Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

IL POPOLO ROMANO (1920) / INTERVISTA EKSKLUZIVE ME FAIK BEJ KONICËN NË ROMË : “E KAM KËSHILLUAR “VATRËN” TË MOS I JAPË PARA QEVERISË SË TIRANËS PËR KËTË ARSYE…SULEJMAN BEJ DELVINA, SPIUN I MUSTAFA KEMAL ATATURKUT”

by

Faik Bej Konica (1875 – 1942)
Faik Bej Konica (1875 – 1942)

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 18 Shkurt 2024

“Il Popolo Romano” ka botuar, të shtunën e 9 tetorit 1920, në ballinë dhe faqe n°2, intervistën ekskluzive asokohe me Faik Bej Konicën në Romë, në lidhje me kërkesën për kredi nga qeveria shqiptare te shqiptarët e Amerikës nëpërmjet ndërhyrjes së “Vatrës”, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Situata e vërtetë shqiptare

Burimi : Il Popolo Romano, e shtunë, 9 tetor 1920, ballinë
Burimi : Il Popolo Romano, e shtunë, 9 tetor 1920, ballinë

Qeveria shqiptare duket se po hyn në një periudhë telashesh për fakte të ndryshme, ku kryesori është shterimi i thesarit publik. Duke shteruar të gjitha të ardhurat nga doganat, të dhjetat, taksat e ndryshme dhe shumat e paguara për kredinë e brendshme pak a shumë të detyruar, arkat e shtetit tashmë janë bosh dhe zyrtarët dhe xhandarët nuk kanë marrë asnjë rrogë prej dy muajsh. Për këtë qëllim, qeveria e Tiranës dërgoi një nga të besuarit e saj në Shtetet e Bashkuara të Amerikës për të hapur, nëpërmjet “Vatrës”, një kredi të re mes shqiptarëve të shumtë të vendosur atje. “Vatra” për ata që nuk e dinë është shoqëria më e rëndësishme shqiptare që ekziston; ka qendrën e saj në Boston, grumbullon mijëra anëtarë, ka punuar me vrull madhështor për pavarësinë e Shqipërisë dhe synon të vendosë marrëdhënie miqësore midis popullit italian dhe atij shqiptar; më pas ka përfaqësuesin e saj në Romë në personin e Faik bej Konicës, i cili përveçse një nga themeluesit e Federatës së madhe, ka qenë edhe kryetar i saj deri vonë. Njeri me talent të jashtëzakonshëm dhe njohuri të larta, ai ishte caktuar nga qeveria e Tiranës si përfaqësues diplomatik në Romë, por, duke mos miratuar politikën e saj, iu desh të refuzonte me vendosmëri.

Kundra kredisë shqiptare

Tashmë ai ka shkuar një hap më tej dhe ka këshilluar “Vatrën” të mos favorizojë projektin e një kredie të dytë. Prandaj na u duk interesante të dinim arsyet e qëndrimit të tij të vendosur dhe simptomatik. Ai u përgjigj me dëshirë, me sinqeritet të përsosur, të gjitha pyetjeve tona.

Ai na tha: “është shumë e vërtetë që kam këshilluar “Vatrën” të mos i japë para qeverisë së Tiranës; ja një fragment nga kabllogrami që i dërgova kryesisë së Federatës në Boston në ditët e para të shtatorit :

“Besoj se është detyra ime e shenjtë të këshilloj shqiptarët e Amerikës që të mos e mbështesin kredinë shqiptare, sepse së pari është e paligjshme dhe së dyti ka arsye serioze për tu frikësuar se fondet do të shpenzohen keq. Për më tepër, qeveria jonë e përkohshme ka dalë hapur kundër idealit tuaj për një qeveri serioze, të drejtë dhe të lirë dhe parapëlqen sistemin turk të përbërë nga hilet, shpifjet, marifetet dhe spiunazhet. Kushdo që dëshiron mbështetjen tuaj financiare duhet të paktën të pranojë pjesërisht programin tuaj.”

Ky kabllogram është mjaft i qartë për ata që ndjekin zhvillimin e ngjarjeve tona; por për lexuesin e përgjithshëm ndoshta një koment i shkurtër do të jetë i dobishëm: Për rreth tetë vjet që kur Shqipëria u shkëput nga Turqia, qeveritë e ndryshme, duke përfshirë të ashtuquajturën qeveri përfundimtare të Princ Vidit, kanë shpenzuar miliona pa publikuar ndonjëherë asnjë lloj raportimi të ardhurave dhe shpenzimeve; asnjë organ nuk u krijua për të ushtruar kontrollin e nevojshëm mbi shpenzimet; Nuk ekziston asnjë dokument i printuar (botuar) që të na japë, qoftë edhe në mënyrë primitive, disa informacione për buxhetet e kaluara apo të tanishme të vendit. Një nga sulmet më efektive kundër qeverisë së rënë ishte për shkak të këmbënguljes së saj në sistemin e vjetër të mungesës së llogarisë; Qeveria aktuale erdhi në pushtet me angazhimin specifik për t’i dhënë fund këtij turpi, por ministrat mezi e kanë hequr kuletën nga sqetullat. Nëse sot sulmoj qeverinë, sigurisht që e kam paralajmëruar në kohën e duhur. Në një intervistë timen të botuar në një gazetë shqiptare më 2 shkurt, unë, që atëherë isha një mik shumë i ngushtë dhe i besuar i qeverisë së re, gjithsesi deklarova sinqerisht ndër të tjera si vijon :

“Ministria e re do të jetë në gjendje ta tregojë vlerën e saj vetëm me fakte. Pa kaluar një muaj, do të kuptojmë nëse qeveria është vërtet e re apo thjesht një botim i ri i një gjëje të vjetër. Dhe ne do të kemi provën, nëse llogaritë do të publikohen apo jo.”

Tashmë jemi në muajin e tetë dhe nuk është publikuar asnjë deklaratë. Populli është i indinjuar me këtë sistem dhe e shpjegon në mënyrën e vet. Ai beson se ministrat e bindur apo të dëshiruar për pushtimin dhe copëtimin e Shqipërisë kanë vënë mënjanë shuma të mëdha dhe shpresojnë të arratisen në kohë ditën e katastrofës para se të japin llogari.

Xhonturqit në Shqipëri

Një opinion popullor më pak i ashpër ia atribuon parregullsitë serioze financiare jo pandershmërisë, por paaftësisë së liderëve për të menaxhuar paratë publike në mënyrë të rregullt. Interesant është arsyetimi i vetë qeverisë, e cila thotë se nuk ka kohë të merret me raporte në këtë periudhë krize që po kalon vendi. Ky justifikim më duket se ka një shije të lehtë hajduti, sepse hallet janë çështje që kanë të bëjnë me veprimtarinë e ministrit të Brendshëm dhe të Mbrojtjes Kombëtare (Ahmet Zogu). Ndërkohë, çfarë po bën kolegu i tij i financave (Ndoc Coba) ?

— Kush janë këta ?

— Është një ish-doganier, që fshatarët shakatarë të kongresit të Lushnjes e kanë ngritur në nderet e Dikasterit të rëndësishëm, besoj se ka çertifikatë frekuentimi në shkollat fillore dhe gjithashtu ka gjasa që të mos jetë në dijeni të katër operacioneve. Jo ! jo ! justifikime të kota ! Kushdo që nuk jep llogari nuk mund të kërkojë fonde të reja. Nëse miqtë e mi në Shtetet e Bashkuara duan të japin para, kjo është puna e tyre. Unë e kam kryer detyrën time duke i paralajmëruar dhe i laj duart për këtë.

— Përveç këtyre arsyeve financiare, a ka të tjera të natyrës së ndryshme ?

— Qeveria e Tiranës — përgjigjet ai — nuk e meriton besimin edhe pse ka shtuar gjakderdhjen në Vlorë me një mizori të pabesueshme. Me marrjen e pushtetit të nderuarit Giolitti dhe me deklaratat e tij tashmë historike, Shqipëria u gjend përballë një politike italiane diametralisht të kundërt me atë të mëparshme; Prandaj ishte e nevojshme të informoheshin kryengritësit për këtë, armiqësitë të pezulloheshin dhe negociatat të shkonin drejt përfundimit.

Në vend të kësaj, ata preferuan t’i linin kryengritësit në errësirë, ata në fakt bënë më shumë : i inkurajuan që të luftonin më ashpër. Kam edhe prova zyrtare të bashkëpunimit të Sulejman bej Delvinës (asokohe kryeministër) me kryengritësit. Çfarë e motivoi atë dhe kolegët e tij për të ndërmarrë këtë veprim të tmerrshëm? Pavetëdija? mungesa e patriotizmit ? apo ndoshta, siç llafos populli në Shqipëri, ministrat e Tiranës, duke parë sikletin e qeverisë italiane përballë opozitës socialiste, shpresonin për një kohë të gjatë të arrinin marrëveshjen ? Unë njoh një ministër që nuk e miratoi me forcë qëndrimin dinak të kolegëve të tij. Dhe sa për mua, pasi mora, më 22 qershor, emërimin tim si përfaqësues diplomatik i Shqipërisë në Romë, nuk pranova të pranoja me një letër të gjatë drejtuar qeverisë së Tiranës në datën 24 të po këtij muaji. Ja kopja e kësaj letre që një ditë do t’ia jap të plotë shtypit.

Giolitti dhe Shqipëria

Megjithatë, mund t’ju lexoj një pasazh domethënës :

“I nderuari Giliotti, edhe shumë kohë përpara se të bëhej kreu i qeverisë, ishte shprehur në favor të vendit tonë, duke treguar në parlament se nuk e miratonte projektin për ndarjen e Shqipërisë të hartuar nga i nderuari Nitti. Unë kisha shumë shpresa për fatin e Vlorës dhe të krahinave tona të tjera të cilat janë në rrezik kur u përmend probabiliteti i një ministrie Giolitti. Fatkeqësisht kryengritja shpërtheu pikërisht në një moment që nuk duhej të shpërthente.” Një qeveri e informuar me kaq saktësi për qëllimet e vërteta të ministrisë së Giolitti-t, të paktën paraprakisht, duhej të fillonte biseda serioze me qeverinë italiane përpara se të lejonte derdhjen e një gjaku të ri.

— Pra, për faktin se qeveria Tiranës nuk mbajti një buxhet dhe për lejimin e gjakderdhjes së panevojshme nga ana e saj, jeni bërë kundërshtari krenar i saj ?

— Ka disa arsye të tjera. Unë do të përmend disa nga të parat që më vijnë ndërmend.

Treqind vullnetarë amerikanë u dëbuan dhe u trajtuan si armiq. Një personalitet i njohur, i cili ishte ndër faktorët kryesorë të Shqipërisë së re dhe që nuk dua ta përmend, u pengua të zbarkojë sikur të ishte armik i vendit të tij. Anulohen pa ceremoni kontratat në formë të mirë me italianët që kanë hyrë në shërbim të administratës shqiptare, e njëjta gjë ndodhi edhe me majorin e njohur Mortier, një francez shumë i njohur në Shqipëri për veprimtarinë e tij dashamirëse si komandant i Pogradecit në kohën e pushtimit francez, i cili në fakt kishte pranuar të qëndronte në shërbimin shqiptar me kërkesë të vetë kabinetit të Tiranës. Qeveria ul nivelin moral të rinisë duke shpërndarë shpërblime për pseudostudentët, të cilët i lejojnë të shajnë dhe duke bojkotuar studentët seriozë që kanë dinjitet dhe ndërgjegje dhe i përkushtohen ekskluzivisht studimeve. Ajo lejon, inkurajon, mbron dhe, kur është e nevojshme, subvencionon shoqëritë sekrete të vrasësve dhe shantazhuesve, të përbërë nga të rinj të degjeneruar, injorantë dhe dembelë, armiq të ligjit, të gjykatave të rregullta, të moralit publik, armiq të gjithçkaje që është themeli i qytetërimit perëndimor. Ajo i bën luftë shprehjes së lirë të opinioneve politike dhe e barazon insinuatën e kabinetit me sigurinë e shtetit. Ajo inauguron sundimin e policisë, diçka e urryer gjithmonë nga populli shqiptar : ajo vazhdon me arrestime masive si për të hequr qafe kundërshtarët e saj, ashtu edhe për të zhvatur para duke liruar të arrestuarit. Ajo e rikthen gjuhën turke në përdorim, duke e bërë gati gjuhën zyrtare të shtetit në vend të gjuhës kombëtare.

Qeveri e pamundur

Dhe nuk po them gjithçka. A ia vlen të mbështetet kjo qeveri ? Nuk e njoh as emrin e qeverisë.

— Kush është frymëzuesi apo shpirti i kësaj politike ?

— Pa dyshim kryeministri Sulejman. Historia e këtij njeriu do të ishte shumë interesante, por do të na çonte shumë larg. Do të mjaftohem duke ju thënë se ai, anëtar i Komitetit xhonturk, për të cilin vepronte si spiun, është një nga nxitësit e persekutimeve kundër patriotëve shqiptarë në kohën e dominimit turk dhe së fundi një nga organizatorët e masakrave armene.

I propozuar në Kongresin e Lushnjes nga disa spiunë xhonturq tinëzarë, ai u zgjodh kryetar i këshillit të Shqipërisë, megjithëse zyrtar osman, dhe mbërriti në Tiranë me udhëzimet e Mustafa Kemalit, i cili e urdhëroi të prishte marrëdhëniet tona me Greqinë dhe të lehtësojë frontin turk në Anadoll dhe gjithashtu të disa regjimenteve greke. Detyra e tij e parë ishte të vinte kundër njëri-tjetrit ministrin e luftës Ahmet bej Zogollin dhe komandantin e trupave Bairam Currin (Ministër pa portofol), me qëllim dobësimin e tyre. Më pas ai solli dhe emëroi në krye të të gjitha forcave shqiptare gjeneralin turk të arratisur Ali Riza Pashën (Ali Riza Kolonja), i dënuar me vdekje në Kostandinopojë dhe i kërkuar nga autoritetet britanike.

Prandaj, ne po shkojmë drejt një katastrofe të caktuar, nëse këta dy individë të dyshimtë nuk do të përzihen menjëherë. Do të shkoja më tej : do t’u vendosja pranga dhe do t’ua dërgoja autoriteteve greke, duke u kërkuar që t’ua dorëzonin atyre angleze. Vetëm me një akt të ngjashëm vendosmërie do të çliroheshim nga aventurierët e mundshëm të ardhshëm, të cilët, pasi kanë kryer krimet e tyre në vende të tjera, vijnë të kërkojnë nga thjeshtësia jonë mjetet për të vazhduar lojën e tyre të trishtë. Anglia, ashtu si fuqitë e tjera, nuk mund të ankohet për shqiptarët që i mirëpresin këta individë, sepse nuk ka dyshim se populli ynë është absolutisht i paditur se me kë ka të bëjë dhe me siguri do t’i linçonte ata që e vënë vendin në rrezik vetëm nëse do të informoheshin në kohë.

— Populli shqiptar pra është kundër intrigave xhonturke. Dhe deri në çfarë mase kolegët e Sulejmanit ndjekin shembullin e tij ?

— Mund t’ju siguroj se ministrat e tjerë janë me vendosmëri kundër politikës xhonturke dhe nuk kanë asnjë përgjegjësi të ndërgjegjshme për serinë e gabimeve të denoncuara nga unë; nëse ata e kanë lejuar veten deri tani të mashtrohen nga Sulejmani dhe bashkëpunëtori i tij Ali Rizai, sigurisht që mund të jetë vetëm një gabim gjykimi.

Me këto deklarata të fundit përfundoi biseda shumë interesante me përfaqësuesin e nderuar dhe autoritar të “Vatrës” në Romë.

Kur u përshëndeta me të, më mbajti edhe një minutë tjetër, pasi mori një pako me letra. Ata sollën nga anë të ndryshme lajmin shumë të rëndësishëm se shqiptarët, të bindur përfundimisht për dëmet e rënda që i sjell vendit të tyre politika e aventurierëve, kanë nisur një lëvizje serioze për të dëbuar përfundimisht të gjithë elementët xhonturq.

F.A

Presidentja Osmani priti në takim shefin e Zyrës së BE-së dhe ambasadorët e Francës, Italisë dhe Gjermanisë

by

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, priti sot në takim shefin e Zyrës së BE-së në Kosovë, Tomas Szunyog, ambasadorin e Francës në Kosovë, z. Olivier Guérot, ambasadorin e Italisë, Antonello De Riu dhe zv.ambasadorin e Gjermanisë, Mathias Conrad me të cilët u diskutuan zhvillimet aktuale në fushën e politikës dhe atë të sigurisë.

Në këtë takim u diskutua lidhur me përgatitjet që po bëhen për mbajtjen e zgjedhjeve në katër komunat në veri të vendit, në përputhje me legjislacionin në fuqi. Presidentja ritheksoi se e drejta për të kërkuar largimin e kryetarëve nëpërmjet nënshkrimeve është e drejtë që u takon qytetarëve dhe se tani pret që në KQZ të kryhen të gjitha procedurat e nevojshme në përputhje me ligjin dhe udhëzimin administrativ në fuqi.

Në takim me ambasadorët, Presidentja Osmani ka theksuar nevojën imediate të heqjes së masave të BE-së ndaj Kosovës, të cilat janë të padrejta dhe krijojnë mungesë ekuilibri në dialog, si dhe njëkohësisht theksoi se Kosova ka ndërmarr hapa konkret në përputhje me planin e dakorduar për këtë çështje. Heqja e masave, theksoi ajo, do të krijonte atmosferë shumë më pozitive për vazhdimin e dialogut parimor ku të dyja palët do të trajtoheshin të barabarta.

Për më tepër, gjatë takimit ajo ritheksoi se për fat të keq Serbia nuk po përballet me përgjegjësi për nxitjen e sulmit ndaj ushtarëve të KFOR-it në maj e as për sulmin e agresionit kundër Kosovës në shtator të vitit të kaluar.

Kjo situatë, sipas saj, mund ta nxisë Serbinë që t`i shtojë veprimet destabilizuese në rajon.

Një pjesë e takimit iu kushtua edhe çështjes së zbatimit të Rregullores së BQK-së, me ç’rast Presidentja ritheksoi se është me rëndësi që nuk po kërkohet që kjo rregullore të shfuqizohet, por thjesht që të punohet në një plan tranzicioni për zbatim të saj e cila merr parasysh edhe shqetësimet e të gjithë qytetarëve që mund të afektohen nga një vendim i tillë. Duke ritheksuar rëndësinë e zbatimit të Kushtetutës në çdo cep të Kosovës, Presidentja ka shtuar se suksesi në këtë drejtim është i lidhur edhe me nivelin e bashkëpunimit me aleatët tanë të cilët kanë qenë gjithnjë mbështetësit më të fuqishëm të pavarësisë, sovranitetit dhe sigurisë së shtetit tonë.

KOMISIONI I POSAÇËM INISIATOR PËR THIRRJEN DHE ORGANIZMIN E KONGRESIT TË LUSHNJES 21 JANAR 1920

by

Nga Msc.Kevin HAXHIU*/

Një vitë pas shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë,në vitin 1913 në Konferencën e Ambasadorëve në Londër Fuqitë e Mëdha vendosën copëtimin e territorit të Shqipërisë në favor të vëndeve fqinje.Në vitin 1915 Traktati i fshehtë i Londrës vendosi që territori i Shqipërisë të copëtohej edhe më shumë se në vitin 1913.Në vitin 1918 në Konferencën e Paqes në Paris nga Fuqitë e Mëdha (Blloku i Antantës-fitues të luftës) dhe vëndet fqinje kërkuan që Traktati i Fshehtë i Londrës i vitit 1915 të zbatohej.Delegacioni i dërguar nga qeveria e Durrësit nuk po e përfaqësonte aspak si duhej Shqipërinë duke mos i dhënë asnjë zgjidhje këtij problemi të madh.Gjatë gjithë kësaj kohe Shqipëria ishte në kaos dhe rreziku për copëtimin e saj ende vazhdonte.Ndaj patriotët shqiptarë të gjendur në këto rrethana vendosën që në Shqipëri të mbahej një tjetër Mbledhje Kombëtare që të mbronte Pavarësinë e Shqipërisë dhe territorin e saj.Në muajin nëntor të vitit 1919 u mblodh organizata nacionaliste “Krahu Kombëtarë” në shtëpinë e ish Prefektit të Durrësit Abdyl Ypi.Në këtë takim merrnin pjesë patriotë shqiptarë të cilët diskutuan për mbledhjen e një kongresi kombëtar pasi rreziku për copëtimin e Shqipërisë ishte i madh.Në këtë takim u vendos që t’i bëhej një thirrje Parisë së Lushnjes pasi në qytete të tjera ishin bërë përpjekje por nuk arritën dot të organizonin mbajtjen e një kongresi.Ata iu drejtuan patriotit Sheh Ibrahim Karbunara dhe në 31 dhjetor 1919 patriotë lushnjarë që i përkisnin parisë së qytetit të Lushnjes u mblodhën në Teqenë e Karbunarës.Atje u ngrit edhe Komisioni Nismëtarë/Inisiator me 28 anëtarë për Thirrjen dhe Organizimin e Kongresit.Anëtarët e Komisionit Nismëtarë për Thirrjen dhe Organizimin e Kongresit të Lushnjes ishin:Besim Nuri,Ferit Vokopola,Nebi Sefa,Qemal Mullaji,Eshref Frashëri,Sheh Ibrahim Karbunara,Abedin Nepravishta,Bajram Haxhiu,Taullah Sinani,Llazar Bozo,Emin Vokopola,Zija Mullaji,Mustafa Vokopola,Jonuz Sefa,Skender Pojani,Kadri Jenisheri,Teki Libohova,Filip Papajani,Jakov Bozo,Andrea Papaj,Qerim Arapi,Rasim Hoxha,Arif Kurti,Abdyl Aziz,Muntar Luarasi,Hamit Xheka,Reshat (Hysni) Shazivari,Hasan Islami Like. Në datën 1 Janar 1920 Komisioni i Posaçëm (Komisioni Nismëtar/Inisiator për Thirrjen dhe Organizimin e Kongresit të Lushnjes) vendosi që me anën e tij por edhe të Katundarisë së Lushnjes të njoftonte nëpërmjet një letre të gjitha Katundarit e Shqipërisë që të zgjidhnin nga 2 Delegat për në Mbledhjen Kombëtare të Lushnjes (Kongresi i Lushnjes).Kjo Letër e Komisionit të Posaçëm Inisiator për Thirrjen dhe Organizimin e Kongresit të Lushnjes gjendet në Drejtorinë e Përgjithshme të Arkivave,AQSH,Fondi 149 (Kryeministria (Para 7 Prill 1939)),Dosja I-I-48,fleta 1 dhe 2. Në këtë Letër shkruhet:-“Nga shkaku i ngjarjevet të ndryshme këtu  e disa muaj më parë në jetën mbledhore të atdheut ton,po ndihet një prapashti livrimi,pra sikundër q’asht e ditun prej si çdo atdhetari këto prapshti shkaktojnë prishjen e qetësis së rendit,pa dyshim në fund dhe humbjen e atdheut të dashtun,populli Shqiptar që këto vjetët e fundit tue u ndodhun në fushën e propagandavet damsore,ka marrë mësimë të mjaftëshme mbi bazët e shpëtimit të veht, dhe ashtu mbas kësaj për mos me u gabue me thash e theme të kota, e të mshehta ose të veçanta ,ka banun marrëveshje tash së voni, dhe asht e ditun që ka vendosun,për një mbledhje të përgjithshme këtu në qëndrën e Lushnjës,ku si Shqipni e veriut ashtu dhe e jugës mundet lehtazi me i bashkue zanet e bisedimit.Pra ky pëlqim i bashkëatdhetarëvet të ndershëm,prej popullit ton u pritën me nderime,me gëzime krejt të zemërta,dhe në emën të popullit Komisioni i jon sot tue u mbledhun me randësin e posaçme,vendosi që me anën e veht dhe të Katundaris bashkërisht të bahen të ditnur  gjith katundarit e Shqipnis dhe me anën e këtyne populli Shqiptar mbas programit që u paraqitet ngjitun me i dërgue nga dy delegatë fuqiplotë në këtë mbledhje  ku asht për t’u venun i themel i fort një marëveshjes së vërtetë të përjetëshme midis ton.Ky qëllim kaq i shenjt  mvaret  në dëshirat e përgjithshme e jo në mendimet e veçanta.Pra midis personavet  të çdo partie,tue banun  një bashkëpunim vllaznor,dhe tue lanë mënjanë ndryshime mendimesh personale.Delegatët duhet me u emënue me pëlqimin e përbashkët.Atdheu i dashtun po na fton në bashkim,në besë,në vllazni me të cilat kemi me fitue dhe uratën mëshirore  të së Naltës Fuqitarit Krijues.Perëndie. 1.I.920 NË EMËN TË POPULLIT TË LUSHNJES KOMISIONI POSAÇËM BASHKË ME KATUNDARINË E VENDIT  BESIM NURI,SHEH IBRAHIM KARBUNARA,EMIN VOKOPOLA,MUSTAFA VOKOPOLA,ZIJA MULLAJ,RASIM HOXHA,SKËNDER POJANI,ABDYL AZIS,QEMAL MULLAJ,ABEDIN NEPRAVISHTA,BAJRAM HAXHIU,ESHREF FRASHËRI,JONUS SEFA,MUNTAR LUARASI,LLAZAR BOZO, ETJ ”.(1)  Komisionit Nismëtar për Thirrjen dhe Organizimin e Kongresit të Lushnjes gjithashtu përgatiti organizimin e mbledhjes,krijimin e kushteve për delegatët gjatë kohës që do të qëndronin në Lushnje,organizmin e forcave vullnetare për të mbrojtur dhe siguruar qetësinë gjatë kohës që do të mbahej mbledhja.  Në Drejtorinë e Përgjithshme të Arkivave,AQSH,Fondi 65 (Koleksion fondesh personale (Para vitit 1912)),Dosja 38-2-83 “Projekt-program i Kongresit të Lushnjes nga Abdyl Ypi”,fleta 1,shkruhet:-“Katundarija Lushnjes   Program i Kongresit   Nye-1- qëllimi i mbledhjes së përgjithshme asht sigurimi i vetqeverimit të plotë të shqipnis dhe forcimi i bashkimit shqiptar.Nye -2- në mbledhje kombëtare do të shoshitet gjindja e përbrëndëshme e e përjashtëme  e shqipnisë dhe si në administratën e vendit që siguron baskim e qetësie ashtu dhe në fitim të besimit të fuqive të mbëdhaja të botës do të rëfehet gjallnia kombëtare.Nye -3- mbledhja kombëtare tue marë parasysh të gjithë mendimet e ndryshme qi kanë shkaktue ndarjen në shqipënie do të mundohet t’i largonjë mosmarëveshjet  e të siguronjë bashkëpunimin qi forëcon jetën e atdheut .Nye -4- çdo nënprefekturë do të përfaqësohet prej dy zotnive të zgjedhun prej popullit të qarkut.Nye -5- çdo përfaqësonjës do të ket një dokument përfaqësimi të vërtetuem prej katundarisë së vendit.Mbledhja do të bëhet në Lushnje me 21 të muajit kallnuer 1920 të mërkurën ora më 10 para dreke.   Lushnje më 1 Kallnuer 1920  Letër prej Durrësi,korespondenti ynë na shkruan: sot para dreke mrrivi nj post të posatshme prej Lushne me një shkresë për përlimtaren e Durrësit, me të cilën përlimtarija e Lushnjes  e paria e këti vendi në formë të një komisioni jashtëzakonshëm ftojën Durësin e rrethet e tij me zgjedhë dy delegatë për mbledhjen kombëtare që ka m’u mbajtë në Lushne më 21-1- po ndërgojmë kopjen e kësaj shkrese. ndihet se Fejzi beu ,i vetmi delegatë i qeverisë sotme mendon me i kundërshtue realizimit të këtij mendimi por populli i shqypnisë mesme beson se Fejzi beu nuk ka sesi me i kundërshtue dëshirit të miletit”.(2)  Disa nga kujtimet e nismëtarit Bajram Haxhiu për Kongresin e Lushnjes:-“Në kohën kur bëheshin përgatitjet për Kongresin e Lushnjes,unë kam qënë anëtar i komisionit inisiator për mbledhjen e këtij Kongresi,por kanë kaluar 50 vjet dhe pak gjëra më kujtohen.Këtu në Lushnje kishte një lëvizje të gjërë patriotike.Para se të mblidhej Kongresi ne hoqëm një flamur Italian dhe e grisëm.Aty ishte një tufë e madhe njerëzish dhe italianët nuk guxuan të na preknin me gjithë që bërtisnin por kot.Më kujtohet se njeriu që kujdesej më shumë për thirrjen e Kongresit ishte Eshref Frasheri.Unë e njihja edhe më parë se kishte qënë këtu si inxhinier.Unë isha ngarkuar me detyrën e shpërndarjes së postës në Elbasan,Peqin,Kavajë dhe Durrës, ndërsa Taulla Sinani kishte Tiranën dhe anën e Dibrës e të Shkodrës.Nuk më kujtohet kush ishte tjetër që shkoi në krahinat nga jugu.Veç mbaj mend që ne u ndamë në një mënyrë të tillë që të shkonim aty ku kishim të njohur e të kryenim kështu më mirë punën tonë.Kudo këtë rrugë e bëja me kuaj duke e hequr veten sikur shkoja mik dhe jo suvari.Rrugës kishte plotë rreziqe,por ne ishim të rinjë në atë kohë dhe i kapërcenim.Pastaj nuk donim t’ia dinim shumë se bënim një punë atdhetare.Ditën kur filloi punimet Kongresi ishte e mërkurë dhe bënte pak ftohtë.Në kohën kur zhvillonte punimet Kongresi kishin ardhur njerëz nga vënde të ndryshme të Shqipërisë.Por në Kongres kishte shumë lushnjarë.Unë nuk i kujtoj dot të gjithë por mbaj mend se kishin ardhur disa përfaqësues nga fshatrat.Gjatë kohës që zhvillonte punimet Kongresi ndihej se Lushnja ishte në festë.Kudo shifje flamurë kombëtarë bile flamurë te vegjël u vareshin në gjoks njerëzve nga fëmijet e shkollës.Flamurë të vegjël kishte edhe në sallë,aty ku ishim unjur në bangat e nxënësve.Edhe salla e mbledhjes ishte e zbukuruar mirë.E para ishte fytyra e Skëndërbeut dhe pastaj e Ismail Qemalit.Në mur qe një flamure kombëtarë.Në Kongres kishte rregull.Nuk të pranonin po të mos kishje një shkresë me vete.Ne kishim marrë masa për sigurimin e Kongresit.Kishin ardhur njerëz të armatosur.Disa prej tyre i kishin sjellë vet delegatët për t’i ruajtur gjatë rrugës,por pati edhe nga ata që i thirrëm ne.Më shumë forca kishin ardhur nga Darsia e Dumreja.Në të njëjtën kohë kishte shumë edhe nga zona e fushës por unë nuk jam marrë me forcat.Si përgjegjës për këtë punë ishte caktuar Llazar Bozua.Tërë kodrat rrotull Lushnjes ishin të mbushura me roje.Disa prej rojëve vinin edhe në qytet.Italianët i shihnin po nuk i ndalonin.Më kujtohet kur u muar vesh se Myfit Libohova pat ardhur me ushtri kundër Kongresit.Njerëzit nuk i mbanim dot se ishin gati të lëshoheshin e ta kapnin të gjallë.U nisën disa por nuk e arritën se në vend t’i afrohej Lushnjes ja mbathi për nga Vlora.Qeveria që u zgjodh nga Kongresi ndenji nja 4-5 ditë këtu,pastaj e përcuallëm me këngë ashtu siç dhe i pritëm delegatët.Vanë mjaftë forca nga Lushnja,por më të rëndësishmet ishin forcat e organizuara në Peqin nga Adem Gjinishi”.(3) Në datën 21 Janar 1920 hapi punimet Kongresi Kombëtar i Lushnjes dhe në proçesverbalin e mbledhjes së I-rë  shkruhet ndër të tjera:-Sot dit e Mërkurë 21/I/1920,ora më 10 para dreke tue qënë dita e caktueme për çeljen e Mbledhies Kombiare,me gjith që, nga vonesa e,Letër thirrjevet, nuk kanë arritun shumica e delegatëvet, Delegatët e arritun u mblodhën në Sallën e Mbledhies në Shtëpi të Z.Kaso be Fugës e pasi u ba një lutje prej të përnderëshmit Sheh Ibrahim Karbunarës,Zotni Ferid Vokopola n’emën të Komisionit inisjator të Lushnjes mbajti një ligjeratë për mirsëarjen e Delegatvet.Sh. e ti z.Aqif Pasha Elbasani iu përgjigjë  kësaj ligjërate me fjalë patriotike të flakta .Mas kësaj ceremonie, Komisjoni i përmëndur u hoqë e, Mbledhja fillojë nga punët”.(4) Mbledhja i hapi punimet për herë të II-të në datën 28 Janar 1920 , pasi kishin mbërritur shumica e Delegatëve dhe në proçesverbal shkruhet ndër të tjera:-“Për nderimin e të ndjerit Abdyl Be Ypit, që u asasinua mbi qëllim të ndalimit të Mbledhjes Kombiare ,u vendos që t’i pushojë Kuvëndi punët në këtë ditë e, t’i shkruhet familjes së ndjerit një letër ngushëllimi nga ana e Mbledhjes”.(5)  Në datën 28 janar 1920 Mbledhja Kombëtare e Lushnjes i dërgoi në Durrës një letër ngushëllimi Familjes së të ndjerit inisiatorit  Abdyl bej Ypi.Në këtë Letër të firmosur nga Kryetari i Mbledhjes Kombëtare të Lushnjes Z.Aqif Pashë Elbasani,ndër të tjera shkruhej se:-“Mbledhia Kombiare,për nderin e të ndyerit inisiator,vendosi pushimin e bisedimevet të ditës sotshëme tue ndehun për mbi tryezën e Kryesisë nji napë Zije dhe n’emën t’atdheut  mu tregu ngushëllimet ma të lotushme Z.suaj qi jeni shejat e vlefshëme t’ati patrioti të ndjer ,po i pa harruem  midis shqiptarvet ”.(6) Në datën 31 Janar 1920 Mbledhja Kombëtare zhvilloi mbledhjen e saj të V-të dhe të fundit.Mbledhja e V-të u zhvillua në dy seanca në orë të ndryshme ku njëra në orën 9 para dreke dhe tjetra në orën 3 pas dreke.Në seancën e orës 3 të mbledhjes së V-të do të zgjidhej Senati (Parlamenti I-rë Shqiptar) dhe në procesverbalin e kësaj mbledhje ndër të tjera shkruhet se:-“Çelja e Vtë mas dreke 31.1.920 ………… Mas këti Vendimi z.Xhafer Ypi   D. i Durrësit propozon që, meqënëse Lushnja mori inisjativën për këtë Kongresë ,t’i jepet për nderim e drejta m’u përfaqësu veçanërisht në Senatë. D. i Lushnjes i përndershmi Sheh Ibrahim Karbunara,tue iu falenderit mbledhjes së Kombit,thotë se Lushnja nuk e bani për shpagim por e qujti për detyrë,atherë Z.Eshref Frashëri  D. i Korçës propozon t’i shkruhet popullit Lushnjes një falenderim prej anës së Mbledhies Kombëtare,që të mbetet për kujtim në arqiv të Katundaries së Lushnjes pranohet me trokitje durësh”.(7) Komisioni Posaçëm Inisiator me thirrjen dhe organizmin e Mbledhjes Kombëtare të Lushnjes (Kongresi i Lushnjes) kreu një akt atdhetar e patriotik për mbrojtjen e Pavarësisë dhe territorin e Shqipërisë. 

REFERENCAT

1.     DPA (Katalogu Online),AQSH,Fondi 149 (Kryeministria (Para 7 Prill 1939)),Dosja I-I-48.

2.     DPA (Katalogu Online),AQSH,Fondi 65 (Koleksion fondesh personale (Para vitit 1912)),Dosja 38-1-82.

3.     “Kujtime dhe këngë popullore për luftën çlirimtare të viteve 1918-1920”,Universiteti Shtetërorë i Tiranës,Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë,Instituti i Folklorit,Tiranë 1970.

4.     DPA (Katalogu Online),AQSH,Fondi 149 (Kryeministria (Para 7 Prill 1939)),Dosja I-I-2225 “Procesverbal i mbledhjes së Kongresit të Lushnjes”.

5.     DPA (Katalogu Online),AQSH,Fondi 149 (Kryeministria (Para 7 Prill 1939)),Dosja I-I-2225 “Procesverbal i mbledhjes së Kongresit të Lushnjes”.

6.     DPA (Katalogu Online),AQSH,Fondi 65 (Koleksion fondesh personale (Para vitit 1912)),Dosja 38-2-83.

7.     DPA (Katalogu Online),AQSH,Fondi 149 (Kryeministria (Para 7 Prill 1939)),Dosja I-I-2225 “Procesverbal i mbledhjes së Kongresit të Lushnjes”.

*KEVIN HAXHIU – I diplomuar në Master i Shkencave në “E drejtë Publike” dhe Asist.AVOKAT. Stërnip i Nismëtarit të Kongresit të Lushnjes,Patriotit Bajram Haxhiu.

A duhet të ketë një ceremonial shteteror në Tiranë për ditën e Pavarësisë së Kosovës?

by

Mark Qehaja/

Shkak për këtë reagim u  bë një kronikë e një televizioni në Shqiperi, xhiruar në Kavajë tek busti i  deshmorit të Atdheut Indrit Cara i cili  në Ushtrinë Clirimtare te Kosovës  njihej si  ushtar Kavaja. Ajo që më terhoqi vëmëndjen  ishte që jo vetëm busti i heroit ishte i pa mirmbajtur por asnjë ceremoni nga Bashkia e Kavajës qoftë dhe për të vendosur një tufë lule në nder të qytetarit të tyre hero që me aktin  heroik nderoi Kavajën dhe mbar kombin shqiptar.
 E ndërsa një bashki tjetër  e WATERBURY-it CT., në Shtetet e Bashkuara të  Amerikës organizon cdo vit me 17 Shkurt ceremoni për Pavarsinë e Kosovës me  të ftuar ish luftetar të Ushtrisë Clirimtare të Kosovës, Familjarë të heronjve shoqata atdhetarë e patriotike përsonalitete të Bashkisë e përfaqësues të komunitetit shqiptar etj.
Pjesë e kësaj ceremonie është dhe ngritja e Flamurit të Kosovës  para Bashkisë, nën tingujt e Himnit të Kosovës që nderohet nga të pranishmit dhe trupa policore e Bashkisë së Waterbury-it, CT.
Une isha pjesë e të ftuarve  të kësaj Bashkie ato janë Amerikanë dhe shprehen se janë shumë të nderuar që e bëjnë këtë ceremonial të përvitshëm sepse nderojmë sakrificat për liri të një populli  dhe nderojmë gjithë komunitetin shqiptar të kësaj bashkie. Në Shqipëri  përveç postimeve në rrjetet sociale të drejtuesve kryesorë shtetit, asgjë tjetër!

“Fol Shqip”

by

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë/

“Fol Shqip” – AMA organizon tryezë ndërgjegjësimi me gjuhëtarë e gazetarë për mbrojtjen e gjuhës shqipe nga fjalët e huaja, të panevojshme, në media. Drejtues të UGSH bëhen pjesë e diskutimit.

Autoriteti i Mediave Audiovizive ka organizuar sot tryezën me temë: “Fol Shqip – Të mbrojmë dhe të duam gjuhën shqipe”. Si pjesë e një nisme ndërgjegjësimi të filluar këtë vit, “Fol Shqip”, për mbrojtjen e gjuhës nga përdorimi i fjalëve të huaja, të panevojshme, në media, në këtë tryezë morën pjesë gjuhëtarë të shquar që i janë bashkuar kësaj nisme, gazetarë të medias audioviozive dhe të shkruar, pedagogë e studentë të gazetarisë.

“AMA e ka pasur vazhdimisht në objektiv të punës së saj, respektimin e standardit të gjuhës shqipe nga OSHMA-të dhe trajtimin herë pas here të fenomenit të përdorimit të fjalëve të huaja, të panevojshme, nga gazetarët. Por në fillim të këtij viti, menduam ta çonim më tej, të fillonim një nismë ndërgjegjësimi, duke publikuar çdo javë gjetjet e dala nga vëzhgimi i transmetimeve televizive, për fjalët e huaja të panevojshme, bashkë me gjegjëset e tyre në shqip”, ka thënë në filli të takimit, kryetarja e AMA-s, znj. Armela Krasniqi. “Ishte një surprizë shumë e madhe përkrahja e menjëhershme që iu bë nismës sonë, nga gjuhëtarë e gazetarë, çka na vërtetoi ndjeshmërinë që kemi të gjithë ne, për ruajten e gjuhës tonë. Kjo është arsyeja që jemi këtu, për të bashkëbiseduar, për të rritur ndërgjegjësimin që, me gjithë ngutin që përditshmëria dikton në punën e gazetarëve, kujdesi për gjuhën është i domosdoshëm”.

Tryezës i janë bashkuar edhe gjuhëtarë të njohur, të cilët kanë theksuar përvojat dhe hulumtimet e tyre mbi fenomenin.

“Kur më pyesin studentë dhe dashamirë të shqipes se çfarë qëndrimi duhet mbajtur ndaj fjalëve të huaja, që janë në shtim të vazhdueshëm, u përgjigjem me një figurë letrare e pikërisht: Sa më pak huazime “nga malli”, në pamundësi për t’u bërë ballë huazimeve “nga halli”, ka thënë në fjalën e tij gjuhëtari i njohur, Gjovalin Shkurtaj. “Gjuhësia shqiptare gjithmonë ka qenë dhe mbetet fort e shqetësuar për gjuhën e mjeteve të informimit, që nga akad. Idriz Ajeti, mitiku i madh i gjuhësisë shqiptare, i cili deri në moshën e tij 103-vjeçare që u nda së gjallësh (më 2020), vijoi të kërkojë që mediat të shkruajnë e të flasin bukur, të shqiptojnë qartë, t’u shmangen fjalëve të huaja, të mos bien në vulgarizma, të zbatojnë traditën e urtësisë shqiptare për të folur drejt, por pa sharje, ashpër, por pa fyerje etj. Gjuha shqipe është tipar themelor i kombit shqiptar, prandaj atë duhet ta ruajmë dhe ta mbrojmë, ta shkruajmë e ta flasim sa më thjeshtë e sa më bukur”.

Gjithashut gjuhëtarja e njohur, Linda Mëniku ka bërë një analizë të thelluar mbi prirjen e disa prej mediave kryesore në përzgjedhjen e titujve për emisionet e tyre. “Përdorimi i shprehjeve origjinale në anglisht mund të jetë një stilistike apo edhe një mënyrë e thjeshtë komunikimi, duke e përsëritur shprehjen, pa e menduar se si mund të thuhej më mirë në gjuhë një lehtësi për t’u përsëritur pa përkthyer në mënyrë dembele dhe të lehtë”, ka thënë ajo. “Anglicizmat shpesh vijnë aq shpejt sa nuk ka kohë për t’i përshtatur ato, sepse ato përdoren menjëherë pasi raportohen. Media televizive ndikon në gjuhën e përditshme edhe përmes shprehjeve që përdoren në emisione të ndryshme, por dhe përmes titujve të emisioneve më të suksesshme, të cilat përdoren në jetën e përditshme, edhe pse janë kryesisht kalimtare”.

Anila Omari, gjuhëtare, pjesë e Institutit të Gjuhësisë dhe Letërsisë, ka theksuar rëndësinë e mësimit të gjuhës standarde në shkolla. “Në qoftë se shkolla ua mëson nxënësve gabim gjuhën, ose nuk arrin t’u mësojë gjë sepse tekstet apo mësuesit nuk janë të efektshëm, atëhere do të kemi rezultatet që po shohim në kulturën e gjuhës. Kultura e gjuhës është pjesë e kulturës së përgjithshme dhe kur kjo çalon, atëhere çalon edhe kultura e gjuhës”.

Ndërsa gjuhëtarja Meleq Shopi, përveç analizës së fenomenit të përdorimit të fjalëve të huaja, por edhe të formave të gabuara gramatikore, ka propozuar organizimin edhe të takimeve të tjera të ngjashme, mbështetur në lëndën që vjen nga vëzhgimi i ligjërimit të mediave të shkruara e të folura. “Të bashkëpunohet me Institutin e Gjuhësisë e të Letërsisë të Akademisë së Shkencave dhe të bëhen të njohura për gazetarët e punonjësit e medias vërejtjet dhe kritikat e studiuesve të gjuhësisë. Mbi të gjitha të njihen nga gazetarët edhe botimet e reja të gjuhësisë shqiptare për kulturën e gjuhës dhe të pasqyrohen më gjerë në faqet e gazetave dhe në emisionet apo intervistat në radio e televizion”, ka thënë ajo.

Diskutime me pyetje dhe sugjerime janë bërë edhe nga gazetarët e pranishëm në takim, të cilët janë bërë pjesë aktive, qoftë me trajtimin e fenomenit të përdorimit të fjalëve të huaja të panevojshme në media, qoftë me propozime se si mund të frenohet ky fenomen.

Kryetari i UGSH Aleksandër Çipa duke folur në këtë takim kërkoi që institicionet dhe entet publike duhet të bëhen partnerë me kompanitë e mëdha globale si Googel për të pasur aplikime unifikuese për gjuhën shqipe në internet, duke bashkëpunuar edhe me institucionin e editorit shqiptar në krejt spektrin multimedial të vendit. Madje sipas gazetarit Çipa këto prwktika tashmë janë tejet funksionale në vende të ndryshme të Europës edhe në kuadër të higjienës etike të mediave online dhe hapësirave të rrjeteve sociale.

Në mbyllje, kryetarja e AMA-s, znj. Armela Krasniqi ka bërë me dije së gjatë këtij viti do të punohet me gjuhëtarët për hartimin e një udhëzuesi, me fjalët e huaja që ndeshen rëndom në media dhe gjegjëset e tyre në gjuhën shqipe. Gjithashtu ajo theksoi se kjo është vetëm tryeza e parë që organizohet për këtë qëllim dhe se AMA, jo vetëm do ta vazhdojë këtë nismë, por, në përgjigje të interesit të vetë gazetarëve, është e gatshme të organizojë herë pas here takime të tjëra gjuhëtarë-gazetarë në ambjentet e AMA-s, që i shërbejnë mbrojetjes së gjuhës shqipe nga përdorimi i fjalëve të huaja të panevojshme apo deformime të tjera gjuhësore që ndeshen rëndom në media dhe përditshmëri.