Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Përse Henrin të parin dhe jo Edi Ramën

by

Nga Ilir Levonja/

Ka një fërkim duarsh dhe urrejtje frontale, sidomos nga ata që i lumturon qeveria, karshi arrestimit të Henri Çilit. Madje një shpurë e mirë deklarojnë me seriozitet të rëndë se ka shkelur ligjin, ka bërë atë që nuk bëhet duke tentuar të lirojë dy të akuzuar për vrasjen e një polici në Lazarat. Jemi një lukuni mashtruesish dhe masturbuesish së pari karshi vetevetes dhe së dyti karshi gjithkujt që del sadopak kundër qeveriut. Megjithëse duhet thënë se personi në fjalë vitet e fundit ka qënë pro qeveriut në të gjitha daljet publike. Ashtu siç edhe ishte pro qeveriut të parë kur qeveriste PD-ja dhe më vonë aleanca PD-LSI. Nga ana tjetër u pa qartë një frikë panik ndër panelistë të tjerë se ku i dihet ndonjë reprezalje mëngjesi mund t’u thyej derën edhe atyre, jetojmë në Shqipëri dhe ndërhyrja është meritë, bakshishi strategji. Mund të kenë bërë edhe ata ndonjë telefonatë, të ndërhyn fëmija, gruaja, vëllai, nipi, halla, tezja, xhaxhai, komshiu, shoku, i njohuri që të ka bërë një nder dikur. Nëse e mohojmë këtë kulturë gënjejmë veten, do na duhen edhe nja dy shekuj që të bëhemi si Austria, Danimarka a Belgjika. Jeni në listë dhe në periudhë kongresesh, partia do ca shpërblime, ka ndërmend të aplikojë edhe planifikimet me 3 a 5 vjeçare. Sa më shumë të rrisni kultin e individit në një kongres, aq më shumë keni thelluar luftën e klasave, gjuetinë e shtrigave. Zakonisht kongreset partiake janë rrahje debati midis fraksioneve dhe mendimit ndryshe në parti, ku pranohen hapur të gjitha, sukseset dhe dështimet, tek ne ndodh e kundërta, ka vetëm sukses dhe lartim të kultit të individit. E nxjerrim njëshin më të fort, e bëjmë babazot dhe shtrojmë qilima, shtojmë drita si që ikona e tij të dominojë universin. Ky arrestim ishte një buqetë gjigande dhuratë për njëshin dhe kongresin e tij, jo veprim i drejtësisë shqiptare. Kjo po ndodh aktualisht në Tiranë por ju nuk keni sy ta shihni. Aksioni i Lazaratit ishte një nga shfaqjet më propogandistike të qeverisë së kohës, shkatërroi një fshat për të kthyer gjithë vendin në një laborator droge, megjithatë një nga ish ministrat e akuzuar për këtë, nuk u dënua kurrë. Dhe këta që sot fërkojnë duart me të ashtuquajturën luftë krimit, atëherë videove që vinin nga fushat e Myzeqesë dhe të Zadrimës mbi ca kaçatorrë transportues, i përgjigjeshin me batutat e Ramës, se janë mushkonja a çimka. Nuk ka në Shqipëri trafik lëndësh narkotike. Dhe e kanë këtë bindje akoma edhe pse një avion ngeci në pistën ranore të Divjakës. Jo më pak se 1 muaj një i dënuar i përjetshëm që vrau 5 policë, shkoi me badiguardë të pastronte dhëmbët në Bllok në mes të Tiranës, megjithatë asnjë i dënuar nuk ekspozua duke ia thyer derën herët. Sot dalin paneleve dhe thonë, u kap duke përgjuar. Ka gabuar rëndë. Megjithëse u ça duke transmetuar video RAI 3 për grupin e Shijakut dhe lidhjet e tija me bashkiakun e Durrësit, Departamaneti i Shtetit e shpalli non grata në Amerikë, kryeministri tha që me përgjimet merreni ju, janë të pa baza. Se çfarë bën Amerika, nuk dua t’ia di, personin e kam mik. Megjithëse për gjatë vitit të kaluar një tabloit gjerman u ça duke nxjerrë përgjime, madje ku përmendej edhe vetë kryeministri, me emra, se si bliheshin votat në qarkun e Dibrës, se si ndaheshin postet dhe premtimet për karrierë, askush nuk u dënua, përkundrazi u shpërblyen. Ky nuk është një dyzim social, por plotësisht një nënshtrim. Një nënshtrim sa ju ka bërë të jeni gjithmonë gati të hiqni edhe brekët po tua kërkojnë njëshat. Ka kohë që vendit tonë i mungon një fuqi reale e opozitarizmit me rezistencë, pak a shumë si ajo e grupimit për teatrin. E drejta civile duhet të jetë sot më imponuese se kurrë, ku përfshihet vendimmarrja dhe vokacioni social. Nuk është e drejtë që 4 persona të vendosin se si do votojë dhe kush e ka të drejtën e votës në Shqipëri, i takon sovranit. Nuk është e drejtë që të ulen dy njerëz në një qoshe mejhaneje dhe të zgjedhin presidentin, i takon sovranit. Këto janë përfundime që i ka sjellur koha për shkak të ngërçeve dhe krizave të vazhdueshme politike. Vetëm në Shqipëri gjërat janë gjithmonë krizë dhe pronë e 2 apo 3 emrave. E drejta civile duhet të ulet këmbëkryq dhe nuk duhet ta lëshojë bulevardin deri në zhdukjen e dy standartiteve dhe vendosjen e faktit që ligji është një për të gjithë. Nëse do ishte kështu edhe këta që fërkojnë duart me këtë arrestim duhet të iishin me kohë kontingjent burgu, por nuk janë. Eshtë e gjitha një gjueti shtrigash në një vend ku prodhimi me cilësinë më unikale në botë është propaganda. Dhëntë Zoti dhe kthjellohemi sa më shpejtë. A mundet drejtësia shqiptare të arrestojë kryeministrin? Ka vjedhur votat, u verifikua me përgjimet. Jo, nuk mundet. Atëherë nuk po vendosni, nuk po bëni drejtësi por luftë brenda sojit.

Kosova, se shpejti nderon Senatorin Dole, mikun e saj të madh

by

Disa ditë më parë, Ambasadori i Shteteve të Bashkuara në Republikën e Kosovës, z.. Filip Kosnett, e vizitoi ish-Senatorin amerikan, z.. Robert Dole, në zyrën e tij në Washington. Kryediplomati amerikan në Prishtinë njoftoi se së shpejti në Prishtinë do të ngritet shtatorja e z. Dole.

“Ishte kënaqësi për mua t’ia dorëzoja personalisht Senatorit Dole fotografinë e shtatores së tij që do të zbulohet së shpejti në Prishtinë, (punuar nga skulptori Luan Mulliqi), për këtë burrë të shquar e plot merita”, shkroi ambasadori Kosnett.

Senatori Dole, nga ana e tij, shprehu kënaqësinë për ngroitjen e shtatores së tij në Prishtinë dhe e falënderoi përfaqësuesin e lartë diplomatik amerikan në Kosovë për vizitën. Ai e lavdëroi ambasadorin për punën e tij në Kosovë.

“Po bën një punë të mrekullueshme, si përfaqësues i Shteteve të Bashkuara në Kosovë”, shkroi Z. Dole në portalin e tij.

Ambasadori i Shteteve të Bashkuara në Prishtinë, Philip Kosnett, duke i dorëzuar ish-Senatorit Robert Dole fotografinë e shtatores së tij që do të ngritet në Prishtinë./

Autoritetet e Republikës së Kosovës kishin marrë vendim për t’i ngritur shtatore ish-Senatorit republikan Bob Dole në Prishtinë, në vitin 2018, me rastin e 95-vjetorit të ligjvënësit amerikan, njërit ndër politikanët më të respektuar amerikanë të fund shekullit të kaluar, për përpjekjet e tij në mbështetje të çlirimit dhe të pavarësisë së Kosovës. Shtatorja e Senatorit Dole do të vendoset në cep të Rrugës Bob Dole dhe Bulevardit Bill Clinton, rrugë këto që, siç tha ambasadori amerikan Kosnett, janë emërtuar sipas dy kundërshtarëve politikë amerikanë, përfaqësues të dy partive të ndryshme politike, njëri republikan e tjetri demokrat, që me gjithë dallimet e tyre në rrafshin e zhvillimeve politike në Amerikë, ishin miq të ngushtë me njëri-tjetrin. Ambasadori Kosnet tha se ata (Dole dhe Clinton) kishin të njëjtën dashuri për Atdheun e tyre dhe ishin të përkushtuar ndaj shërbimit për të tjerët, ndërkohë që përpiqeshin të bashkëpunonin kurdoherë që ishte e mundur.

“Do të bënim mirë të gjithë, në qoftë se do ta përqafonim filozofinë e Senatorit Bob Dole, sepse në politikë kemi kundërshtarë, por jo armiq”, u shpreh Kosnett.

Senatori Robert Dole me tre ish-presidentët amerikanë, Xhorxh Bushin e vjetër, Bill Klinton dhe Xhorxh Bushin e ri, mbështetësve të mëdhenj për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës. Bushi i vjetër e tërhoqi “vijën e kuqe”për Serbinë,Clintoni e mobilzoi NATO-n për çlirimin e Kosovës, kurse Bushi i ri e publikoi vendimin për shpalljen e pavarësisë së Kosovës në Tiranë…

Senatori Robert Dole, ish-veteran i Luftës së Dytë Botërore, Kongresmen dhe Senator nga shteti Kansas, udhëheqës i republikanëve në Senat dhe kandidat i Partisë Republikane për President të Shteteve të Bashkuara, e kishte bërë çështjen e Kosovës kauzë të tij, që në fillim të viteve 90 të shekullit të kaluar.

Në një letër dërguar Dr. Ibrahim Rugovës, më 19 shtator 1991, Senatori Dole, në atë kohë udhëheqës i republikanëve në Senat dhe kryetar i Komisionit të Senatit për Punë të Jashtme dhe Senatori demokrat Claiborne Pell, shprehnin shqetësimin për gjendjen e rëndë në Kosovë.

“Siç e dini, ne jemi shumë të shqetësuar për gjendjen në Kosovë. Për vite të tëra popullsia shqiptare në Kosovë është objekt shtypjesh dhe mohimesh të të drejtave të njeriut nga regjimi i egër komunist i Republikës së Serbisë…”, shkruanin ata.

Senatorët amerikanë e kuptonin se situata në Kosovë ishte e rrezikshme dhe e paparashikueshme.  Ata e ftonin Dr. Ibrahim Rugovën që të vizitonte Washingtonin, sa më parë që të ishte e mundur për, siç shkruanin, “për t’u takuar me ta dhe me senatorë të tjerë të interesuar për gjendjen në Kosovë, për t’u këshilluar me ju për hapat më të mirë që duhet të merren, individualisht dhe në bashkëpunim me njëri-tjetrin”.

Kështu filloi edhe ndërkombëtarizimi i çështjes së Kosovës, fillimisht me sensibilizimin e popullit amerikan dhe të përfaqësuesve të tij në Kongres. Senatori Bob Dole, me letrat e tij të shumta dërguar udhëheqësve të botës, tërhiqte vërejtjen për gjendjen në Kosovë. Kështu ai e sensibilizoi edhe opinionin ndërkombëtar për shkejljen e të drejtave të shqiptarëve të Kosovës dhe për aspiratat e tyre për një Kosovë të lirë dhe të pavarur.

Angazhimi dhe roli i tij, brenda dhe jashtë vendit, në atë kohë, ishte krucial për zhvillimin e punëve në favor të Kosovës, sidomos gjatë dekadës së fundit të shekullit të kaluar, që kulmuan me çlirimin e Kosovë dhe më pas edhe me pavarësinë e saj.

Shtatorja e Senatorit republikan Robert Dole në Prishtinë u bashkohet shtatores së ish-presidentit amerikan demokrat Bill Klinton dhe bustit të bashkëpuntores së tij të ngushtë, ish-Sekretares së Shtetit, Madeleine Albright. Kjo është edhe një simbolikë e frymës së bashkëpunimit të dy partive kryesore amerikane në mbështetje të aspiratave të Kosovës për liri e pavarësi.  Kjo frymë bashkëpunimi midis liderëve e përfaqësuesve të dy partive amerikane, republikanëve dhe demorkatëve, përsa i përket Kosovës, vazhdon edhe sot.

Ambasadori Philip Kosnett në ceremoninë e inaugurimit të vendit ku do të ngritet shtatorja e Senatorit Dole, Prishtinë, 22korrik, 2019..

Duke folur për angazhimin e ish-Senatorit Bob Dole për lirinë dhe të drejtat e poullit të Kosovës, gjatë inaugurimit të vendit ku do të ngritet shtatorja e Senatorit Dole, Ambasadori Kosnett zgjodhu fjalët më të mira për Z. Dole.

“Një udhëheqës në promovimin e kauzës së lirisë anembanë botës. Nuk është për t’u çuditur që ai u bë një mbështetës i pazevëndsueshëm i Kosovës, duke qëndruar pranë dhe në mbështetje të popullit të këtij vendi, në përpjekjet e tij për të ndërtuar një shtet të fortë dhe të lirë”, ka thënë me atë rast kryediplomati amerikan në Prishtinë.

Duhet thënë se kjo frymë bashkëpunimi është njohur dhe vlerësuar shumë prej popullit të Kosovës, ndihma e burrave dhe grave amerikane në mbështetje të Kosovës gjatë dekadave.  Siç është shprehur edhe Ibrahim Rugova, shpresojmë që, më në fund, kjo frymë bashkëpunimi të sigurojë një miqësi të përhershme, jo vetëm midis Shteteve të Bashkuara e Kosovës, por edhe midis Kombit Amerikan dhe Kombit Shqiptar, në përgjithësi.

Me gjithë grindjet dhe mosmarrëveshjet midis partive të ndryshme politike në Kosovë dhe në Shqipëri, duket se kjo miqësi është e pacenueshme dhe ngritja e shtatores së ish-Senatorit Republikan Robert Dole në Prishtinë e shpreh mirënjohjen e gjithë klasës politike shqiptare dhe të popullit të Kosovës ndaj burrave të shtetit amerikan që kontribuan në thememlimin e shtetit të pavarur e të lirë të Kosovës.

Ambasadori amerikan në Prishtinë, Filip Kosnett, me rastin e inaugurimit të vendit ku do të vendoset shtatorja e Senatorit Dole në Prishtinë, ka theksuar se miqësia e Kosovës me Shtetet e Bashkuara nuk varet nga një parti apo nga një individ, sepse ajo është miqësi mes dy popujve.

“Qeveritë tona nuk do të pajtohen gjithmonë për politikat e ndryshme dhe do të nevojitet punë serioze për të mbajtur qëndrimet tona në përputhje me njëra-tjetrën, ndërsa partneriteti i Kosovës me Shtetet e Bashkuara rritet.  Por, një gjë është e qartë: miqësia e qëndrueshme midis popullit të Kosovës dhe popullit të Shteteve të Bashkuara nuk varet nga ndonjë parti politike apo nga ndonjë individ, në veçanti, sepse janë lidhje ndërmjet dy popujve tanë”, është shprehur ambasadori amerikan në Prishtinë.

Po e përfundoj këtë shkrim me fjalët e ambasadorit amerikan në Prishtinë, Z. Kosnett që i tha në inaugurimin e vendit ku do të ngritet së shpejti shtatorja e Senatorit Dole në Prishtinë, me shpresë që zbulimi i shtatores së Senatorit Amerikan Robert Dole në Prishtinë do të jetë një moment që të fokusohemi në vlerat që i kanë bashkuar popullin e Shteteve të Bashkuara dhe popullin e Kosovës.

“Le të frymëzojë ky monument i Bob Dolit për përpjekje të reja për të ndërtuar një atdhe që e meritojnë fëmijët e Kosovës, një Kosovë që do të jetojë në paqe me fiqnjët e saj, një vend me drejtësi dhe mundësi të barabarta për të gjithë, pa dallim”, është shprehur ambasadori amerikan në Kosovë, Filip Kosnett.

Shpresojmë që ashtu do të jetë!

Autori (Frank Shkreli) me Senatorin Robert Dole, në darkën e dekorimit të tij me çmimin “Duart e Shpresës”, nga Këshilli Kombëtar Shqiptaro-Amerikan, Washington, shtator, 2005

New US Guidelines Will Allow Faster Coronavirus Testing

by

By By Steve Baragona/*

Federal regulators are allowing hospitals and other laboratories to develop their own tests for the coronavirus in an effort to relieve what critics say is a shortage of testing for the virus.  

The urgency for testing is growing as health officials report several new coronavirus cases in the United States and the country’s first death — a man in his 50s from Washington state.

The new policy unveiled on Saturday by the U.S. Food and Drug Administration (FDA), follows criticism that a lack of testing has allowed the virus to spread undetected.

“It’s going to be really useful for greatly expanding the number of places that can do the tests,” said Jennifer Nuzzo, a senior scholar at the Johns Hopkins Center for Health Security.

Hospitals have been sending samples to the U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) in Atlanta for testing. Getting results takes 48 hours.

Problems with CDC test

The CDC had produced a test for health departments across the country to use. But many reported problems with the tests giving inconclusive results. The problem was traced to an improperly manufactured ingredient. The CDC said the test could be used with the other components. In addition, it plans to send out new test kits to public health labs.  

In the meantime, however, the problems limited the ability of health care workers to test patients for coronavirus.  

“If we had the ability to test earlier, I’m sure we would have identified patients earlier,” said Jeff Duchin, an official of Seattle & King County Public Health, during a conference call with reporters.  

Washington state identified two new cases on Friday, including one with no known connection to other cases, which raises concerns that the virus is spreading undetected.  

The New York State health department, some hospital labs and others had developed their own tests. But since they had not been approved by the FDA, their results were not considered valid.  

Hospital labs had criticized the approval process in a letter to Congress Friday, according to The Washington Post.

“This regulatory process is significantly more stringent than that required for every other virus” that the labs test for, the letter said.

New FDA policy

On Saturday, the FDA issued a new policy allowing these labs to develop their own assays, and issued instructions for how to validate the tests.

“This approval will expedite wait time and improve New York’s ability to more effectively manage the coronavirus situation as it unfolds,” New York Governor Andrew Cuomo said in a statement.

Rather than needing to send tests to Atlanta, or even to a state health lab, tests will be available at local hospitals or commercial labs.

“The closer we can put it towards patients, the better it’ll be for clinicians,” Nuzzo, of Johns Hopkins, said.

Washington State Reports 1st Coronavirus Death in US

U.S. President Donald Trump said the United States was prepared for any circumstance arising from the coronavirus outbreak as U.S. health officials reported the first U.S. death from the virus.
Trump said Saturday at a White House news conference that the victim was a “medically high-risk” man in his late 50s who died overnight in Washington State.
While he said additional coronavirus cases in the United States were “likely” he said, “there is no reason to panic at all.”

Director of the U.S. Centers for Disease Control and Prevention Robert Redfield said there was “no evidence of a link to travel” in the case of the Washington State patient who died.
The governor of Washington state, Jay Inslee, declared a state of emergency Saturday, directing state agencies to use “all resources necessary” to respond to the virus outbreak.

Inslee in a statement originally described the patient who died in Washington as a man, but later described the individual as “a Washingtonian.”
The White House Saturday also announced tightened travel restrictions to Iran to include any foreign national who has visited the country in the last 14 days. Additionally, it raised to the highest level a travel advisory to avoid Italy and South Korea, countries most affected by the virus other than China.

Virus spreading

The coronavirus continued to spread Saturday amid growing concern over the possibility it could trigger a global recession and the World Health Organization’s decision to raise its impact risk alert to “very high.”

China reported Saturday that manufacturing activity declined dramatically in February, as the virus slowed the world’s second largest economy.

Global stock prices finished the week sharply lower Friday, ending one of the worst weeks for world markets since the 2008 financial crisis.

New cases worldwide

Qatar reported its first case of the virus Saturday, three days after leader Emir Sheikh Tamim bin Hamad al-Thani ordered the evacuation of its citizens from Iran, the Middle East’s epicenter of the outbreak.

France announced 16 new coronavirus cases Saturday and a temporary ban on all public gatherings of more than 5,000 people, one day after Mexico, Nigeria, New Zealand, Lithuania, Belarus, Azerbaijan and Iceland reported their first cases.

In Italy, the civil protection agency said eight more patients had died, bringing the total deaths in the country to 29.

The U.S. Food and Drug Administration moved Saturday to accelerate hospitals’ abilities to test for the deadly virus. The agency issued guidelines “enabling laboratories to use tests they develop faster in order to achieve more rapid testing capacity in the United States.”

A fourth case of the virus was reported Friday in a person who had no known history of travel to a country experiencing an outbreak of the disease, known as COVID-19, or no known close contact with an infected person. U.S. health authorities said they were waiting for confirmation of testing results. There are more than 60 confirmed cases in the U.S.

WHO raises risk assessment

The World Health Organization raised its global risk assessment of the coronavirus to its highest level on Friday.

“We have now increased our assessment of the risk of spread and the risk of impact of COVID-19 to very high at global level,” WHO chief Tedros Adhanom Ghebreyesus told reporters.

The outbreak appeared to be easing in China, where the virus originated. China’s National Health Commission reported 427 new cases and 47 deaths Saturday. China has a total of 79,251 cases.

South Korea, the hardest-hit country outside China, reported the biggest surge Saturday with 813 new cases, raising the total to 3,150.

Iran confirmed 593 cases and 43 deaths, the highest death toll outside China.

The WHO said Saturday that more than 85,000 people worldwide have been infected in nearly 60 countries and that virus-related deaths topped 2,900.

Closures, restrictions

The worldwide outbreak has led government and companies around the globe to implement closures and restrictions.

Switzerland canceled next week’s Geneva international car show, an important event for the auto industry. Amazon.com, the world’s largest online retailer, told its employees to defer all nonessential travel.

In Japan, Tokyo Disneyland and Universal Studios Japan announced closures. Japanese Prime Minister Shinzo Abe has ordered schools to close at least through March.

The United States and South Korea called off joint military drills.

In Germany, about 1,000 people are being quarantined in the country’s most populous state. The number of confirmed cases in Europe’s biggest economy exceeded 50.(Voa News)

LEGJENDË E ROMANIZUAR ME SUKSES

by

-Mbi romanin “Bendo Shapërdani në kohë orëliga” të K. Nanushit/

Nga Thanas L. Gjika/

          Qyteti piktoresk i Pogradecit me fshatrat përreth, i ka dhënë kulturës dhe letërsisë shqiptare një varg personalitetesh të shquara, si gjuhëtarin Prof. Gjergj Pekmezi, poetin e shquar Lasgush Poradeci, prozatorin klasik Mitrush Kuteli, shkrimtarët e talentuar Vasil Alarupi, Dhimitër Xhuvani, humoristin Niko Nikolla, dramaturgun Misto Marko, etj. Kësaj aradhe i shtohet denjësisht edhe Kristaq Nanushi, i cili me pasionin, talentin dhe përgatitjen e vet ka realizuar me sukses hartimin e disa veprave me vlera të veçanta. Pas shumë artikujsh e kritikash letrare në “Drita” e “Nëntori”, pas disa skenarë filmash dokumentarë e artistikë televizivë, ai botoi dy përmbledhje me legjenda e gojëdhëna iliro – shqiptare, “Legjendat e Liknidës” më 2002 dhe “Legjendat e Enkelanës” më 2013, që patën jehonë të gjerë. Nga viti 2007 është autori i librit didaktik “Pogradeci, vendlindja ime”, me të cilin nxënësit e shkollave të rrethit marrin njohuri për vendlindjen e tyre. Kurse më 2014 botoi bibliografinë e vëllimshme “Pogradeci në shtypin e viteve”, me të cilën nxori në dritë gjithçka të botuar në gazeta, revista, kalendarë, fletore zyrtare, buletine, etj. që nga Rilindja e deri në mbarim të Luftës së Dytë Botërore. Lëndën e përbëjnë lajme, artikuj, njoftime, reportazhe, fotografi, portrete njerëzish, vendime gjyqesh, reklama, letërkëmbime, telegrame, urime… Thënë ndryshe, lënda është enciklopedi e jetës së Pogradecit me rrethinat e tij deri në fund të vitit 1944.

Romani “Bendo Shapërdani në kohë orëliga” që doli në qakullim në fillim të këtij viti, dëshmon sërisht se tek ky autor bashkohen me dinjitet shtysat individuale, formimi letraro-shkencor dhe talenti krijues.

          Ky roman e merr temën nga jeta shqiptare gjatë sundimit turk, konkretisht nga fundi i shekullit të XVIII. Në qendër është udhëheqësi popullor, kapedan Bendo Shapërdani, një figurë që ka ekzistuar realisht, por e patrajtuar nga historia dhe pak e shestuar nga letërsia, prandaj kishte mbetur në hapësirat e legjendave. Pra autori lëvron në terren gati të panjohur. Në trevën e Pogradecit në atë kohë u organizuan revolta fshatare me në krye Suli Starovën dhe Bendo Shapërdanin. Në përballje të pabarabarta në numër, në armatime e në organizim, ushtria e sanxhakut për turp të Perandorisë u thye dy herë. Pashai i Ohrit me pabesi eliminoi njërin nga dy udhëheqësit, Suli Starovën. Këto ngjarje jepen përmbledhtas me retrospektive, në tre kapitujt e parë. Pastaj, me kompozicion linear në 23 kapituj, pasqyrohen bëmat e Bendo Shapërdanit me çetën e tij përballë me pushtetin e pashait të Ohrit. Nami i kapedanit vajti në Stamboll. Populli i ngriti një këngë epike nga më të bukurat, të cilën e botoi Thimi Mitko në përmbledhjen “Alvaniki melissa” (Bleta Shqiptare) nëAleksandri më 1878, pastaj e kthyen në tregim Mitrush Kuteli, Sterio Spasse dhe Kristaq Nanushi duke shtuar secili nuanca dhe ide të reja.

          Romancieri Nanushi sendërton në sfondin e jetës shoqërore dhe të bëmave të luftëtarëve konturet politike të sistemit feudalo-ushtarak turk, si dhe marrëdhëniet e ndërlikuara të perandorisë me shtetet e fuqishme të Evropës. Për atmosferën politiko-shoqërore të kohës ai ka hulumtuar në studimet historike për shekullin e XVIII, ku përmes skenash plot detaje domethënëse pasqyrohet jeta e rëndë e popullit nën pushtim. Ndonëse jepet jeta në kazanë e Starovës, aty përgjithësohet dhe jeta e gjithë popullit tonë. Ballafaqimet e fshatarëve të Malit të Thatë me dërgatën e Ahmet Pashait, apo debatet në kuvendet e Namazgjasë së Starovës e përcjellin bukur dhe me emocion kundërshtitë sociale të kohës, dufin popullor që vlon prej shtypjes.

          Në dy librat e tij me legjenda, si kemi vënë në dukje më parë, ky autor dëshmoi se është mjeshtër i ndërtimit dhe i rrëfimit të fabulës. Nga brumi i pakët i legjendave ai shpalosi aftësinë e krijimit të skicave poetike, pra të veprave letrare. Kjo dukuri ndodhi edhe me legjendën kushtuar Bendo Shapërdanit, legjendën e të cilit Kristaqi, si thamë më lart, e shpalosi së pari në kufijtë e një tregimi. Kurse tani, legjendën e këtij kryengritësi ai e ritrajtoi në dimensionet e veprës së re romanore. Fantazia e tij krijuese kësaj radhe është shumë më e begatë, si në rikrijimin e jetës shoqërore, krijimin e tipave dhe karaktereve letrare, përshkrimin e ambjenteve ku jetojnë protagonistët dhe ku kryhen aksionet, ku strehohet çeta, deri dhe skenat e pazareve të qyteteve, ambjentet e brendëshme të sarajeve të sanxhakbeut, etj. Toponomastika është konkrete, reale dhe e lidhur mirë me ngjarjet. Ndjehet se autori i ka shkelur vetë gjithë viset që përshkruan. Madhështia dhe bukuria e Malit të Thatë me ambjentet për rreth jepet në stinë të ndryshme plot ngjyra, plot zëra zogjsh, bukuri njerëzore, shushuritje dallgësh të liqenit të Ohrit, etj. Të tilla përshkrime nuk u janë bërë bukurive natyrore të maleve të tjerë madhështorë që ka Shqipëria si Mali i Tomorit, Mali i Dajtit, Mali i Taraboshit, Mali i Korabit, Mali i Shkëlzenit, etj.

          Puna për krijimin e personazheve, sidomos të protagonistëve, është një nga arritjet madhore të autorit, të cilët skaliten në detaje duke theksuar diferenca në tiparet e karakterit, në veshjet, në sjelljet, në dialogjet e komunikimet e tyre. Kryepersonazhëve Bendo Shapërdani e Suli Starova, të cilët kanë ekzistuar realisht, autori nuk i kushton shumë rëndësi pamjes së tyre fizike, por sjelljes, mendimeve, bëmave të tyre për të shpalosur atdhedashurinë, vendosmërinë e tyre për të luftuar për të drejtat e popullit të krahinës. Përmes krijimit të ngjarjeve e dialogjeve, përshkrimit të jetës së shumanshme, zbulohet morali i lartë, bukuria shpirtërore e këtyre dy heronjve. Po kështu veprohet edhe për krijimin e personazheve joreale, qofshin pozitivë, si mësuesi Asllan i Manastirit, kryeplaku i Starovës, xha Gjoka i Peshkëpisë, etj, qofshin negativë, si Ahmet Pashai i Ohrit – sundimtar i sanxhakut, Fetih agai – komandanti i ushtrisë, Bektash agai – shef i policisë, Muhtar agai – komandant i truprojës, etj. Karakterizimi i tyre si vrastarë të paskrupullt të popullit shqiptar, jepet përmes dialogjeve e veprimeve të ndërtuar me shkathtësi.

          Përpara çështjes madhore të lirisë, midis kombeve fqinj, autori di të shkrijë e tresë dallimet kombëtare midis shqiptarëve dhe maqedonëve. Kundër armikut të njëjtë ata bashkohen në luftë të përbashkët. Bendoja me Bojkon shkojnë bashkë në luftën e Livadhisë, çeta e Peristerit përshëndetet me çetën e Malit të Thatë, në Shën Johan Kaneo; shqiptarët duan të shkojnë për kuvend me kryengritësit e tjerë të Ballkanit. “Liria si kudo është e shenjtë edhe ndër ne”, i thotë Bendos miku maqedonas Radko Dimitrovski.

Po kështu, është meritë e shquar edhe harmonia ndërfetare midis shqiptarëve. Ata janë të pandarë edhe në jetë, edhe përballë furtunave që sjell pashai i Ohrit. Kur ky i fundit i nxit njerëzit e tij “të ndezin urët” midis myslimanëve dhe krishterëve, qatipi i thotë se ata “shkojnë shumë mirë, si miq. Në luftë si vëllezër. Jetën e bëjnë bashkë në gëzime e hidhërime, në paqe e në luftë. Kanë bërë edhe krushqi. Një zot kemi, thonë. Shikoji, pasha, dhe të parët e tyre, Suli Starova është mysliman, Bendo Shapërdani është kaur. Si të ndahen të tjerët?”

Të veçanta e të pashlyeshme janë figurat e Ritës dhe Lenës, dy vogëlushe që rriten bashkë me lodra, mendime dhe ndjenja vajzërore. Bota shpirtërore e tyre përshkruhet me bukuri e finesë: “Kur po mbushnin 15 vjet zunë po shihnin ëndrra ndryshe nga ato të fëmijërisë. Ia tregonin njëra-tjetrës të skuqura, me purpur në faqe. Shihnin dhe ëndrra me turp, sikur pranë u afroheshin djem të bukur. Në këto raste gjumi u trembej dhe ëndrra u tretej si flokë bore mbi qerpik.” Në tematikën e romanit linja e këtyre dy vajzave sjell një botë tjetër, me ngjyra e freski të veçantë. Fundi tragjik i njërës prej tyre, i Lenës, është dëshmi e dhimbjeve të jetës së rëndë nën pushtimin turk.

Në subjektin e romanit, përkundër skenave me epiciet të fortë të luftimeve, ndërthuret edhe linja lirike e dashurisë së Bendos me Vesën, vajzën maqedone, lindur e rritur aty pranë. Marrëdhëniet mes tyre kanë një regjistër ligjërimi shumë të ndryshëm të autorit. Në fillim janë “bisedat frymëvalë e ëndërrimet qiellore”, pastaj në takimin e parë, nën një shtog të çelur, midis luledeleve të bardha, Vesa lë trëndafilin e kuq të vajzërisë. Vazhdojnë harbime faqeve të malit, ai si mëzat e ajo si hergjele, enden me varkë valëve të liqenit, zhyten në not e lodra uji… Kështu kapedani bën me nusen “atë që bën prilli me qershinë, e lulëzon”. Edhe pse kohë luftërash e trazirash, në roman zënë vend dhe përshkrime të goditura ndjenjash erotike, skena dashurie, madje marrëdhënie seksuale, të ndërtuara me mjeshtëri e maturi. Një gji i fshehtë i liqenit, ku në mëngjes Vesa me dy shoqe lahen lakuriq, si sirena përrallash, përshkruhet me një stilistikë që të emocion fort. Aty, pikërisht, djaloshi Bendo la mendjen së pari. Po aty, pas shtjellimit të subjektit, do të jetë edhe skena e fundit e çiftit të dashuruar. Këtë herë në mbrëmje, në mbyllje të ditës, si në mbyllje të jetës bashkëshortore…

Ashtu si në vëllimet e mëparshëm me legjenda, K. Nanushi mbush me lëndë jetësore subjekte që i rrëfen bukur, me gjuhë të ëmbël, plot nuancime e ngjyrime kuptimore. Peizazhet i hijeshon, i shpirtëzon, u jep jetë e bukuri. Ngjarjet i bën të ardhura afër e me ndjeshmëri të lartë. Gjuha është e mbushur me fjalë e frazeologji të së folmes se Pogradecit që e pasurojnë gjuhën letrare, si: “drokth, humbellë, zhujë, shavar, vërshë, calik, cekëlinë, mbushullimë, çatallë, sheputkë, urdhëror, i angështuar, i myshkëtuar, ofkëllin, rrusku! nemituni! frymëvalë, lakadredha, orëliga, poshtëthella, këmbëshkallë, etj. Në përdorimin e tyre bie në sy melodioziteti, ashtu si në krijimet e Lasgushit e të Mitrushit. Kjo ndodh, mendoj, sepse ky autor ecën në rrugën krijuese letrare të këtyre dy mjeshtërve të fjalës shqipe, punë të cilën ai e ka ngritur në një nivel më të lartë në këtë vepër romanore, krahasuar me veprat e tij të mëparshme.

          Sa për ilustrim po sjell një përshkrim mëngjesi: “Qielli u çyjëzua e dielli shkrepi mbi Mal të Thatë, por rrezet e tij shndritën më parë në brigjet matanë liqenit, nga Pogradeci në Lin e nga Struga në Ohër. Fshatrat në faqe të këtij mali, ende nxirrnin nëpër ag kollën e mëngjesit. Dhe gatiteshin me përtesë për punët e rënda të ditës.”

Po kaq tërheqëse është ndërfutja në subjekt e gojëdhënave të shumta të trevës, që me gjuhë alegorike e paralelizma sjellin pasuri e ngjyresa të tjera. Fjalët e urta e frazeologjitë në to, shprehjet sentenca, me mençuri e filozofi popullore, deri te urimet e mallkimet, janë margaritarë të thesarit leksikor popullor. Autori shprehet shkurt e qartë, teksti artikulohet natyrshëm e me intensitet.

Për arritjet gjuhësore të këtij romani, Prof. Nasho Jorgaqi në parathënien e veprës thekson: “Lënda artistike… shprehet me ligjërim të bukur, emocionues, me frazë të ngjeshur e të larmishme, me nëntekst të mençur dhe me stilistikë të pasur origjinale… Të befasojnë regjistrat ligjërimorë aq të larmishëm të autorit: tonet epikë (skenat e luftimeve), tonet trimërorë (përballjet Bendo – pasha i Ohrit), tonet kërcënues (letrat e sulltanit), tonet analitikë e filozofikë (Bendo – Atë Stefani në Shën Naull), tonet oratorikë (Bendo e mësonjësi Asllan në kuvende burrash), tonet shoqërorë (Bendo dhe çetarët e tij), tonet lirikë dhe idilikë (Bendo – Vesa), etj. Ato janë të motivuar, të natyrshëm e të besueshëm, me fjalorin e atyre moteve…”

Si përfundim, them se në tërësinë e vet romani shquhet për ndërtimin e një subjekti tërheqës, me kompozicion të zhdërvjellët, me dialogje të shkathët, me kalime të ngjarjeve si në një rrjedhë kroi malor të freskët e të shpejtë, me gjuhë të pasur e të pastër dhe me ligjërime të shumllojshme. Këto cilësi bëjnë që romani të lexohet me ëndje, përmes emocionesh mbresëlënës.

A jemi më të lumtur tani që e telendisëm edhe Henri Çilin?

by

Nga Enkel Demi/

Nuk e them dot që e kam shok Henri Çilin, megjithëse e kam hasur qysh në fund të viteve ’90 në gazetën “Koha Jonë”. Pavarësisht kësaj, e njoh mirë dhe ja kam vërejtur me vëmendje sipërmarrjen në fushën universitare në botime, në media.

Henri Çili është njeri i bërë vetë. Ai është i vetërealizuar nga thembrat në krye, gjë që shpesh mund t’ia ketë bërë të vështirë vetëkontrollin apo përmbajtjen në sinoret e të panjohurit. Për pasojë, kjo në Shqipëri ngjall urrejtje të verbër.

Shpesh kam patur dallime idologjike me të, meqenëse liberalizmin e kam parë përherë si lakmus majtist në gjirin e së djathtës. Nuk më kanë pëlqyer disa ide të tij për mandate vazhdimësie pushteti, kurse tani që është për ndërprerjen sak të këtij pushteti, për koiçidencë i vënë prangat.

Ani, këto janë ide, qëndrime, por asgjë e keqe. Nuk më ka lidhur kurrë puna me këtë njeri, por mendoj që nuk i ka bërë ndonjë gjëmë këtij vendi, as ka marrë kënd në qafë.

Lajmin e arrestimit të tij e mora qysh të enjten mbrëma dhe nuk e fsheh që u trondita. Në mëngjesin e së premtes pata fatin e keq të lexoja me detaje për çfarë e kanë ndaluar.

Këtu fillon arsyeja e këtij shkrimi; tek gjykimi që ne të tjerët marrim përsipër të bëjmë qysh në 24 orët e para të ndalimit. Kam vërejtur ngazëllim, mallkim, sharje, shfryrje dufi kudo që hap kompjuterin apo çoj telekomandën.

Lajmin e përhapi një pronar mediash, i cili për hir të së vërtetës të tërë katandinë e tij e ka vënë, sepse është në shërbim të qeverisë. Ai i çeli udhën “shtyllës së turpit”, në të cilën kujt i ra udha andej parí nuk ngurroi të pështyjë.

Henri Çili mund të ketë bërë faj, megjithëse nga ajo dosje të krijohet përshtypja se prej dëshpërimit i është futur një rruge të rrezikshme. Por, të paktën Henri Çili nuk ka shtënë pushkë, nuk ka bërë drogë, nuk ka thithur kokainë, nuk është bandit, nuk na del në ndonjë vend që t’ia shtrëngojë lakun në fyt shqiptarëve që t’i cysë të hyjnë në grevë urie për bukën e gojës.

Po more, i ka hyrë detit në këmbë dhe ai e di pse.

Gjithë kjo urrejtje ndaj tij me gjasë është valvul shkarkimi që gjindja ka ndaj pasunarëve në këtë vend. Shumica e tyre dërrmuese u ka hipur në shpinë, por a është Henri i këtillë?

Kjo pyetje për ca kohë duhet të mbesë pa përgjigje, se ku i dihet Çili mund të jetë përfshirë në një keqkuptim të madh ose duhet lënë të ndjekë fatin e tij.

Të gëzosh se hyn në burg një njeri i sipërmarrjes, medias, botimit është mjerim i madh shpirtëror.

Njeriu nuk mund të jetë i lumtur prej xhelozisë sikur me qenë hienë që zgërdhihet, kur luani rrëzon përtokë një antilopë.

Or’ kot me pyet tani që e mallkuam edhe Henri Çilin a ndjehemi më mirë? A i sosëm hallet?-Telegraf.