s p – Page 1980 – Dielli

Një monument për Kristoforidhin dhe gjuhën shqipe

November 8, 2022 by s p

Prof..Xhevat Lloshi

“UDHËKRYQET E KRISTOFORIT

DHE AVENTURA E LIBRIT SHQIP”

(UEGEN, Shtëpia e Librit dhe e Filmit, Tiranë, me 676 faqe)

***

“Përkthyesi, një djalë shqiptar besimtar e i arsimuar mirë,

duket se është rritur nga vetë Providenca hyjnore në një

mënyrë të veçantë pikërisht për këtë punë.” (C.Hamlini) –

“Unë e bëj këtë punë

nga dëshira

për të qenë i dobishëm

për bashkatdhetarët e mi. “

(Kristofori)

“Ai nuk është një librashitës i thjeshtë, ai ka një mison

të ndryshëm. Nevoja për shkolla shqipe është një element

i rëndësishëm..Ndërkohë Kristofori udhëtonte nëpër Shqipëri,

duke folur e punuar si misionar i lëvizjes kombëtare mes një

populli që e priste krahëhapur. “Futjen e librave shqip ai po

e kthen në punën e vet të madhe.” Vijonte mbledhjen

e shprehjeve dhe të fjalëve dialektore, “të cilat

po i mban shënim për t’u dhënë dorën e fundit

përkthimeve të veta të Dhiatës së Re dhe të Psalmeve”,

por unë besoj se po mblidhte fjalët për Fjalorin.” (f.281)

“Kristofori kishte hapur një rrugë të re,

sepse e lidhte punën për gjuhën dhe arsimin

me idenë parësore për lirinë e vendit,

për bashkimin kombëtar. Bashkësisë

kombëtare duhej t’i përgjigjej edhe

njësia e gjuhës.”

“Momerandumi i gjuhës shqipe” (1857) është punimi i parë

i Kristoforit kushtuar gjuhës shqipe, me të cilin ai hyn

në trashëgiminë tonë kulturore e Rilindjes drejtpërdrejt

si gjuhëtar, me vetëdije të plotë për misionin e tij.

Dhe ky mision mbeti për të Ylli i Karvanit, sa herë

do të dilte në ndonjë udhëkryq mes shkretërirave,

që jeta i ka më të mëdha se oazat.” (f.112)

***

Nuk ka si të ndodh më mirë, sesa, kur je duke shkruar për një gjuhëtar, nga këta të një libri që kemi në dorë, merr vesh se, bash kësaj jave, publikohet edhe një vepër tjetër e tij, si më ngjau me librin «Udhëkryqet e Kristoforit dhe aventura e librit shqip », të prof. Xhevat Lloshit. Kam nga ky autor, një nga një, të gjitha veprat e publikuara dhe përherë kam parë në sytë e studiuesit gëzimin e njëjtë për një realizim shkencor e kulturor, por, për Konstandinin e Madh të jetës së tij studimore, dhe të gjuhës shqipe, ishte një kulm suksesi në rrugën e kërkimit gjysmëshekullor për Babain e Shqipes. Pas përgëzimit e falënderimit të veçantë, më thotë të lexoja paragrafin e mëposhtëm ku shkruhej te Kreu I, f. 9: « Kristofori është një fenomen në kulturën shqiptare. Ai bën pjesë në atë brez njerëzish, të cilët të parët e panë se po vinin kohë të tjera dhe Shqipërisë së pushtuar prej katër shekujsh i duhej zëri i saj i plotë, i përpunuar si shprehës i njësisë kombëtare, për ta zgjuar popullin për liri. Çdo dukurie të rëndësishme brezat e mëpastajmë përpiqen t’i gjejnë rrënjët dhe për njerëzit rrënjët janë: kur dhe ku ka lindur ? Si u mbrujt dhe çfarë e nxiti për të marrë rrugën deri atje lart, ku i bëri vend vetes dhe ku e mbajnë me nderim ? I pari që e ka shtruar pyetjen se kur dhe ku lindi Kristofori, ka qenë « Kalendari i Maleve » për vitin 1900. Aty (f. 49) përmenden disa nga « emrat e artë të kombit shqiptar » dhe revista ka vendosur ta hapë shekullin e ri me « apostullin e gjuhës kombëtare, me Kristoforidhin ». Është artikulli i një autori shkodran (me gjasë, sipas autorit- i Luigj Gurakquit), i cili mbi gjithçka e vlerëson si nismëtarin e përpjekjeve për një gjuhë të shkruar të përbashkët…. » (f.9) Pastaj, biseda u mbyll me pohimin se qëllimi i librit është ta ngrejë gjuhën tonë në piedestal, me një monument, që lidhet përjetësisht me Kristoforin…. »

***

Profesor Xh.Lloshi të flet për veprimtarinë e elbasanasit e shqiptarit të madh, si të ishte dëshmitar i jetës së tij, që e ka ndjekur hap pas hapi në udhën e vështirë të naltimit të shqipes: është e vërtetë se dëshmitë e dokumenteve që ai zotëron, prej 50 vjetësh, ngjasin dhe ia kalojnë dëshmitarit të gjallë; me pak fjalë por edhe me një ligjëratë të tërë, ai ta sjell përpara Kristoforin e tij si ka qenë dhe si ka dashur të jetë, Babai i shqipes, brenda gjuhës dhe popullit të vet….

Askush s’duhet të habitet : për Kristoforin është folur e shkruar, por ka ende për të folur e shkruar, prandaj dhe prof.Xhevat Lloshi i kthehet kësaj figure, këtij fenomeni të kulturës sonë, se është i bindur që jeta e këtij rilindësi lidhet pazgjidhshmërisht me historinë e gjuhës shqipe dhe zhvillimin e saj, edhe pse puna e tij kryesore (për të jetuar) ishin përkthimet, me porosi të Shoqërisë Biblike të Londrës. Përkthimet e porositura nga Shoqëria do të ishin shqip, madje edhe në dy dialektet dhe këto do të bëheshin prej një njeriu që ishte gjuhëtar i lindur, por, kryesorja : prej një shqiptari që kishte ëndërruar të bënte libra shqip e të mësonte nxënësit shqiptarë, të udhëtonte nëpër trojet amëtare për gjuhën shqipe…(f.139). Ai do të prirej në mënyrën më të natyrshme drejt Biblës si mjeti më ideal, shkruan autori, për të arritur qëllimet e tij pikërisht atëherë, kur çështja e kombit shqiptar, e jetës, e kulturës dhe e gjuhës së tij ishte shtruar si në çastin « në krye të herës ».(f. 58)

Prof.Xh.Lloshi e shkruan prerë se botimi i përkthimit të Biblës në një gjuhë ka qenë kurdoherë edhe një ngjarje kulturore, letrare e gjuhësore, ai shënohet në historinë e gjuhës së shkruar. Dhe ky pohim nuk ka nevojë të mbështetet e të kujtojmë historinë e gjuhës së shkruar gjermane që zë fill me përkthimin e Dhiatës së Re nga peshkopi Vulfila (311-383), mjafton të sjellim ndër mend se përpjekjet e shqipërimit të Vulgatës, në vendin tonë kanë zgjatur plot katër shekuj e gjysmë : nga libri i parë shqip, 1555, deri kur u botua Bibla e plotë, më 2004. Marrë që nga Formula e Pagëzimit, shkruan autori, me të është pagëzuar vetë gjuha shqipe e shkruar.

Pa u larguar nga argumenti, në këtë paraqitje të librit më të fundit të autorit, duhet vënë në dukje se, me vite, prej gjysmë shekulli, prof.Xhevat Lloshi, në trajtimet e temave historike për njerëz e ngjarje kulturore, sidomos për shqipen e shkruar, ecën gjithnjë duke shfaqur teza të mbështetura mbi të vërtetat e dokumentuara. Kjo ka bërë që mjaft të dhëna që kemi, të mos mbeten pa u lëkundur: për data, njerëz, fakte, qëllime, rrethana, pasoja, renditje ngjarjesh, lidhja e tyre dhe arsyetime që janë kontradiktore, të padëshmuara me fakte që, ose kanë ekzistuar nëpër shkrime e arkiva brenda e jashtë vendit, por që tani ka ardhur koha të njihen e të dalin në dritë. Ky qëndrim i prerë i autorit, domosdo që lind e sjell sfida, siç e quan prof.F.Dado, por që kanë anën e tyre pozitive, se krijojnë atë që ka munguar në letrat tona : kritikën shkencore, e cila del haptas në shumë studime të stilistit tonë. Prandaj dhe ky libër vjen e shfaqet si botimet e tjera para tij dhe shtrohet mbi tri vija : a). në risitë dhe prurjet e panjohura deri më sot, b). divijimet që kanë ndodhur në albanologji (brenda historisë së shkrimit shqip), c). mbrojtja e së vërtetës me dokumente të zbuluara dhe me arsyetime që sjellin sfida ! Faqe pas faqeje, me këtë libër në dorë, të formohet ideja se tash që vepra e madhe origjinale dhe e përkthyer e K.Kristoforidhit, po sheh dritën e botimit, duhet ndriçuar vetë Kristofori, madje duke e zhveshur nga legjenda që jo rrallë, e mjegulloi; e gjithë kjo të sjell ndër mend artikullin programatik të Gj.Fishtes, 92 vjet më parë, me emrin domethënës « Tash, që asht ba Shqipnia, duhen përba shqiptarët ! »

Vetë titulli intrigues mbi dy fjalë emra « udhëkryeqet » dhe « aventurë » na bëjnë ta hapim menjëherë për të zbuluar cili është Kristofori, i njohur në librat tanë shkollorë në trajtën Kristoforidhi, kur nevojiten krahasime me biografi të hershme për qytetarin elbasanas : ajo e S.Shuteriqit, por nuk mjafton, duhet parë Gjimnazi i famshëm « Zozimea » dhe regjistrimet e nxënësit Konstandin. E dyta, arsyetimi i hollë dhe në suazë stilistike e çon autorin te sqarimi i dokumentit të Perikopesë së Ungjillit të Pashkëve, të cilin ai e quan tekst apo « vepër të plotë », për ta zbërthyer në elemente përbërëse, ndonëse është vetëm një segment i përkthyer, por me probleme gjuhësore (f. 65-69). Edhe këtu duhen kapërcyer konkluzionet e mëparshme të autorëve të tjerë, të cilët kërkojnë vlerësim për çka është e drejtë dhe duhen përqasur me pjesë që nuk mund të pranohen ! Por herë- herë, arsyetime të tilla çojnë në fluturime pindarike (në devijime nga argumenti kryesor) dhe kështu, për të vendosur Heroin Kristofor në zanafillën e ndërmarrjes së tij jetike – për të shpjeguar barrën e rëndë që do të merrte në kurriz Kristofori, duke u përfshirë në mekanizmin gjigant botëror të shumëzimit të Biblës (f.56) – autori duhet të shtjellojë temën legjendare dhe historike për « Faqe të Krishterimit në Shqipëri », një fill i vështirë për t’u zhdrivilluar, një proces ku gjen jo aq të vërteta sa shtrembërime e pasaktësi, thënie e kundërthënie, në planin intelektual vendës, por edhe nga vetë historianët e huaj. Këtu na vjen shpjegimi më i bindshëm që, kur dy kishat e mëdha (ajo Lindore dhe Përendimore) iu shmangën fushës që kultivon kulturë, nëpërmjet përkthimit të Biblës, atë e zunë protestantët, të cilët ditën ta lëronin me mjeshtërinë e përvojës botërore, edhe duke iu mbështetur konceptimit kulturor të punës. Kësaj radhe, të vërtetat që shpall autori i Kristoforit, i kërkon dhe i vë mbi bazën e shtjellimeve që ka bërë dhjetë vite më parë, te Përkthimi i V.Meksit dhe redaktimi i G.Gjirokastritit. Asnjë ngjarje nuk ngjet pa pasur lidhje shkaku a pasoje me një tjetër, qoftë edhe për rastësi. Kështu ndodhi kur, në fillim të shek.XIX filologu slloven Jernej Bartolomeu Kopitari hodhi idenë që Dhjata e Re të përkthehej edhe në gjuhën shqip, krahas serbishtes, bullgarishtes e vllahishtes. Edhe në këtë segment të paraqitjes, duhej vënë dorë në mjaft prej gjërave të thëna e të shkruara nëpër librat tanë të historisë së gjuhës së shkruar: nga hulumtues të ndryshëm, deri tek gjuhëtari K.Ashta në vëll. VII të veprës madhore Leksiku historik i gjuhës shqipe ! Në këtë pikë, ndeshim shpjegimin pse autori paska të drejtë të flasë për aventurën e një libri shqip, pasi përkthimi në shqip i librave të Biblës nuk ishte nismë e vetmuar e shqiptarëve të shkolluar, por ai zu fill e përparoi në rrethanat europiane, të krijuara nga iluminizmi, romantizmi dhe ndikimi i Revolucionti Francez, etj.

Veprimtaria e Shoqërisë Biblike në Shqipëri, jo vetëm lidhej me Kritoforin, por zë fill me emrin e tij, vazhdoi sa ishte ai në krye të përkthimeve dhe shpërndarjes së librave dhe mbyllet përfundimisht, kur ai u (e) largua (larguan) prej kësaj detyre që e kreu si asnjë tjetër deri atëherë. E kjo ndodhte, sipas vështrimit të të huajve kur në Shqipëri nuk kishte shkolla, ku të mësohej gjuha shqipe ! Drejtuesit biblistë e quanin mrekulli të Zotit zbulimin e këtij shqiptari, i cili ishte jo vetëm i aftë e bënte shqipërime të shkëlqyera, por punonte aq shpejt, sa ata u entuziasmuan prej tij bash në atë periudhë, kur, për herë të parë në historinë e shqipes së shkruar, lindi problemi i paraqitjes së të njëjtit tekst në dy variante të ndryshme ! Ishte koha që në shekullin XIX, shqipja e shkruar kalonte në një fazë ndryshimesh intensive. Amerikani C.Hamlini shkruante për Kristoforin se përkthyesi, një shqiptar besimtar dhe i arsimuar mirë, duket se është rritur nga vetë providenca hyjnore në një mënyrë të veçantë pikërisht për këtë punë. (f.107).

Ashtu si nuk mund të ndahet çështja e shqipes në përkthimet e Kristoforit, as ndriçimi e ravijëzimi i figurës së tij, në libër, nuk mund të ndahen nga puna e sakrifica, zelli e dëshiri i autorit tonë, jo si kërshëri, por detyrë kulturore dhe peng i disa viteve, kur përshkruan udhëtimet dhe kërkimet e tij në Maltë e Tunizi – në muranat e lashta të Kartagjenës (Kreu IX), më vonë në Stamboll, së bashku me Dr. Hosafflook-un ; siç do të veprojë më vonë, në Manastir e Shkup, në kërkim të veprimtarisë së atdhetarit të madh, Gjergj Qirjazi…..apo si në Vjenë, nëpër gjurmët e një shkolle shqipe në kryeqytetin e Perandorisë Absburge….Pas dokumeteve që gjen, prof.Xh.Lloshi takon shumë të vërteta për jetën e Kristoforit : se përkthyesi ynë i shquar i Biblës, nuk ka studiuar gjuhësi e teologji në Londër, siç janë thurur legjenda, por ka ndjekur mësime kualifikimi teologjik në Maltë; se një mbledhje e rilindësve në Stamboll nuk ishte bërë kurrë; për veprimtarë të asaj kohe, të cilët gjendeshin në qytete europiane, ndërkohë që është shkruar për ta se jetonin në Stamboll ; kështu, autori shtron teza e kundërteza për ardhjen e krishterimit të parë ndër shqiptarë, myslimanizimin e popullatës në prag dhe gjatë pushtimit osman, merr e shkruan për çështje të Reformacionit dhe Kundëreformës, Koncilet e Kishës Romane, Bizantin dhe udhën e Shën Palit, brenda apo jashtë Ilirisë, duke sjellë mendime të reja edhe për autorësinë e letrave të tij, përkthimet e Biblës në popujt ballkanikë dhe ata europianë, luterizmin e kalvinizmin dhe Sinodet fetare. Me rëndësi historike të gjuhës së shkruar janë edhe përpjekjet për alfabetizimin unik të shqipes, përpjekje që lindën pikërisht kur duheshin shtypur librat e Biblës. Kjo kërkesë vjen në libër si pozita më e vështirë e rilindësit tonë të madh dhe vetë Tomsonit : me cilin alfabet do të shtypeshin librat e përkthyer, kur ende shqipja nuk kishte një abece të unifikuar ! Ky ishte një nga udhëkryqet më të mëdha e të vështira të Konstandinit tonë. Kryesore për librin e prof.Xh.Lloshit është edhe e vërteta e panjohur deri më sot se Kristofori i përfundoi përkthimet e para me nismën e vet, pasi i ishte çelur një rreze shprese nga misionarët amerikanë më 1957. Këta e kishin braktisur shpejt idenë e parë, kurse për shqiptarin tonë ajo ishte kthyer në mision të jetës. Pesë vjet pasi Kristofori i kishte nisur përkthimet, Shoqëria Biblike e pa të nevojshme të bënte një hap të ri për shqipen, – shkruan autori. (f. 153)

Sa ka për të folur e shkruar për Kristoforin e dëshmojnë edhe letërkëmbimet e këtij rilindësi, jo vetëm me atdhetarë të kohës së tij, si me Vreton, Mitkon, Naçon, por, në mënyrë të veçantë me drejtuesit e SHB : anglezë, skocezë, apo amerikanë, të cilët, aq sa e deshen për punën e pastër linguistike, të sigurtë e të shpejtë, si asnjë tjetër, po aq dyshonin tek personi i tij, sidomos në vështrimin e besimtarit e fetarit, dhe e ndiqnin nëpër vizitat e tij në krahinat ku shkonte, për librat e përkthyer, veçmas – për mbledhjen e fjalës e shprehjes shqipe. Korrespondenca e Kristoforit me Laundzin, Hahnin, Tomsonin, nuk përmbante vetëm punë përkthimi, por letrat e tyre pasqyrojnë në masë të mirë edhe gjendjen sociale e kulturore të popujve ballkanikë, mënyrën e jetesës, arsimin dhe shkollat nën perandorinë osmane, shkollat e huaja ; mbi të gjitha : konkluzioni që arrin autori i librit se qëllimi i gjithë veprimtarisë së Kristoforit mund të përmblidhet me këto dy fjalë : t’i bënte shqiptarët komb me libra !

Me shqetësimin e një gjujhëtari shkencëtar, prof.Xh.Lloshi vihet të shkruajë Kreun XXII, që e ka titulluar me maximën latine Eppur si muove, e cila pohon dhe mohon njëherësh në një çast historik, kur në mes laun jeta e njeriut ! Ata që e kanë ngritur në qiell për kontributin e shquar në përkthimet e SHB, e ndanë punën ta hetonin ; ishte apo nuk ishte besimtar ! Si në Gjyqin e mbramë, nisën t’i numërojnë të mirat dhe fajet që e rëndonin, sepse Kristofori herë-herë e kapërcente detyrën për të shitur vetëm libra dhe, sepse gjatë shitjeve, nuk merrte përsipër të ishte edhe misionar ungjilli ! Po vërtetohej ideja e Shën Thomait- Laundzit – se njeriu i Providencës (sipas tyre), nuk paskësh ide të përcaktuar teologjike ! Prandaj dhe Tomsoni vendosi ta hetonte beniaminin e tij dhe vetë ai e gjykoi dhe u bind se, si shqiptar – shkruan autori ynë – Kristofori edhe ka besuar, edhe nuk ka besuar !(f. 331- 346). Këtu lexuesi do të shohë dhe të prekë së afërmi udhëkryqet e mëdha të jetës së Konstandin Kristoforidhit, deri sa ndërroi jetë.

Meritat e hartimit dhe përmbajtjes së këtij libri, duhen njohur në 4 drejtime :

Në risitë dhe ridimensionet që sjell autori për veprimin gjuhësor të Kristoforit ;
Në informacionet e shumta për kohën dhe rrethanat shqiptare kur jetoi ky rilindës ;
Në të dhënat e hollësishme për gjithë veprat origjinale dhe përkthimet e Kristoforit,
Në ndërhyrjet dhe gjykimet nga pozitat e dokumentit që bën ai për devijime, mungesa e pasaktësi, që janë bërë në historinë e mendimit tonë akademik për Kristoforin e shquar.

I bindur se ka prapë për të zbuluar e për të sjellë të dhëna të panjohura rreth figurës madhore të gjuhës e kulturës sonë, që lidhen me emrin e K.Kristoforit shqiptar, presim prej gjuhëtarit tonë, shpesh herë sfidues, t’u drejtohet tashmë veprave origjinale të këtij albanologu të parë të shqipes.

Ndërsa lexuesit i ftoj të ndjekin ngjarjet e kohës dhe veprimtarinë e Kristoforit deri në Kreun XXXIV e më pas, në mbyllje, Kronologjinë e jetës së Heroit të tij të dashur !

***

Detektivi Feliks Haxhija nderohet me çmimin si investiguesi më i mirë për vitin 2022, në Florida

November 8, 2022 by s p

Shkruan: Eneida Jaçaj/

Suksesi dhe një karrierë e mirë, e shtrirë në kohë, do të thotë punë, përkushtim dhe pasion! Suksesi është fruti i një pune të gjatë, është vlerësimi që njeriu ia bën dhuratë vetes pasi ka sakrifikuar dhe ka derdhur mundin e tij, në atë fokus që i ka vendosur qenies së tij! Vlerësimet apo çmimet që do të shfaqen gjatë karrierës, do të jenë “kurora” e një suksesi të konsoliduar, e sakrificave të pashtershme, nga ku njeriu ndërton një themel me bazë të fortë, të palëkundshëm dhe largpamës. Triumfi i fitores është “maja e ajzbergut” për këdo që dëshiron të thyejë akullin me punë dhe arritje! Puna e përgjegjshme dhe sakrifikuese është e vetmja që nuk do të të tradhtojë, por, herët a vonë do të të shpërblejë dhe do të të vendosë në vendin që meriton!

Feliks Haxhija është sinonim i punës së përgjegjshme, seriozitetit, përkushtimit, i cili ka arritur majat e suksesit në fushën e zbulimit. Haxhija nuk po ndalet, por po njeh vetëm suksese dhe vlerësime. Triumfi dhe altari i nderit është vendi që Feliks Haxhija ka pozicionuar veten, por edhe kombin! Pasi është vlerësuar me shumë çmime si detektivi më i kërkuar në Dallas, Feliks Haxhija merr çmimin e radhës si investiguesi më i mirë për vitin 2022, në Florida. Kompania e tij, “Feliks Investigation Group”, është përzgjedhur si më e mira dhe më e kërkuara në fushën e zbulimit. Nëse do të kërkoni në Google, “Feliks Investigation Group”, do të gjeni se kjo kompani i ka review-të më të mira dhe ka marrë 5 yje (five stars). Një vlerësim i tillë është shumë i rrallë të arrihet, pasi të jesh detektiv privat dhe të drejtosh një kompani të tillë është një punë shumë e ngarkuar dhe kërkon shumë kohë, duke sakrifikuar veten por edhe kohën për familjen. “Feliks Investigation Group” operon në Boston Ma, Manchester NH, Tampa FL dhe Burlington VT.

Feliks Haxhija është një djalë serioz dhe shumë punëtor, i cili është mjaft i kërkuar nga amerikanët që vinë jo vetëm nga shtetet ku kompania e tij operon, por edhe nga komuniteti shqiptar. Atij i kanë besuar shumë raste që kanë patur nevojë për zbulim, duke filluar nga çështje tradhtie, familjare, personale, ndërpersonale, të cilat Feliksi i ka përmbyllur me sukses, duke ndihmuar në zgjidhjen e shumë problemeve shoqërore. Feliks Haxhija është një ndihmë e madhe dhe zgjidhje për secilin që ka nevojë për dritë në çështje të ndryshme. Një çështje që të marrë një drejtim të caktuar dhe të duhur, ka nevojë për shumë fakte zbuluese, transparencë dhe korrektësi. Feliksi me kompaninë e tij investiguese është i gatshëm të dëgjojë çdo problematikë dhe të japë kohën e tij të mjaftueshme të zbulimit.

Që prej moshës 16 vjeçare, kur fitoi lotarinë amerikane, Feliks Haxhija jeton në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ai jeton tashmë prej 22 vitesh në Amerikë. Kreu studimet atje në fushën e Kriminalistikës; përfundoi Masters Degree in Criminal Justice and Minor Security në vitin 2012. Më pas filloi punë si detektiv privat për NWI Investigations, ndërsa në vitin 2017 hapi agjensinë e tij “All Access Investigations”. Më pas, në vitin 2019 hapi Feliks Investigations Group LLC në 4 shtete. Puna, profesionalizmi, suksesi i çdo shqiptar jashtë kufijve të Shqipërisë, na nderon si komb dhe na shtyn akoma më shumë për t’i dhënë prestigj emrit Shqipëri.

Pjesa dërrmuese e të rinjve shqiptarë janë diplomuar në shkollat më të mira jashtë vendit, duke shkëlqyer në profesione e tyre dhe mbajnë poste të rëndësishme në vendet ku jetojnë. Komuniteti shqiptar shkëlqen si drita e diellit, duke ndriçuar jo vetëm veten, por duke lartësuar edhe kombin shqiptar. Pikërisht, Feliks Haxhija është një ndër ata shqiptarë që na bën të ndihemi krenarë. Suksesi është triumfi i punës së palodhshme, e cila gjithmonë do të të vlerësojë dhe do të nxjerrë në dritë!

INVESTIMET Е PERËNDIMIT NË SERBI USHQEJNË DESTRUKSIONIN SERBOMADH NË RAJON

November 8, 2022 by s p

Prof. Xhelal Zejneli

Problem i rajonit nuk është “kokëfortësia” e Albin Kurit, por ideologjia fashiste e Aleksandër Vuçiqit, i ushqyer nga Kisha Ortodokse fashiste Serbe dhe i dirigjuar tërësisht nga Moska.

Të investosh në Serbi, do të thotë ta forcosh ekonomikisht dhe ushtarakisht një shtet fashist, një politikë dhe një ideologji fashiste, një shtet që në vitet ’90 të shekullit XX kreu agresion ushtarak në Slloveni, në Kroaci, në Bosnjë e Hercegovinë dhe në Kosovë, një shtet që ka kryer gjenocid në BH dhe në Kosovë, që ka kryer gjenocid në Srebrenicë, ku ekzekutoi mbi 8.000 civilë boshnjakë, që ushtron gjenocid të heshtur në Kosovën lindore (Preshevë, Bujanoc, Medvegjë), që ndjek me përpikëri politikën e kasapit të Ballkanit – Millosheviqit, që udhëhiqet nga bashkëpunëtorët e devotshëm të Millosheviqit dhe të Sheshelit, që ka pretendime territoriale ndaj Kroacisë, që mbështet politikën secesioniste të mikut të Putinit – Millorad Dodikut, që destabilizon në mënyrë permanente Malin e Zi, që i kanoset me agresion Kosovës martire, që përçon interesin e Rusisë në rajon, që s’i vendosi sanksione Rusisë për agresionin ndaj Ukrainës. Investimet në Serbi paraqesin mbështetje për kryekriminelin Vuçiq, mikun e ngushtë të Putinit.

Kaq shumë investime perëndimore në Serbi nuk kanë as vendet – anëtare të BE-së. Nga kjo del se Serbia është e privilegjuar dhe e favorizuar më shumë se një shtet – anëtar i Unionit.

Përkundër investimeve të mëdha të perëndimorëve në Serbi, ajo vazhdon të jetë satelite e Rusisë cariste, bolshevike dhe të Vladimir Putinit.

Përkundër investimeve të mëdha të perëndimorëve në Serbi, ajo vazhdon të ndjekë politikë retrograde, anakronike, hegjemoniste, ekspansioniste, destabilizuese, destruktive, irracionale, luftënxitëse, antidemokratike dhe antihistorike.

Problem i rajonit nuk është “kokëfortësia” e Albin Kurit, por ideologjia fashiste e Aleksandër Vuçiqit, i ushqyer nga Kisha Ortodokse fashiste Serbe dhe i dirigjuar tërësisht nga Moska.

Serbët s’ka pse të mbrohen prej Qeverisë së Kosovës. Serbët dhe Serbia duhet të mbrohen nga marrëzitë, çmenduritë dhe paranojat e veta, nga orekset e shfrenuara dhe të pangopura pushtuese dhe kolonialiste.

Evropë! U ke borxh shqiptarëve, që nga Kongresi i Berlinit (1878) deri te Konferenca e Ambasadorëve në Londër (1912-1913), e këndej. Evropë! Ti ia dhe territoret shqiptare Malit të Zi, ti ia dhe Çamërinë Greqisë, ti ia dhe Kosovën – Serbisë, më pas edhe Maqedonisë.

Thuaji Serbisë Evropë, që t’u japë nga një bashkësi komunash, nga një entitet apo nga një zajednicë – shqiptarëve në Kosovën lindore (Preshevë, Bujanoc, Medvegjë), boshnjakëve në Sanxhak dhe hungarezëve në Vojvodinë.

Evropë, a nuk e sheh vallë se Serbia e Vuçiqit është shndërruar në Kore të Veriut në rajon, Vuçiqi ndërkaq në Kim Jong un?!

Kjo është e turpshme, e dhimbshme Evropë!

Qendrat proruse të BE-së, duke blerë gaz natyror rus, i forcuan vendet e veta, por e fuqizuan ushtarakisht edhe Rusinë e Putinit, e cila më pas aneksoi Krimenë dhe kreu agresion ndaj Ukrainës.

* * *

Amerikë! A e di ti se serbët çdo ditë deklarojnë: “Bota sot e tutje, nuk ka për të qenë njëpolare, por trepolare. Përpos ShBA-së, ekzistojnë edhe Rusia dhe Kina”.

* * *

INVESTIMET GJERMANE NË SERBI – Gjermania është ekonomia kryesore e Evropës. Është partnerja kryesore e tregtisë së jashtme e Serbisë dhe tregu kryesor për produktet serbe. Ajo është një prej investuesve më të mëdhenj në Serbi.

Për 10 vitet e fundit, d.m.th. deri në vitin 2021, kompanitë gjermane kanë investuar në Serbi rreth 3,12 miliardë euro. Kanë investuar në çeljen e fabrikave si dhe në prodhim. Deri në vitin 2021, në to janë punësuar 48.454 punëtorë. Vetëm në një kompani, kanë investuar mbi 600 milionë euro. Çelja e fabrikës së kompanisë “Continental Automotiv Srbija” në mars të vitit 2021 në Novi-Sad. Investimin më të madh e ka bërë kompania farmaceutike “Stada”, me vlerë 698 milionë euro. Deri në vitin 2021, në fabrikat e kompanisë “Stada” në mbarë Serbinë janë punësuar gjithsej 2.870 punëtorë. Më së shumti investojnë në auto-industri apo në industrinë automobilistike. Pason kompania “Henkel Merima” nga lëmi i industrisë kimike, me vlerë 313,3 milionë euro me 608 të punësuar; zinxhiri tregtar i shitjes me pakicë “Lidl”, në të cilin janë investuar 275 milionë euro dhe janë punësuar 2.905 punëtorë; fabrika e pjesëve automobilistike ZF, me vlerë prej 195 milionë euro në të cilën janë punësuar 1.281 punëtorë. Investues më të mëdhenj janë kompanitë gjermane të lëmit të auto-industrisë apo të industrisë automobilistike, siç janë “Continental”, në të cilën janë investuar 190 milionë euro me 1903 të punësuar; “Brose” me vlerë prej 180,3 milionë euro, në të cilën janë punësuar 1.100 punëtorë dhe “Leoni AG” në të cilën janë investuar 150 milionë euro dhe e cila ka punësuar numër më të madh punëtorësh – 12.940; zinxhiri tregtar “Metro Cash&Carry” në të cilin janë investuar 142 milionë euro dhe janë punësuar 1.201 punëtorë; kompania “Meser” me vlerë 119 milionë euro, në të cilën janë punësuar 335 punëtorë; dhe “MTU” nga lëmi i avio-industrisë apo industrisë së avionëve me vlerë 100,9 milionë euro me 440 të punësuar.

Investimet e firmave gjermane në Serbi, në miliona euro: në vitin 2015 – 72,4; më 2016 – 179,6; më 2017 – 185,4; më 2018 – 263,3; më 2019 – 335,8; më 2020 – 331,9 milionë euro. Në tre muajt e parë të vitit 2021, investimet janë shtuar edhe për 42.1 milionë euro.

Prej vitit 2010 deri në mars të vitit 2021, të hyrat mbi bazën e investimeve të rezidentëve gjermanë në Serbi kanë qenë rreth 1,9 miliardë euro. Matur me këtë metodologji, Gjermania ka qenë në vendin e pestë të listës së vendeve me investime më të mëdha në periudhën e sipërthënë. Prej vitit 2018, investimet janë shtuar me të madhe, pa u reduktuar as në vitin e krizës nga Covid-19.

* * *

Sipas Beogradit, vizita e kancelares gjermane Angela Merkel në Beograd, më 13.09.2021, është një sinjal i mirë për vazhdimin e ardhjes së investuesve gjermanë në Serbi. Pas vizitës së saj, investimet gjermane në Serbi u dyfishuan.

Në Serbi ushtrojnë veprimtari ekonomike mbi 1.000 kompani dhe rreth 200 sipërmarrës me shumicë kapitali gjerman, të cilat punësojnë rreth 80.000 qytetarë të Serbisë. Kur të analizohen të gjitha ndërmarrjet të cilat janë furnitorë të kompanive gjermane në Serbi, si dhe ato që marrin pjesë në raportet afariste me to, atëherë bëhet fjalë për 650.000 të punësuar të cilët janë të lidhur tërthorazi me firmat gjermane. Që nga viti 2010, Gjermania ka investuar në Serbi rreth tre miliardë euro. Është investuar në industrinë e përpunimit, në industrinë automobilistike, përfshi prodhimin e pjesëve automobilistike, në industrinë kimike dhe ushqimore etj. Investime gjermane në Serbi parashikohen edhe në lëmenjtë e përkufizuar me Strategjinë e specializimit të mençur, në agrobiznes, në industrinë automobilistike, në IT, në energjetikë, në ekonominë cirkulare, në trajtimin e hedhurinave etj. Në vitin 2021, shkëmbimi tregtar i jashtëm ndërmjet Gjermanisë dhe Serbisë ka qenë 6.5 miliardë euro. Prej tyre, Serbia ka importuar nga Gjermania mallra në shumë prej 3.8 miliardë euro, ndërsa ka eksportuar në Gjermani mallra në shumë prej 2.7 miliardë euro. Gjatë qershorit të vitit në vazhdim (2022), u parashikuan takime afariste të kompanive gjermane dhe atyre serbe në lëmin e industrisë së përpunimit të metaleve dhe në industrinë e automjeteve. Sipas Beogradit, investimet gjermane në Serbi mund të shkojnë deri në 10 miliardë euro, ndërsa numri i të punësuarve në kompanitë gjermane në Serbi mund të arrijë në 100.000.

* * *

INVESTIMET E FRANCËS NË SERBI – Më 15 korrik 2019, presidenti i Francës Emanyel Makron (Emmanuel Macron) bëri një vizitë dyditore në Beograd. Gjatë takimit të tij me Vuçiqin, ndërmjet tjerash u bisedua edhe për bashkëpunimin ekonomik midis Francës dhe Serbisë. Sipas burimeve zyrtare serbe të marsit të vitit 2019, investimet e Francës në Serbi arritën një shumë prej 751 milionë euro. Kjo shumë është shumë më e madhe, për arsye se kemi të bëjmë me të dhënat të tremujorit të parë të vitit 2017. Pas investimeve të sipërthëna franceze në Serbi, pasoi nënshkrimi i kontratës për koncesion me Vansi-n.

Sipas masës së planifikuar të investimeve franceze në serbi, kryesojnë firmat e poshtëshënuara:

– Vinci Airports – 500.000.000 euro; koncesion për aeroportin “Nikolla Teslla” të Beogradit; kontrata u nënshkrua në vitin 2018;

– Мichеlin Тigаr Тyrеs – 367.000.000 euro; Mishelini u bë pronar 100 për qind i kompanisë Tigar Tires; viti 2009;

– Agricole Group – 264.000.000 euro; Kredi Agrikol Banka e rikapitalizoi bankën Meridian të Serbisë, duke ardhur kësisoj në tregun e Serbisë; viti 2005;

– Lafarge (Lafarge Holcim) – 160.000.000 euro; Lafarge (Lafarzh) është i pranishëm në Serbi që prej vitit 2002 dhe blerja e fabrikës së çimentos në Beoçinë;

– Tarkett – 136.000.000 euro; ndërmarrje për prodhimin e dyshemeve; në serbi ushtron veprimtari që prej vitit 2002;

– Schneider Electric DMS NS – 100.000.000 euro; Prodhues i pajisjeve elektrike; në tregjet e Serbisë dhe të Malit të Zi ushtrojnë veprimtari ekonomike që prej vitit 1997, ndërsa prej vitit 2002, si shpk;

– Le Belier – 35.000.000 euro; Merret me prodhimin e pjesëve për industrinë automobilistike, ndërsa në Serbi punon prej vitit 2003;

– Lactalis Group – 25.000.000 euro; Korporatë shumëkombëshe (multinacionale) e cila prodhon produkte qumështi;

– Bоngrаin SА – 25.000.000 euro; Pronar i “Mlekoproduktit” në Serbi, që nga viti 2004;

– Streit Nova – 16.400.000 euro; Në Serbi që nga viti 2004, prodhon pjesë metalike për industrinë automobilistike.

Shënim: Të dhënat e sipërthëna me siguri kanë ndryshuar. Deri në vitin 2022, investimet e vendeve të lartpërmendura të Perëndimit, kanë shënuar rritje.

* * *

INVESTIMET E ITALISË NË SERBI – Sipas të dhënave të nëntorit të viti 2020, në Serbi ushtrojnë veprimtari mbi 1.600 kompani italiane. Numri i sipërmarrësve dhe i investuesve nga Italia shënon rritje të vazhdueshme. Në Serbi janë të regjistruar mbi 1.600 kompani që janë në pronësi të aksionarëve italianë. Në ato kompani janë punësuar mbi 50.000 punëtorë. Prej tyre, 390.000 – të punësuar të drejtpërdrejtë, ndërsa 12.000 – të angazhuar si personel spin-off dhe lizing, Të dhënat i jep Oda Italo-Serbe e Sipërmarrësve. Sa i përket numrit dhe vëllimit të investimeve në Serbi, Italia e ka konfirmuar pozicionin e liderit. Shumë kompani të pranishme në Serbi i rrisin investimet e veta dhe vazhdimisht vijnë investues të ri. Në Serbi janë të pranishme, si kompanitë italiane të mëdha, ashtu edhe shumë ndërmarrje të vogla dhe të mesme. Punojnë në shumë sektorë, në bujqësi, në sektorin automobilistik, në sektorin e tekstilit, në prodhimin e rrobave, në teknologjitë e informacionit, në punimin e produkteve industriale, në shërbimet në lëmin e konsaltingut dhe të hotelerisë, në sektorin bankar dhe të sigurimeve. Kryetari i Odës Italo-Serbe të Sipërmarrësve dhe drejtori i përgjithshëm i kompanisë së sigurimit DDOR, pjesë e grupit Unipol – Xhorxho Markexhani (Giorgio Marchegiani), ka deklaruar se “investimet italiane në Serbi flasin për partneritetin e shkëlqyeshëm midis dy vendeve”.

Gjatë viti 2003, shkëmbimi i ndërsjellë i Italisë dhe Serbisë arriti 1,3 miliardë euro. Me kalimin e kohës, investimet italiane në Serbi shënuan rritje. Në atë kohë, Italia u rendit e pesta në listën e investuesve të huaj në Serbi. Më 15 korrik të vitit 2004, një delegacion i përbërë prej shumë anëtarëve dhe i udhëhequr prej ministrit të investimeve kapitale të Qeverisë së Serbisë, Velimir Iliq, bëri një vizitë dyditore në Itali. Ai u takua në Romë me zëvendësministrin për veprimtari prodhuese të Italisë, Adolf Urs. Gjatë këtij takimi u bisedua që ndërmarrjet italiane të investojnë në sektorin e ndërtimit të rrugëve, në rrjetin hekurudhor, në telekomunikime dhe në infrastrukturën e aeroporteve. Velimir Iliqi u takua edhe me ministrin italian për infrastrukturë dhe ndërlidhje, Pietro Lunardi. Gjatë kësaj vizite, delegacioni serb u takua edhe me përfaqësuesit e “Telespacia-s” dhe të ndërmarrjes kombëtare të rrugëve – “Anas”.

INVESTIMET E AUSTRISË NË SERBI – Sipas Odës Ekonomike të Serbisë, në vitet 2000-2010, Austria ka investuar në Serbi 3,1 miliard dollarë. Me këtë masë investimesh, ajo u rendit e para ndër investuesit e huaj në ekonominë e Serbisë. Për interesin e palës austriake për të bashkëpunuar me ekonominë serbe flet edhe prania e rreth 400 përfaqësuesve të firmave austriake në Serbi. Në tregun e Serbisë punojnë dhjetë banka austriake më të rëndësishme dhe kompani sigurimi, kompania e telekomunikimeve “Telekomi i Austrisë”, investimi i së cilës në telefoninë mobile është investim “grinfild” më i madh. Pason kompania e naftës OMV, si dhe shumë kompani të tjera të mëdha, siç janë “Henkel”, “Rauh”, “Knauf”. Kompanitë austriake kanë paralajmëruar investime të reja në Serbi, midis të cilave edhe “Svarovski”, prodhuese e kabllove “SMF” e cila planifikon të hapë fabrikën e tretë. U paralajmërua edhe ndërtimi i disa hoteleve. Kompanitë austriake ndërtojnë rrugë dhe ura në Serbi, ndërsa investuesit kanë shprehur interesim edhe për blerjen e uzinave të sheqerit në Cërvenkë, në Zhabël dhe në Sentë. Sipas Odës Ekonomike të Serbisë, investuesit austriakë në Serbi kanë një orientimi strategjik për përparimin e teknologjisë, rritjen e prodhimit dhe të eksportit. Shkëmbimi i tregtisë së jashtme arrin shumën mbi një miliard dollarë. Pas ndryshimeve të tetorit të vitit 2000, marrëdhëniet dypalëshe midis Austrisë dhe Serbisë u intensifikuan në të gjitha nivelet. Këtë e dëshmon niveli i shkëmbimit të tregtisë së jashtme. Në vitin 2011, Austria ndodhet në vendin e dhjetë të listës së vendeve në të cilat Serbia eksporton, ndërsa në vendin e tetë midis vendeve nga të cilat importon. Në vitin 2011, shkëmbimi i tregtisë së jashtme të Austrisë me Serbinë, arriti një vlerë prej një miliard dollarësh. Eksporti serb mori pjesë me 379,1 milion dollarë.

Prej datës 1 janar 1995, Austria është anëtare e BE-së. Ajo është një prej anëtareve më të pasura dhe më të qëndrueshme. Bën pjesë në grupin e 15 vendeve anëtare të KB-ve me standard jetese më të lartë. Ka 8,3 milionë banorë. Në vitin 2010, ka pasur produkt shoqëror bruto prej 44,863 dollarë per capito (për kokë banori), duke u renditur në vendin pestë në Evropë dhe e dhjeta në botë. Për nga vlera e eksportit ajo ndodhet në vendin e 27-të, ndërsa për nga vlera e importit – në të 26-in.

Në Panairin ndërkombëtar të bujqësisë të mbajtur në Novi-Sad prej 12 deri më 18 maj të viti 2012, Austria ishte vend partner i Serbisë. Ekspozuesit e saj i paraqitën arritjet nga lëmi i prodhimit të ushqimit organik, të blegtorisë, të burimeve të rinovueshme të energjisë dhe të teknologjive bujqësore.

* * *

INVESTIMET AMERIKANE NË SERBI – Më 31 tetor të vitit në vazhdim, Vuçiqi bisedoi me një delegacion ekonomik të madh të Qeverisë së ShBA-së ku ishin të pranishëm edhe përfaqësuesit e disa prej korporatave globale amerikane më të mëdha. Në qendër të takimit kanë qenë energjetika, teknologjia informatike dhe teknologjia e gjelbër. Sipas kryetarit të Serbisë, Vuçiqit, kompanitë amerikane punësojnë në Serbi 30.000 njerëz, ndërsa shkëmbimi i tregtar midis ShBA-së dhe Serbisë, në tetë muajt e parë të vitit 2022 ka qenë 854,6 milionë dollarë. Në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit 2021, kjo parqet një rritje prej 45,6 për qind.

Në Serbi ushtrojnë veprimtari gjigantët teknologjikë të ShBA-së, siç janë: CISCO, IBM, ORACLE. Sipas të dhënave të Agjencisë për Zhvillim të Serbisë, prej vitit 2007 e deri më sot, ndërmarrësit e amerikanë, si për nga numri i projekteve, ashtu edhe për nga vlera e tyre, bëjnë pjesë në grupin e investuesve kryesorë të huaj në Serbi. Për nga numri i projekteve në Serbi, ShBA-ja është investuesja e pestë më e madhe, ndërsa për nga vlera – investuesja e tretë më e madhe. Biznesmenët amerikanë, në Serbi investojnë më së shumti në shërbimet arkitektonike, në qendrat call, në farmaci, në prodhimin e konservave metalike, në industrinë e metaleve sekondare me ngjyra dhe në industrinë e enëve prej qelqi: Valeant Pharmaceutical, NCR, LC Comgroup, Ball Corporation. Për nga vlera, investimet amerikane më të mëdha në Serbi, kanë të bëjnë me kompanitë Philip Morris, Pepsi Co, Coca Cola, Ball Corporation, Cooper Tire dhe Microsoft.

Sipas të dhënave zyrtare, prej vitit 2010 deri në vitin 2019, kompanitë amerikane kanë investuar në Serbi 508,1 milion euro. Por, shefi i sektorit ekonomik të Ambasadës së ShBA-së në Beograd, Baron Lobstein deklaroi në vitin 2021 se investimet amerikane në Serbi janë shumë më të madha se 600 milionë dollarë dhe jo aq sa thuhet në statistikat zyrtare. Investimet amerikane janë më shumë se 508,1 milion euro, për arsye se investuesi mund të jetë nga ShBA-ja, por fondi me mjetet e tij mund të jetë i regjistruar në Holandë apo në ndonjë vend tjetër që ka një sistem të përshtatshëm për selinë e fondit. Holanda është një prej vendeve nga ku vjen pjesa më e madhe e investimeve të huaja në Serbi. Sipas burimeve të Ambasadës së ShBA-së në Beograd, investimet e ShBA-së në Serbi kanë punësuar rreth 17.000 njerëz.

* * *

Për investimet e Rusisë, të Kinës, të Turqisë dhe të vendeve të caktuara arabe – në Serbi, nuk kemi çka diskutojmë.

Prof. Xhelal Zejneli

Kryeministri Kurti bisedoi me Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s, Jens Stoltenberg

November 8, 2022 by s p

Kryeministri Kurti zhvilloi bisedë telefonike me Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s, Jens Stoltenberg, gjatë së cilës diskutuan për situatën aktuale dhe zhvillimet e fundit në vend.
Kryeministri Kurti e njoftoi Sekretarin Stoltenberg me mbarëvajtjen e punës së institucioneve, teksa theksoi se nga fillimi i zbatimit të shkallëzuar të vendimit për targa, nuk është shënuar asnjë incident apo pranuar asnjë ankesë edhe pse janë lëshuar 856 vërejte për vozitësit e veturave me targa ilegale.
Ai tha se bojkoti i ditëve të fundit është i nxitur dhe orkestruar nga Beogradi zyrtar dhe është rezultat i veprimeve të tyre të vazhdueshme destruktive në dialogun ndërmjet dy vendeve.
Kryeministri Kurti e siguroi Sekretarin Stoltenberg se Qeveria dhe Institucionet e Kosovës si gjithmonë do bashkëpunojnë, komunikojnë dhe bashkërenditen ngushtë me aleatët dhe partnerët e saj.
Qeveria e Republikës së Kosovës mbeten të përkushtuara për vlerat demokratike dhe evropiane të sundimit të ligjit, të të drejtave dhe lirive të njeriut e të pakicave, të pluralizmit politik, të paqes e të sigurisë, u shpreh kryeministri Kurti.

PËRPJEKJET E VLONJATËVE PËR NGRITJEN E VARRIT MONUMENTAL TË ISMAIL QEMALIT

November 8, 2022 by s p

Enver Memisha/

$C:\Users\User\Documents\46346646_1277715709036388_3620868004184588288_n.jpg$

Përse dështoi inisiativa e vlonjatëve per ngritjen e varrit të Ismail Qemalit në Vlorë në vitin 1922 dhe në vitin 1929? Sikur të mos merrnin pjesë fare qarqet e tjera vetëm me ndihmat e tona do ta ngremë shtatoren Ismail Qemalit, deklaronin vlonjatë.

Ismail Qemal Vlora i njohur thjesht si Ismail Qemali ka qenë nëpunës dhe deputet i Perandorisë Osmane, botues, veprimtar i çështjes kombëtare dhe themelues i Shtetit Shqiptar. Ismail Qemali ishte autori kryesor i Deklaratës së Pavarësisë dhe më pas shërbeu si Kryeministri i parë dhe Ministri i Jashtëm i Qeverisë së Përkohshme të Shqipërisë nga 1912 deri në 1914.

Ismail Qemali lindi në Vlorë më 24 Janar 1844 dhe kaloi në amëshim më 26 Janar 1919 në Peruxhia‎, ‎Itali. Që kur kaloi në amëshim paria e Vlorës, ngulte këmbë që varri tij të vendosej në qendër të qytetit.

Komanda italiane që mbante të pushtuar qytetin e refuzoi kërkesën e parisë me arsyetimin se nuk ishte hartuar akoma plani rregullues i qytetit, kështu që vlonjatët dhe shqiptarët e varrosën Babanë e Kombit në Kaninë nga kishte origjinën familja e tij.

Kështu varrimi i Ismail Qemalit në Kaninë u bë, sikurse u tha, në kundërshtim me dëshirën e parisë së Vlorës, e cila ngulte këmbë që varri të vendosej në qendër të qytetit.

Por edhe më pas, vlonjatët, në vazhdimësi, kanë bërë përpjekje për ta çvendosur varrin e Ismail Qemalit nga Kanina në qendër të qytetit, përpjekje kanë bërë edhe personalitete si Luigj Gurakuqi në vitin 1923 etj.

Përpjekjen e vlonjatëve të vitit 1922.

Këtë vit paria e Vlorës i kërkoi prefektit z. Zenel Prodani t’i kërkonte qeverisë ngritjen e varrit monumental të Ismail Qemalit në qendër të qytetit të Vlorës duke deklaruar se Vlora do të ndihmonte me shumen më të madhe për shpenzimet e varrit.

Dihet se më 2 dhjetor 1922, Ahmet Zogu u emërua kryeministër duke mbajtur në të njëjtën kohë edhe postin e ministrit të brendshëm, i cili pas kërkesës së prefekturës së Vlorës ka lëshuar një qarkore me të cilën fton gjithë bashkitë dhe nëpunësit të ndihmojnë në këtë inisiativë atdhetare të prefekturës së Vlorës.

Mirëpo që në fillim u pa se shuma e shpenzimeve për çvendosjen e eshtrave të Ismail Qemalit nga Kanina në Vlorë dhe ngritja e varrit monumental nuk mund të përballohej nga bashkitë, prandaj Ministria e Brendshme me shkresën nr. 1063 datë 20.12.1922 i shkruan prefekturës së Vlorës: “Po shohim se ndihma që po u kërkohet bashkive për ngrehjen e monumentit të Ismail Qemalit asht e rëndë dhe na duket se nuk bazohet në fuqinë financiare të popullsisë.

Pra në është se monumenti në fjalë ka me u krijue me një shumë aq të rëndë sa të shkaktoi mërzin e popullit, qeveria do të jetë e shtërnguar me dhanë vetëm ndihmën e saj morale.

Për mos me dhanë shkak kësaj vepre lutemi statujën në fjalë ta bëni me shpenzime ma të pakta dhe në se kjo gja s’asht e mundëshme të gjeni një mënyrë të pëlqyeshme, ta lini për një kohë tjetër që vështirsia ekonomike të jetë kaluar”.

Prefektura e Vlorës nën presionin e parisë së vlonjatëve me shkresën nr. 277 Res. Datë 22.12. 1922 i shkruan Ministrisë së Brendshme: “Përgjigje e telegramit nr. 1063 datë 20.12.1922. Monumenti nuk kushton më tepër se 3000 deri 3500 napolona. Bashkive të tjera shumat e ndihmave s’ja u kemi caktuar ne, vetëm i kemi ftuar për të marrë pjesë. Të katërtën e shumës në fjalë ka për ta siguruar bashkia e populli i Vlorës, i cili këtë nisiativë e priti me një entuziazëm aq të madhe e të sinqertë sa sikur të mos merrnin pjesë fare qarqet e tjera vetëm me ndihmat e tyre do ta ngrinin.

Prandaj masat e fillimit u muarën, dhe regjistrimi i ndihmave po vazhdon. Nga ana tjetër nga shumë bashki të nënprefekturave kemi marrë përgjigje se janë tue caktue e shënue ndihmat.

Asht për tu përmenduar se qarkorja e asaj ministrie që fton gjithë nëpunësit në këtë ndihmë këtu ka bërë përshtypjen më të mirë.

Pra arsyet e parashtruara na shtynë në vazhdimin e nisiativës duke ju lutur asaj ministrie që mos ta kursejë përkrahjen e duhur dhe për tu bamë shembull bashkive të tjera na paralusim e presim ndërmjetësimin mbi caktimin e ndihmës të bashkisë së Tiranës. Zavëndës i prefektit Z. Prodani”.

Më 28.12 1922, Ministria i kthen përgjigje prefekturës: “Pëlqehet veprimi i asaj prefekture”

Prefekti Zenel Prodani (1886 – 1969) ishte nga Kolonja, kishte kryer gjimnazin e Korçës dhe që nga viti 1905 deri në vitin 1942 ka qenë nëpunës i lartë i shtetit. Në vitin 1922 emrohet zv/prefekt në Vlorë dhe po këtë vit emrohet prefekt. Në janar të vitit 1924 ai trasferohet në Berat dhe në vend të tij do të emrohet prefekt në Vlorë atdhetari Halim bej Jakova (1878 – 1927).

Nuk e dimë se përse kjo inisiativë atdhetare e vlonjatëve e perkrahuar nga prefekti Prodani nuk u realizua. Ndofta mungesa e stabilitetit të qeverive, pasi Ahmet Zogu do ta ushtronte detyrën e kryeministrit nga 4 dhjetor 1922 deri më 5 mars 1924, ndofta ndërrimi i prefektëve, por edhe gjendja e vështirë ekonomike e lanë inisiativën e vlonjatëve të pa realizuar.

Përpjekjet e vitit 1929.

Skluptori i njohur Odise Paskali ka shkruar në kujtimet e tij: “Me 1929 kisha botuar në revistën “Studenti shqiptar” të Torinos një projekt për varr monumental Ismail Qemalit.

Nga mesi i vitit 1930 në një udhëtim në Tiranë, më thirri Eqrem Libohava, ministër i pallatit dhe më tha se mbreti Zog dëshironte të ndërtonte me shpenzimet veta (por që në fakt nuk shpenzoi vete asnjë grosh) një varr madhështor për Ismail Qemalin dhe me ngarkoi të përgatitja një projekt si do e gjykoja me të përshtatshëm. Paraqita një vizatim dhe çmimin 40 mije franga ari. Me tha ta reduktoja me kosto më të vogël. Paraqita një të dytë për 25 mijë franga. Më tha se nuk duhej abuzuar nga mirësia e lartmadhërisë se tij, prandaj mos të kushtonte me shume se 10 mije franga. Ndërkaq për ngatërresë dhe mbase për interes ndërhyri skulptori italian De Markis, që jetonte në Tiranë, si organizator sportiv dhe mu kërkua prej ministrit të oborrit një maket plastik dhe një fragment në madhsi natyrore.

Ne Ekspozitën e Miqve to Artit të vitit1931 kisha dhe maketin e varrit të Ismail Qemalit dhe fragmentin portret të Flamurtarit në allçi në madhësi të monumentit. Lidha kontrate për 10 mijë franga ari. Ne parlamentin e kohës, zëdhënësi Zogut, Lalë Krosi, deklaroi botërisht se: “Naltmadhënia kishte dhëne 20 mije (siç) franga ari një skulptori për ndërtimin a varrit madhështor të Ismail Qemalit” (Odise Paskali. Në “Gjurmë jete”, Tiranë 1986, f. 70)

Prefektura e Vlorës i shkruan Ministrisë së Brendshme me shkresën nr. 9356/III datë 2.2.1929:

“Pergjigje shkteses Nr. 6174 D. 10/XII/28. Kemi nderin te ju njoftojme se për gjatë kësaj kohe, Titullari i kësaj Prefekture personalisht u interesue për hartimin e skicave si të varrit qi do të bahet në Kaninë ashtu dhe të Monumentit të Ndyrit Ismail Kemal Bej Vlonës, i cili do të vehet në Sheshin e Flamurit të këtij Qyteti, po n’at vend ku në vjetin 1912 i Ndyri pati ngrehun Flamurin Kombtar për të parën herë.
Mbasi qi këtu nuk ka skulptor dhe arkitekt u shtrenguem qi me anë të ingjinierve si të Bashkisë ashtu dhe atyre të privatve e të shoqninave të huja të pregatisim skicat, të cilat me pako të posaҫme si mbas deshirës dhe urdhnave të Nalt Madhnisë së TIJ për pelqim paraqiten asaj P.T. Ministri.
Shtojm se per shpenzimet e monumentit qi do ngrehet ne qytet, jemi te mejtimit qi të ju dahet Bashkinave të Shtetit të cilat do të jenë në gjendje të paguejn nji perqindje në proporcion të budgeteve të tyre nji shumë të hollash prej Fr. ari 20000.
Kjo shumë do të jetë vetëm për monumentin; sa për varrin do të ҫilet kredija nga fondet qi din ajo P.T. Ministri.
Siҫ do të shifet nga skicat relative se për varrin, qi do të bahet në Kaninë janë dy kopje, njëra me germën (A) mund të kushtojnë 1000 (njimie) napoliona, mbasi qi kjo do të ketë ma tepër gur mermeri ku i ka dhanë shënim dhe me Nr. I me ngjyrë të kuqe.
Numrat 2-3-4- jane gur artificial ҫimento etj. siҫ kemi ba shenimet në nji liste të veҫante e cila bashkanjitet.
Germa (B) mund te kushtoje ma pak, mbasi qi do të kena ma pak mermer e ma shum gur artificial, ҫimento e tjerë.
Këto ҫmime nuk janë ekzakte, por janë parapa në nji menyrë aproksimative.
Monumenti qi do të bahet në sheshin e flamurit mund të kushtojnë aproksimativisht 1000 napoliona se fytyra e trupit t’Ismail Kemal Beut qi do të vehet mbi monument do të jetë prej bakerrit dhe do të shemblleje përgjithësisht fotografisë së tij dhe lypset të bahet prej nji skulptori me eksperiencat e nevojshme.
Shpresojm se këtu nga ingjinieret e huej qi gjinden do t’a marrin në sipërmarrësi; n’asht se do të pëlqehen ofertat e tynë dhe në raste të kundërt duhet qi t’angazhohet nji njeri kompetent për kompletin si të varrit ashtu dhe të monumentit. Me nderime Prefekti (firma)”

(AQSH. Fondi 152. Viti 1929. Dosja 514, cituar nga Gazeta “Shqiptaria.com”, Tiranë dt. 11.3.2012
Në këtë kohë prefekt në Vlorë ka qenë Ismet Kryeziu (1888 – 1952) dhe jo Abedin Nepravishta siç thuhet në gazetë)

Kur u ngrit varri monumental i Ismail Qemalit në Vlorë?

Do kalonin dhjetë vjet nga inisiativa e vlonjatëve e vitit 1922. Në vitin 1932, ish Ministri i Brendshëm Ahmet Zogu, tashmë Mbret i Shqiptarëve nuk e kishte harruar inisiativën e vlonjatëve si dhe inisiativën e tij të vitit 1929. Kështu që zyrtarisht Mbreti mori nismën për ngritjen e varrit monumental të Ismail Qemalit, organizimi iu ngarkua prefekti i Vlorës, Abedin Nepravishtës.

Kështu më 28 nëntor 1932, u bë trasferimi i eshtrave të Ismail Qemalit nga Kanina në Vlorë.

Para se arkivoli të vihej në varr, i dërguari i posaçëm i mbretit, gjenerali Leon de Ghilardi, zbuloi monumentin e luftëtarit mbuluar me një napë të zezë.

Pasi u zbulua monumenti, gjeneral Ghilardi mbajti një fjalë, në të cilën tha ndër të tjera: “Me respektin më të thellë, duke kujtuar edhe një herë veprën patriotike të Ismail Qemalit, përpara hijes së tij të prekshme dhe të kujtimit të tij të paharrueshëm, përulem edhe depozitoj këtë tufë lule. Rroftë Shqipëria! Rroftë populli shqiptar!”

Pas fjalës së tij u krye ceremonia e varrimit dhe mbi varr u vendosën gjithë kurorat me radhë. Pas varrimit fjalën e mori ministri i Arsimit, Hilë Mosi, i cili në rininë e tij i kishte qëndruar afër Ismail Qemalit. Ai tha ndër të tjera: “Vëllezër shqiptarë, Sot mbushen plot njëzet vjet që kur se Ismail Qemali, një nga bijtë më të çmuar të kësaj Vlore trime, mu këtu në këtë shesh shpalli vetësundimin e Shqipërisë edhe valëviti në ajrin e lirë Flamurin tonë të shenjtë kombëtar”.

Pas Hilë Mosit foli kryetari i Parlamentit, Eshref Frashëri, fjalën e të cilit gazetat nuk e kanë riprodhuar.

Më pas fjalën e mori prefekti i Vlorës, Abedin Nepravishta, i cili lexoi dhe mesazhin e mbretit drejtuar Bashkisë së Vlorës, në të cilin thuhej: “Me kënaqësinë më të madhe marr pjesë në gëzimin e popullit të Vlorës, në këtë ditë të shenjtë për kombin tonë. Sakrificat që ka bërë populli i Vlorës për pavarësinë dhe për mbrojtjen e Atdheut, janë fakte patriotizmi të paharrueshme. Siguroni popullin kreshnik të Vlorës se bashkë me patriotin e madh të Kombit tonë, Ismail Qemalin, të gjithë dëshmorët janë gjallë në shpirtin tim”. (Shih gazetën “Besa” 1932)
* * *
Ali Asllani përveç aktivitetit të tij politiko- atdhetar dhe si dhe krijimtarisë letrare do mbetet i vlerësuar dhe i njohur për vlonjatët dhe shqiptarët si Kryetar Bashkie edhe për ndërtimin e dy monumenteve: “Shtylla e Flamurit Kombëtar” ngritur në Sheshin e Flamurit, aty ku u ngrit Flamuri më 28 nëntor 1912 dhe “Kulla e Sahatit” të dyja skic idetë u përgatitën prej tij dhe inagurimet u bënë në vitin 1938, kur ai ishte kryetar i bashkisë së Vlorës. Sahati përveç anës funksionale ka edhe vlera artistike dhe për këto arsye në vitin 2006 Ministri i Kulturës dr. Bujar Leskaj e ka shpallur monument kulture.

Më 1972 u ngrit në Sheshin e Flamurit në Vlorë, një tjetër monument kombëtar, Monumenti i Pavarësisë, vepër e përbashkët e skulptorëve Kristaq Rama, Muntaz Dhrami, Shaban Hadëri, në qendër të së cilës qëndron Ismail Qemali me patriotë të tjerë.

Varri Monumental i Ismail Qemalit është shpallur monument nacional që në vitin 1932, nga Ministria e Arsimit të asaj kohe. U rishpall monument kulture nga Rektorati i Universitetit Shtetëror me vendim nr. 6, datë 15.01.1963.

Përshkrimi: Mbas vdekjes së tij në rrethana të mistershme në Peruxhia të Italisë, Isamil Qemali u varros fillimisht pranë Teqesë së Kaninës në vendin ku janë varrosur historikisht pinjollët e familjes Vlora. Me qëllim për të krijuar një vend simbolik për nderimin e themeluesit të shtetit Shqiptar, rreth vitit 1932 u vendos që eshtrat e tij të prehen në vendin ku ishte ngritur flamuri në ditën e shpalljes së Pavarësisë, në qendër të qytetit të Vlorës, ku dikur ngriheshin sarajet që lindi Ismail Qemali. Për projektimin dhe ngritjen e një varri monumental, që do të shërbente si monument përkujtimor u caktua skulptori i shquar Odise Paskali, i cili në vitin 1929 kishte botuar një projekt për një varr monumental, në revistën “Studenti shqiptar” të Torinos. Varri u ndërtua me pllaka guri të marra nga pllaja e Ujit të Ftohtë dhe të punuara me kujdes nga disa mjeshtra korçar të përzgjedhur nga vetë skulptori. Mbi varr autori vendosi Flamurtarin, që paraqet një luftëtar lab me kostum kombëtar i cili përfaqëson popullin të vetdijshëm që bën rojë pranë varrit të atdhetarit të madh, i pikëlluar për vdekjen e tij, duke mbajtur në një dorë flamurin historik dhe në tjetrën pushkën me të cilën do ta mbrojë për jetë. Përurimi i këtij monumenti u bë më 28 Nëntor 1932 nga ministiri i Arsimit, poeti Hil Mosi, i cili e shpalli monument nacional. (Nga shtypi)