s p – Page 1480 – Dielli

Pema

September 4, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Pema përkufizohet si një bimë që ka një kërcell ose trung të gjatë. Pra, është trungu që ndan pemët nga shkurret, lulet dhe bimët e tjera. Ka rreth tre trilion pemë në Tokë, që arrin në rreth 420 pemë për person. Pyjet mbulojnë rreth 30% të sipërfaqes së Tokës.

Pema më e famshme në botë është Pema Bodhi, e vendosur në Bodh Gaya, Indi. Budistët besojnë se Pema Bodhi është vendi ku Buda mori ndriçimin. Pemët janë spermatofite ose bimë me farëra. Mund të duket e çuditshme, por organet seksuale të pemëve janë të dukshme – lulet e tyre.

Protoshqipishtja *druwa, nga proto-indoevropianishtja *druh nga *dóru u bë dru. Krahasoni greqishten e vjetër drus me kuptimin pyll dhe Druid ishte prift që jetonte në pyll, magjistar ose falltar në fenë e lashtë; fjala është regjistruar për herë të parë nga mesi i shekullit të 16-të në burimet angleze dhe vjen nga latinishtja druidae, druides (drutë), nga galishtja, që lidhet me draoidh ‘tempull në pyll’ .

Sipas Plinit plak, dushku ishte pema e shenjtë e Druidëve, të cilët e prisnin atë ritualisht me një drapër të artë si pjesë e ceremonive të flijimit. Lidhja popullore e druidëve me pemët e lisit rrjedh kryesisht nga tregimi i Plinit.

Përdorimi i Druidit për një anëtar të një grupi që pretendon se përfaqëson ose rrjedh nga kjo fe është regjistruar në fillim të shekullit të 18-të.

Një pyll boreal është një pyll pishe në gjerësinë veriore që njihet shpesh me termin rus, taiga. Nuk ka pyje natyrore boreale në hemisferën jugore. Pemët e dushkut janë anëtarë të familjes së ahut. Me më shumë se 500 lloje, dushqet janë më të bollshme në Amerikën e Veriut: Meksika ka rreth 160 lloje dhe në SHBA rreth 90.

Methuselah është emri i një peme pishe me qime në Kontenë Inyo, Kaliforni që besohet të jetë më e vjetra në botë treth 4,853 vjeç.

Më shumë se gjysma e pyjeve të botës janë brenda kufijve të Rusisë, Kinës, Shteteve të Bashkuara, Brazilit dhe Kanadasë. Në të kundërt, shtetet sovrane të qytetit të Vatikanit, Monakos dhe Naurut nuk kanë pyje.

Madhësia nuk është gjithçka. Edhe pse pemët priren të jenë më të mëdha se shkurret, kjo nuk është gjithmonë kështu. Dallimi kryesor është se shkurret nuk kanë një trung të vetëm. Rreth 15 miliardë pemë priten çdo vit në planet. Me ritmin aktual, do të duhen rreth 200 vjet për të prerë çdo pemë në planet.

“Larja në pyll” është një formë e terapisë natyrore të shëndetit mendor ku një person thjesht kalon kohë në pyje. Aktiviteti është sanksionuar zyrtarisht nga qeveria japoneze, e cila e quan atë ‘shinrin-yoku’, rain forest, pylli i shiut përkufizohet si një pyll që ka një tendë të vazhdueshme, bimësi që varet nga nivelet e larta të lagështisë. Pyjet e shiut mund të jenë tropikale ose të buta.

Sipas gjeologjisë, Toka është rreth 4.5 miliardë vjet e vjetër, por vetëm rreth 385 milion vjet më parë evoluan pemët e para të vërteta.

Ju mund ta mendoni Australinë si pothuajse tërësisht shkretëtira dhe plazhe, por kjo është vetëm një pjesë e tablosë. Pyjet mbulojnë rreth 19% të sipërfaqes së tokës së Australisë. Një dru i vetëm pambuku mund të lëshojë 40 milionë fara në një sezon. Farat më pas mund të notojnë në ajër për ditë të tëra, shumë më gjatë se çdo lloj tjetër farë.

Në mitologjinë norvegjeze/Vikinge, Ygg-drasil ishte emri i një peme gjigante të jetës. Ygg-drasil (druri i jetës) formoi trungun rreth të cilit bazoheshin botët e njerëzve, perëndive dhe gjigandëve.

Mosha e të gjitha pemëve mund të përcaktohet duke parë unazat e tyre të rritjes përmes një seksioni kryq të trungjeve të tyre. Heqja e lëvores mund të deformojë unazat.

Pylli më i famshëm i Brazilit është pylli i shiut i Amazonës, por nuk është i vetmi pyll i shquar në vend. Pylli i Atlantikut shtrihet përgjatë bregut lindor të Brazilit, duke u shtrirë në brendësi të Argjentinës dhe Paraguajit. Ekorajoni përfshin qytete të mëdha si Rio de Zhaneiro dhe Sao Paulo dhe është shtëpia e më shumë se 148 milionë njerëzve.

Jo të gjithë anëtarët e familjes Arecaceae ose palmave janë pemë. Shumë palma janë në fakt shkurre dhe hardhi, por edhe palmat që konsiderohen si pemë, nuk kanë unaza pemësh.

Pyjet e dafinës njihen për lagështi të lartë, por temperatura të buta. Ato gjenden në zona në të gjithë SHBA-në juglindore. Laurel, Misisipi është afër pyjeve të dafinës.

Një pemë e vetme mund të thithë më shumë se 48 kilogramë dioksid karboni çdo vit dhe të lëshojë oksigjen përsëri në ajër. Kjo është arsyeja pse pemët janë të rëndësishme në zonat urbane.

Aktori dhe ikona amerikane, Mr. T, zemëroi banorët e lagjes së tij luksoze Lake Forest, Illinois kur personalisht preu 100 pemë lisi në pronën e tij.

Termi “xhungël” në përgjithësi i referohet pyjeve tropikale të shiut, gjë që është e çuditshme kur merret parasysh origjina e fjalës. Xhungla është fjalë sanskrite që do të thotë “tokë e thatë”.

Veraria “Aquila’s Nest” në Connecticut një Mbretëreshë e Ilirisë dhe Zanë e Maleve

September 4, 2023 by s p

Nga Keze Kozeta Zylo/

Kishim kohë që mendonim si TV “Alba Life” të shkonim për të provuar një gotë verë në Verarinë“Aquila’s Nest” Vineyards, Connecticut.

Gjithë udha ishte me një natyrë magjike, pemët me gjethet e gjelbërta që tundeshin lehtaz nga një fllad amerike, fëshfërinin një muzikë të embel dhe të çonin për në vreshtat e mbjella.

U ndalëm përpara një vreshte ngarkuar plot me rrush të kuq që ishin gati për të vjelë. Sa filloi vjeshta dhe prodhimi do vjelë. Çfarë pamje, çfarë nostalgjie ishte përpara syve tanë, kujtoja vreshtat plot, dikur në Mezhgoranin tim dhe Arrëz të Madhe, Tepelenë. Befasuese ishin që të gjithë vilet e rrushit të mbeshtjella si me napë, ku mësuam prej pronarëve se i kishin vendosur për të mos i çukitur zogjtë…

Hyrja për në Verari të mrekullonte, ngjyrat ndezëse të çadrave mbi karriget, pemët në sfond që dukeshin si një mal i lartë, disa shiltѐ të shtruara në tokë doemos të jepnin strofat e shtruara dikur të Devollit apo të Korçës, origjinën e pronarëve të kësaj Verarie.

Pronarët e kësaj kantine prej 41 hektarësh janë znj. Neviana Zhgaba me një fytyrë të freskët vajzëore dhe z. Ardian Llomi një djalë i gjatë plot kulturë, të cilët blenë ish fermën 200-vjeçare në vitin 2016.

Gjate intervistës ata thanë se ishin frymëzuar nga Devolli dhe Korça duke ndërthur, historinë, mitologjinë, artin e Shqipërisë me të Mesdheut, astronominë e yjeve. Ata janë të mirë edukuar nga shteti amë dhe të integruar plot kulturë në Amerikë.

Në hyrje të mirëpret një statujë e bukur gruaje e cila me kupat e verës në dorë derdh papushim verën e bardhë dhe të fton të pish një kupë verë. Znj. Neviana dhe z. Ardian thanë se kjo punishte ofron një përzgjedhje të verërave më të mira të Connecticut.

Në vitin 2019 shijuam korrjen tonë të parë, duke ofruar tani nëntë verëra sezonale.

Peizazhi deri diku me një skenë tipike bukolike tërheq vizitorët, por në këtë ditë të shtunë vura re se shumica ishin të rinj, vajza elegante dhe djem të rinj sportiv që kishin ardhur grupe grupe për t’u qetësuar mes këtij oazi natyror magjik.

Brenda Verarisë shijuam një stil autentik veçanërisht të një faqeje muri që ishte tipike shqiptare. Në ballë të tyre ishte Heroi Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbej, Nënë Tereza, punime të nënës se saj dhe gjyshes, kostumi kombëtar i djalit i cili e kishte veshur kur ishte gjashtë vjeç etj. Dritëzat e diellit që hynin nga godina si një hambar i mbushur plot me drithëra e ndriçonin dhe e bënin më me shkelqim këtë faqe ballore të murit.

Një piano e bukur ka zënë vend në mes të dhomës duke krijuar pak romancë dhe intimitet nën gotën e verërave të shijshme të sjella nga duarartët e çifitit simpatik.

Z. Ardian na ftoi të vizitonim dhomën ku ishin fuçitë linox të blera nga Italia dhe ishin mbushur me verëra të ndryshme të etiketuara sipas llojit. Ai rrefeu për mirëmbajtjen, procesin, temperaturën dhe kujdesin e madh që tregonin. Ai tha se unë jam frymëzuar nga puna e babait në fshat, por këtu m’u dha mundësia e madhe për të blerë tokat dhe për të hapur këtë Verari të madhe që ju po e vizitoni.

Ajo që më beri pershtypje ishte se Neviana nuk e kishte lënë punën e saj, profesionin me të cilin ishte integruar në Amerikë. Neviana është drejtore ne Digital Finance dhe Analytics Agile me 12 vjet përvojë në General Electric dhe Bank of New York Mellon.

Neviana është anëtare e Bordit të Drejtorëve të Grupit të Përdoruesve të Zhvilluesve dhe Teknologjisë Oracle, Anëtare e Bordit të Këshilltarëve të Shkollës së Inxhinierisë të Universitetit Fairfield dhe Bashkëthemelues i Aquila’s Nest Vineyards.

Aquila’s Nest është votuar për dy vjet si Veraria më e mirë në CT, 2022-2023.

Duke pirë nga një kupë verë të pagëzuar me emrat si: “Mbretëreshën e Ilirise” dhe “Zana e Maleve” të dhuruara nga pronarët më shfaqeshin si vegim diku në horizont me një diell si portokalle e artë, poetët e famshëm që nga antikiteti që i kanë kënduar verëave të ndryshme.

Natyrshëm ndërmend më vinte thënia e poetit botëror Lord Byron rreth pijes së verës, i cili vizitoi Tepelenën dhe u magjeps nga muzgu i perendishëm i saj, ka thenë se:

“Vera gëzon të trishtuarin, gjallëron të moshuarin, frymëzon të rinjtë dhe bën te lodhurin të harrojë mundin e tij”.

Pija nje kupë vere nga Zana e maleve, dhe kujtoja Gjergj Fishtën e Madhe tek Lahuta e Malcis që e ka pasur Zanën burim frymëzimi. Zana është një figurë mitologjike shqiptare që zakonisht lidhet me malet, burimet dhe përrenjtë, pyjet, bimësinë dhe kafshët, e ndonjëherë me fatin. Zana mendohet të ketë qenë fillimisht një hyjni pararomake dhe një perëndeshë ilire ekuivalente e Artemidës së Lashtë Greke dhe Dianës romake.

Ishte një ditë e bukur pushimi dhe një fillim i mbarë sezoni të shijonim bukuritë e një Verarie nga dy pronarë shqiptarë, një Verari që qëndron si një yll i shndritshëm midis bizneseve amerikane.

Mijëra njerëz mbeten të bllokuar në festivalin Burning Man në shkretëtirën e Nevadës

September 4, 2023 by s p

Albano Kolonjari/

Mijëra njerëz mbeten të bllokuar në festivalin Burning Man në shkretëtirën e Nevadës pasi shirat e dendur përmbytën zonën dhe krijuan baltë të dendur deri në kyçin e këmbës, e cila ngjitet në këpucët e kampistëve dhe gomat e automjeteve.

Pjesëmarrësve iu tha të strehoheshin në shkretëtirën e shkëmbit të zi dhe të ruanin ushqimin, ujin dhe karburantin pasi një stuhi shiu përfshiu zonën, duke i detyruar zyrtarët të ndalonin çdo hyrje ose dalje nga festivali.

“Disa më shumë se 70,000 njerëz,” mbetën të bllokuar të shtunën, Sgt. Nathan Carmichael, me Zyrën e Sherifit të Qarkut Pershing, i tha CNN të dielën në mëngjes. Disa njerëz janë larguar nga vendi duke u larguar, por “shumica e RV-ve janë ngecur në vend,” tha ai.

Të dielën në mëngjes, organizatorët e ngjarjes thanë se rrugët mbetën të mbyllura pasi ato ishin “shumë të lagura dhe me baltë” dhe moti më i pasigurt kishte gjasa në rrugë. Ndërsa disa automjete mundën të largoheshin, të tjera u mbërthyen në baltë, thanë organizatorët në faqen e internetit të ngjarjes.

“Ju lutemi, MOS vozisni në këtë kohë,” shtuan ata. “Ne do t’ju informojmë për ndalimin e drejtimit të automjetit pasi ky front i motit të largohet nga zona.” Aktualisht nuk kemi një kohë të parashikuar që rrugët të jenë mjaft të thata që RV-të ose automjetet të lundrojnë në mënyrë të sigurtë”, thanë organizatorët e Burning Man në një deklaratë të së shtunës në mbrëmje. “Dita e hënë vonë do të ishte e mundur nëse kushtet atmosferike janë në favorin tonë. Mund të jetë më shpejt.”

Organizatorët vunë në dukje se shiu që bie në një playa tashmë të ngopur gjatë natës dhe të dielën “do të ndikojë në sasinë e kohës që duhet që playa të thahet”.

Për momentin, porta dhe aeroporti në Black Rock City mbeten të mbyllura dhe nuk lejohet vozitje brenda ose jashtë qytetit, përveç automjeteve të urgjencës, thanë organizatorët në mediat sociale. Black Rock City është një metropol i përkohshëm që ngrihet çdo vit për festivalin dhe vjen me infrastrukturë emergjente, sigurie dhe sanitare.

Shiu “e bëri praktikisht të pamundur që mjetet e motorizuara të përshkojnë playa,” tha Zyra e Sherifit të Qarkut Pershing, duke vënë në dukje se njerëzit u këshilluan të strehoheshin në vend derisa toka të thahet mjaftueshëm për të lëvizur në mënyrë të sigurt.

Automjetet që përpiqen të largohen do të ngecin në baltë, thanë organizatorët e Burning Man të shtunën. “Do të pengojë Exodus-in nëse kemi makina të bllokuara në rrugë në zonat tona të kampingut, ose në rrugën e portës jashtë qytetit”, shtuan organizatorët.

“Nëse jeni në BRC, ju lutemi strehohuni në vend dhe qëndroni të sigurt,” thanë organizatorët.

Stuhitë dhe shirat e dendur nëpër Nevada përmbytën pjesë të tjera të shtetit dhe mund të kenë çuar në një tjetër vdekje. Në Las Vegas, autoritetet gjetën një person që nuk reagonte dhe “të ngatërruar me mbeturina”, të shtunën në mëngjes, i cili besohet të jetë “një viktimë e mbytjes”, sipas Jace Radke, një zëdhënës i qytetit. Një hetim është duke vazhduar, tha Radke në një njoftim për shtyp. Kushtet e vështira, por disa mbeten pozitive

Disa pjesëmarrës të festivalit ecën me kilometra në këmbë në baltën e dendur për të arritur në rrugët kryesore, ndërsa të tjerë qëndruan në kampet e tyre, duke shpresuar që kushtet të përmirësoheshin.

Hannah Burhorn, një pjesëmarrëse për herë të parë në festival, i tha CNN se njerëzit po ecnin nëpër baltë zbathur ose me çanta të lidhura rreth këmbëve.

“Njerëzit që janë përpjekur të kalojnë me biçikletë dhe kanë ngecur sepse ka të bëjë me thellësinë e kyçit të këmbës”, tha Burhorn. Balta është aq e trashë sa “ngjitet në këpucët tuaja dhe e bën atë pothuajse si një çizme rreth çizmes suaj”, shtoi ajo.

Është e paqartë saktësisht se sa njerëz janë të bllokuar në festival, por zakonisht më shumë se 70,000 njerëz marrin pjesë në ngjarjen njëjavore. Ai do të mbahet nga 28 gusht deri më 4 shtator të këtij viti.

Nuk kishte asnjë raportim për lëndime që nga pasditja e së shtunës, tha për CNN Sean Burke, drejtori i menaxhimit të urgjencës për Qarkun Pershing.

Amar Singh Duggal dhe miqtë e tij arritën të largoheshin nga festivali pasi ecën rreth 2 milje në baltë, tha ai për CNN. Ai vlerësoi se atyre iu deshën rreth 2 orë për të arritur në një rrugë kryesore, ku ata organizuan që t’i merrnin dhe t’i çonin në Reno, rreth 120 milje me makinë nga terreni i ngjarjes. Megjithatë, kushtet e këqija nuk e kanë ndalur krijimtarinë, tha Burhorn, i cili kishte udhëtuar nga San Francisko.

“Njerëzit po ndërtojnë skulptura balte,” tha ajo.

Andrew Hyde, një tjetër pjesëmarrës i mbërthyer në Burning Man, tha se pavarësisht nga kushtet me baltë që e bëjnë të vështirë ecjen, moti e ka kthyer kuptimin e ngjarjes në rrënjët e tij.

“Ju dilni këtu për të qenë në një klimë të ashpër dhe përgatiteni për këtë,” i tha Hyde Paula Newton të CNN. “Pra, në shumë mënyra, të gjithë këtu thjesht u bënë miq me fqinjët e tyre dhe kjo është një ngjarje e komunitetit.”

Morali në ngjarje është në rregull dhe në përgjithësi nuk ka panik midis të pranishmëve, tha Hyde, duke përshkruar muzikën që kthehet brenda natës.

Megjithatë, ka shqetësime për reshjet shtesë që shkaktojnë vonesa dhe të panjohurat për përkeqësim të kushteve.

“Unë mendoj se shqetësimi është nëse kemi një shi tjetër,” tha ai. “Njerëzit duhet të kthehen në punët e tyre, në përgjegjësitë që kanë në shtëpi.” Organizatorët njoftuan të shtunën mbrëma se do të vendosin rimorkio celulare në pozicione të ndryshme, duke konfiguruar sistemin Wi-Fi të organizatës për akses publik dhe duke vendosur autobusë në Gerlach aty pranë për të marrë njerëzit që mund të largohen nga Playa në Reno.

“Ky nuk ka të ngjarë të jetë një operacion 24-orësh në këtë kohë,” tha festivali në një deklaratë në faqen e tij të internetit.

Organizatorët po furnizojnë gjithashtu mjete me katër rrota dhe goma për të gjithë terrenin për të ndihmuar në transportimin e situatave mjekësore dhe situatave të tjera urgjente në pikën e zezë.

Ka pasur njerëz që kanë arritur të ecin në një rrugë kryesore dhe kanë pritur transportin nga organizatorët e festivalit të shtunën mbrëma, tha Zyra e Sherifit të Qarkut Pershing.

Burimet janë sjellë nga e gjithë Nevada veriore për të ndihmuar njerëzit me nevoja mjekësore në bazë të ngjarjes, tha zyra e sherifit.

“Burning Man është një komunitet njerëzish që janë të përgatitur të mbështesin njëri-tjetrin”, tha Burning Man në faqen e saj të internetit. “Ne kemi ardhur këtu duke e ditur se ky është një vend ku ne sjellim gjithçka që na nevojitet për të mbijetuar. Është për shkak të kësaj që ne të gjithë jemi të përgatitur mirë për një ngjarje moti si kjo.”

“Ne kemi bërë stërvitje tavoline për ngjarje si kjo,” shtuan organizatorët. “Ne jemi të angazhuar me kohë të plotë në të gjitha aspektet e sigurisë dhe shikojmë përpara Eksodin tonë si prioritetin tonë të ardhshëm.”

Presidentja Osmani u prit në takim nga Presidenti i Shqipërisë, Bajram Begaj

September 4, 2023 by s p

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani ka filluar vizitën dy ditore shtetërore në Shqipëri me ç`rast është pritur me nderimet më të larta shtetërore nga presidenti Bajram Begaj.

Në takim me Presidentin Begaj, Presidentja Osmani ka falënderuar Shqipërinë për mbështetjen ndaj Kosovës në të gjitha etapat e përpjekjeve për liri, pavarësi dhe shtetndërtim.

Presidentja Osmani ka shtuar nevojën e rritjes së koordinimit të vazhdueshëm dhe paraprak në politikën e jashtme në raport me interesat e të dy shteteve, por edhe të rajonit e me gjerë.

“Kosova dhe Shqipëria kanë një lidhje unike historike, kulturore dhe kombëtare, lidhje kjo e fortë dhe e pathyeshme. Përballë sfidave, ne duhet të qëndrojmë të bashkuar, duke u fokusuar në qëllimin tonë madhor: integrimin e shteteve tona në familjen euroatlantike”, ka theksuar Presidentja Osmani.

Sipas Presidentes Osmani, Kosova është e përkushtuar ta fuqizojë pozicionin e saj ndërkombëtar, duke shtyrë më tej synimin për njohje të reja dhe anëtarësim në organizata ndërkombëtare. Prandaj, në këtë kontekst, Presidentja Osmani ka shtruar nevojën e vazhdimit të mbështetjes nga ana e Shqipërisë.

“Kjo sfidë kërkon përkushtim dhe veprime të sinkronizuara për njohje të reja dhe anëtarësime në organizata ndërkombëtare. Si në të kaluarën, presim që Shqipëria të jetë zëri ynë në vendet dhe forumet ku ende nuk jemi pjesë”, ka theksuar Presidentja Osmani.

Më tej, Presidentja përmendi anëtarësimin në Këshillin e Evropës, NATO, BE, por edhe organizata të tjera ndërkombëtare. “Anëtarësimi i Kosovës në NATO si synim afatgjatë dhe përfshirja sa më parë në Programin e Partneritetit për Paqe te NATO-s janë garanci për paqe dhe siguri në rajon dhe kontinentin tonë. Fakti që Shqipëria tashmë është anëtare e NATO-s krijon siguri më të madhe në gjithë rajonin tonë e në veçanti në Kosovë”, theksoi Presidentja Osmani.

Në raport me zhvillimet politike dhe të sigurisë në vend, Presidentja Osmani theksoi se Kosova, përkundër sfidimit të hapur në rrafshin e sigurisë dhe institucional nga Serbia, ajo vazhdon të jetë e përkushtuar ndaj procesit të dialogut, si dy shtete të pavarura dhe fqinje. Sipas Presidentes Osmani rezultati përfundimtar i tij duhet të jetë njohja reciproke dhe ruajtja e integritetit territorial, sovranitetit, rendit kushtetues dhe funksionalitetit institucional të Republikës së Kosovës.

ChatGPT- Premtimet dhe rreziqet e inteligjencës artificiale

September 4, 2023 by s p

Nga Rafael Floqi/

Titulli në faqen e parë të faqes së “New York Times- Sunday Opinion” në fillim të korrikut nuk mund të ishte më i ashpër apo më kërcënues se ky: “Kërcënimi i vërtetë i inteligjencës artificiale: Teknologjia e farkëtuar nga tregjet private, nuk do t’i zgjidhë problemet e botës. Ajo vetëm do t’i përforcojë ato.” Nëse kjo deklaratë nuk ju tërheq vëmendjen, ka të ngjarë që asgjë të mos u bëjë pwrshtypje .

Do të ishte e vështirë të identifikohej një teknologji për të cilën është folur dhe shkruar mw shumw sesa ato nën ombrellën e inteligjencës artificiale ose AI, por….

Çfarë është AI?

Le ta pyesim Chat GPT?

“AI, ose Inteligjenca Artificiale, përfshin simulimin e inteligjencës njerëzore në pajisje ose sisteme kompjuterike. Kjo përfshin zhvillimin e algoritmeve, softuerit dhe pajisjeve që lejojnë makinat të kryejnë detyra që zakonisht kërkojnë inteligjencë njerëzore, si zgjidhja e problemeve, mësimi, arsyetimi, perceptimi, kuptimi i gjuhës natyrale dhe marrja e vendimeve.

Sistemet AI mund të kategorizohen në dy lloje kryesore:

AI e ngushtë (AI e dobët): AI e ngushtë është projektuar për të kryer një detyrë specifike ose një set të ngushtë të detyrave. Ajo vepron në një fushë të kufizuar dhe nuk posedon inteligjencë të përgjithshme ose ndërgjegjësi. Shembuj të AI-së së ngushtë përfshijnë asistentët virtualë personalë si Siri dhe Alexa, sistemet e rekomandimit në platforma si Netflix dhe Amazon, dhe makinat e vetëndihmës.

AI e përgjithshme (AI e fuqishme): AI e përgjithshme, e njohur edhe si AI e fuqishme ose AGI (Inteligjenca Artificiale e Përgjithshme), përfshin sisteme AI që kanë aftësinë të kuptojnë, mësojnë dhe aplikojnë njohurinë në një gamë të gjerë detyrash dhe fushash, në mënyrë të ngjashme me inteligjencën njerëzore. AGI, nëse arritet, do të kishte kapacitetin për të kryer çdo detyrë intelektuale që një njeri mund të bëjë. Në ditët e mia të fundit të njohurive në shtator 2021, AGI e vërtetë ende nuk ishte realizuar dhe mbeti një subjekt i vazhdueshëm i hulumtimit dhe zhvillimit.”

The kjo pergjigje na vjen vete nga vete Ai.

Termi “AI” përdoret përgjithësisht për të përfshirë të dhëna të mëdha, inteligjencën artificiale dhe mësimin e makinerive, një trifekt i teknologjive që ndikojnë në jetën tonë sot dhe premtojnë të kenë një efekt edhe më të thellë në të ardhmen. Mjerisht ka shumë më shumë nxehtësi sesa dritë kur teknologjitë e AI diskutohen në media.

Artikulli i përmendur më lart është një shembull. Ai vëren, për shembull: “Më shumë se 350 drejtues të teknologjisë, studiues dhe akademikë nënshkruan një deklaratë duke paralajmëruar për rreziqet ekzistenciale të inteligjencës artificiale. Ata thanë se zbutja e rrezikut të zhdukjes nga A.I. duhet të jetë një prioritet global krahas rreziqeve të tjera në shkallë shoqërore si pandemitë dhe lufta bërthamore.”

Unë dyshoj se ne të gjithë pajtohemi se shprehja “rreziku i zhdukjes” është diçka mjaft e fortë.

Një artikull tjetër me titull: “Robotët e zotëruar? Ndoshta jo,” citoi Alex Garland, regjisor i filmit Ex Machina, i cili foli për inteligjencën artificiale dhe citoi disa liderë të industrisë së teknologjisë. Fizikani teorik Stephen Hawking na tha se “zhvillimi i inteligjencës artificiale të plotë mund të shënojë fundin e racës njerëzore”.

Elon Musk: Rreziqet e AI

Elon Musk, shefi ekzekutiv i Tesla, na tha se A.I. ishte “potencialisht më e rrezikshme se armët bërthamore”. Steve Wozniak, një bashkëthemelues i Apple, na tha se “kompjuterët do të marrin pushtetin nga njerëzit” dhe se “e ardhmja është e frikshme dhe shumë e keqe për njerëzit”. Gjëra më të forta. Kohët e fundit, ardhja e teknologjive të fuqizuara nga AI si ChatGPT, Bard dhe Bing kanë shkaktuar shqetësime në lidhje me AI.

A është çudi që publiku i gjerë është bërë skeptik – apo edhe i frikësuar – ndaj AI dhe pse shumë po bëjnë thirrje për një ndalim të plotë të zhvillimit të tij?

Frika e pajustifikuar

Ne e bazojmë këtë mendim në vitet e hulumtimit që është shfaqur në shumë artikuj në revista profesionale, punime të shumta të paraqitura në konferenca profesionale dhe në dy libra, “AI në luftë: Si të dhënat e mëdha, inteligjenca artificiale dhe mësimi i makinerisë po ndryshojnë luftën detare” dhe i ardhshëm, “Algoritmet e Harmagedonit: Ndikimi i inteligjencës artificiale në të ardhmene Luftërave Wars” (të dyja nga U.S. Naval Institute Press).

Ekziston një thënie që i atribuohet H. L. Mencken: “Për çdo problem kompleks ka një përgjigje që është e qartë, e thjeshtë dhe e gabuar”. Pavarësisht nga ky kujdes, është mjaft e thjeshtë të shkosh në fund të frikës rreth AI dhe të sugjerosh se ekziston një mënyrë e thjeshtë për të zbërthyer shqetësimet në lidhje me inteligjencën artificiale nëse pranojmë faktin se termi AI është shumë i gjerë dhe përfshin shumë gjera,

AI i ngushtë ose i dobët

Sistemet aktuale të AI, të referuara shpesh si “AI i ngushtë” ose ndonjëherë “AI i dobët” janë ato që ekzistojnë sot. Këto algoritme sugjerojnë përgjigje të sakta në një email, përfundoni fjalinë tuaj në një email, ofrojnë sugjerime për blerje në faqe të ndryshme interneti, mposhtni kampionët në shah ose në shfaqje lojërash ose shumë detyra të tjera që ndodhin në jetën tonë të përditshme dhe shpesh ndodhin pa vetëdijen tonë.

Shumë avokatë të teknologjisë – dhe gjithnjë e më shumë publiku i gjerë – besojnë se AI i ngushtë mund dhe do të evoluojë në “inteligjencë të përgjithshme artificiale” (AGI).

Siç thekson artikulli i New York Times: “AGI nuk ekziston ende, por disa kanë frikë se mund të jetë. Megjithatë, kjo do të thotë se teknologët do të ndërtojnë sisteme që janë përgjithësisht më të zgjuar se njerëzit.”

Hype ka tejkaluar realitetin

Dhe aty shtrihej fërkimi. Hipe e ka tejkaluar realitetin. Ne do të duhet të bindim veten se njerëzit do të kenë mjetet (aktualisht, shumë të dyshimta) dhe dëshirën (përsëri, pse do ta bënin këtë?) për të krijuar makina që do të mposhtin aftësitë tona njerëzore, do të pushtojnë botën dhe do t’i japin fund njerëzimit sepse ne njerëzit nuk jemi më të nevojshëm.

Këta skenarë distopikë janë lëndë e fantashkencës, por për disa arsye, shumë njerëz marrin hapin që nëse kompjuterët mund të mposhtin lojtarët profesionistë në Texas Hold ‘Em Power, ata do të vendosin disi të bëhen shumë të fuqishëm për t’u kontrolluar.

Ndërsa ekziston një term popullor, “Kurrë mos thuaj kurrë”, këtu janë paratë tona: ne njerëzit jemi shumë të zgjuar dhe nuk do të vendosim të ndërtojmë kompjuterë që madje i afrohen ndërgjegjes njerëzore.

Së fundi, ia vlen të kujtojmë se për shkak të përfitimeve të mrekullueshme që teknologjia e fundit i ka dhuruar njerëzimit, ne kemi një tendencë për të hyrë në bujë teknologjike.

Për të siguruar vetëm një ekzagjerim të vogël, Jo mw shumë, se një dekadë më parë, legjione ekspertësh të teknologjisë, kapitalistë sipërmarrës, zyrtarë qeveritarë dhe shumë të tjerë parashikuan se makinat pa shofer do të ishin të kudogjendura sot në autostradat tona. Kjo nuk ka ndodhur dhe ndërsa vdekjet e shkaktuara nga makinat pa shofer janë rritur, vizioni i nxitur nga zhurma për një të ardhme të makinave pa shofer është zhdukur.

Ne mund të menaxhojmë AI. Ai nuk do të na menaxhojë ne

Në marrëdhëniet në zhvillim midis teknologjisë dhe shoqërisë, njerëzit kanë treguar se janë tepër të adaptueshëm. Ajo që dikur na la pa frymë, së shpejti integrohet në jetën tonë të përditshme.

Ka disa teknologji të AI që presin mënjanë tani por që premtojnë shume. Të katërta këto që ne mendojmë se po presin në krahë janë GPT e nivelit tjetër, robotë humanoidë, avokatë me AI dhe shkenca të drejtuara nga AI. Zgjedhjet tona duken të gatshme nga pikëpamja teknologjike, por nëse ato plotësojnë të tre kriteret që përmendëm është një çështje tjetër. Ne zgjodhëm këto katër sepse ishin ato që vazhdonin të dilnin në hulumtimet tona për përparimin me teknologjitë AI.

Ndihma ligjore me AI

Kompania fillestare DoNotPay pretendon se ka ndërtuar një chatbot ligjor – i ndërtuar mbi teknologjinë LLM – që mund të këshillojë të pandehurit në gjykatë.

Kompania kohët e fundit tha se do të lejojë sistemin e saj të AI të ndihmojë dy të pandehur të luftojnë në gjyq për gjobat e tiketave për shpejtësi në kohë reale. I lidhur nëpërmjet një kufjeje, AI mund të dëgjojë procedurat dhe të pëshpërisë argumente ligjore në veshin e të pandehurit, i cili më pas ia përsërit ato me zë të lartë gjyqtarit.

Pas kritikave dhe një padie për ushtrimin e ligjit pa licencë, startup-i shtyu debutimin e AI-së në sallën e gjyqit. Prandaj, del se potenciali për teknologjinë nuk do të vendoset nga kufizimet teknologjike apo ekonomike, por nga autoriteti i sistemit ligjor.

Avokatët janë profesionistë të paguar mirë dhe kostot e procesit gjyqësor janë të larta, kështu që potenciali ekonomik për automatizim është i madh. Megjithatë, sistemi ligjor amerikan aktualisht duket se kundërshton që robotët të përfaqësojnë njerëzit në gjykatë.

Mbështetje kërkimi shkencor me AI

Shkencëtarët po i drejtohen gjithnjë e më shumë nga AI për njohuri. Mësimi i makinerisë, ku një sistem AI e përmirëson atë që bën me kalimin e kohës, po përdoret për të identifikuar modelet e të dhënave. Kjo u mundëson sistemeve të propozojnë hipoteza të reja shkencore – shpjegime të propozuara për dukuritë në natyrë. Këto madje mund të jenë në gjendje të tejkalojnë supozimet dhe paragjykimet njerëzore.

Për shembull, studiuesit në Universitetin e Liverpulit përdorën një sistem të mësimit të makinerive të quajtur rrjet nervor për të renditur kombinimet kimike për materialet e baterive, duke I udhëhequr eksperimentet e tyre dhe duke kursyer kohë.

Kompleksiteti i rrjeteve nervore do të thotë se ka boshllëqe në të kuptuarit tonë se si ata në të vërtetë marrin vendime – si ashtuquajturi problem i kutisë së zezë. Megjithatë, ka teknika që mund të hedhin dritë mbi logjikën pas përgjigjeve të tyre dhe kjo mund të çojë në zbulime të papritura.

Ndërsa AI aktualisht nuk mund të formulojë hipoteza në mënyrë të pavarur, ajo mund të frymëzojë shkencëtarët që t’u qasen problemeve nga këndvështrime të reja.

AutoGPT

Së shpejti do të shohim më shumë versione të reja të chatbots AI, bazuar në teknologjinë më të fundit LLM, të njohur si GPT-4. Do të shohim që AI që mund të trajtojë lloje të ndryshme të dhënash, si imazhe dhe të folura, si dhe tekst. Këto quhen sisteme multimodale.

Por le të shohim pak më tej në të ardhmen. Auto-GPT, një mjet i avancuar i AI i lëshuar nga Significant Gravitas, tashmë po bën bujë në industrinë e teknologjisë.

Auto-GPT-së i jepet një qëllim i përgjithshëm, si p.sh. planifikimi i një feste ditëlindjeje, dhe e ndan atë në nën-detyra të cilat më pas i kryen vetë, pa kontributin e njeriut. Kjo e veçon atë nga ChatGPT.

Auto-GPT përfshin agjentë ose sisteme të AI që marrin vendime bazuar në rregulla dhe qëllime të paracaktuara. Pavarësisht kufizimeve të instalimit, një funksionaliteti i tillë problemi kur përdoret me Windows, Auto-GPT tregon një potencial të madh në aplikacione të ndryshme.

Robotët humanoidë

Robotët humanoidë – ata që duken dhe lëvizin si ne – kanë avancuar ndjeshëm që nga Sfida e parë e Robotikës Darpa në 2015, një konkurs ku ekipet ndërtuan robotë për të kryer një sërë detyrash komplekse të vendosura nga organizatorët. Këto përfshinin daljen nga një makinë, hapjen e një dere dhe shpimin e një vrime në një mur. Shumë luftuan për të arritur objektivat.

Megjithatë, startup-et tani po zhvillojnë “humanoidë” të aftë për të kryer detyra si këto dhe duke u përdorur në magazina dhe fabrika.

Përparimet në fushat e inteligjencës artificiale si vizioni kompjuterik, si dhe në bateritë me energji të dendur që ofrojnë shpërthime të shkurtra të rrymës së lartë, i kanë mundësuar robotëve të lundrojnë në mjedise komplekse, duke ruajtur ekuilibrin në mënyrë dinamike – në kohë reale. Imagjinoni AI, një kompani që ndërton robotë humanoidë për punë në magazinë, ka siguruar tashmë 70 milionë dollarë (55 milionë £) në financim investimi.

Kompani të tjera, duke përfshirë 1X, Apptronik dhe Tesla, po investojnë gjithashtu në robotë humanoidë, gjë që tregon se fusha po piqet. Robotët humanoidë ofrojnë përparësi ndaj robotëve të tjerë në detyrat që kërkojnë lëvizje, manovrim dhe përshtatshmëri, sepse pjesërisht, ata do të operojnë në mjedise që janë ndërtuar rreth nevojave njerëzore.

Por le të ndahemi me humor nga AI, kjo është një satirë e krijuar me Chat GPT,

Obobo AI

Një njeri me trishtim e shikon AI-n,

Ndjen frikë në shpirt, i bëhet një fiksim.

“Robotët dhe kompjuterët,” obobo AI…

“Po na zbulojnë sekretet, s’ ka shpëtim!”

Dhe prapë luan me smartfonin e djalit,

Se kupton, që dhe ai është AI gjithsesi.

Edhe shtëpinë Aleksa e mban zgjuar

Dhe prapë i përdor, obobo i terrorizuar.

Por pse kur lajmi vjen nga AI

Ju bëheni paranojak, dhe mendon ,kuku

“A është ky lajm i vërtetë?” Sepse…

aq sa dhe ju mund tw gabojë, obobo AI…

Ndaj, mëso, përparo dhe zhvillohu,

Sepse AI është e ardhmja, nuk ka dyshim

ndaj, do ta duhet ta pranosh si zhvillim

Dhe mjaft tani , me Obobo AI….

Duke parë larg

Suksesi afatgjatë i këtyre katër drejtimeve do të varet nga më shumë se vetëm fuqia llogaritëse. Robotët humanoidë mund të dështojnë të fitojnë tërheqje nëse kostot e prodhimit dhe mirëmbajtjes së tyre tejkalojnë përfitimet e tyre. Avokatët e AI dhe asistentët e chatbot-it mund të kenë një efikasitet të jashtëzakonshëm. Megjithatë, miratimi i tyre mund të ndërpritet nëse vendimmarrja e tyre bjerë ndesh me “busullën morale” të shoqërisë ose pse ligjet nuk pajtohen me përdorimin e tyre.

Vendosja e një ekuilibri midis efektivitetit të kostos dhe vlerave të shoqërisë është thelbësore për të siguruar që këto teknologji të lulëzojnë vërtet.

Funksionalitetet mahnitës të modeleve të mëdha gjuhësore (LLM) si ChatGPT ishin, vetëm disa muaj më parë, mishërimi i AI-së së fundit. Ata tani janë në rrugën e duhur për të qenë thjesht shtesa dhe shtesa për redaktuesit tanë të tekstit dhe motorët e kërkimit.

Së shpejti do ta gjejmë veten duke u mbështetur në aftësitë e tyre dhe do t’i përfshijmë ato pa probleme në rutinat tona. Megjithatë, ky ambientim i shpejtë na lë me një pyetje të vazhdueshme: çfarë vjen më pas? Ndërsa pritshmëritë tona ndryshojnë, ne mbetemi të pyesim për inovacionin e radhës që do të pushtojë imagjinatën tonë.

Njerëzit do të përpiqen të arrijnë të gjitha llojet e gjërave të zgjuara – dhe jo aq të zgjuara – me AI. Shumë ide do të dështojnë, të tjerat do të kenë një ndikim të qëndrueshëm.

Topi ynë i kristalit nuk është shumë më i mirë se i yti, por ne mund të përpiqemi të mendojmë për atë që do të vijë më pas në një mënyrë më të strukturuar. Që AI të ketë një ndikim të qëndrueshëm, ajo duhet të jetë jo vetëm teknologjikisht e realizueshme, por edhe ekonomikisht e qëndrueshme dhe normativisht e pranueshme – me fjalë të tjera, ajo të përputhet me vlerat që kërkon shoqëria që ne t’i përshtatemi.

The ne fund i thashë AI: Shkruaj një paragraf qw përfundon artikullin per AI dhe ChatGPT, shkroi :

Në një botë ku teknologjia e inteligjencës artificiale vazhdon të evoluojë me një ritëm të shpejtë, sfidat dhe mundësitë që sjell ai janë të pakufishme. AI ka potencialin për të ndryshuar mënyrën si jetojmë, punojmë dhe ndihmojmë në zgjidhjen e sfidave globale. Megjithatë, kjo teknologji vjen edhe me sfida të mëdha, përfshirë shqetësime rreth etikës, privatësisë dhe përçarjeve shoqërore. Është e rëndësishme të vazhdojmë të zhvillojmë AI-në me kujdes dhe përgjegjësi, duke përdorur atë për të përmbushur qëllime pozitive dhe të krijojmë mjedisin e duhur për inovacion dhe përmirësim të vazhdueshëm. Nëse përdoret me mençuri, AI mund të sjellë ndryshime të mëdha të mira në shoqëri dhe mund të ndihmojë në zgjidhjen e sfidave komplekse të kohës tonë.