s p – Page 1961 – Dielli

Themeluesi i shtetit shqiptar si lidership i ditur e largpamës

November 23, 2022 by s p

Dy fjalë për librin e autorit Evarist Beqiri: “Themeluesi: lidershipi i Ismail Qemalit”

Msc. Albert HABAZAJ *

Më vjen ndërmend një fjalë e urtë e nënës së botës njerëzore, Shën Terezës: “Jo të gjithë ne mund të bëjmë gjëra të mëdha, por ne mund të bëjmë gjëra të vogla me dashuri të madhe”, ndërkohë që Universiteti “Ismail Qemali”, Vlorë e nderon në mënyrën e vetë dhe ashtu siç i ka hije tempullit të dijes 110-vjetorin e shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë me përurimin e një libri të veçantë, botim i plotë për Ismail Qemalin si lidership me mesazhe drite për Atdheun e tij, një libër që jo vetëm çdo lexues, por çdo shqiptar duhet ta ketë në bibliotekën e tij. Ndërsa autori i këtij libri, dr. Evarist Beqiri, për festën tonë kombëtare ka skalitur për arkitektin, atin e Pavarësisë Kombëtare një monument shkronjor të quajtur meritueshëm “Themeluesi: lidershipi i Ismail Qemalit”.

Janë 420 faqe libër që lexohen me dëshirë dhe mësojmë shumë gjëra mbi Udhëtimin historik e fatbardhë për shqiptarët të Plakut të Urtë. Faqe pas faqeje leximi ecën vetë pa u gufosur, duke rritur më shumë nderimin për themeluesin e kombit, duke ndjerë admirim për punën e vlertë të studiuesit 40 vjeçar Evarist Beqiri, i cili ka ditur të shprehë në letër mendimet e tij të qarta dhe ndjenjat e pastra për Kryeidentitarin tonë. Ky tekst është më shumë se një libër, jo thjesht nga ndershmëria profesionale që ka treguar autori ndaj heroit të tij, as vetëm nga gjuha tërheqëse, e bukur, e dëlirë, apo nga stili i thjeshtë e i rrjedhshëm. Ky tekst i kalon përmasat funksionale të një libri dhe bëhet magnet i atdhedashurisë së vërtetë dhe të motivuar, sepse autori ravijëzon veten si ndriçimtar i ri i figurës së Ismail Qemal Vlorës në një këndvështrim të pashfaqshëm deri më sot në studimet shqiptare apo albanologjike. Autori e trajton heroin e tij në staturën e lartë të lidershipit, si vështrim ndërdisiplinor, krahasimtar, të përfshirë në kohën dhe në hapësirën ku jetoi, punoi e realizoi karrierën e tij, si një figurë e plotë dhënë në tërësi e në harmoni të fushave dhe nënfushave shkencore, ku klasifikohet teksti në shkencën e Bibliotekonomisë. Në pamje të parë na duket një libër biografiko-historik, sepse në fakt trajton tema, fenomene, vende, vite, personazhe, ngjarje nga fusha e historisë, si: Kryengritjet e mëdha shqiptare. Shpallja e pavarësisë së Shqipërisë (1908-1912). Veprimtaria politike dhe kulturore e klubeve shqiptare me nënndarje Kryengritja e vitit 1910. Kryengritja e vitit 1911. Kryengritja e përgjithshme e vitit 1912. Shpallja e pavarësisë së Shqipërisë – gërshetuar me fushën Studime biografike, biografi personale. Në fakt, këtu kemi një mozaik të natyrshëm të fushave ngushtësisht të lidhura me njëra-tjetrën për të dhënë profilin vigan të lidershipit themeltar të shtetit shqiptar, si model i rrallë lartësie për Çështjen shqiptare. Në këtë libër ndërthuren natyrshëm dituria në tërësi, filozofia e psikologjia, biznesi dhe lideri, sociologjia e komunikimit dhe e mediave, teoria e komunikimit, komunikimi ndërpersonal, komunikimi publik dhe në grup, komunikimi masiv në konteksin shqiptar e botëror, në kontekstin kulturor, me theks negocimin e dinjitetit, po aq politika e brendshme, gjendja politike në vend, marrëdhëniet ndërkombëtare dhe diplomacia e jashtme për të shkruar biografinë dhe historinë e Misionarit të Kombit shqiptar. Ky libër i ndërtuar me pesë kre, me parathënie apo pak fjalë për lexuesin nga akad. Aurela Anastasi (juriste) dhe prof. dr. Nevila Nika (historiane), me hyrje, me lëndën ku na njeh deri në imtësi me karakterin, vizionin, komunikimin, menaxhimin e krizave dhe trashëgiminë e lidershipit të atit themelues, ku spikat vendosmëria, optimizmi, ndershmëria dhe kuraja e Ideatorit dhe Shërbestarit të Artë të Shqipërisë, plotësohet me epilogun e duhur, me dokumente të reja të pabotuara më parë, me intervista për shtypin e huaj dhe vendas, me album fotografik autentik dhe shënimet përkatëse poshtë fotove, me aparat bibliografik në fund të faqeve dhe në fund të tekstit, me bibliografi të plotë librash nga autorë shqiptarë dhe të huaj, burime të tjera dokumentare të arkivit të shtetit, botime periodike seriale apo burime të vazhduara (integrale) online. Pra, libri i referohet fakteve dhe dokumentave që sjellin me vërtetësi Orën e bardhë të Pavarësisë, që erdhi më 28 nëntor 1912.

Ndoshta na është dukur sikur nuk kemi ç’të shkruajmë më apo se nuk kemi ç’të mësojmë më tepër për Ismail Qemalin, por ja që studiuesi Beqiri na e rrëzon këtë koncept të vockël me këtë botim të plotë deri më sot, ndërkohë që, falë njohjes që kam për synimet e larta të autorit, besoj se nuk është studim shterues i tij për këtë personalitet të ndritshëm, por mund të jetë frymëzimtarë dhe për të tjerë. Lidershipi modern i prurë nga Beqiri na shfaqet esencial për nga roli dhe rëndësia historike, që merr peshë të madhe mbi supe. Ai na vjen si një proces dinamik me vlerë kolosale, i cili nuk ndalon kurrë as me frymëmarrjen e tij, sepse ai natyrshëm shfaqet, rritet dhe përsoset si hero, njeri i vlefshëm dhe me shumë virtyte për Atdheun. Mendoj se, për të prurë lidershipin e Ismail Qemalit në këtë 110-vjetor të Pavarësisë, autori i librit ka pasur në kujtesë thënien e Senekës: “Është e vështirë t’i sjellësh njerëzit te virtyti me leksione, por ama është e lehtë ta realizosh këtë me anë të shembullit”.

Tek ky tekst kemi një Ismail Qemal aktiv, të gjallë, në lëvizje, në diell e në furtunë, në fushë e në lumë, në det e në mal, në shkrepa e në moçal, që udhëheq me forcën e shembullit, me mbështetje që nga shqiptarët e Egjiptit, arbëreshët e Italisë, vartanët e Amerikës, mori vëmendjen e personaliteteve të huaja me takimet që nisi në Athinë, Nisë, Paris e Londër, që vijoi e vijoi me detyrime kombëtare e pa asnjë privilegj personal as kur u shkri si meteor i Pavarësisë në Peruxhia të Italisë për t’u përjetësuar mbi yjet më të ndritshëm të Shqipërisë europiane. Po të kishim një Ismali Qemal pasiv e në kornizë, nuk besoj se libri do të paraqiste interes. Autori ka ditur të na japë Ismail Qemalin e vërtetë, sepse ka gjetur formën e duhur të strukturës së brendshme dhe mënyrën e shprehjes së përmbajtjes dhe po aq mirë ka ditur si të na e realizojë këtë shërbim fisnik për shqiptarët, ballkanasit, europianët. Ismail Qemali ishte i pari në ide, në veprim, në udhëheqje, duke e marrë rrezikun në sy për Atdheun. Edhe në logjistikë kryesori ishte, në ballë të frontit më të vështrirë. Mjafton të kujtojmë ç’ka mori përsipër më janar të vitit 1912, në mbledhjen e famshme të patriotëve shqiptarë pranë sheshit “Taksim” në Stamboll, ku u diskutua se e ardhmja dhe fatet e kombit shqiptar i zgjidhte kryengritja e përgjithshme në Shqipëri. Që të fillonte kryengritja çlirimtare duheshin siguruar armë dhe të holla. Pikërisht këtë përgjegjësi, më të madhen e mundshme e mori përsipër Burri i Kombit, ndërkohë që informimin dhe çuarjen e kauzës në opinionin publik europian e kishte filluar qysh nga viti 1900, veçmas në Dymbëdhjetën kur ra ora e madhe e historisë për shqiptarët dhe ai përpiqej si titan, duke intensifikuar përpjekjet me devotshëmri largpamëse për të siguruar me anë të komunikimit publik simpatinë dhe përkrahjen e opinionit publik dhe diplomacisë europiane për çështjen shqiptare. Profesori i Diplomacisë shqiptare u paraqit si strateg në shkencat e komunikimit, duke i shfrytëzuar instrumentet e komunikimit e mediat si zgjatim i nevojshëm i njeriut për arritjen e synimit në rrafshin lokal, kombëtar e ndërkombëtar, si në shoqërinë masive horizontale, ashtu edhe në shoqërinë e lartë apo shoqërinë zyrtare, vertikale. Ai ishte luftëtar i parë për autonominë dhe në vijim për pavarësinë e Shqipërisë nga Perandoria e rëndë dhe me po kaq shqetësim shikonte situatën e nderë në Ballkan. Ai ishte i veçantë në njohjen e natyrës njerëzore, mjeshtër i mbushmendjes së të tjerëve, sidomos më të mëdhenjve dhe dinte ç’tu kërkonte Fuqive të Mëdha, dinte të ngarkonte kombet e qytetëruar me përgjegjësi morale për gjendjen e shqiptarëve të tjera brenda Perandorisë Osmane, po aq sa parandjente dhe rrezikun e dyndjeve barbare sllave në trojet ballkanike. Ndër armët e tij efikase kishte pikërisht komunikimin publik, si një sociolog kalibri, fuqinë e imazhit që rrezaton në përmasa gjithëpërfshirëse dhe veçmas kontaktin me shtypin e shkruar në Itali, Vjenë – Austri, Francë, Londër e gjetkë, ku me forcën bindëse të fjalës këmbëngulte në të vërtetën e ndodhur ndër ne aso kohe, mbi idetë e Lëvizjes Kombëtare Shqipare dhe karakterin kombëtar të kryengritjeve të vitit 1911. Shqiptarët nuk janë rebelë, – sqaronte botën europiane lidershipi sfidant. Shqiptarët kërkojnë respektim të kushtetutës, të parimeve liberal – kushtetuese nga Turqia, të cilat qëndronin në themelet e shtetit konstitucional dhe të demokracive liberale. “Kryengritjet shqiptare, – theksonte ai – nuk kanë karakter fetar, por vetëm kombëtar”.

Qetësia e shikimit dhe e tejshikimit, intesifikimi e përshkallëzimi i fjalës dhe veprimit në dobi të shtetformimit, për të mirë të Atdheut, largpamësia si strateg i psikologjisë së bashkatdhetarve të tij, bëri që Ismail Qemal Bej Vlora të ngrihej në lartësinë e liderit vizionar të shqiptarëve, se ishte një rilindas idealist i zjarrtë që kërkonte t’i hapej denjësisht porta e një Kuvendi Europian, se besonte shqiptarisht tek Hasan Prishtina, Luigj Gurakuqi, Isa Boletini, Rasih Bej Dino, tek 40 delegatët nga të gjitha trevat shqiptare – firmëtarë të Protokollit të Pavarësisë, tek gjithë ata trima të ditur e me kapital nga Kosova në Çamëri, nga Dibra në Plavë e Guci, nga Kolonja në Vlorë, nga Elbasani në Ulqin, nga Shkupi në Korçë, nga Tomorica në Shkodër, nga Tropoja në Himarë, nga Myzeqeja në Mitrovicë, nga Prizreni në Berat, nga Mallakastra në Gjakovë, që i dolën zot vendit në çastet më të vështira të ekzistencës kombëtare. Ai kështu na shfaqet edhe si një profet, si të thuash, i paradërguar i Zotit, që erdhi dhe iku hyjinisht e aq tokësor, por i parapriu edhe idesë së Bashkimit Europian, që kemi sot. Ai nuk luftoi për vete, por për Shqipërinë e rrezikuar e të mjeruar, sepse Sakrifikuesi i madh donte një shtet shqiptar të lirë e të pavarur, që jeton në paqe dhe harmoni me fqinjët, që edhe sipas traditës e nderit të stërgjyshërve tanë, me pikë të lartë referimi Epokën e Gjergj Kastriotit, është pjesëtar i denjë i familjes së madhe të popujve europianë. Vjen si një apel ndërgjejësimi, sidomos në këtë kohë të shushatur atdhetarisht mesazhi i studiuesit Evarist Beqiri: “Rikthimi tek Ismail Qemali është rikthim tek rrënjët e identitetit tonë kombëtar. Ismail Qemal Vlora ishte dhe mbetet “dielli i shqiptarisë” por që pak njihet sidomos nga brezi i ri. Sot fotografia e tij e varur mureve te zyrave nuk mjafton për të nderuar atin themelues”.

Do të ndaloja dhe pak tek një fakt. Është shembull i lartë motivimi fakti që Ismail Qemali ishte mik me gazetarët, ndërkohë kujtojmë që udhëheqësit diktatorë nuk i kanë miq gazetarët, por o i shikojnë shtrembër o i përdorin, apo i shtërngojnë t’i përdorin.

Në mbyllje të këtij kumtimi modest, mund të shprehem se, nëse vdekja e Themeltarit të shtetit shqiptar qe dëm i rëndë kombëtar, fakti që Ismail Qemali ishte kryetari i parë i Këshillit të Ministrave të Shqipërisë së Pavarur dhe u shkrua në histori me gërma të arta e në këngë me përjetësim shpirtëror, është fat i madh kombëtar dhe se brenga e tij e thellë do të bëhet realitet brenda familjes së madhe europiane, me një shtet shqiptar modern e demokratik.

Edhe ky përurim libri që Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë dhe Dhoma e Tregtisë dhe Indusstrisë, Qarku Vlorë organizojnë këtu, në sallën “Rilindja” godina e Rektoratit, është një përshpirtje nderimtarie e merituar për Themeluesin, që do të vijojë përditshmërisht, duke bërë secili detyrat me devotshmëri dhe përkushtim ismailqemalian.

Faleminderit!

*) Përgjegjës i Bibliotekës shkencore “Nermin Vlora Falaschi”, Universiteti “Ismail Qemali “ Vlorë.

Qendra për Promovimin e Drejtave të Grave u vizitua nga Kongresisti Amerikan Rep. Ritchie Torres, Veprimtari z.Harry Bajraktari të shoqëruar nga ish-deputetja znj. Vasfije Krasniqi, Vera Mjeku dhe Ismer Mjeku

November 22, 2022 by s p

Gjatë mbajtjes së këtij takimi u njoftuan nga afër me bllafaqimet, sfidat dhe vështirësitë e punës shumë vjeçare në mbështetje të të mbijetuarëve të dhunës seksuale gjatë luftës. Të pranishme në mbajtjen e këtij takimi ishin gjithashtu një grup i grave anëtare të qendrës tonë të cilat shfaqen vështirësitë e tyre dhe gjithashtu gatishmërinë për të kërkuar drejtësi për kryesit e veprës së tyre.

Drejtoresha e Qendrës për Promovimin e Drejtave të Grave, znj. Kadire Tahiraj falenderon Kongresistin Amerikan z. Torres së bashku me delegacionin e tij për vizitën dhe përkushtimin drejt arritjes së drejtësisë për gratë të cilat kanë përjetuar dhunë seksuale gjatë luftës së fundit në vendin tonë.

114 Vjet Alfabet

November 22, 2022 by s p

Bledi Filipi

Si sot 114 vjet më parë në Kongresin e Manastirit u unifikua alfabeti i gjuhës shqipe.

Kongresi i Manastirit ishte një kongres kombëtar, i cili u mbajt në Manastir më 14 -22 .11.1908 , për të shqyrtuar disa çështje të rëndësishme të lëvizjes kombëtare në atë etapë, në radhë të parë për të zgjidhur çështjen e alfabetit të gjuhës shqipe, njësimi i të cilit ishte bërë problem i mprehtë politik , arsimor e kulturor dhe një kërkesë e ngutshme e lëvizjes kombëtare. (FESh II, 2008:1258)

Kongresi u mbajt prej shoqërisë “Bashkimi” .

Në këtë kongres ishin të pranishëm të ardhur nga të gjitha anët e Shqipërisë, si dhe nga komunitetet shqiptare në Rumani, Itali, Greqi, Turqi, Egjypt, Amerikë, etj. Kryetar i Kongresit u zgjodh Mithat Frashëri, i biri i Abdyl Frashërit. Mithat Frashëri ishte në atë kohë redaktor i dy revistave që botoheshin në Selanik: Liria dhe Dituria.

Pas shumë diskutimesh u krijua një alfabet i ri, i mbështetur i tëri në alfabetin latin, shkronjat e të cilit plotësoheshin me dyshkronjësha (dh,gj, ll, nj,rr,sh,th,xh,zh) dhe me dyshkronjësha me shenja diakritike (ç,ë).

Komisioni vendosi të përdoreshin të dy alfabetet, por brenda një kohe të shkurtër fitoi epërsi alfabeti i sotëm. (Demiraj, 1988:111)

Njësimi i alfabetit ishte një hap i rëndësishëm për njësimin e drejtshkrimit të gjuhës letrare shqipe.

Kumtesa e mbajtur nga prifti katolik Gjergj Fishta, preku të gjithë pjesëmarrësit sa një hoxhë rendi ta përqafonte para të gjithëve. Kërkesa e patriotëve shqiptarë ishte që gjuha shqipe të mos shkruhej as me shkronja arabe, as me shkronja greke, por me alfabetin latin.

Kongresi vendosi ngritjen e Shtypshkronjës Shqipe në Manastir nën drejtimin e Gjergj Qiriazit, e cila u bë shpejt e njohur anembanë vendit si shpërndarëse e librave dhe gazetave shqipe.

Gjithashtu delegatët organizuan takime me dyer të mbyllura, ku u rrahën probleme të mprehta politike.

Bisedimet e zhvilluara shërbyen për të afruar pikëpamjet, për të përcaktuar platformën politike të përbashkët të organizatave kombëtare e për të bashkërenduar më mirë veprimtarinë e tyre.

Ky kongres ngriti lëvizjen kombëtare në një shkallë më të lartë.

GJUHA SHQIPE NUK MËSOHET ME LUTJE, PO ME QEJF E DËSHIRË

November 22, 2022 by s p

Jerida Kulla

Letër bashkatdhetarit tim

T’i thërrasim mendjes sa nuk është vonë, që të mos na mallkojnë brezat që do të vijnë, që i larguam nga gjurmët e gjyshërve.

I dashur bashkatdhetari im!

Po ta shkruaj këtë letër, jo se nuk t’i thosha dot ballë për ballë këto fjalë, që në fakt t’i thashë, po për të gjithë “vëllezërit” e tu, që kanë mendimet e tua, me shpresë se ndoshta ndërroni mendim e shikoni përtej derës së shtëpisë suaj, përtej të sotmes.

Më vjen keq se, edhe pse kemi pak a shumë të njëjtën moshë, ndryshojmë shumë nga pikëpamjet që kemi për jetën, për veten tonë, për atë çfarë jemi, për atë që përfaqësojmë e për atë që na përfaqëson.

Jemi shumë të ndryshëm, për shkak të botëkuptimit, edhe pse kemi një gjak e jemi pjesë të një territori, që quhet Shqipëri. Ndoshta te ty ndikuan kushte të tjera që të bënë ky që je sot, edhe pse ka shumë të tjerë në moshën tënde, me të njëjtat kushte si ty, që mendojnë ndryshe nga ty.

Po ta shkruaj këtë letër, jo për të të gjykuar se çfarë bën me jetën tënde familjare apo me të ardhmen tënde, por, kur vjen puna te ajo që përfaqësojmë, nuk mund të hesht.

Nuk mund të hesht, për të vetmen arsye, se jam shqiptare, jo thjesht me emër, që, kur luan kombëtarja jonë, në kulmin e euforisë, bërtasin me të madhe: “O sa mirë me qenë shqiptar!”, por me gjithçka. E them këtë emër me zë të lartë, pa frikë, kurdo e kudo ku jam.

Të bëra një ftesë, që ta sjellësh vajzën në kursin e mësimit të gjuhës shqipe, që mbahet çdo të shtunë, online, falas.

T’i përmenda këto fakte, që ta dish, se kursin vajza jote mund ta ndjekë nga shtëpia, online. E mbi të gjitha, nuk ke për të paguar asgjë, është “dhoro”, si thuhet këtu, nuk ke për t’u harxhuar, se në kohë krize jemi.

E përgjigjja jote ishte se do të pyesje vajzën tënde gjashtëvjeçare, nëse dëshiron të bëjë mësimin e gjuhës shqipe.

Jam dakord se duhet të merret pëlqimi i fëmijës, pasi, sipas psikologëve, kjo krijon një lidhje të fortë midis prindit dhe fëmijës. Por jo gjithmonë duhet të miratohet dëshira e fëmijës, pasi ka dëshira, të cilat, nëse plotësohen, mund të ndikojnë negativisht në ardhmërinë e fëmijës.

Në këtë moshë, fëmija drejtohet, orientohet nga prindi. I takon prindërit ta udhëzojë, ta drejtojë në rrugën duhur. Janë disa gjëra, për të cilat nuk pyetet fëmija, por udhëzohet, jepet shembulli, që më pas të ecë në gjurmët e shembullit.

I dashur bashkatdhetari im, a e pyet ti fëmijën, nëse dëshiron të mësojë anglisht? A e pyet, nëse dëshiron të shkojë në kurs matematike?

Jam e sigurt se nuk e pyet, pasi këto janë parësore në kohën që jetojmë.

Me anglishten çan botën, se është gjuhë ndërkombëtare, e aq më shumë këtu ku jetojmë, që është vend turistik e anglishtja, është gjuha më e përdorur, pas greqishtes.

E matematika, po duhet, se jeta është matematikë.

Para se t’ia bësh këtë pyetje vajzës tënde gjashtëvjeçare, po të pyes: A i flet shqip vajzës tënde në shtëpi? A i ke folur për vendlindjen tënde, për farefisin, të parët e tu? A i ke treguar ndonjë histori apo përrallë për Gishton, Gërshetëzën, Mujin, Halilin, Gjergj Elez Alinë? Janë personazhe nga krahina nga vjen. Babai e ndoshta gjyshi yt, historitë e tyre i ka kënduar me lahutë. Apo mërgimi prej kaq vjetësh, të largoi çdo kujtim, çdo këngë të vendlindjes?

Nuk është çudi, që ti prind i dashur, baba, në shtëpi flet në gjuhë të huaj, pasi gjatë bisedës që bëmë së bashku, nga 5 fjalë, 3 ishin në gjuhë të huaj, se kështu të vinte për mbarë.

Çfarë dëshire do të ketë kjo vajzë për një gjuhë “të panjohur”, kur as ti vetë nuk e uron në gjuhën e etërve të tu: “Nadja e mirë!”? Ku as nëna nuk e ka vënë në gjumë duke i kënduar ninulla, duke e përkëdhelur shqip.

Ka ikur koha e ninullave, do të më thuash, jo vetëm ti, por edhe të tjerë. Ka ikur vërtet edhe koha e Mujit dhe e Halilit, se vitet rrjedhin, kohët ndryshojnë, por tradita nuk harrohet, kultivohet.

E di që emigrimi është i vështirë dhe lufta për mbijetesë të thith edhe pikën e fundit të fuqisë e, kur kthehesh në shtëpi, dëshiron të jesh i qetë, pa kokëçarje. Nuk ke fuqi të merresh me vajzën. Dalëngadalë edhe ti do ta harrosh gjuhën që të mëkoi nëna jote bashkë me qumështin.

Një ditë të bukur, përsëri të marr në telefon, jo për të të lutur, që vajza jote të vijë në mësim, sepse nuk ka bereqet puna, kur diçka bëhet me pahir, se gjuha shqipe nuk mësohet me lutje, po me qejf e dëshirë. Të mora në telefon për korrektesë, se më the, do të të kthej përgjigje, sa ta pyesje vajzën.

E përgjigjja ishte: “Nuk ka kohë vajza ime ta mësojë gjuhën shqipe, është e zënë me mësimet, me anglishten. Ia mësojmë ne gjuhën shqipe fëmijës”.

Dakord jam, se prindi është burimi i parë, ku fëmija pi ujë për të mësuar gjithçka, jo vetëm gjuhën shqipe. Duke biseduar me vajzën, e ndihmon ta pasurojë fjalorin. Gjuha e re mësohet shumë më lehtë, kur gjuha amtare zotërohet mirë. Fjalori i pasur në gjuhën amtare e ndihmon fëmijën ta mësojë mirë, edhe greqishten, edhe anglishten. Po ta ndihmosh fëmijën ta zhvillojë gjuhën amtare, dy apo tri gjuhë nuk do të përzihen më, edhe nëse fëmija i përdor ato në të njëjtën kohë.

Gjuha amtare është argumenti më i fuqishëm i identitetit kulturor të fëmijës. Gjuha amtare është ashti i ekzistencës tënde, i marrëdhënies tënde me vajzën. Edhe në Shqipëri prindërit ua mësojnë fëmijëve shqipen, se shqip flasin kudo, por përsëri fëmijët futen në shkollë dhe e mësojnë gjuhën shqipe me gramatikë, drejtshkrim, deri në universitet.

Pse nuk e di fëmija shqiptar, që banon në Shqipëri, që futet në shkollë? E fëmija yt, kur kudo flitet në gjuhë të huaj, në shkollë, në shoqëri, madje e familje, e ditka gjuhën shqipe?!

Në çdo shkollë, në Shqipëri, mësohet shqipja standarde, në të shkruar e në të folur, që kudo që të jenë fëmijët, jo vetëm brenda Shqipërisë, por edhe jashtë saj, të kuptohen.

Si do t’ia mësosh shqipen? Do t’i mësosh shqipen dialektore, me erëza intonacioni në gjuhë të huaj. Çfarë gjuhe është kjo?

Këtu nuk po i fus të gjithë prindërit në një kategori, se ka prindër që jo vetëm mezi presin t’i futin fëmijët në kurs, por këmbëngulin që fëmijët e tyre të flasin shqipen e pastër, të qartë, pa gabime, që të mos ngatërrohet “qeni” me “çelësin”, që kur të ngushëllosh dikë, të mos i thuash: “U preftë në paçe!”, në vend të: “U prehtë në paqe!”

Edhe pse kursi i mësimit të gjuhës shqipe është falas, ti përsëri nxiton të shkosh t’i mësosh vajzës tënde gjuhë të huaj, madje të paguash shumë, ndërsa, kur vjen puna te mësimi i gjuhës shqipe, nuk ke mundësi të blesh as një Abetare. Duke pasur këtë vështirësi tënde, edhe librat, edhe Abetaren po t’i japim falas.

Po prindërve, në ç’gjuhë u flet? Nënës tënde i ther zemra, i qan syri dhe i shurdhohet veshi, kur dëgjon e shikon fëmijët e tu që nuk mund të flasin dot gjuhën shqipe. Jam e sigurt se me vete thotë: “Haram qumështi im, që nuk më jep mundësi të gëzohem me engjëjt e tu!”

Nuk të vjen turp nga vetja?

Të gjitha këto i shkrova jo për të të gjykuar se çfarë bën ti me familjen tënde, por si filologe, që më dhemb zemra, kur dëgjoj, që edhe pse e merrni vesh se jam shqiptare, më flisni në gjuhë të huaj. Unë jua kthej në shqip se nuk kuptoj (kuptoj, madje shumë). Më pas, më flet 2 fjalë çalë – çalë, duke u justifikuar se ke vite që jeton këtu dhe e ke harruar gjuhën.

Po a harrohet gjuha?

Po a harrohet emri i nënës?

Nuk harrohet gjuha po e mbajte gjallë, po e fole. Është si lulja, që po e ushqeve, e ujite, gjallërohet, hapëron aromë.

Ti nuk e ke ndier asnjëherë aromën e të folurit, e të shijuarit të shqipes. Ti nuk ke lexuar asnjë vepër shqip. Ti nuk njeh as kush është Naimi, Fishta, Konica…

Mirë të na i bëjnë… Kur ne nuk kemi respekt për veten, si mund të presim të na respektojnë të tjerët?!

SOTIR PECI – NJË INTELEKTUAL I SHQUAR ATDHETAR E POLITIKAN I KOMBIT

November 22, 2022 by s p

Përgatiti: Arian Çika

“Shqipëroi Shqipen – Kombësoi Kombin”

#DardhaMagicHeritage

Në ditët e Kongresit të Alfabetit (14-22 nëntor) dhe të Drejtshkrimit përmëndim me respekt Sotir Pecin, një nga figurat legjendare të kombit tonë, që ka dhënë një kontribut të spikatur për Rilindjen Kombëtare e rijetësimin e gjuhës shqipe. Sotir Peci lindi në Dardhë në 1873. Ai diplomohet në Universitetin e Athinës në degën matematikë – fizikë. Në 1905 emigron në USA. Themelon në Boston në 1906 gazetën “Kombi” në gjuhën shqipe me gërma latine, ku në ditë të vështira ju ofrua edhe ndihma e dardharëve kryesisht në Natick Mass. Peci i shtriu dorën e bashkëpunimit Fan Nolit.

Faik Bej Konica në shënimet historike për themelimin e federatës pan – shqiptare “Vatra” shkruan “Duhet të shënojmë këtu, se më parë se të themelohej Vatra, farën e shqiptarisë në Amerikë e mbolli Sotir Peci. Ai botoi në 1906, në Boston, Mass. gazetën Kombi, dhe përhapi ndjenjat kombëtare në mes të shqiptarëve të Amerikës. Sotir Peci shtroi udhën e bashkimit dhe vuri themelet e para të Lëvizjes tonë Kombëtare këtu. Me ikjen e tij në Shqipëri u mbyll gazeta Kombi. Më vonë, në 1909 doli në dritë gazeta “Dielli”, si organ i shoqërisë Besa- Besën..” Në Kongresin e Alfabetit të Manastirit 1908, Sotir Peci ishte delegati i komunitetit shqiptar të Amerikës dhe Rumanisë me 4 vota. Është vlerësuar roli i Sotir Pecit për miratimin e alfabetit shqip me gërma latine. Veprimtaria pedagogjike e Sotir Pecit në 1909 në shkollën Normale të Elbasanit ku jepte lëndët e shkencave të natyrës. Në vitet 1914 – 1918 Sotir Peci strehohet në Shkodër ku bashkë me Nikollë Ivanaj etj krijojnë organizatën “Krahu Kombëtar”. Sotir Peci ishte pjesëtar i grupit themelues të “Komisia Letrare Shqipe 1916 – 1918” të përbërë nga Luigj Gurakuqi, At Gjergj Fishta, Dom Ndre Mjeda, Mati Logoreci dhe At Ambroz Marlaskaj. E mbështetur nga Konsullata dhe Komanda e Lartë Austro – Hungareze, Komisia kishte qëllim të zhvillonte e standardizonte arsimin e gjuhën shqipe pas Kongresit të Manastirit. Për të ruajtur një ekulibër gjuhësor kombëtar, Komisia vendosi të përdoret Dialekti i Elbasanit si gjuhë standarde letrare, si një dialekt në kufirin gjeografik “të mbivendosjes” të gegënishtes me toskërishten. Komisia Letrare caktoi veprimtarë që do të mblidhnin materiale të gjuhës shqipe “nga goja e popullit, përralla e këngë popullore të viseve, krejt ashtu siç tregohen dhe këndohen si nga ana e dialektit ashtu edhe rreshtimi i fjalëve të jetë i pandryshuem fare”. Komisia mori vendime “për njehsimin e drejtshkrimit të shqipes tue pasë parasysh gjithmonë të dyja dialektet”.

Sotir Peci ishte i vendosur për rëndësinë e rolin e nderuar të gegënishtes në gjuhën shqipe. U botuan 2 versione në 1917 për “Rregullat mbi orthografinë e gjuhës shqipe të shkrueme”. Në shkurt 1919 emërohet Drejtor i Arsimit për Tiranën. Sotir Peci drejtoi një vit Mësonjëtoren e Parë Shqipe në Korçë. Kishte projekte për 24 tekste të fushës të shkencës. Sotir Peci për 20 vite hartoi një leksikon – fjalor të gjuhës shqipe me rreth 25.000 fjalë me trajta krahasuese në 4 gjuhë të huaja, ky fjalor ndodhet dorëshkrim në Arkivin e Shtetit Shqiptar. Sotir Peci ishte nënkryetar i grupit organizator të Kongresit të Lushnjës në 1920 ku u mor edhe vendimi “gjuha letrare mbas të cilës do të shkruheshin aktet zyrtare dhe librat shkollorë të kishin si dialekt të përbashkët të shtetit shqiptar, dialektin e Elbasanit”. Sotir Peci ishte hartuesi kryesor i Statutit të Parë të Shtetit Shqiptar dhe emërohet Ministër i Arsimit nga Kryeministri Sulejman Delvina i Qeverisë të dalë nga Kongresi i Lushnjës. Sotir Peci zgjidhet deputet dhe emërohet njëri nga 4 antarët e Këshillit të Lartë të Regjencës të Shqipërisë.

Sotir Peci vdiq në Follorinë në 1932. Mitrush Kuteli përcjell vdekjen e Pecit me fjalët : “…Virtutet e tij patën qënë rregëtimat e më së kthjelltës shqiptarizëm. Ky Apostull i Shndërritshëm që SHQIPËROI SHQIPEN e KOMBËSOI KOMBIN, kalon nga jeta në jetë…” Sotir Peci “Mësues i Popullit” është “Nderi i Dardhës dhe i Kombit”. Shtëpia e Sotir Pecit në Dardhë duhet të bëhet “Muzeu Sotir Peci” si një vënd pelegrinazhi kulturor që brezat të njihen dhe frymëzohen me vlerat më të larta të atdhedashurisë që AI rrezaton.

Përgatiti Arian Çika