dgreca – Page 964 – Dielli

Audrey Glover: Reforma zgjedhore e domosdoshme

July 2, 2019 by dgreca

Autoritetet vendase të vendosin ҫfarë do bëjnë me rezultatet e 30 qershorit, thotë ekskluzivisht për DW, Ambasadorja Audrey Glover, drejtuese e misionit të vëzhguesve të OSBE/ODIHR-it në Zgjedhjet Lokale 2019./

Audrey Glover me korrespondenten e DW, Ani Ruci-DW/

*DW:* Ambasadore Glover, si do ta përshkruani ju në tërësi, procesin elektoral për zgjedhjet lokale, që u zhvilluan të dielën më 30 qershor, e kam fjalën që nga maji kur misioni juaj mbërriti në Shqipëri dhe deri në ditën e zgjedhjeve?
Audrey Glover: Nuk ka mbaruar ende gjithë cikli i procesit zgjedhor. Jemi duke parë me shumë interes ankimimet, që janë pjesë shumë e rëndësishme e procesit zgjedhor. Jam shumë e kënaqur që në zgjedhjet e të dielës vështirë se pati ndonjë akt të rëndë dhune. Zgjedhjet u zhvilluan qetë dhe në rregull, gjë që është shumë e mirë, duke marrë në konsideratë se sa shumë dhunë ka patur në zona të ndryshme të vendit, sa të dhunshëm kanë qënë muajt e fundit. Por përderisa procesi zgjedhor nuk ka mbaruar, ende nuk mund të përshkruaj atë në tërësi.
*DW: Çfarë pasojash solli për votuesit bojkoti i 30 qershorit nga PD, më e madhja parti në opozitë dhe partitë e tjera opozitare, jashtë parlamentit?*
Audrey Glover: Kandidatë për Kryetarë Bashkie garuan pa konkurrentë përballë. Kam folur me disa kandidatë që nuk patën kundërshtarë… ata më thane, se kjo gjë largoi disi interesin nga zgjedhjet, kur nuk ke asnjë përballë, asnjë kundër, kjo ndikon në performancën e kandidatit, sa bindës është. Në 31 bashki nga 61 nuk pati kandidatë kundërshtarë. Votuesit në këto bashki nuk patën mundësi të bëjnë zgjedhje, në kuptimin e plotë të fjalës.
*DW: Pamundësoi bojkoti i opozitës pluralizmin e zgjedhjeve, tipar i zgjedhjeve demokratike?*
Audrey Glover: Përcaktimi i zgjedhjeve varet nga autoritetet e këtushme, varet se ҫfarë kanë ndërmend të bëjnë si rezultat i kësaj situate. Ne mund të nxjerrim në pah, të tregojmë se si ishte situata, por janë autoritetet e Shqipërisë që do të vendosin se ҫfarë do të bëjnë në të ardhmen, si pasojë e bojkotit të opozitës dhe zgjedhjeve pa kundërshtarë.
*DW: A prodhoi kjo situatë presion mbi votuesit? Nëse po.. ҫfarë ndikimi pati presioni tek votuesit?*
Audrey Glover: Kemi të dhëna që ndaj votuesve u ushtrua presion nga të gjitha palët politike. Por është e vështirë të vlerësosh ndikimin e presionit mbi votuesit, Ka shumë akuza që Partia Demokratike u bëri presion qytetarëve që të mos votonin dhe Partia Socialiste u bëri presion që të votonin dhe… në disa raste të mos votonin. Vëzhguesit afatgjatë kanë shumë pak informacion të drejtëpërdrejtë nga individë që u vunë nën presion. Ka patur pak raste, kur njerezit që punojnë në bashki janë vënë nën presion për të mos votuar. Por ka edhe shumë raste presioni ndaj të cilave nuk janë ngritur akuza.
*DW: A janë të pazakonta zgjedhjet e 30 qershorit ? Kjo ështe hera e tretë që ju angazhoheni në misionet ndërkombëtare vëzhguese të OSBE/ODIHR-it për zgjedhjet në Shqipëri?*
Audrey Glover: Mospjesëmarrja e opozitës është e pazakontë. Por zgjedhjet janë të ndryshme nga njëra-tjetra. Për zgjedhjet e 30 qershorit do të varet nga autoritetet e Shqipërisë se ҫfarë do të vendosin të bëjnë me rezultatet e tyre.
*DW: Zgjedhjet janë të ndryshme por standartet europiane dhe ndërkombëtare për zgjedhje demokratike janë të njëjta apo jo?*
Audrey Glover: Po, sigurisht. Të gjitha vendet anëtare të OSBE-së kanë nënshkruar angazhimet e tyre lidhur me standartet e zgjedhjeve demokratike. Por, është shteti, autoritetet e këtushme që do të vendosin se ҫfarë do të bëjë me zgjedhjet e 30 qershorit. Nuk na takon ne të vendosim. Ne do të shkruajmë raportin dhe do të bëjmë rekomandime.
*DW: Ju kuptoj, por gjetjet e misionit që ju drejtoni kanë padyshim vlerë edhe për atë sesi do të vendosin autoritetet e Shqipërisë. Pra me këtë arsyetim cili është qëndrimi juaj?*
Audrey Glover: Në raportin tonë përfundimtar do të ketë vlerësime dhe opinione të pa anshme për zgjedhjet lokale të 30 qershorit.
*DW: A sollën argumenta shtesë, a vërtetuan zgjedhjet lokale të 30 qershorit, se kryerja e reformës zgjedhore në Shqipëri është e domosdoshme dhe një orë e më parë?*
Audrey Glover: Kryerjen e reformës zgjedhore e kemi rekomanduar prej një kohe të gjatë. Shqipëria duhet të ketë një sistem drejtësie që të funksionojë si duhet, të ketë Gjykatën e Lartë dhe më e rëndësishme të ketë Gjykatën Kushtetuese. Kjo do të jetë pjesë e rekomandimeve edhe kësaj here në raportin tonë final. Për Shqipërinë është e rëndësishme të ketë një sistem ligjor dhe gjyqësor, që funksionon si duhet.

Intervistoi: Ani Ruci

Macron: Do të bllokoj çdo përpjekje për zgjerim të BE-së

July 2, 2019 by dgreca

Presidenti i Francës, Emmanuel Macron, tha se do të bllokojë çdo përpjekje për zgjerimin e Bashkimit Evropian, derisa ky i fundit të kalojë nëpër reforma të thella.Deklarata vjen pavarësisht paralajmërimeve se shtyrja e bisedimeve të anëtarësimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut mund të minojë stabilitetin në rajonin e Ballkanit.

“Do të refuzoj çdo lloj të zgjerimit përpara një reforme të thellë të funksionimit tonë institucional”, tha Macron të hënën, pasi udhëheqësit e BE-së dështuan të plotësojnë pozitat e larta në bllok për pesë vjetët e ardhshëm.

Komisioni Evropian ka rekomanduar që Shqipëria dhe Maqedonia e Veriuttë hapin negociatat e anëtarësimit me BE-në.

Por, Këshilli i ministrave BE-së, muajin e kaluar, e ka shtyrë marrjen e vendimit të tillë për në tetor.

Shefja e politikës së jashtme të BE-së, Federica Mogherini, ka paralajmëruar në muajin maj se çdo dështim për të nisur negociatat së shpejti “mund të minojë stabilitetin dhe të shkurajojë seriozisht reformat e mëtejshme”.

KRIJIMI I DEGES SE SHOQERISE “BASHKIMI” NE FIER

July 2, 2019 by dgreca

Me rastin e 95 vjetorit /

Nga Nuri PlakuDrejtor i Muzeut Historik Fier- /

Mbas Kongresit të Lushnjes, krahas zhvillimeve të tjera politike filloi edhe procesi i demokratizimit të jetës shqiptare. Në këtë kuadër u bënë një serë përpjekjesh për reformimin e shoqërisë shqiptare, kryesisht në fushën arsimore dhe social- kulturore. U krijua hapsira ligjore për zgjerimin e luftës demokratike dhe u afirmuan liritë e të drejtat e individit. Nëpër disa qytete kryesore të vendit u krijuan rrethe të ndryshme shoqërore si: “Lidhja e mësuesve”, shoqëria “Bashkimi”, klubi “Muzaka”, shoqëria “Opinga” etj. Shoqëritë kishin hapësirë juridike për krijimin dhe rolin funksional, por ju ndalohej veprimtaria politike.

Mbas krijimit të shoqërive doli nevoja e bashkimit të tyre në një organizatë të vetme kombëtare, në nivelin e një konfederate, me program të njehsuar. Inisiativën për bashkimin e tyre e mori Avni Rustemi dhe Halim Xhelo.

Më 23 prill, deri më 3 maj 1921 u mbajt kongresi i bashkimit të shoqërive. Në kongres morën pjesë 47 delegatë e 110 dëgjues, që përfaqësonin 27 qytete e krahina të vendit. Kongresi u mbështet nga intelektualë të ndryshëm, shtypi demokratik dhe qeveria e kohës. Merrnin pjesë gjithashtu edhe figurat më të rëndësishme të politikës si: Ilias Vrioni, Ahmet Zogu, Lef Nosi etj.

Në këtë kongres u përfaqësua edhe Fieri. Përfaqësimi u bë me dy delegatë: Fetah Peshtani dhe Dhimitër Kilica. Të dy këto figura ishin pjesë e elitës qytetare fierake. Fetah Peshtani ishte një ndër patriotët më në zë të krahinës së Myzeqesë dhe Mallakastrës. Ai ishte komandant çete në periudhën e Pavarësisë dhe firmëtar i Kuvendit të Sinjës, mbajtur më 23 korrik 1912 në Sinjë të Beratit. Ndërsa Dhimitër Kilica ishte tregëtar dhe aktivist shoqëror i kohës.

Kongresi krijoi federatën “Atdheu” dhe miraoti programin e saj me 7 kapituj e 42 nene. Federata krijoi gjithashtu edhe një skemë për krijimin e 43 degëve të saj nëpër qytete e qendra rurale të vendit. Në këtë listë, Këshilli drejtues vendosi edhe qytetin e Fierit i cili mbante nr. rendor 36. Në Fier kryetar i degës “Atdheu” u zgjodh një tjetër aktivist i njohur i kohës, Lon Verria. Aktiviteti i Verrisë ishte i njohur si Kryetar i komisionit të mitingut organizuar në Fier në vitin 1919, kundër planeve djallëzore të fqinjve për copëtimin e Shqipërisë, nga i cili u hartua një memorje e ju dërgua qeverisë së Durrësit për tja përcjellë Konferencës së Paqes në Paris. Dega e Fierit zhvilloi një veprimtari të gjerë, duke prapaganduar vlerat demokratike të shoqërisë, aq sa në këtë klimë të krijuar në Fier u hap e para gazetë në Prefekturën e Beratit, “Bujku” me pronar Zoi Xoxën.

Por shumë shpejt qeveria e ndaloi veprimtarinë e “Atdheut”, me arësyen se bënte prapagandë politike, jashtë programit të saj. Në këto kushte, elementët demokratikë më aktivë të vendit, si Avni Rustemi, Halim Xhelo, Sali Hoxha, Selim Shpuza, Ahmet Burburia, Sami Gonxhja etj., pas shpërndarjes së federates, ju vunë punës për krijimin e një organizate të re. Më 13 tetor 1922 u krijua shoqëria “Bashkimi”. Në këtë organizatë u mblodhën elementët demokratikë antifeudalë.

“Bashkimi” e kreu aktivitetin e tij në tri faza. Faza e parë përfshinte periudhën e krijimit deri më 20 prill 1924, ditën kur u vra Avni Rustemi. Faza e dytë përfshihej nga 20 prilli deri më 10 qershor, kur triumfoi revolucioni, ndërsa faza e tretë 10 qershor 1924 – 25 janar 1925.

Shoqëria funksiononte mbi një bazë të centralizuar nga një qendër e vetme. Degët do hapeshin në çdo qytet, fshat e krahinë ku kishte të paktën mbi 5 anëtarë të organizatës. Mbas krijimit të shoqërisë filloi puna për ngritjen e degëve nëpër qytete. Në fillim u formua dega e Tiranës, pastaj ajo e Durrësit. Në nëntor 1922 Avni Rustemi krijoi degën e Vlorës. Në këtë periudhë punohej për ngritjen e degës së “Bashkimit” edhe në qytetin e Fierit.

Ndërkohë, në Fier ishte krijuar një bërthamë intelektuale, me ndjenja të theksuara demokratike. Midis tyre spikaste Kryetari i Bashkisë, Llazar Kilica, i cili kishte mbaruar liceun në Zvicër, kishte punuar vite me radhe në Bari me një agjensi udhëtimesh për në Amerikë dhe kishte qenë një pikë lidhjeje për Ismail Qemalin dhe patriotët e tjerë të Pavarësisë që futeshin e dilnin nga Shqipëria për në Europë. Kiço Konomi ishte një tjetër figurë demokratike e kohës, i cili vinte nga Gjirokastra ku kishte bashkëpunuar me Avni Rustemin, kishte dhënë mësim në Liceun e Korçës, në Normalen e Elbasanit dhe tashmë ishte drejtor i shkollës mashkullore të Fierit. Vangjel Lulja ishte fierak që pasi kishte mbaruar shkollën greke të Fierit, kishte ikur në emigracion në SHBA, kishte bashkëpunuar me Fan Nolin si psaltës dhe ishte kthyer me bandën muzikore “Vatra”, në fillim të Luftës së Vlorës, për të marrë pjesë në frontin e saj. Xhemil Muço vinte nga radhët e tragëtarëve, Fan Puka, Thanas Konomi e Izet Vasjari ishin mësues, Spiro Papa tregëtar, Elmas Boce pronar dhe firmëtar i pavarësisë, Dr. Musa Delvina, mjeku i Bashkisë, etj. Por pavarësisht përpjekjeve të hershme për krijimin e degëve në qytete, krijimi i tyre filloi të bëhej realitet në fazën e dytë e të tretë. Në Fier, dega e shoqërisë “Bashkimi”u krijua më 10 qershor 1924 në mullirin e blojes të Xhemil Muços në lagjen “Liri.” Kjo datë përkon me triumfin e lëvizjes Noliste dhe i përket kufirit midis fazës së dytë e të tretë. Sipas procesverbalit të krijimit të kësaj dege që gjendet në arkivin e Muzeut Historik Fier, thuhet:“Sot, më datë 10/VI/24 ditën e martë, ora 3 mbas dreke, në makinën e Z. Xhemil Muço në Fier, lagje “Liria” tue kjenë gati të shtatë personat qi nënshkruajnë dhe mas diskutimeve për mi nyjet qi përmban statuti i shoqënisë “Bashkimi”, u pëlqyen dhe u pranuen bashkërisht me dëshirë të plotë, tue u bindur pikë më pikë gjithë neneve, formuam shoqërinë dhe pranuam me zemra të plota qe do t’i bindemi me çfarë do mënyre kësaj shoqërie dhe përkundrazi dalja jasht statutit pranojmë dënimin pa kundërshtim. Dhe mbi këto si vendosëm shoqënin, me vota të përbashkëta zgjodhëm për komision: Kryetar Z. Xhemil Muço Tragjasi, sekretar Z. Vangjel Lulja dhe arkëtar Z. Durhan Qadhimi dhe kështu u mbajt ky process verbal dhe mas nenit XII të statutit iu betuam dhe nënshkruam.

Xhemil Muço, Vangjel Lulja, Durhan Qadhimi, Asaf Cipi, Fan Puka, Zoi Shallapi

Qazim Kullësi”

Mulliri Xhemil Mucos Fier, monument kulture

Krijimi i degës së “Bashkimit” në Fier u prit me interes të lartë nga qytetarët. Në fund të këtij muaji, më 29 qershor dega e Fierit organizoi mitingun e pare, në të cilin morën pjesë 3/4 e banorëve. Në miting foli sekretari i përgjithshëm i “Bashkimit” Llazar Fundo i cili në fjalën e tij “demaskoi feudalizmin dhe ngjalli shpresat e vegjëlisë për të ardhmen.” Po këtë datë, kryetari i Bashkisë Fier Llazar Kilica i dërgoi një telegram qendrës së Bashkimit në Tiranë ku, pasi i përshkruan zhvillimin e mitingut, shpreh gëzimin e formimit të kësaj dege në Fier dhe i siguron ata për mbështetjen e tij të plotë ndaj saj.“Sot- thuhet në telegram,- dt. 29/6/1924 stop. Kjo Bashkie nuk ka telegrafue deri sot Bashkimit aty stop. Bashkia e Fierit me kënaqësi e mbursi e duar trokitje e priti formimin e degës Bashkimit këtu në Fier ku mjerisht feudalizma me organet e saj ka mbytur direkt ose indirekt çdo shoqëni që na ka dashtun me u ngrefun stop. Dega e ngrefun këtu përbahet prej patriotësh të vërtetë dhe nacionalista pa maskë stop. Mos besoni organe feudale ndënë maskë nacionalizme stop. Anëtarët e Bashkimit që jan këtu kjo Bashki ka me i dhanë çdo lehtësi dhe shpjegim që të kërkohet stop.

Kryetari BashkisëFierit

L. Kilica.

Nr.176/1”

Përkundër këtij fakti, në Muzeun e Fierit gjendet edhe një dosje tjetër me dokumente të kopjuara me shkrim dore, nxjerrë nga fondi i shoqërisë “Bashkimi” Arkivi Qendror i Shtetit Tiranë, sipas të cilave, krijimi i degës së Bashkimit në Fier është bërë në dt. 7 korrik ditën e dielë në ish lokalin “Liria.”Vlen të theksohet gjithashtu se koka e procesverbalit të formimit të kësaj dege mban datën 7 korrik ndërsa në fund të tij, në mospërputhje me datën e mësipërme shënohet 13 korrik 1924. Këtyre të dhënave arkivore u është referuar edhe ndonjë studjues duke e konsideruar 7 korrikun datë themelimi dhe lokalin “Liria”si vendin e këtij themelimi. Mendojmë se ky version është i pa mbështetur nga realiteti historik i kohës. Procesverbali i dt. 10 qershor dhe mitingu i organizuar më 29 qershor, shoqëruar me telegramin e kryetarit Bashkisë Ll. Kilicës janë të mjaftueshme për konfirmimin e kësaj date. Made kjo datë është ruajtur si e tillë në kujtesën e fierakëve, ndërsa mulliri i Xhemil Muços, pikërisht për këtë arësye, në vitin 1979 është shpallur monument kulture. Në listën e këtyre monumenteve thuhet në mënyrë përcaktuese: “Vëndi ku u formua dega e organizatës “Bashkimi” për Fierin.” Po të kemi parasysh se krijimi i shoqërive dhe klubeve të tilla është një dimension i rëndësishëm urban që presupozon hap të guximshëm zhvillimi dhe pjekuri sociale të një qyteti, Fieri që nga krijimi i degës “Atdheu” e deri në krijimin e degës së Bashkimit dëshmon pikërisht këtë paralel me qytetet më të rëndësishëm të vendit. Po të kemi parasysh gjithashtu se në Berat, dega e “Bashkimit” u krijua më 2 korrik 1924, nënkuptohet se e gjitha kjo dëshmon për nivelin e aktivitetit të shoqërisë fierake në periudhën e viteve 1921 – 1924.

Dega e Fierit bëri një punë aktive në lëvizjen noliste, kryesisht në drejtim të prapagandës dhe organizimit të mitingjeve antifeudale. Një nga aktivitetet më të rëndësishme të kësaj dege ka qenë organizimi i një ceremonie funebre për rënien simbolike të feudalizmit, demostruar përpara sarajeve të Vrionasve, të cilët ishin përfaqësuesit më kryesor të këtij sistemi. Antarët e kësaj dege improvizuan një arkëmort me një trung druri dhe e shëtitën kortezhin përrreth sarajeve duke hedhur parulla ndëshkuese. “Poshtë feudalizmi, poshtë Vrionasit!” në këtë ceremoni merrte pjesë Zoi Xoxa i cili sapo ishte kthyer nga studimet e gazetarisë në Romë, së bashku me Naun Doko Priftin, një figurë kjo mjaft aktive në zonën e Lushnjes e të Libofshës.

Sipas gazetës “Politika”, më 17 gusht 1924, dega e Fierit në bashkëpunim me atë të Vlorës, organizuan në Fier një miting në mbrojtje të të drejtave të kosovarëve të cilët po përjetonin akte dhune dhe raprezalje nga qeveria sërbe. Në po këtë miting u kërkua edhe bashkimi i nënprefekturës së Fierit me prefekturën e Vlorës. Më 21 gusht dega e Vlorës dhe e Fierit zhvilluan në Berat, në bashkëpunim me degën e këtij qyteti, një manifestim madhështor në mbrojtje të të drejtave të kosovarëve dhe kërkoi nga qeveria kombëtare të protestonte pranë Lidhjes së Kombeve.

Më 1 deri 5 gusht 1924 në Tiranë u mbajt Kongresi i shoqërisë “Bashkimi”. Nga Fieri delegat i këtij kongresi u zgjodh Vangjel Lulja. Sipas procesverbalit të komisionit shqyrtues të letërnjoftimeve të delegatëve, thuhet se: “…janë kontrolluar e janë në rregull letërnjoftimet e: Vangjel Lulja (Fier) Ibrahim Arapi e Kostandin Kote (Tiranë), Haki Stërmilli (Dibrën), Anastas Koxhomani (Berat), Pal Morina (Krumë), Shyqyri Tragjasi (Vlorë), etj.

VANGJEL LULJA

Ndërkohë “Bashkimi” nxirrte edhe gazetën e tij me të njëjtin emër për të cilën kryheshin edhe abonime. Në listen e abonentëve të Fierit bërë më 22 shtator 1924 figurojnë 38 persona. Vangjel Lulja, Fan Puka, Spiro Puka, Elmas Boci, Asaf Cipi, Dr. Musa Delvina, Sotir Bitri, Lon Verria, Filip Bishka, Rexho Qulli, Mit Kilica, Adem Qyba, Xoxë Spiro, Gani Avdullahu, Hajdar Bardhi, Bahir Resuli, Vangjel Koxhomani, Xox Dhima, Izet Vasjari, Veli Vasjari, Kiço Konomi, Miço Lako, Thanas Konomi, Llaz Kilica, Abdullah Kruja, Azmi Gurgaj, Taq Bozo, Mina Xoxa, Lon Xoxa, Mete Kodrasi, Hydajet Demiri, Sulo Gjeli, Riza Beqja, Llazi Kaleshi, Mustafa Shehu, Riza Mustafai. Nga gjithë emrat e kësaj liste, del qartë angazhimi i intelektualëve fierakë në degën e shoqërisë “Bashkimi” tek e cila shihnin një frymë të re demokratike për ndryshimet e realitetit historik të vendit. Ndërkohë në këtë listë, vihet re se mungon emri i Xhemil Muços, Kryetarit të degës i cili nuk figuron madje as në zhvillimin e veprimtarive të ndryshme. Nga kjo mungesë nënkuptohet më shumë largimi i tij i përkohshëm nga Fieri, sesa tërheqja nga aktiviteti i shoqërisë. Kjo sepse deri në shtator , dokumentat e degës, për kryetarin i firmos Vangjel Lulja. Nga ky fakt ndoshta, më 21 shtator 1924, dega e Fierit u detyrua të zhvillojë zgjedhje të reja. Sipas një telegrami dërguar qendrës thuhet: “Mbas një mbledhje të përgjithshme që mbajti dega e këtushme, më 21. 9.1924 zgjodhi për komision për vitin 1924 – 25 këta zotërinj: Kryetar Vangjel Lulja, Sekretar Vllas Papathanasi, Arkëtar Zoi Shallapi dhe këshilltar Durhan Qadhimi.”

Por, në dhjetor 1924, veprimtaria e kësaj shoqërie u ndërpre. Lëvizja e fundit e saj ishte pritja me armë e rikthimit të Zogut në Tiranë. Nolistët ikën jashtë vendit e bashkë me ta ikën edhe një pjesë e antarëve të “Bashkimit.”

Më 25 janar 1925, me urdhër të Ahmet Zogut shoqëria “Bashkimi” u shpërnda. Personat e angazhuar në radhët e saj u përndoqën e persekutuan. Vangjel Lulja e të tjerë kaluan në ilegalitet të përkohshëm, ndërsa Kiço Konomi, Thanas Konomi etj. u hoqën nga puna.

Ky ishte një pasazh i degës “Bashkimi” në Fier, 95 vite më parë, të cilat i dhanë shoqërisë fierake modelin e zhvillimit demokratik dhe rritjes së ndërgjegjes qytetare të këtij komuniteti.

Nuri Plaku

Drejtor i Muzeut Historik Fier

SERBIAN ORTHODOX CHURCH: ROLE AND SIGNIFICANCE

July 2, 2019 by dgreca

–HELSINKI COMMITTEE FOR HUMAN RIGHTSINSERBIA –Helsinki-Bulletin -NO.148 // MAy 2019 /

Photo: A. Vučić and M. Dodik with Patriarch Irinej and Holy Synod of the SPC -Foto: Dimitrije Goll /Tanjug /

The very fact that Serbian President Aleksandar Vučić has informed the Holy Synod of the Ser- bian Orthodox Church /SPC/ about negotiations on Kosovo (and their outcomes up to now) be- fore letting the Parliament and domestic public know anything about it testifies of SPC’s stan- ding over the past decades. And it also testifies of the Church’s traditional ambitions to cruci- ally influence social, political and governmental decisions.

In the early 1980s SPC imposed itself on the so- ciety as a major player. By insisting on the Gre- ater Serbia project together with Serbia’s natio- nalistic political and intellectual elites it became a major pillar of the regime’s plans before and during the wars.

Following on Milošević’s ouster and in the pe- riod of transition from socialism to a multi- party system such a “credit” made it possible for SPC to strengthen its position and role. Given than its strategic goals considerably overlap with those of Serbia’s elites, after 2000 all regimes tre- ated Church dignitaries with respect. Occasional discrepancies would only play into the hands of SPC to get another concession from the regime.1

And so, shortly after 2000 the Synod demanded that religious teaching should be incorporated into school curricula. Religious teaching and then priests preaching in military institutions were requests directly influencing many other and more important issues. Vojislav Koštunica, the then SRY president, was and remained a po- litician closest to the Church whom Bishop Amfi- lohije recently named as “politician truly mirro- ring the very being of this nation.”2 He enabled SPC to occupy the public space and gave it a free pass to all institutions, including educational.

Ever since 2000 SPC has been actively involved in resolution of the status for Kosovo. It has been strongly arguing that “the state should call for international guarantees for the legal status of the Serbian Orthodox Church in the province, and its temples and facilities.”3 It has been the only Serbian institution that functi- ons in Kosovo and is hugely trusted by Kosovo Serbs. It is also the only institution, in Kosovo and in other neighboring countries, that sticks to the delusion about pan-Serbian unification. Namely, it bases the unity of the Serbian nation on the so-called “Serbian spiritual space.” It ar- gues that there can be no state of Serbia without Kosovo because “Serbia is a temple, and Kosovo its altar.” “Without an altar the very existence of a temple is meaningless. Serbia is a body and

1 When Zoran Đinđić extradited Slobodan Milošević to ICTY, helped to have construction of the St. Sava Temple in Belgrade finalized as rependance for that “anti-Christian act,” and introduced religious teaching into elementary school curricula.  

2 Danas, May 17, 2019.  

3 Večernje Novosti, February 6, 2013, http:// www.novosti.rs/vesti/naslovna/aktuelno.290. html:418599-Crkva-nece-ugovor-sa-Kosovom.  

SPC has been living in harmony with the state most the time. But this harmony was disrup- ted in 2018 when the idea about demarcation between Serbs and Albanians, as a possible compromise solution of the status of Kosovo, began circulating.7 Namely, presidents Vučić and Thachi, and Albanian Premier Rama were ne- gotiating a border change, that is Kosovo’s par- tition. Besides local players the proposal found an echo in a rather large circle of international officials (including a part of American admini- stration) and in a much bigger circle of infor- mal, though influential actors and lobbyists on both sides. SPC was the most influential opponent to the idea at home. In the past 150 years it has been arguing that Kosovo is a foundation of its iden- tity. Its highest dignitaries backed up their co- unterparts in Kosovo, Bishop of Raska-Prizren Teodosije and Abbot of the Visoki Dečani Mona- stery Sava (Janjić). Mutual accusations and harsh words followed. The demarcation idea is shelved for the time being. Key international factors helmed by Ger- many and Chancellor Merkel turned it down as unacceptable and made this clear to Vučić at the Berlin Summit in late April. Vučić was visibly crestfallen and frustrated, and shared his fee- lings with the public at home. His visit (in tandem with Milorad Dodik who spends more time in Serbia than in Bosnia) to SPC dignitaries during the May Session of SPC Synod came as a surprise. Observers speculate that was an attempt at patching things up, “re- demption,” “sharing the burden of common anxieties,” “ensuring support,” etc. 7 “Demarkation” or partition (of Kosovo) is the only option Serbia has had in the matter of Kosovo in the past half a century. Namely, for excluding Kosovo from its sovereignity Serbia would be compensated with four municipalities in Kosovo North where Serbs are in majority.	Although Patriarch Irinej obviously sided with him and praised him for “heroic struggle for Serbia and Kosovo alike, and everything connec- ted with Serbian name,”8 the Synod said as one that it would not give up its strong stance about Kosovo. “Any change in the status of Kosovo and Metohija leading either to recognition of Kosovo’s independence or any variant of territo- rial partition, a precondition to a possible de- marcation, is unacceptable to the Holy Synod of the Serbian Orthodox Church. All such solutions would surely result in exodus of the remaining Serbian people that lives in majority Albanian populated areas and inflict unforeseeable da- mage on our spiritual and cultural heritage,” quotes the Synod’s release.9 The Synod not only invokes the UNSC Res. 1244 but also the fact that neither Russia and China nor five other EU member-states have recognized Kosovo up to now.10 SPC’s staunch stance was interpreted as its re- fusal to give the head of the state a free hand for any of his options for Kosovo. According to commentator Cvijetin Milivojević, the release is “painful” for the regime, which means that it will go one with its showdown with bishops cri- tical of Vučić’s Kosovo policy.11 And yet, it is possible in the context of some new developments that Vučić and Church dignitaries could find some “common ground.” Namely, if after his demarcation idea failed Vučić decides to put off the issue of Kosovo until some future time, Serbia’s Presidency and the Patriarchy will find themselves together in a “frozen conflict.”12 True, the Synod release claims that SPC opposes 8 Politika, May 14, 2019.  9 Danas, May 18-19, 2019.  10 Ibid.  11 Ibid.  12 One of the President’s unbecoming statements given  following on is meeting in the Patriarchy – “Everybody plays dead and so I will be playing dead too,” indicates such possible scenario. TVN1, May 18, 2019.
SPC has been living in harmony with the state most the time. But this harmony was disrup- ted in 2018 when the idea about demarcation between Serbs and Albanians, as a possible compromise solution of the status of Kosovo, began circulating.7 Namely, presidents Vučić and Thachi, and Albanian Premier Rama were ne- gotiating a border change, that is Kosovo’s par- tition. Besides local players the proposal found an echo in a rather large circle of international officials (including a part of American admini- stration) and in a much bigger circle of infor- mal, though influential actors and lobbyists on both sides. SPC was the most influential opponent to the idea at home. In the past 150 years it has been arguing that Kosovo is a foundation of its iden- tity. Its highest dignitaries backed up their co- unterparts in Kosovo, Bishop of Raska-Prizren Teodosije and Abbot of the Visoki Dečani Mona- stery Sava (Janjić). Mutual accusations and harsh words followed. The demarcation idea is shelved for the time being. Key international factors helmed by Ger- many and Chancellor Merkel turned it down as unacceptable and made this clear to Vučić at the Berlin Summit in late April. Vučić was visibly crestfallen and frustrated, and shared his fee- lings with the public at home. His visit (in tandem with Milorad Dodik who spends more time in Serbia than in Bosnia) to SPC dignitaries during the May Session of SPC Synod came as a surprise. Observers speculate that was an attempt at patching things up, “re- demption,” “sharing the burden of common anxieties,” “ensuring support,” etc. 7 “Demarkation” or partition (of Kosovo) is the only option Serbia has had in the matter of Kosovo in the past half a century. Namely, for excluding Kosovo from its sovereignity Serbia would be compensated with four municipalities in Kosovo North where Serbs are in majority.	Although Patriarch Irinej obviously sided with him and praised him for “heroic struggle for Serbia and Kosovo alike, and everything connec- ted with Serbian name,”8 the Synod said as one that it would not give up its strong stance about Kosovo. “Any change in the status of Kosovo and Metohija leading either to recognition of Kosovo’s independence or any variant of territo- rial partition, a precondition to a possible de- marcation, is unacceptable to the Holy Synod of the Serbian Orthodox Church. All such solutions would surely result in exodus of the remaining Serbian people that lives in majority Albanian populated areas and inflict unforeseeable da- mage on our spiritual and cultural heritage,” quotes the Synod’s release.9 The Synod not only invokes the UNSC Res. 1244 but also the fact that neither Russia and China nor five other EU member-states have recognized Kosovo up to now.10 SPC’s staunch stance was interpreted as its re- fusal to give the head of the state a free hand for any of his options for Kosovo. According to commentator Cvijetin Milivojević, the release is “painful” for the regime, which means that it will go one with its showdown with bishops cri- tical of Vučić’s Kosovo policy.11 And yet, it is possible in the context of some new developments that Vučić and Church dignitaries could find some “common ground.” Namely, if after his demarcation idea failed Vučić decides to put off the issue of Kosovo until some future time, Serbia’s Presidency and the Patriarchy will find themselves together in a “frozen conflict.”12 True, the Synod release claims that SPC opposes 8 Politika, May 14, 2019.  9 Danas, May 18-19, 2019.  10 Ibid.  11 Ibid.  12 One of the President’s unbecoming statements given  following on is meeting in the Patriarchy – “Everybody plays dead and so I will be playing dead too,” indicates such possible scenario. TVN1, May 18, 2019.
a frozen conflict and stands for continua- tion of the dialogue freed from “pressures and blackmails,” but considering the stance it has had up to now that would be a quite unexpecta- ble turn of the tide.13 The biggest part of Serbia’s cultural and in- tellectual elite shares SPC’s stance on Kosovo as evidenced during the “inner dialogue” the Pre- sident had launched. “With the helping hand from the Church, science and culture Serbia sho- uld not give way because we could not give up that region (Kosovo),” says academician Ljubo- drag Dimić.14 However, President of the Serbian Academy of Arts and Sciences (SANU) Vladimir Kostić says that the only option will be to leave Kosovo “with dignity” given that it is in Serbia’s hands no more, either de facto or de jure, and some- one must go public with this. In an interview with Radio Belgrade (2015), he said that SANU has not yet articulated its stance about the issue, adding, “Kosovo implies a bunk of our cultural heritage and we should struggle for it tooth and nail. This is an attempt to take away from us a substrate of our history and psychology, and just name it. But to be honest, if any minister, pre- mier of president has to ask for a permit to en- ter this territory, we evidently have neither hu- man, economic nor any other resources to have our way. We can be fooling one another but an alternative is more than clear.”15 13 Politika, May 18, 2019.  14 Pravoslavlje, May 15, 2019.  15 http://mondo.rs/a840148/Info/Srbija/Predsednik-SANU- Vladimir-Kostic-Kosovo-nije-deo-Srbije.html.	VISIT TO SPC: a TRy TO REaCH aN aGREEMENT Many controversies accompanied President Vučić’s visit to bishops during the session of the Holy Synod, most of all because governmental and Church top brass to not meet that often.16 The word had it that not all bishops were glad to see him in their seat, and some were making no bones about it.17 The latter were quite at odds with him about the Kosovo issue. Open conflicts between the Church and the re- gime broke out in the summer of 2018 once the idea about Kosovo’s partition was “semi-le- galized.” Of all opponents to it are bishops “in the field,” Bishop Teodosije and Abbot Sava. By saying that regimes in Belgrade and Pri- stina were provoking a violent conflict in Ko- sovo North in order to establish a “new reality” in the field along a planned demarcation line, Bishop Teodosije was turned into a target of a smear campaign by tabloids close to the regime and TV Pink throughout August and September. Belgrade’s yellow press was calling him “a trai- tor,” while their Pristina counterparts “a cigarette smuggler” and a priest who had blessed Arkan18 During the December 2018 session the Synod publicly supported Kosovo bishops under the fire, and stand against any form of Serbia’s gi- ving up Kosovo. “What is most troubling un- der the veil of demarcation between Serbs and Albanians is the possibility of having the most important and biggest, if not the entire, part of Kosovo from Serbia cut off, and having it 16 Before Vučić only Slobodan Milošević paid such a visit in the 1990s. .  17 Quoting its sources among bishops, the Danas daily reported this and other developments going on behind closed doors. The media close to the regime attacked it for it, while officials such as Vučić’s secretary Nikola Selaković, who was in the delegation, tried to negate and deny such reporting.  18 Danas, August 25-26, 2018.

recognized as a part of independent Kosovo or the so-called Greater Albania,” says a release.19

Vučić’s advocacy for Kosovo’s partition as an act of “historical compromise” between Serbs and Albanians turned out as a fiasco in the Berlin Summit. His has been obviously inspired by the stance first launched by Dobrica Ćosić. Ćosić had said on several occasions, “A compromise between historical and ethnic rights was for me a solution to the centurial antagonism between Serbs and Albanians. Such compromise implies the right of Albanians in the territories where they are in majority to unite with their mother land, Albania. Territorial partition and demarca- tion between Serbs and Albanians should not be imbued with aspirations after ethnically clean territories, but with reciprocity when it comes to national and civil rights for minorities. Kosovo within Serbia that is biologically exhausted and demographically depressed will in two decades only turn it into a federation of two constantly antagonized nations. Life in such a community would be hard, and progress slowed down.”20

Disappointed with the international community and his own people (“Which has not given me a hand”) Aleksandar Vučić decided to pay a visit to the Patriarchy at the time of its major spiritual session; aware that unlike the Patriarch many church dignitaries do not respect nor support him, he probably wanted to smooth mutual differences.

After the talks behind closed doors that lasted more than two hours, he told the press that he had spoken truly and sincerely “about everyt- hing that troubles our people” and warned that “we paid dear once when we behaved in dis- cord with realities.”21 “It is our duty to fight, not to succumb to blackmail and give up what we

19 NIN, May 16, 2019.  

20 Interview with Dobrica Ćosić, Večerne Novosti, March  20, 2008.  

21 Politika, May 14, 2019.  

it directly – as the Ukrainian church has been under its and Moscow Patriarchy’s canonic ju- risdiction for long – and in the latter because of a possible precedent in the cases of Orthodox churches in Montenegro and Macedonia that are also aspiring towards independence. This church problem – accompanied by major political repercussions – emerged in the 1990s following on disintegration of complex federa- tions, the Soviet Union and Yugoslavia. When their states became independent some domicile churches raised the question of their autonomy. This resulted in the foundation of new churches – precisely in Ukraine and Montenegro – consi- dered “schismatic” by their former “headquar- ters.” Macedonia is here a unique case – its do- micile church began calling for autonomy at the time of the federal state, in 1967. Its action was a part of the strategy for strengthening of Mace- donian identity. Yugoslavia used to invest huge resources in Macedonia’s cultural scene (Natio- nal Theater, language standardization, etc.). Even before Patriarch Bartolomeo took this step SPC dignitaries had been strongly against it and hoping he would never say yes, since, as Bishop of Backa Irinej put it, “that would a bigger and deeper schism than all the previous ones in hi- story of the Church, quantitatively bigger even than the schism in 1054.”28 He was aware at the time that in the future the “Ukrainian scenario” could take place in the closest neighborhood.29 28 Politika, September 24, 2018.  29 “Just imagine this so as to better understand what  it is all about: a delagation from Bosporus arrives in Skopje to examine a mode and procedure for giving autocephalic status to the local church thati is disunited with all other churches, while silently bypassing the cannonic church and its head…One can imagine even a bigger oxymoron: a similar delegation arrives in Cetinje and begins developing a procedure for assigning auto-cephalic status to Miraš Dedeić and his schismatic sekt.” Ibid.  

All the time until Patriarch Bartolomeo decided in favor of the Ukrainian Church, SPC dignita- ries were busy mediating between Constanti- nople and Moscow patriarchies. Only Patriarch Irinej met with both Moscow Patriarch Cyril and the Constantinople Patriarch but all that was in vain.30 Moscow Patriarchy broke every tie with Con- stantinople (Istanbul is still so named by Ea- stern Orthodox terminology), and SPC sided with Moscow. To reaffirm its attitude, SPC Synod stressed out in its final release that it “recogni- zes not the newly established para-religious structure in Ukraine.”31 SPC aND aUTOCEPHaLIC STaTUS OF THE UKRaINIaN CHURCH The May SPC Synod discussed Patriarch Bartolomeo’s decision to assign autocephalic sta- tus to the Ukrainian Orthodox Church. In the ensuing dispute between Constantinople and Moscow patriarchies SPC sided with the Ru- ssian Church. Such solidarity was to be expected given that SPC fears that the Patriarch of Con- stantinople could do the same for churches in Macedonia and Montenegro. Ongoing turmoil in the Eastern Orthodox world is another chall- enge to SPC dignitaries. The Synod also discussed “the inner misun- derstanding” arising from the decision on the Ukrainian Church. Unlike his counterparts in Serbia Bishop of America West Maxim showed more understanding for Bishop Bartolomeo’s move. In an interview he reminded his “spiri- tual brothers” that 800 years ago St. Sava mana- ged to get autocephaly for the Serbian Orthodox Church in a “non-canonic way.” His attitude and 30 Politika, October 2, 2018.  31 Politika, May 19, 2019.  

the polemic he had over it with SPC spokesman Bishop of Backa Irinej heated the atmosphere in the hall. Some speculated that Bishop Maxim could be seriously punished. How all this ended remained unclear. According to some, Bishop Maxim got a pardon after demurely saying that he was sorry for giving “a tactless and inappro- priate statement,32 while others claimed that a paragraph about a pardon to Bishop Maxim was taken out from the release.33

MaCEDONIa: RENEWaL OF a DIaLOGUE BETWEEN SPC aND MPC?

SPC denies Montenegrin (CPC) and Macedonian (MPC) Orthodox churches that once they get autocephaly round off their identities and thus make a clear break with Serbhood, which nega- tes both Montenegrin and Macedonian nations. SPC misses no opportunity to criticize not only SPC but also Podgorica’s attitude towards Russia and its course towards EU and NATO.

At the session of “the Church government” SPC decided to renew a dialogue with the canoni- cally unrecognized MCP. Relations between the two churches fit in the corps of Serbia-North Macedonia relationship wherein the state (Ser- bia) stands by “its” church. Although not so explosively as in the case of Montenegro (for Skopje Belgrade prefers some other methods of destabilization, mostly of intelligence nature), the church issue between Serbia and Macedo- nia has been simmering for more than half a century.

As of 1967 two parallel churches have been ope- rating in Macedonia: the self-proclaimed and unrecognized Macedonian Church and canonic Ohrid Eparchy of the Serbian Orthodox Church. On several occasions have SPC and MPC tried

32 Ibid. 33 Danas, May 20, 2019.

MONTENEGRO: SPC aND ITS DESTaBILIZING POLITICaL ROLE

Unlike in Macedonia where the Ohrid Eparchy is not exactly engaged in unclerical activities, SPC – acting through its “man No. 1” Metropo- litan of Montenegro-Adriatic Coast Amfilohije – stands for a major factor of destabilization at Montenegro’s political and social scene. Pro- Serbian opposition in Montenegro is its trusted ally in the business, along with political and ecclesiastical elites in Belgrade still opposing Montenegro’s independence.

As of 2000 the non-canonic Montenegrin Ort- hodox Church Belgrade-seated media pejorati- vely label “a non-governmental organization,” adding occasionally that it “was established in a police station in Cetinje” has been operating in parallel with SPC.38 It has to be noted that the once autocephalic Montenegrin Orthodox Church has placed its independence on the altar of the Kingdom of Serbs, Croats and Slovenians in 1918. Ever since it has been a part of SPC’s ca- nonic structure.

Montenegro would surely want to crown its in- dependence with independence of its domicile church. “I take we should go on working wisely on the renewal of autocephalic Montenegrin Orthodox Church, and the state will be engaged in this as it is its responsibility,” said Montene- grin President Milo Đukanović.

This is why SPC dignitaries have been perma- nently strongly accusing Đukanović and min- cing no words about him.39 “Now they are

38 Politika, July 25, 2018.  

39 Politika, December 23, 2018.  

CONCLUSION aND RECOMMENDaTIONS

Ever since the Middle Ages the Serbian national identity has been closely connected with SPC. As the sole organized safekeeper of national memory, SPC has been preserving and passing on the myth about the medieval Serbian state lost in Kosovo, and preaching for its renewal. The Serbian people have entered the modern era, the era of establishing a national state of its own without modern political and cultural institutions. Religious identification has been trans- formed into national, and followed by the struggle for a nation-state. This makes the sum and substance of the traditional trinity – church, nation and state – SPC is even now promoting as a formula of Serbs’ cultural and political identity.

Since it perceives a Serbian nation-state as a pan-Serbian state, and the Serbian nation as an ethno-confessional community, SPC has never recognized the so-called AVNOJ borders: Ser- bia’s borders within the post-war Yugoslavia. It takes that revision of these borders as a mat- ter of existence of the Serbian people and the most important duty of its army. Not even after the Greater Serbian project suffered defeat has SPC made a minimal change in its position; and this is also reflected in its attitude towards Kosovo.

With its communicative dimension and some readiness for dialogue religion becomes more and more important. The dialogue has to be based on human rights and human dignity – on major messages of Biblical tradition. To become an actor of productive mediator between reli- gion and modern age SPC has first to face up its own role in past decades, admit its responsi- bility for supporting the war, the Greater Serbia project and ignoring crimes committed in the name of the devastating ideology.

Deklaratë e Ambasadës së SHBA- U.S. Embassy Statement

July 1, 2019 by dgreca

Shtetet e Bashkuara mirëpresin përfundimet e misionit vëzhgues të ODIHR-it, sipas të cilave zgjedhjet bashkiake të 30 qershorit u zhvilluan përgjithësisht në mënyrë të qetë dhe të rregullt, si dhe dhanë një vlerësim të përgjithshëm pozitiv për numërimin e votave. Ne pranojmë, megjithatë, ashtu siç e vuri në dukje edhe misioni i ODIHR-it, se ngërçi dhe polarizimi politik kontribuan për zgjedhje në të cilat votuesit nuk kishin një zgjedhje kuptimplotë. Pavarësisht pengesave, populli shqiptar – qoftë ata që morën pjesë në zgjedhje, ashtu edhe ata që abstenuan – ushtruan të drejtën e tyre demokratike në mënyrë paqësore dhe ne i përgëzojmë për këtë.
Në këtë çast, ne iu bëjmë thirrje të gjithë udhëheqësve politikë që të respektojnë shtetin ligjor dhe të punojnë brenda institucioneve të ngritura për të përcaktuar rrugën përpara për demokracinë shqiptare, përfshi përparimin me reformat e rëndësishme zgjedhore të rekomanduara nga ODIHR. Ata që dëshirojnë të sfidojnë rezultatin e zgjedhjeve, mund të presin nga Gjykatën Kushtetuese, e cila shpresojmë do të ngrihet së shpejti, me gjykatës të cilët kanë kaluar një proces rigoroz vetingu. Si gjithnjë, Shtetet e Bashkuara janë në krah të popullit shqiptar si një vend partner, një mik dhe një aleat. Ne jemi të përkushtuar të ndihmojmë për forcimin e shtetit ligjor dhe ndërtimin e një demokracie më të fortë dhe një të ardhmeje më të ndritur për të gjithë shqiptarët.

***

U.S. Embassy Statement

The United States welcomes the conclusions of the ODIHR election observation mission, which found that the municipal elections of June 30 were conducted in a generally peaceful and orderly manner and offered an overall positive assessment of the vote counting. We recognize, however, as the ODIHR mission noted, that the political standoff and polarization contributed to an election in which voters did not have a meaningful choice. Despite the obstacles, the Albanian people — both those who participated in the elections and those who chose to abstain — exercised their democratic rights peacefully and we commend them for this.

Now, we urge all political leaders to respect the rule of law and to work within established institutions to determine the path forward for Albania’s democracy, to include progress on the important electoral reforms recommended by ODIHR. Those who wish to challenge the election results can look to the Constitutional Court, which we hope will be established soon with judges who have passed a rigorous vetting process. As always, the United States stands with the people of Albania as a partner, a friend, and an ally. We are committed to help in strengthening the rule of law and building a stronger democracy and a brighter future for all Albanians.