejt Shqipërisë në Vërmicë-Morin nëpër Autostradën e Kombit.

Verëzës i këndohet edhe në 13 mars – në mbrëmjen e pragditës së saj, derisa në çdo lagje të fshatit të rinjtë ndezin zjarre “që t’i japin sa më shumë fuqi Diellit”.

NË KOSOVË DITA E VERËS MOT ME SHI, NESËR EDHE DËBORË

   PRISHTINË, 14 Mars 2020-Gazeta DIELLI/ Në Kosovë, sot në Ditën e Verës, festës së lashtë pagane iliro-shqiptare, do ketë mot me diell, por edhe vranësira e shi, e nesër edhe dëborë.

Instituti Hidrometeorologjik i Kosovës në njoftimin e dërguar parashikon:

Të shtunën do të mbajë mot me diell dhe vranësira të cilat në pjesën e dytë të ditës do të shoqërohen me reshje shiu.

Të dielën do të ketë kushte që reshjet e shiut të shoqërohen edhe me dëborë, ndërsa në viset malore do të bie vetëm dëborë.

Temperaturat sot në 8 qytete të Kosovës: Prizren e Gjakovë 4 deri 11 gradë Celcius,  Prishtinë, Pejë e Gjilan 3 deri 10 gradë, Mitrovicë 4 deri 9 gradë, Podujevë e Ferizaj 2 deri 9 gradë.

Filed Under: Histori Tagged With: Behlul Jashari, Dita e Veres

PUBLIÇISTIKA E DOM LAZЁR SHANTOJЁS DHE NYJET E PAZGJIDHURA TË HISTORIOGRAFISЁ SHQIPTARE

March 14, 2020 by dgreca

(Në 15 – vjetorin e botimit të vëllimit “VEPRA” të Shantojës në kujdesin e Arben Markut, Niketa Stefës dhe Ardian Ndrecës),

Shkruan:Eugjen MERLIKA/

Më 5 mars  u mbushwn plot 75 vjet nga dita që u pushkatua martiri i parë i Kishës katolike shqiptare në erën komuniste, Dom Lazër Shantoja. Ishte arrestuar prej “çlirimtarëve” të Shqipërisë pak më shumë se dy muaj më parë. Në ata dy muaj kishte pësuar torturat më çnjerëzore që mund të merreshin me mënd. Trupi i gjymtuar, me gjymtyrët të sharruara, atë ditë marsi u hodh në një gropë pa emër, së bashku me atë të Sulçe Beg Bushatit.

            Kështu mbyllej qarku i jetës së njërit prej eruditëve më të spikatur të shoqërisë shqiptare, personaliteti i të cilit shquhej në shumë fusha të artit të letrave, duke dhënë një ndihmesë me të vërtetë të fuqishme në jetën kulturore të bashkatdhetarëve. Ai ishte bir i traditës katolike të Shkodrës, qytetit më përfaqësues në lëmin e kulturës shqiptare. U rrit e u formua, si njerí e si meshtar, në Institutin Papnuer të qytetit të tij e në universitetin e Insbrukut të Austrisë. Zu rrënjë e hodhi shtat në traditën e klerit katolik  që kishte patur rolin parësor në ruajtjen, kultivimin dhe përforcimin e identitetit kombëtar e të kulturës së shqiptarëve, në qindvjetorët e gjatë të pushtimit osman.

            Shantoja hyri me tërsëllimë në hullinë e gjërë të klerikëve intelektualë katolikë, të cilët që nga Buzuku, Bogdani, Bardhi e deri tek Fishta, Mjeda, Gjeçovi, Marlaskaj etj. zotëruan me personalitetin dhe veprimtarinë e tyre fetare e kulturore, në harkun kohor të shekujve, në sferën e qëndresës shqiptare ndaj rrezikut thërmues të pushtimit, duke përfaqësuar shtyllën kurrizore të kulturës dhe idesë kombëtare. Nëse institucionet fetare të krishtera në Evropën mesjetare pas romake patën meritën e njohur të ruajtjes së  vlerave të kulturës klasike të lashtësisë greko – romake nga rreziku i zhdukjes së tyre prej fiseve barbare, kisha katolike shqiptare në mesjetën tonë, që u zgjat deri në shekullin e njëzetë, mbajti mbi shpatulla elementet themelorë të ringjalljes së kombit shqiptar.

            Dom Lazër Shantoja, djalosh 24 vjeçar, i sapo shuguruar meshtar, emërohet sekretar i arqipeshkvit Imzot Lazër Mjeda. Këtu filloi veprimtaria e tij gati tridhjet vjeçare në shërbim të kishës, të kulturës e të shoqërisë shqiptare në periudhën e ngjeshur me ngjarje, të cilat përcaktuan ecurinë e krijimit e të forcimit të Shtetit të parë shqiptar të bashkuar. Veprimtaria e Shantojës, falë formimit të tij të pasur e të mirëfilltë intelektual, ishte e larmishme. Poet i lindur e prozator i arrirë, orator i paarritshëm e tribun i vërtetë politik, përkthyes nga më të talentuarit e letrave shqipe e njohës i thellë  i gjuhëve klasike dhe atyre kryesore evropiane, studjues i vëmendshëm i mendimit letrar, sociologjik e filozofik të elitave evropiane, Dom Lazër Shantoja u shqua në mënyrë të veçantë për ndihmesën e dhënë në fushën e publiçistikës e të mendimit shoqëror të dhjetëvjeçarëve të parë të qindvjetit njëzetë.

            Publiçistika e Shantojës ka bukurinë kristaline të një liqeni alpin, në të cilin derdhen rrëketë e rrëmbyeshme kur stuhitë rrahin malet përreth. Ato stuhì janë ngjarjet politike të jetuara në vetë të parë e të pasqyruara në artikujt e tij. Rrethi i vështrimit të autorit është mjaft i hapur e interesat e tij të shumanëshme vërtiten të gjitha rreth një ideje qëndrore që është credo-ja e tij: Atdheu, Shqipëria, zhvillimi i saj në rrugën e qytetërimit, në kahun Perëndimor. Ёshtë një ide e paluajtëshme e autorit, e miqve dhe bashkëluftëtarëve të tij, që ndriçon e i jep kuptim   jetëve të tyre që përshkojnë një morì shtigjesh, sakrificash e privacionesh të çdo lloji. Artikujt e tij i gjejmë të botuara në fletore të ndryshme  brënda e jashtë Shqipërisë e në to del në pah një personalitet poliedrik.

            Në ciklin e shkrimeve të botuara tek “Shkolla e re” të vitit 1921 spikat dëshira e autorit për të mbjellë tek bashkatdhetarët e tij parimet e qytetërimit, të atij të vërtetit që rrjedh nga mësimet e filozofëve dhe përvoja e njerëzimit në shekuj. Rrjeshtohen në këta shkrime parimet e edukatës, të moralit, të shoqërisë në shfaqjet e saj më të ndryshme si shkolla, puna, karierat, artet etj. Në to sillen shembuj të njerëzve të shquar, të rrugës së tyre të vështirë, të sukseseve, famës e arritjeve me të vetmin qëllim për të nxitur ambiciet fisnike të shqiptarëve që u duhej të ndërtonin gjithshka me duart e tyre. Me një stil të thjeshtë e bindës Shantoja do t’u thotë bashkatdhetarëve të tij, sidomos të rijve, se nuk ka kalà që nuk merret nëse njeriu ka vullnetin e dëshirën për të shkuar përpara. Janë mësime të vlefshme që i jepen një populli që sapo ka hyrë në rrugën e zhvillimit mbas shekujsh pushtimi të huaj që nuk e kishte ndihmuar aspak atë zhvillim. Autori bën pjesë në atë elitë të këtij populli që mundohet, me të gjitha mjetet, të nxisë në të kurreshtën, interesin, dëshirën për të shkuar përpara, për të vënë në provë zgjuarsinë, forcën e vullnetit, durimin, cilësi aq të domosdoshme për të kaluar vështirësitë e pengesat që koha dhe rrethanat historike vinin me shumicë para shqiptarëve. Nëpërmjet shembujve të shumë njerëzve të shquar, jeta e të cilëve kishte filluar në vështirësi të mëdha, por kishte përfunduar me suksese marramendëse në fusha të ndryshme të shkencës, artit apo politikës të kombeve të tyre, Shantoja përciell mesazhin e optimizmit, të besimit në forcën dhe qëndrueshmërinë e popullit të vet. Njëkohësisht ai u thotë shqiptarëve se asgjë nuk arrihet lehtë, se asgjë nuk dhurohet, por fitohet me mund, me djersë e me sakrifica. Në këtë rrugë të ringjalljes së kombit e të përpjekjeve për të ecur në gjurmët e popujve të qytetëruar secili duhet të bëjë pjesën e tij. Kjo vlen për brezat si për individët, për prijsit ashtu si dhe për qytetarët e thjeshtë.

            I krishterë e demokrat Dom Lazri mundohet të zhdukë paragjykimet e kastës, të racës së zgjedhur, të “familjeve të mira”, sidomos në sistemin e shkollave, në mendësitë e mësuesve që kanë një rol parësor në rrugën e zhvillimit të kombit. Prej dorës së tyre do të dalin ata që do të çojnë përpara Shqipërinë në të gjitha fushat, do të dalin administruesit dhe shtetarët, artistët dhe profesionistët, ajo elitë intelektuale që do të bëhet shtylla vertebrale e një shoqërije që duhet të synojë të djegë etapat, të fitojë kohën e humbur për të hyrë me të drejta të plota në rradhën e popujve të qytetëruar. Shqipërisë i duhen mësues që të jenë të vetëdijshëm për misionin madhor që i pret e që punën e tyre t’a shohin në prizmin jo të fitimit të çastit, por të dobisë  së t’ardhmes. Për autorin “ Âsht e dijtun se në këqyrëshin mësuesët vetëm me fitue kashatën e gojës, atbotë s’kanë për të pasë fitim tjetër veçse kashatën me zânë frymën e me mbajtë në veprim barkun; fitimet e vërteta, fitimet shpirtnore, ideale, kënaqa m’u njehë e me kênë ndër përparimprûesë t’atdheut, tue mbiellë nji farë qi nji ditë do të qesë fryte të madhnueshme, këto fitime duhet me pasë mësuesi ideal.”(f. 63)

            Mendimi i Shantojës i paraprin projektit të zhvillimit të shoqërisë shqiptare, mbasi është në vetvete mjaft i përparuar në krahasim me mendësinë zotëruese të kohës. Ai fshikullon patriarkalizmin tradicional dhe mashkuellsinë karakteristike të botkuptimit shqiptar, këshillon tolerancën e respektin e mendimit, megjithëse koncepti për gruan nuk i shpëton mendësisë së kohës e bëhet i papranueshëm për stadin e zhvillimit të Shqipërisë së sotme.

            Problemet e ekonomisë shihen nën prizmin e mendësisë stataliste. Qeveria, Shteti duhet të jenë rregullatorë të ekonomisë, madje të përcaktojnë edhe drejtimin e mënyrën e funksionimit. Hasim në mendime proteksioniste që, në shikim të parë, shkojnë në favor të prodhuesve dhe blerësve shqiptarë, por që krijojnë një ekonomi të ngrirë e të mbyllur e cila, me kalimin e kohës, nuk ka aftësi zhvillimi.

            Shtypi, forca e tij, rëndësia, funksioni, ndikimi mbi shtetin e shoqërinë janë një tjetër temë e shkrimeve të Shantojës. Ai  është mjaft kritik, sidomos përsa i përket gjuhës së shkruar që, po të huazojmë një shprehje të Budit, “po bdaret e po bastardohet”. “ Mâ fort se asgjâ do të kritikojmë paaftësìn fenomenale të shumë shkrimtarve të cilët pà pregatitje studimesh marrin e shkruejn kryq e terthuer mbi çashtje për të cilat s’kan farë kompetence….. Perkundrazi kuer lypet me shqyrtue çashtjet mâ delikate të filozofìs, të moralit, të sociologìs, të gjithë duen me kên kompetenta, deri akshìt e kamerjerat… Ç’farë edukatet mûndet me i dhânë popullit t’onë nji shtyllë mbâjtun në kambë me mistrecat e pêndës, të nji pêndës shumë herë të shitme e partizane?…” (f.128) pyet me një zemërim të ligjshëm në faqet e “Orës së maleve” eruditi që kishte privilegjin të studjonte në gjuhët origjinale arritjet më të mira të kulturave të Perëndimit.        

            Shantoja ishte idhtar i shtypit të lirë e të pavarur, atij që ve në qendër të synimit paraqitjen e së vërtetës së paanëshme, një shtypi që nuk i nënështrohet forcës së parasë apo të pushtetit, sepse n’atë rast ai kthehet në të kundërtën e misionit të tij që është formimi i opinionit dhe njohja e lexuesit me rrjedhën e ngjarjeve të çdo dite. Interesi i tij rrok shumë sfera të jetës shqiptare e tematika e shkrimeve shtrihet pothuaj në gjithë gamën e dukurive të saj.

                                                                                                Vijon

Filed Under: Opinion Tagged With: Lazer Shatoja, Publicistika

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 689
  • 690
  • 691
  • 692
  • 693
  • …
  • 5724
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • FRANK SHKRELI, ZËRI I NDËRGJEGJES SHQIPTARE NË MBROJTJE TË DEMOKRACISË
  • Albanian Soul, Electric Heart – Rozita Fishta’s Music Explorations
  • Ukraina si poligon i armëve të vjetruara globale: Donacionet ushtarake, gjeopolitika e Fuqive të Mëdha dhe perspektiva e paqes së qëndrueshme
  • AT GJERGJ FISHTA, 85 VJETORI I KALIMIT NË AMSHIM
  • Me veprën dhe personalitetin e Martin Segonit plotësohet panteoni humanist shqiptar me një figurë nga më të hershmet
  • Bashkimi kombëtar fillon me bashkimin e Kosovës me shtetin amë
  • PRESIDENTI WILSON NË FILATELINË SHQIPTARE
  • “Çamëria… heshtja që vret”
  • SHQIPTARËT DHE PROJEKTI EVROPIAN PËR MAQEDONINË E VERIUT A MUND TË DEGRADOJË NË NJË NARRATIVË ILUZORE?
  • Brigitte Bardot: “seks bomba bionde” që revolucionarizoi kinemanë franceze
  • “Leksikoni i së drejtës publike – Nocione dhe institute të së drejtës publike”
  • Lugina e Preshevës dhe e drejta e munguar për shtetësi dhe votë në Kosovë
  • Vlora Nikçi: “Prindër, mbështesni ëndrrat e fëmijëve”
  • Federata “Vatra” përshëndet zhvillimin e Zgjedhjeve Parlamentare në Kosovë dhe uron Kryeministrin Albin Kurti e Lëvizjen Vetëvendosje për fitoren
  • Yllka Lezo për median europiane: Shqiptarët kërkojnë drejtësi të paanshme në Hagë

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT