s p – Page 2555 – Dielli

THE NEW YORK TIMES (1911) / APELI I FAIK BEJ KONICËS NË SHBA PËR TË MBLEDHUR FONDE DHE PËR TË KËRKUAR NDIHMË MJEKËSORE PËR BASHKËKOMBASIT E TIJ

November 27, 2021 by s p

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 27 Nëntor 2021

“The New York Times” ka botuar, të hënën e 26 qershorit 1911, në faqen n°5, apelin e shkrimtarit, diplomatit dhe politikanit të shquar, z. Faik Konica, për të mbledhur fonde në SHBA për bashkëkombasit tanë dhe për të kërkuar ndihmë mjekësore për të sëmurët dhe të plagosurit, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Apeli i shqiptarëve
Vazhdojnë të luftojnë deri në lirinë e sundimit turk — por të sëmurët e tyre kanë nevojë për ndihmë. Faik Bej Konica, përfaqësues i Partisë Revolucionare Shqiptare në Shtetet e Bashkuara, është këtu për të mbledhur fonde për “bashkatdhetarët e tij dhe për të kërkuar ndihmë mjekësore për të sëmurët dhe të plagosurit që aktualisht janë në varësi të Malit të Zi, i vetmi vend në Evropë që ka ndihmuar të sëmurë dhe të varfër me furnizime. Në një intervistë me një gazetar të Times në Hotel Navarre mbrëmë Faik Beu tha :
“Ne duhet ta mbajmë revolucionin me çdo kusht derisa të jemi të pafuqishëm ose Shqipëria të çlirohet nga zgjedha turke. Kam marrë një kabllogram nga komiteti shqiptar ku shkruhej “Rebelimi vazhdon”.”
Uroj të kuptohet se Mali i Zi na ka ndihmuar nga pikëpamja bamirëse si qenie njerëzore në vështirësi dhe jo si kryengritës kundër sundimit turk. Sapo kam ardhur nga Bostoni, ku u mblodhën 4.000 dollarë mes shqiptarëve dhe simpatizantëve të tyre. Gazeta greke Atlantis në këtë qytet ka publikuar një apel për abonime nga lexuesit e saj në kauzën e lirisë.
Humbja e Shqipërisë nga Turqia do të thotë fundi i asaj perandorie, pasi ajo varej gjithmonë nga shqiptarët në orën e nevojës, kur të gjithë kombet e tjera ishin kundër Turqisë. Kjo është arsyeja pse lufta kokëfortë ka zgjatur për tre vjet.”
I pyetur nëse kushtet ishin përmirësuar nën regjimin e ri në Kostandinopojë, Faik Beu u përgjigj :
“Jo. Ata janë më keq. Abdul Hamid ishte një despot, por ai kishte një ndjenjë përgjegjësie. Në vend të tij tani janë njëqind Abdul Hamid që nuk e kanë idenë për përgjegjësitë e qeverisjes. Turqit kanë humbur prestigjin në sytë e vartësisë së tjetrit përmes disfatës që kanë pësuar nga shqiptarët. Në shenjë hakmarrjeje ushtarët kanë plaçkitur fshatrat në Shqipëri dhe kanë vrarë mijëra gra, fëmijë dhe pleq.”
Ai tha se disa gra të pasura angleze ishin tani në Shqipëri për të ushqyer të plagosurit dhe duke u siguruar furnizime nga çantat e tyre. Po merren masa për një takim masiv këtu javën e ardhshme në ndihmë të kauzës.

SHQIPONJA E ZEZE NE FUSHEN E PURPURT

November 27, 2021 by s p

“ Il Giorno” 2 dhjetor 1912

Pavarësia e Shqipërisë sipas dokumenteve Italiane

Nga Rafael Floqi/

Shqipëria ishte e fundit nga kombet ballkanike që arriti pavarësinë dhe e fundit që zhvilloi një ndërgjegje kombëtare moderne. Historiani Bernd Fischer shtroi pyetjet: pse u vonua zhvillimi nacionalist në Shqipëri dhe, kur arriti përfundimisht, çfarë forme mori ai? Kjo pse “Shqipëria, atëherë, ishte në disavantazh kur bëhet fjalë për shfaqjen e nacionalizmit ballkanik në shekullin e nëntëmbëdhjetë. Pasi Shqipërisë i mungonin të gjitha parakushtet e nevojshme për rritjen e nacionalizmit ballkanik. Nuk kishte shtet, nuk mund të shikonte prapa në një perandori të fuqishme mesjetare, nuk kishte unitet fetar, nuk kishte udhëheqje të ofruar nga një klasë e vetëdijshme. Kur nacionalizmi modern arriti më në fund te shqiptarët, ishte vonë, mjaft i dobët dhe sigurisht unik. Ishte në thelb një fenomen i shekullit të 20-të i nisur dhe i drejtuar nga elita. Shkëndija e parë e vërtetë e nacionalizmit shqiptar, një zgjim kulturor, ndodhi te italo-shqiptarët e Italisë së Jugut në vitet 1860. Vetëm në fillim të shekullit të njëzetë, shqiptarët, në një numër të konsiderueshëm, filluan të marrin pjesë në lëvizjen kombëtare në rritje që kërkonte synimin tradicional të nacionalistëve modernë, shtetin kombëtar. Faktori i dytë domethënës që ndihmon për të shpjeguar ngritjen e ndërgjegjes kombëtare shqiptare rreth fundit të shekullit ishte rritja e interesit për çështjet shqiptare nga ana e fuqive të huaja, veçanërisht nga Italia dhe Austro-Hungaria. Ndërsa shqiptarët nuk kishin “dashamirës” si të tjerët në Ballkan, ata gjetën se këto dy fuqi synonin të pengonin zgjerimin e Greqisë dhe Serbisë në kurriz të tokave të banuara nga shqiptarët.

Ndërsa këta faktorë të jashtëm ishin të rëndësishëm, merita të konsiderueshme për këtë hap të parë drejt ndërtimit të një ndërgjegjeje kombëtare shqiptare duhet t’i takojë një grushti intelektualësh. Mes këtij grupi mund të përfshihet edhe Ismail Qemal Bej Vlora, babai i pavarësisë shqiptare. Nuk ka dyshim se Ismail Qemali ishte mjeshtër në fushën e diplomacisë. Ngjarjet që u desh të përballojë nga shkaku i mungesës së kohezionit brenda vendit dhe pretendimeve të jashtme , ai i përballoi, ashtu siç mundi, me duart të zbrazëta, gjithnjë me zotësi të madhe dhe shpesh me hov guximi, kur ngjarjet e detyronin për të mirën e vendit. Humbja e shpejtë e forcave osmane në Luftën e Parë Ballkanike e ndërlikoi situatën për shqiptarët. Serbët dhe grekët, të cilët e shihnin këtë zonë si plaçkë legjitime, pushtuan shumë territore shqiptare. Përballë kësaj krize, Ismail Qemali vendosi që pavarësia – pavarësisht se sa të papërgatitur ishin shqiptarët – ishte e vetmja mënyrë për të shpëtuar tokat shqiptare nga copëtimi. Dhe, me mbështetjen e Austro-Hungarisë dhe Italisë, suksesi ishte të paktën i mundur.

Kështu në këtë artikul,l të botuar në gazetën italiane “ Il Giorno” të datës 2 dhjetor1912, nga korrespondent italian me pseudonim “Eroda” nga Fiume , ( Rijeka) , me titull “L”aquila nera nel campo vermiglio”, dhe nëntitull “Hija e serbit” dhe sqarimin “ Pavarësia e nevojshme e Shqipërisë , shtjellohen pikëpamjet gjeopolitike të imperializmit italian në lindje, në divergjencë me ato të përhapjes të Austro Hungarisë në Ballkan. Aty ju mund të shikoni vlerësimin e “Pavarësia e Shqipërisë e parë me këndvështrimin e Italisë. Gjeopolitika e rastit, divergjencat me Austro -Hungarinë që i dhanë mundësi Ismail Qemalit të shpallë pavarësinë. Roli grabitqar i fuqive të vogla ballkanike. Se si Serbia nga e shtypur u kthye në shtypëse. E drejta “ gjoja e Serbisë për dalje në det”. Dhe rreziku sllav i pushtimit të Shqipërisë për Italinë. Në artikull edhe pse në frymën e Risorggimentos italiane citohet Mazzini kur thotë se : “ Gadishulli Ballkanik u takon popujve ballkanikë. Dhe ndaj në vazhdimësi dhe rrjedhimisht -edhe Shqipëria u takon shqiptarëve”. Shkrimi është mjaft interesant për të kuptuar pozicionin e Italisë për Pavarësinë e Shqipërisë, tendenca që u pasqyruan më vonë gjatë Luftës së Parë Botërore me pushtimin italian të Vlorës. Lexojeni për të kuptuar më thellë…

“SHQIPONJA E ZEZE NE FUSHEN E PURPURT”

Hija e Serbisë

Pavarësia e nevojshme e Shqipërisë

Flamuri me shqiponjën e zezë në fushën e kuqe; në Durrës, si në Vlorë, si kudo në tokën shqiptare, flamuri i lirisë, po valëvitet me gëzim. Dhe kalorësia serbe pushton Durrësin. Njëzet e katër orë më vonë. Këto dy lajme u përhapën në mbarë botën.

Por pavarësia shqiptare është, duhet të jetë, e do të jetë. Me gjithë lakminë e fuqive të mëdha e të vjetra, dhe të fuqive të reja e të vogla.

Italia e do pavarësinë e Shqipërisë dhe këtë e kërkon edhe Austria.

Çfarë butësie, me të vërtetë, në zemrën shumë të sinqertë dhe të ëmbël të Austrisë! Sa ekstazë dhe sa e prekur duket nga idealizmi i kombësisë! Ah, dhe Austrisë kjo nuk mund t’i mohohet, kur bëhet fjalë për ringjalljen e popujve, rikonstituimin e atdheut sipas parimit kombëtar! E gjithë e kaluara dhe e tashmja e saj dëshmojnë për këtë. ( Vini re ironinë. R.F)

Prandaj, shqetësimet e saj pothuajse amtare për Shqipërinë e braktisur janë të natyrshme dhe më besnike.

Veç se – e keqja nuk dështon kurrë – këto shqetësimet austriake janë në unison me ato të Italisë, por në gadishullin e bukur, ato mund të zgjojnë një fole grenxash.

Kishte frikë, se do ta shihnin qeverinë e Italisë, të futur në zgjedhën austriake, që të udhëhiqej – me sy të lidhur – atje ku e donte interesi imperialist i Vjenës.

Por të këqijtë u mashtruan.

Italia nuk e la veten të shtyhej nga goja e ndonjë fuqie tjetër; por gjithmonë besnike – sinqerisht pa rezerva, kufizime apo implikime e programit të saj të simpatisë dhe ndihmës për çdo drejtësi kombëtare, ajo përsëriti edhe një herë qëndrimin e saj të qetë dhe të vendosur, parimin të cilin secili nënkuptonte nga njerëzit e saj më të mirë duke filluar nga Mazzini që thoshte : “Se Gadishulli Ballkanik u takon popujve ballkanikë. Dhe ndaj në vazhdimësi dhe rrjedhimisht -edhe Shqipëria u takon shqiptarëve ”.

Pra, nëse Italia e ka koordinuar veprimin e saj me Austrinë, kjo nuk do të thotë se e ka ndjekur verbërisht dhe në çdo rrugë, dhe ka hequr dorë nga politika e saj, dhe se sakrifikoi interesat e saj për sytë e bukur të shqiponjës dykrenore, se ishte e shurdhër ndaj zërit të gjithë popullit të vet.

Në të vërtetë, edhe një herë Italia jep një shembull të mirë të harmonisë midis qeverisë dhe njerëzve, nga të cilat qeveria e interpreton mirë mendimin dhe e shndërron atë në veprim.

Dhe të gjithë njerëzit e Italisë në çështjen e Lindjes mendojnë se popujt ballkanikë duhet të sigurojnë vetë atë që ka të bëjë me lirinë e tyre, të mbeten arbitra të sistemeve të tyre të reja të brendshme, të mendojnë se secili prej tyre duhet të shtrihet në kufijtë e vet kombëtarë, nga Deti i Zi deri në Adriatik, në mënyrë që prejardhjet e ndryshme – pa përjashtuar asnjë – të jenë të lira, të pavarura dhe të respektojnë vërtet të drejtat e tyre, të jenë hapur dhe niveluara në rrugën e përparimit civil.

Populli i Italisë e dëshiron këtë në emër të atyre idealeve për të cilat Italia arriti fillimisht “bashkimin” (L’unita) dhe më pas në “bashkim kombëtar”( L’unita nacionale) . Pra, nëse sot Italia e do Shqipërinë e pavarur, ky vullnet i saj nuk është gjë tjetër, veçse një gjest i duarve të shtrira dhe vëllazërore që i zgjaten asaj për ta ndihmuar atë që me kënaqësi të tjerët do t’i mohonin të drejtën e ekzistencës.

Dhe ashtu siç Italia e ka shtrirë vëllazërisht dorën Shqipërisë, po ashtu edhe ajo është e gatshme t’ua shtrijë edhe serbëve, që ata të mos punojnë në dëm të shqiptarëve, në mënyrë që edhe serbët ta shohin luftën e tyre fitimtare të kurorëzuar me një qasje në rrugët detare.

Shqipëria sot duhet të jetë e pavarur; Serbia nuk duhet të jetë më shërbëtorja, skllavja ekonomike, e mohuar, e shtypur, e nëpërkëmbur – e Austrisë. Kështu mendon populli i Italisë dhe jo ndryshe nga ai në thelb edhe qeveria e saj.

Austria, nga ana tjetër, ndërkohë që e mbante Serbinë fort në pranga ekonomike, kishte gjithmonë një sy ziliqar ndaj Shqipërisë.

Por ja Serbia, u bë shumë e guximshme, e pangopur dhe e padrejtë e dehur nga sukseset e luftës – që duhet ta kenë rraskapitur me gjak e para – ja tani si Serbia, si Mali i Zi dhe Greqia janë gati të hidhen Shqipërisë, për ta ndarë në copa-copa ; ndaj është rrezik për Austrinë të mbetet e mbushur me keqardhje, tani që është dobësuar ekonomikisht dhe ushtarakisht; tani që Serbia është gati të thyejë zinxhirin e ashpër të robërisë, për të riafirmuar në kyçet e duarve dhe kyçin e këmbëve të politikës së keqe të agrarëve austro-hungarezë; këtu është Mali i Zi që del jashtë kësaj dhe Greqia tregon se ka një flotë të disiplinuar dhe jo të neveritshme. Sa shumë rreziqe… Dhe kështu në zemrën austriake … mbin lulja shumë e sinqertë e ndjenjës; dhe kështu Austria bëhet kampione e të drejtave të shenjta të kombësisë! Madje dhe për Shqipërinë!

Por pse? Por pse – pas dëshirës së lashtë -që nuk funksionoi me anijet e saj të bukura synuan për ta pushtuar më të kot Durrësin dhe Vlorën e frikshme? Oh! nuk i mungonte oreksi! Por Italia nuk do ta kishte lejuar kurrë që Shqipëria të bëhej krejt austriake.

– Pra, le të jetë shqiptare – përfundoi dhelpra kur i pa vilet e rrushit shumë lart – dhe le të përpiqemi, nëse mundemi, ta mbajmë ende në robërinë e saj ekonominë serbe.

Për zhgënjimet austriake, për politikën tradicionale të Italisë dhe për veprimin e saj ligjor, pavarësia e Shqipërisë është e garantuar. Dy politika shumë të ndryshme dhe të kundërta përkojnë në këtë mënyrë. Jo pra servilizëm i politikës italiane për kabinetin e Vjenës.

Por me pavarësinë e Shqipërisë, edhe instinktet e pushtimit dhe hajdutit të sllavizmit u zgjuan, ndodhi gjithnjë e njëjta gjë, dhe ata po kërcënojnë zotërimin kombëtar të të tjerëve.

Sllavët e Ballkanit, të cilët u zgjuan dhe u ngritën përsëri në emër të shenjtë të lirisë, nuk vonuan t’i veshin maskat shtazarake dhe të ethshme të grabitqarëve dhe … të hidheshin në sulm nën veshjen e kozmetikën e gjoja idealeve të larta; dhe ethet e tyre u dukën për një çast kur ata sulmuar grekët. Sllavët që dukeshin të shenjtëruar nga një luftë e përgjakshme për të fituar liritë e tyre kombëtare, nxituan të kryejnë aktin e shtypjes në dëm të një kombi ballkanik.

Dhe për të justifikuar këtë akt kriminal, i shohim të zhyten në baltën e keqbesimit të keqinterpretimeve të së vërtetës, të shpifjeve dhe gënjeshtrave. Dhe ata bërtasin përmes politikanëve të tyre se shqiptarët janë një gjindje frikacake, amorfe, të paaftë politikisht dhe të papërgatitur, gjysmë të egër, pa një të kaluar të denjë për t’u mbështetur me ligj; me vlera negative në përparimin qytetar, në entuziazmin e verbër çdo gjë harron ose keqinterpreton britmat sllave: edhe pse kryengritjet e fundit të shqiptarëve – ishin të vetmit ata që u rebeluan kundër turqve dhe përsëritën kryengritjen çdo vit – madje harrojnë himnet me të cilat ata e përshëndetën. dhe i subvencionuan me armë dhe për t’u dhënë atyre – veçanërisht Malit të Zi – mbrojtje dhe strehim. Këta gjysmë barbarë vlerësuan kushtetutën dhe – të mashtruar nga Turqia e re – u ngritën për fituar disa forma autonomie: dhe mes tyre me këmbëngulje me kërkesa të argumentuara, ku njëra prej tyre kishte të bënte me alfabetin e tyre!

Është e vërtetë: në fushatën aktuale disa fise shqiptare – myslimane që luftuan krahas turqve – të shtyrë nga forca e islamizmit. Por, shqiptarët –e krishterë – dolën në anën e malazezëve dhe ranë trimërisht në krah të tyre.

Instinktet e liga të sllavëve të dehur nga fitorja e tyre mundimshme nuk do të mbizotërojnë dot. Shqipëria do të ribashkohet për të mbetur një e tërë, si prej prejardhjes gjuhësore në të gjithë territorin ç’ ka i burojnë nga të drejtat tridhjetë shekullore në Gadishullin Ballkanik. Shqipëria ka të drejtë të jetojë dhe të jetë shqiptare, jo serbe as malazeze, as greke apo austriake.

Populli shqiptar, natyrisht – për shkak të shtypjes së lashtë është ende jo aq i zhvilluar sa do të duhet të ishte në kohët tona, por ka brenda vetes energji të admirueshme, të cilat me fitoren e lirisë do të nisin rrugën drejt një përparimi të denjë për popujt e qytetëruar. Shihni në fakt, nuk do të flasim për kolonitë e shumta të përparuara shqiptare të Italisë. apo edhe në koloninë më të vogël kompakte dalmate të Borgo Erizios; (Zara, R.F) por për një emigracionin individual shqiptar, që është ai që zgjon frymën e sipërmarrjes dhe do ta gjesh atë shpërndarë kudo nëpër botë, shqiptarë energjikë, të kulturuar, madje shumë të pasuruar nga puna e tyre, duke mos harruar kurrë atdheun e tyre. Një popull, pra, i denjë për të jetuar i lirë.

Por ne duhet, për t’u dhënë plotësisht pavarësinë e nevojshme shqiptare, të vëmë në dukje edhe rrezikun për kombin tonë nëse Shqipëria që bie në duart sllave, por dhe të drejtën e padiskutueshme të serbëve për dalje në det si dhe paprekshmërinë e Vlorës, që është detyra e Italisë, dhe as të mos harrojmë mendimin imperialist të Francesco Crispi-t. Por ndoshta do të flasim përsëri për të.

Theksojmë vetëm se sot zemra na gëzohet, që për shkak të përkimit të dy politikave të ndryshme të asaj italiane dhe asaj austriake – flamuri shqiptar mund të shndrisë duke larë me ar në tokën shqiptare duke shkëlqyer të kuqen e ndezur të flamurit të tyre.

Heroda

Bibliografi

Renzo FalaschiIsmail Kemal Bey Vlora , Il pensiero e L’opera attraverso i documenti Italiani , Bardi Editore , 1985

“L”aquila nera nel campo vermiglio” Il giorno” 2, Dicembre 1912

Bernd Fishe,r The Development of Albanian Nationalism, March 23, 2005

NUREDIN BEJ VLORA AVOKATI I ÇËSHTJES SHQIPTARE

November 27, 2021 by s p

Prof. dr. Lavdosh Ahmetaj

Burra e patriot si Nuredin bej Vlora (1889– 1964) dhe të gjithë ata që mbrojtjën çështjen shqiptare në Konferencën e Paqes në Paris 1919 – 1920, duhen nderuar e kujtuar me nderim, në festën kombtare, çdo 28 nëntor.

Me rastin e 28 nëntorit 2021

Është detyrim dhe nder që t`i kujtojmë e nderojmë ata atdhetarë e politikanë, ndërmjet të cilëve shkëlqen figura e Nuredin bej Vlorës, që përfaqësonin mendimin politik shqiptar në atë Konferencë dhe që me shpirtin atdhetar, dhe përpjekjet e tyre, dhe mbi të gjitha me pasurinë e tyre shpëtuan Shqipërinë dhe që ende nuk kujtohen e nderohen sa duhet.

Nga Enver MEMISHAJ

Patriot i shquar, veprimtar i shquar i çështjes sonë kombëtare, luftëtar i vendosur për mbrojtjen e

Pavarësisë Kombëtare dhe lirinë e vendit të tij deri në vitin 1944, kur dhe u detyrua të lërë atdheun e tij për të cilin kishte punuar e sakrifikuar gjithë jetën e veçanërisht kishte harxhuar pasurinë e tij të madhe.

Një ndër themeluesit e Organizatës nacionaliste Balli Kombëtar në vitin 1939, dhe anëtar i Komitetit Qëndror të kësaj organizate.

“Kurdoherë gati që të vdes për popullin, për shpëtimin e Shqipërisë, se pa Shqipërinë, s`rrojmë dot”, shprehej ai. Në gjithë veprimtarinë atdhetare, Nuredin bej Vlorës, i është gjendur pranë gjatë gjithë jetës, bashkëshortja e tij, amerikania e bukur Karolinë Borden, që vinte nga një familje fisnike e pasur nga Fallriver të SHBA-ve. Nuk la trashgimtarë, por thoshte se pasurinë e tij të shumtë do t`ia linte Vlorës.

* * *

Nuredin bej Vlora është personalitetet i shquar i familjes së njohur Vlora dhe ka lindur po këtu më 25 shkurt 1889. Ishte diplomuar në Paris, me kulturë të gjerë, njohës i shume gjuhëve te huaja, intelektual me vizion perëndimor. U dallua si veprimtar i shquar për çështjen e atdheut, por edhe kur qe puna për të marrë pushkën për interesat e atdheut, ai u ndodh në vijën e parë dhe në udhëheqie për të mbrojtur Pavarësinë Kombëtare. Në maj të vitit 1914, ai u ndodh në Kurvelesh në ballë të luftimeve kundër bandave gjakatare greke. “Z. Ibrahim Abdullahu, Kryekatundar i Vlorës, edhe z. Nuredin Vlora, Muharrem Kokoshi, Mustafa Bimo Kanina, në ballë të vetdashësve u sulën në luftë për të nderuar dhe naltësuar atdheun e tyre”. 1)

Kur bandat antishqiptare të Haxhi Qamilit, mbytën Shqipërinë në gjak dhe shkelën flamurin kombëtar, burra si Nuredin Beu rrëmbyen pushkët për t`i dalë zot Atdheut. Më 12 qershor 1914, rreth 245 luftëtarë vlonjatë nën komandën e Nuredin bej Vlorës dhe Seit Qemalit, u ndodhën në ballin e luftës në kodrat e Fierit e të Lushnjës gjer në fshatin Karbunarë ku e ndaluan furinë e barbarëve. Në këto luftime të ashpra ra trimërisht Tafil Oshtima, u plagosën 29 vlonjatë e midis tyre edhe kryeshkronjësi i gazetës “Populli”, zoti Seit Qemali, që u plagos në të dy duart. Në këtë luftë mori pjesë edhe një pinjoll tjetër i familjes Vlora, Safa Vlora në atë kohë 14 vjeç. Në përpjekje për të çliruar Beratin nga rebelët antikombëtar, Nuredin bej Vlora ka luftuar së bashku me major Ahmet Lepenicën dhe Bexhet Asllanin. 2)

Në Amerikë dhe në Konferencën e Paqes në Paris.

Pas krizës së brendshme të Fedaratës “Vatra”, me inisiativën e Sevasti Dakos – Qirjazi, më 22 janar 1917, në Uorçerster të SHBA, u themelua Partia Kombëtare dhe Politike, me devizën: “Qëndron për qëllimin e

shenjtë: Shpëtimin e Shqipërisë”. Partia botoi gazetën “Albania”, në shqip, ku herë pas here botoheshin edhe artikuj anglisht. Programi i Partisë u botua në datën 28.2.1918 Kuvendi i parë i saj u mbajt 12-15 maj 1918 dhe Kryetari Nderi i Partisë u miratua Nuredin bej Vlora, kryetar ekzekutiv ishte Sevasti Dako (Qiriazi), bashkëshortja e Kristo Dakos, sekretar Dhimitër Bala nga Vunoi i Vlorës.

Kjo parti ka luajtur një rol të rëndësishëm në Konferencën e Paqes në Paris, ku falë përpjekjeve të patriotëve shqiptarë mundën ta shpëtojnë nga copëtimi këtë Shqipëri që gëzojmë ne sot. Në këto përpjekje ka meritën e madhe edhe Nuredin bej Vlora. Është kjo arsyeja që në shumë raste, ashtu si edhe në shkurt të vitit 1918, gazeta “Albania”, botonte në faqen e parë artikullin: “Tri fytyra të shkëlqyera, për shpëtimin e Shqipërisë: Ismail Qemali, Sevasti Dako (Qiriazi), i shkëlqyeri atdhetar Nuredin bej Vlora dhe fotografitë e tyre. 3)

Pra Nuredin bej Vlora vihej në një radhe me Ismail Qemalin, dhe cilësohej: “i shkëlqyeri atdhetar” Po kështu më datën 23.5.1918, kjo gazetë në faqen e parë botonte fotografinë e Nuredin bej Vlorës, hipur në

një kalë të bardhë.

“Kuvendi i Partisë më 12 mars 1919, votoi me zëra të përgjithshme dhe emëroj delegat të Partisë Kombëtare dhe Politike, në Konferencën e Paqes, shkëlqesinë e tij Nuredin bej Vlora… dhe i lutet ta pranojë… Shkelqesia e tij ka influencë në qarqet politike të Uashingtonit … Nuk mund të kemi tjetër shqiptar në Amerikë dhe në Shqipëri të pajisur me kualitete të bukura dhe të larta, siç është kryetari i nderit të Partisë sonë Nuredin bej Vlora… E themi pa frikë se ky luan i Shqipërisë i cili në kohën e rrezikut, nuk është kursyer për jetën e tij, dhe tani kur pritet të gjykohet fati jonë nuk do të kursehet aspak”, shkruan gazeta “Albania.

Ismail Qemali kishte planifikuar një vizitë në Amerikë, më datën 16 qershor të vitit 1918, i ftuar nga Partia. Kjo ditë u shpall dita e Ismail Qemalit, dhe u mblodhën ndihma financiare që ai do t`i përdorte si shpenzime gjatë kohës që do të qëndronte në Paris, si delegat i Partisë Politike. Me këtë rast, Nuredin bej Vlora bën një deklaratë me anë të së cilës lartëson figurën e Ismail Qemalit dhe kërkon ndihma. 4)

Përkushtimi ndaj çështjes kombëtare ishte qëllim i jetës i Nuredin Bej Vlorës dhe ai nuk u ndal në asnjë moment për të luftuar e punuar për këtë qëllim. Nuredin Beu e lartësoi emrin e tij përmes kësaj veprimtarie, që siç shprehej ai, duhej edhe të derdhej gjak për të mirën dhe shpëtimin e Shqipërisë. Sjellja e tij fisnike, si një ushtar në rradhë për çështjen e lirisë dhe Pavarësisë Kombëtare, u bë e njohur për të gjithë veprimtarët e tjerë duke i dhënë besim të veçantë çdo akti të tij publik.

Më 3 tetor 1918, ai iu bën thirrje shqiptarëve të Amerikës për të formuar një regjiment ushtarak për të luftuar në Shqipëri, në krye të të cilit do të ishte ai vetë.

Nuredin Beu u përpoq të argumentonte nevojën e pranimit të idesë së tij për ngritjen e regjimentit ushtarak të përbërë nga shqiptarë patriot. Regjimentin ai e shikon të domosdoshëm sidomos në kushtet e atëherëshme nëpër të cilat po kalonte politika botërore. Siç e dimë, sot e gjithë bota është në luftë, çdo shtet përpiqet që me gjak të fitojë të drejtat e shkelura, shkruan ai.5)

Trimërinë Nuredin beu e kishte treguar herët, që në vitin 1914, kur luftoi kundër bandave greke, kur udhëhoqi trimat e Vlorës në luftë me rebelët antishqiptar të Haxhi Qamilit. Tani zëri i atdheut e thërriste

përsëri dhe ai s`mund të rrinte duarkryq. “Kurdoherë gati që të vdes për popullin, për shpëtimin e Shqipërisë, se pa Shqipërinë, s`rrojmë dot”, shprehej ai. 6)

Shtypi i emigracionit shqiptar shkruan se pa derdhur gjak, zëri politik i shqiptarëve në kohën e paqes nuk do te dëgjohej dhe as do të ketë të drejta të plota të kombit shqiptar.

Çështja e numrit nuk kishte shumë rëndësi, por mbi të gjitha, kjo iniciativë arriti të tërhiqte vëmendjen politike europiane dhe të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. 7)

Haxhi Murati, Çami, një nga patriotët më në zë të viteve 1918-1920, e vlerëson veprimtarinë e Nuredin bej Vlorës në mbështetje të zgjidhjes së çështjes shqiptare. Në një artikull, ai e paraqet Nuredinin si delegat të zgjedhur prej Partisë Kombëtare e Politike, në SHBA, i pëlqyer prej të gjithë oratorëve dhe përkrahësve të saj dhe që ai punon sipas fuqisë që ka dhe mënyrës që ai e pandeh për të mirë. 8)

Nuredin bej Vlora, është një nga përfaqësuesit kryesor që mbrojti çështjen shqiptare në Konferenca e Paqes, që i filloi punimet më 18 janar 1919. Kjo Konferencë është nyje gordiane në politikën globale, e cila përcaktoi në se pas sajë do të kishte Shqipëri, apo ajo, do të ndahej ndërmjet fqinjëve grabitqare ashtu siç ishte vendosur më 26 prill 1915, nga Anglia, Franca, Italia dhe Rusia.

Në këtë pikëpamje, është detyrim dhe nder që t`i kujtojmë e nderojmë ata atdhetarë e politikanë, ndërmjet të cilëve shkëlqen figura e Nuredin bej Vlorës, që përfaqësonin mendimin politik shqiptar në atë Konferencë dhe që me shpirtin atdhetar, dhe përpjekjet e tyre, dhe mbi të gjitha me pasurinë e tyre shpëtuan Shqipërinë dhe që ende nuk kujtohen e nderohen sa duhet. 9)

Sapo u hap Konferenca e Paqes, Nuredin Beu, më 26 janar 1919, i drejton Presidentit të SHBA Udrou Uillson një thirrje, ku i shkruan: “Zoti President! Jepmëni leje t`ju drejtoj këtë thirrje për atdheun tim

të vobekt, Shqipërinë, e cila ka nevojën e ndihmesës së SHBA. Vuajtjet tona kanë qënë shumë të këqia dhe të panumurta, më shumë se gjysma e vendit tonë u prish. Kjo u shoqërua me mijëra shqiptarë të vrarë, popullsi të përgjysmuar. Sot në Shqipëri nuk ka më shumë se një milion ndenjës…”10)

Kjo thirrje flet për përkushtimin ndaj çështjes shqiptare, për idetë e tij në mbrojtje të interesave të popullit shqiptar dhe e bën atë një fytyrë të ndritur të historisë sonë. Në thirrjen që i bën Uillsonit, i mëshon faktit se për më shumë se dymijë vjet, stërgjyshërit e shqiptarëve kanë luftuar në shekuj për lirinë e tyre, por në Konferencën e Londrës të vitit 1913, provincat më të mira e pjellore, si në Veri dhe në Jug, iu dhanë Serbisë dhe Greqisë. Njëkohësisht gjer tani indipendenca e Shqipërisë është e njohur prej të gjithëve… Shqiptarët e Shqipërisë dhe mijëra të tjerë shqiptarë që jetojnë në Amerikë, kërkojnë nga ju si President, të na mbroni në Konferencën e Paqes.

Diplomacia e tij, në përpjekje për të tërhequr vëmendjen e Uillsonit nuk është në fakt thjesht taktikë, por bindje e tij dhe e gjithë grupit që ai përfaqësonte: ai nxjerr me elegancë në pah se ne shqiptarët kemi shpresë, sepse tek ju do të gjejmë mbrojtësin më të madh të kombeve të vegjël, veçanërisht të Shqipërisë, e cila nuk ka ndonjë përkrahës tjetër në Paris. Në delegacionin e Partisë Politike shquante Parashqevi Qiriazi një grua e bukur, e kulturuar, folëse e shumë gjuhëve të huaja, e diplomauar në universitete me emër, e cila e zbuste shumë klimën e ashpër kundër kombit të shqipeve. Në shtypin e kohës është shkruar se ajo u mirëprit sapo vuri këmbë në Paris. Në mjediset e Ministrisë së Jashtme Franceze, diplomatja shqiptare u takua me anëtarët e komisionit të ngarkuar me çështjen shqiptare.

Duke përfaqësuar Partinë Politike, që e udhëhiqte Kristo Dako, ajo u dorëzoi atyre materiale dhe harta, që kishte përgatitur kjo parti, ku parashtroheshin kërkesat për çështjen shqiptare, kufijtë e Shqipërisë, si

dhe Memorandume, sipas këndvështrimit të asaj partie. Ndërkohë kishte mbërritur në Paris dhe delegacioni i Qeverisë Shqiptare, që përbëhej prej Kryeministrit Turhan Pashë Përmeti, Imzot Luigj Bumçi, At Gjergj Fishta, Luigj Gurakuqi, Mehdi Frashëri, Myfit Bej Libohova, Mustafa Kruja, Mehmet Konica dhe Dr. Mihal Turtulli. Është i njohur fakti se pjesa më e madhe e delegacionit të Qeverisë Shqiptare mbështesnin orientimin italian; ndërkohë që përfaqësuesit e kolonive shqiptare të Turqisë si Halil Pashë Gjirokastriti, Fuat bej Zëmblaku, Benedikt Blinishti; ata të Rumanisë si Pandeli Evangjeli dhe Dhimitër Berati; të Partisë Politike të përfaqësuar nga Parashqevi Qiriazi e Nuredin bej Vlora e shikonin si rrezik protektoratin Italian. Ndërmjet delegacioneve shqiptare, siç dihet, pati mosmarrëveshje të shumta edhe kundër interesave kombëtare, por Nuredin Beu qëndroi dhe luftoi me atdhetarizëm, me inteligjenc, dhe me përkushtim për çështjen kombëtare. Kështu Mihal Grameno më 12 prill 1919, i raportonte Partisë: “Rasih Dinua, Pandeli Stalea, Mid`hat bej Frashëri, protestuan nga Lozana veprimet imperialiste të Italisë në Shqipëri. Nuredin Beu është këtu dhe punon bashkë me shokët besnikë të programit kombëtar”. 11)

Ndërsa vetë Nuredin Beu më 10 prill 1919, i shkruante Partisë: “Kemi shpresa të mëdha për çështjen tonë. Për mbrojtjen e të drejtave unë do të mbetëm në Paris”. 12)

Gjatë kësaj kohe delegacioni duhet të përballonte edhe shpenzime të shumta të fjetjes, ushqimit, transportit, higjenës, shpenzime me miqtë etj. Ka shumë dokumenta që flasin për varfërinë dhe vështirësitë e delegacinit në Paris, po citojmë vetëm një letër të Parashqevisë që shkruan: “Nga të hollat jam shumë liksht. I bëra telefon Nuredin Beut dhe më thotë të mos bëhem merak aspak, nesër në mëngjes vjen të më shoh, është gati të më huaj sa të dua”. 13)

Personalitetet si Nuredin bej Vlora, veç atdhetarisë, trimërisë dhe inteligjencës, falën për Shqipërinë edhe pasurinë e tyre dhe këta atdhetarë të shquar duhen vlerësuar e nderuar përjetësisht se pa paratë dhe pasurinë e tyre nuk mund të bëhej Shqipëria.

Le të shprehemi thjesht, në se nuk paguante Nuredin bej Vlora, me se do të udhëtonte Parashqevi Qiriazi, ku do të flinte, ku do të hante, shkurt ajo dhe gjithë të tjerët nuk kishin mundësi të mbronin të drejtat e Shqipërisë pa paratë dhe pasurinë e Nuredin bej Vlorës, të Fuat bej Dibrës (1886 – 1944) dhe burrave të tjerë të shquar si këta, prandaj e përsërisim këta burra sikur vetëm për këtë gjest duhen vlerësuar e nderuar përjetësisht. Në veprimtarinë e Nuredin bej Vlorës, për çështjen tonë kombëtare, është gjendur gjatë gjithë jetës bashkëshortja e tij, amerikania e bukur Karolinë Borden, që vinte nga një familje fisnike dhe e pasur nga Fallriver të SHBA-ve. Kjo fisnike ka kontribuar për shkollën e vajzave në Korçë, pastaj është interesuar shumë për çështjen e Shqipërisë dhe ka bërë ç’është e mundur për t`i shtuar miqtë e Shqipërisë në SHBA.

* * *

Katër vjet pas Konferencës së Paqes në Paris, më 1924, Faik Konica do të shprehej në gazetën “Dielli”, se shqiptarët pasi të kuptojnë kontributin e Uillsonit në Konferencën e Paqes në Paris, do ti ndërtojnë një monument në Shqipërinë e tyre. Kjo ëndërr e Faik Konicës dhe e shumë atdhetarëve të tjerë, e sidomos e atyre të Amerikës u realzua në vitin 2012, kur Udrou Uillsonit iu ngrit nga qeveria shqiptare e prof. dr. Sali Berishës një shtatore madhështore në mes të Tiranës.

Kryetar i Bashkisë së Vlorës

Në dhjetor të vitit 1924, qeveria e Fan Nolit, e mundur nga forcat biellogardiste e sërbe të Ahmet Zogut, u tërhoq në Vlorë, duke thënë se do të luftonte deri në fund; por kur Mufid bej Libohova me pasusit e tij

në krye të një fuqie vullnetare shqiptare hyri nga kufiri jugor me Greqinë, ata u arratisën në Itali. Në Gjirokastër Myfit Beu u prit nga popullata e qytetit. Shumë vise të Shqipërisë jugore dërguan përfaqësitë e tyre për të uruar kthimin e Ahmet Zogut në fuqi, ajo e Vlorës kryesohej nga Nuredin bej Vlora, dhe përbëhej nga: Ali Beqiri , Kristo Karbunara, Arshi Halili, Nako Qirko, Alem Tragjasi, Selim Oshtima, Ibrahim Abdullahu, Sadik Shaska, Dalip Peshkëpia, Osmën Haxhiu, Elmas Xhaferi, Zaçe Xhelo.14)

Në janar të vitit 1925, sapo Ahmet Zogu mori fuqinë në dorë, pushoi të gjith nëpunësit që ishin anëtarë të shoqërisë “Bashkimi”, të Avni Rustemit dhe për të qeverisur Vlorën, emëroi besnikët e tij: Nuredin bej Vlorës ia shpërbleu besnikërinë duke e emëruar kryetar të bashkisë. Kapiten Bilal Nivicën e emëroi rrethkomandant të xhandarmërisë dhe zëvëndës prefekt. Në tetor të atij viti, prefekt u emërua Qazim Bodinaku dhe rrethkomandant Dulejman Çela nga Burreli. Kryenëpunës i botores u emërua Ali Mboria, i pushuar nga puna nga qeveria e Fan Nolit. Drejtor të spitalit u emërua doktor Fariu, asamblist. Mbi të gjithë qëndronte në roje vigjilente krimineli pa principe prej Dibre, major Taf Kaziu me mercenarët e tij, i cili me pretekstin e çarmatimit ushtroi mbi popull dhunë dhe terror. 15)

Më 22 janar 1925, parlamenti e shpalli Shqipërinë Republikë. Në Vlorë, po këtë ditë “ora 10 në të katër çipat e qytetit u shpall me tellall proklamacioni i Republikës së Shqipërisë. Populli i entuziazmuar mbylli tregun tue zbukurue me flamur gjithë qytetin për tre ditë… Populli i madh e i vogël u mblodh para Bashkisë, kleri musliman dhe ortodoks u prezantuan në Bashki.

Të udhëhequr prej komisarit të Bashkisë Nuredin bej Vlorës, zv/ prefektit Bilal Nivica bandës së Bashkisë tue patur pranë ushtarët me major Taf Kaziun në krye hynë në xhami ku bënë lutjet fetare në gjuhën amtare… dhe prej aty shkuan në kishën ortodokse ku i priti Hirësia e Tij Peshkopi Kisi…

Populli shkoi pastaj në prefekturë ku mbajti fjalë Jani Minga i ngarkuar nga ana e prefektit. Ai i shfaqi popullit rëndësinë e ditës…”, shkruan shtypi i kohës. 16)

Ahmet Zogu, u mundua të bënte një politikë pajtimi me shqiptarët, kryesisht me vlonjatët, kundërshtarët e tij, prandaj me njerëzit e tij përgatiti komisione përfaqësuese të popullit për ta uruar për emërimin si President i Republikës, prandaj “pardje i paraqiti urimet Kryetarit të Republikës, komisioni i Vlorës nën kryesinë e Nuredin Beut, të birit të Ferit pashë Vlorës, i përbërë prej: Ali Beqiri, Dalip Peshkëpia, Selim Hoshtima, Arshi Halili, Elmas Xhaferi, Sadik Shaska, Alem Tragjasi, Kristo Karbunara, Osmën Haxhiu, Ibrahim Abdulla, Nako Qirko, Zaçe Xhelo Ata i dhuruan një kuti prej metali të vlefshëm që përmbante 6 koka, një gërshërë e një penë të florinjtë të stolisur me brilante. Djalit që i shpuri ju dha bakshish 10 lira stërlina”. 17)

“Shkëlqesia e Tij Kryetari i Republikës pranoi në audiencë përfaqësuesit e prefekturës së Vlorës… Në emër të kësaj prefekture Nuredin bej Vlora i paraqiti Shkëlqesisë së Tij, urimet dhe bindjet e popullit besnik të prefekturës së Vlorës dhe iu lut të pranojë si kujtim një kuti me metal të vlefshëm …

Shkëlqesia e Tij, Kryetari pasi falënderoi komisionin për urimet dhe për dhuratën e paraqitur, u përmendi me respekt rëndësinë e posaçme që ka Vlora që është djepi i lirisë e indipedencës dhe i siguroi se gjithë dëshirat e Vlorës që janë për të mirën e atij qarku do të përpiqet t`i realizojë menjëherë dhe i porositi që t`i komunikojnë popullit vlonjat të falat vëllazërore të tij”. 18)

Qytetarët vlonjatë patën besim te Nuredin Beu dhe vlerësuan punën e tij. “ Me inisiativën e z. Nuredin Beut qyteti po zbukurohet dita me ditë. Është kismet për Vlorën që të ketë në krye të Bashkisë z. Nuredin

Beun. Akoma djalë, me kulturë të naltë dhe të plotë me ide moderne dhe energji të jashtëzakonëshme. Nuredin Beu i premton shumë përparime qytetit tonë i cili e rrethon me një simpati të pakufizuar dhe të sinqert pa përjashtim feje dhe parti politike”. 19)

Ahmet Zogu e rimori pushtetin e humbur me luftë më 24 dhjetor 1924, dhe emëroi në administratë besnikët e tij, dhe për ta ligjëruar administratën, në dhjetor të vitit 1925, ai bëri zgjedhje parlamentare dhe lokale.

Në Vlorë zgjedhjet u zhvilluan nga data 11 deri më 13 dhjetor 1925, ndërmjet kritikave dhe pakënaqësive të shumta: “… Zgjedhjet përfunduan tepër ilegalisht dhe se ka pas intriga tepër të mëdha në çdo vend dhe në çdo pikëpamje aq sa me i mohue krykëput të gjitha të drejtat që i takojnë popullit të varfër, i cili pret drejtësi dhe sinqeritet… Nga data 11 deri më 13 dhjetor 1925, votuan në kuti gjithësej 1.031 vota, por në kqyrjen e votave… dolën 1036…”, shkruan shtypi lokal i Vlorës. 20)

Në vazhdën e ankesave, më 13 dhjetor 1925, paraqitën ankesë përpara prefektit, për rezultatin e zgjedhjeve: Nustret Llupa, S. Paskali dhe I. Gunëbardhi. Më 8 janar 1926, Nuredin bej Vlorës iu dorëzua dekreti i emërimit si kryetar Bashkie me gjithë kritikat që ka pasur për punën e tij. Këshilli Bashkiak sipas votave të fituara kishte këtë përbërje: Dhimitër Kolea, Dalip Peshkëpia, Samuel Matathia, Aristidh Ruci, Hamza Isai Esheref Dano 21)

Më pas Nuredin bej Vlorës do t`i bëhen shumë kritika për punën e tij si mungesa e ujit, sidomos në lagjen Skelë, mungesa e pastërtisë së qytetit, mosfunksionimi i çentralit elektrik etj. Pavarësisht nga kritikat në ato kushte të vështira, Nuredin Beu u mundua t`i shërbente Vlorës. Gjatë ushtrimit të detyrës, ashtu si edhe Qazim Kokoshi, vazhdoi të nxirrte kartmonedhën e bashkisë, por tashmë me firmën e tij “Nuredin Vlora” 22)

Si një atdhetar e personalitet me kulturë e vizion perëndimor, Nuredin Vlora, problemin e parë që shqyrtoi, ishte arsimi dhe kultura. Vizioni tij për zhvillimin e arsimit dhe dashuria e tij për Vlorën del qartë në një realcion që ai i ka drejtuar Ministrisë së Arsimit dhe Prefekturës së Vlorës, në korrik të vitit 1925, ku ndërmjet të tjerava shkruan: “… Si në krahina dhe në qytet shkollat në vitin 1925 kishin arritur në një gradë shumë të poshtme… “

Më poshtë Nuredin bej Vlora, shprehte hidhërimin e madh të popullit vlonjat për gjendjen e vajtushme të arsimit, i cili “në vend që të forcohej e të përhapej më tepër, po shkonte sa më poshtë e më poshtë”

Në këtë relacion, Nuredin Beu kërkon rihapjen e shkollës së mesme në Vlorë e cila që nga janari 1925, me mbritjen në Vlorë te forcave të kriminelit Taf Kaziu e përdorën konviktin e kësaj shkolle si fjetinë,

shkolla u shkatërrua dhe ishte mbyllur. Nuredin bej Vlora në relacion shprehte habinë për ngurimin që tregohej për hapjen e kësaj shkolle “kaq të nevojëshme, e gatshme, që mund të funksionojë me pak shpenzime dhe sidomos për këtë pjesë të Shqipërisë që sa nevojë të madhe ka për arsim, aq pas ka mbetur”

Relacioni përfundonte me fjalët: “që në fillim të vjeshtës së parë shkolla të ishte gati për të funksionuar”.

Mbi bazën e këtij relacioni të Bashkisë, Prefekti i kërkon Ministrisë së Arsimit: “formimin e liceut këtu në Vlorë i cili do të jetë tepër i nevojshëm për avenierin e brezit të ri shqiptar”

Në saje të interesimit dhe përpjekjeve të Nuredin bej Vlorës, shumë patriotëve, mësuesve vlonjat dhe veçanërisht të Vakëfit të Vlorës, më 21 dhjetor 1925, ra zilja e parë në Shkollën Tregëtare. Kjo ishte një arritje e madhe pasi kjo shkollë do të luante një rol të rëndësishëm në kulturën e vendit.

Këtë vit shkolla pranoi 50 nxënës: 25 nga Vlora dhe krahina, 10 nga Himara, 10 nga Kurveleshi, 5 nga Malësia e Tepelenës. Vihet re se me sa mënçuri jështë bërë plani i pranimit të nxënësve në shkollë, pra nga të gjitha krahinat. Drejtori i parë i kësaj shkolle ishte patrioti Leonidha Naçi. 23)

Gjatë mandatit të tij si kryebashkiak në Vlorën e prapambetur, në varfëri dhe vështirësi të shumta Nuredin Beu u mundua ta ndryshonte për t`i dhënë pamjen e një qyteti europian. Një nga veprat për të cilën ai pati

interes dhe arriti ta realizojë është vazhdimi i projektit të Qazim Kokoshit për ngritjen e Lulishtes në Sheshin e Flamurit, që kishte qënë pronë e familjes së Ismail Qemalit. 24)

Me rastin e 13 vjetorit të Pavarësisë, në vitin e parë si kryetar bashkie, ai finalizoi transformimin e qendrës së qytetit, me një mjedis të gjelbëruar mjaft modern, duke qënë edhe një nga donatorët kryesor të blerjes së truallit, por edhe i kontributit financiar, krahas vlonjatëve të tjerë.

Projekti ishte përgatitur nga specialistë italianë. Ishte një investim i madh për kohën, i pa papërballueshme nga pushteti vendor, por, si edhe në raste të tjera të ngjashme, elita e qytetit u tregua e gatshme për të mbështetur financiarisht këtë nismë.

Lulishtja e Flamurit ishte konceptuar në të gjithë sipërfaqen që zinin sarajet e Xhemil bej Vlorës së bashku me kopshtin, prej 40 mijë metra katrorë. Në vitin 1972 kur në Vlorë u ndërtua Monumenti madhështor i Pavarësisë, sipërfaqia e lulishtes u zvogëlua shumë. Për të simbolizuar vitin e ndërtimit, 1925, në të u mbollën 25 fidanë pishash, të cilat u sollën nga Italia, ashtu sikundër edhe lulet dhe materiale të tjera të nevojshme për ndërtim.

Lulishtja u promovua më 28 nëntor 1925, me rastin e 13 vjetorit të shpalljes së Pavarësisë.

Përfundimi i Lulishtes së Flamurit i dha një pamje krejt të veçantë dhe bashkëkohore sheshit që mbante të njëjtin emër. Ky mjedis i gjelbëruar, do të plotësohej në vazhdimësi edhe me elementë të tjerë, që lidheshin me datën 28 Nëntor të vitit 1912. Në vitin 1932 u ngrit Varri Monumental i Ismail Qemalit dhe në vitin 1937 u ngrit Shtiza e Flamurit.

Gjatë këtyre viteve që po ngrihej e ndërtohej shteti shqiptar në vështirsi të panumurta, një nga problemet e mëdha ishin sëmundjet e sidomos malarja, ndaj kryetarët e Bashkisë u angazhuan të bënin diçka edhe në

këtë drejtim. Nuredin Beu, ishte i ndieshëm ndaj vuajtjes njerzore, prandaj gjatë vitit 1926, për luftën kundër malarjes nxiti të vinte dhe punonte me përkushtin një humaniste e madhe kontesha Korarvon. Por do të duhej shumë punë dhe kohë për të zhdukur malarjen.

Bashkia u mundua gjithashtu të ndihmonte edhe vëllezërit kosovoar, të përzënë nga vatrat e tyre prej kriminelëve serb; ata nëpërmjet limanit të Vlorës shkonin në Turqi. Gjatë kësaj kohe u punua për pastrimin e qytetit, për organizimin e shfaqjeve të filmave në Shesh të Flamurit etj.

Në vitin 1925, në Vlorë, prefekt ishte Qazim bej Bodinaku dhe sekretar prefekture Tahir Dizdari nga Shkodra. Një person tjetër me ndikim gjatë kësaj kohe ka qënë edhe Kalorësi Dhionis Karbunara, kryeshkronjësi i Konsullatës italiane në Vlorë.

Në gusht të vitit 1925 në Nartë u bënë zgjedhjet lokale. Për të ruajtur dhe siguruar qetësinë prefekti krijoi një komision me këtë përbërje: Pavllo Sopiqoti, zv/prokuror; Hysni Shaqiri sekretar i prefekturës; Pandeli

Bezhani, Samuel Matathia, këshilltar të Bashkisë; Stefan Kedhi sekretar I Bashkisë; Toli Stavre, komisar i policisë së Bashkisë. 25)

Komisioni e kreu mirë detyrën e ngarkuar dhe zgjedhjet u kryen me rregull dhe në qetësi të plotë dhe u pranuan nga të gjitha palët. Në fillim Nuredin bej Vlora kishte përhapur fjalë se nuk do të merrte

rrogë nga Bashkia, por nga fundi i vitit 1925, u pa se ai merrte një rrogë të majme prej 30 napolona ari në muaj. Në vitin 1925, të ardhurat vjetore të Bashkisë u deklaruan 15.000 napolona në vit, ose 300.000, franga ari.

* * *

Nuredin bej Vlora e ushtroi detyrën e kryetarit të bashkisë deri më 19 shkurt 1927, kur u shkarkua nga detyra për arsye që nuk i njohim, por mendojmë siç treguan ngjarjet e më vonëshme se kanë qënë thjeshtë

mosmarrëveshjet me Ahmet Zogun. Mendimin tonë e përforcon edhe shtypi i kohës që shkruan: “Krytari i bashkisë së Vlorës, z. Nuredin bej Vlora, në bazë të artikullit 163 të ligjit administrativ të bashkive, u pushua dhe vendin e tij e zuri z. Zyhdi Karagjozi. Ndonse arsyeja e pushimit të tij është mbështetur në artikullin në fjalë, por neve jemi të bindur se nuk është ashtu, pse dimë fare mirë që z. Vlora është njeriu aktiv dhe energjik, pastaj është njeri me dije dhe kulturë të gjerë. Duam të themi se z. Nuredin bej Vlora edhe në u pushua, por prapë duhet të jetë krenar se me përpjekjet e tij mundi që Vlorës t`i ndryshojë formën e vjetër dhe s`kish dyshim se do ta bënte për pakë kohë një qytet modern”. 26)

Gjithnjë i shqetësuar për fatin e shqipërisë

Nuredin bej Vlora dhe Qemal bej Vrioni ishin nga drejtuesit me peshë të Kryengritjes së Fierit të vitit 1935, si lëvizje antiqeveritare e opozitës. Organizata e Fshehtë e krijuar në Tiranë ashtu si edhe udhëheqësit e Lëvizjes së fshehtë të Vlorës të vitit 1932, kërkonin rrëzimin e Monarkisë dhe vendosjen e republikës me president Nuredin bej Vlorën. Nuredin bej Vlora kishte marrë pjesë në levizjen kombetare dhe dallohej si njeri me karakter të fort, sjellje të përzemerta dhe veprime politike te matura. Për keto karakteristika dhe meqënse rridhte nga familja e Ismail Qemalit mendohej nga Organizata e Fshehtë si kandidatur kryesore për President të vendit. Ai kishte shpirt demokratik dhe ishte kundër diktaturës dhe politikës që ushtronte Mbreti Ahmet Zogu, që pothuajse e kishte shitur vendin tek Italia.

Qeveria e Ahmet Zogut e zbuloi dhe e shtypi Kryengritjen e Fierit. U dënuan me vdekje: Nuredin bej Vlora, Ali Shefqet Shkupi, Uan Filipi, Mustafa Gjinishi, Hasan Reçi, Bektash Cakrani, etj.

Në gjyq Qemal Vrioni dhe Nuredin Vlora u mbrojten nga avokat Sezai Qemali, i biri i Seit Qemalit nga Vlora. Dënimet dhe veçanërisht dënimet me vdekje tronditën botën shqiptare dhe opinionin botëror dhe pati reagime të shumta. Bashkëshortja e Nuredin bej Vlorës ngriti peshë gjithë kanceleritë europiane dhe kështu Ahmet Zogu u detyrua t`i falte të dënuarit me vdekje. 27)

Në Luftën e Dytë Botërore

Pushtimi i vendit nga Italia fashiste më 7 prill 1939, bëri që edhe një herë Nuredin bej Vlora, ky patriot të dalë në udhëheqie të popullit të tij për të luftuar për lirinë e vendit, ashtu siç kishte vepruar gjatë gjithë jetës së tij. Ishte aktiv deri në përfundim të Luftës së Dytë Botërore, ishte një nga themeluesit e Organizatës së Ballit Kombëtar dhe anëtar i Komitetit Qëndror të kësaj organizate, deri në janar të vitit 1944, kur në Kongresin e parë nuk u zgjodh më.

E ç`farë nuk është thënë, për patriotin e madh Nuredin bej Vlora, për veprimtarinë e tij gjatë Luftës së Dytë Botërore, nga ana e papagallëve të Partisë Komuniste! Kur Ismail Qemalin, e pytën nëse ai kishte bashkëpunuar me Beqir Grebenenë, kundër shtetit shqiptar, ai u përgjegj:

-E si mendoni ju, unë punova tërë jetën dhe e bëra shtetin, si mundet që ta prish tani?

Kështu ishte edhe puna e nipit të tij, Nuredinit: Ai kishte punuar e sakrifikuar tërë jetën për këtë Shqipëri e si mundet tani ta prishte atë që kishte ndërtuar një jetë të tërë ?

Propoganda komuniste e ka akuzuar Ballin Kombëtar se bashkëpunimi i drejtpërdrejt me pushtuesit u kurorëzua me një “Protokoll Nderi’, që u nënshkrua, më 15 mars 1943, nga Ali Këlcyra dhe Nuredin Vlora, në emër të Komitetit Qëndror të Ballit Kombëtar dhe nga Renco Dalmaco, në emër të komandës eprore të trupave pushtuese italiane. 28)

Pas vitit 1990, këtë propagandë mashtruese e kanë hedhur poshtë me përbuzje shumë autorë, me botime dhe artikuj e tyre. Po i referohemi vetëm prof. dr. Muharrem Dezhgiut, në Institutin e Historisë, i cili thotë:

“Deri tani një dokument i tillë nuk është gjetur në arkiva dhe pretendimet e historiografisë komuniste mbeten të pavërtetuara. Autorët që i referohen letërsisë propogandistike të periudhës së luftës e jo dokumentave autentike, bëjnë propogandë dhe i largohen të vërtetës historike… Në maj të vitit 1950, kur njeri nga këta personazhe historikë Renco Dalmaco, mësoi për një gjë të tillë, nga libri i Vladimir Dedijerit “Gjaku i tradhëtuar”, me indinjatë e hodhi poshtë, duke pohuar, “se nuk ka pasur kurrë një marrëveshje të shkruar dhe të protokolluar konkretisht”. Më tej ai shton se “ajo që është parashtruar në trajtimin e Dedijerit është absolutisht e destinuar të rrëzohet”… Rezulton se bisedimet janë bërë me qëllim për të evituar operacionin fashist në zonën e Mallkastrës, por zhvillimi i situatës u bë aq shpejt, sa nuk qe e mundur të evitohej një konfrontim i të dy palëve… Historia duhet të shkruhet mbi bazën e dokumentave dhe jo të sajimeve propogandistike, për qëllime të caktuara politike”. 29)

Nga moria e pa fundme e dokumentave të armikut, fashizmit italian, po përmëndim disa prej tyre që flasin dhe tregojnë se sa pa baza janë akuzat e komunistëve:

Më 6 qershor 1943, Kastamajor i Parmës i shkruan organeve eprore, në Tiranë: “Vihet re një eksod i të rinjëve nga Vlora që iu bashkohen çetave të Mallakastrës që drejtohen ng Ali bej Këlcyra, Nuredin bej Vlora dhe Bektash Cakrani. Pas takimit të Frontit Nacionalist në Trevëllazër, duhet të mbanin ligjëratë në Gjirokastër duke shfaqur nevojën e bashkimit shqiptar kundër armikut të përbashkët. Komisioni i Frontit Nacionalist (Balli Kombëtar E.M.), i drejtohet Mallakstrës, por nuk pritet nga komunistët sepse fajsojnë krerët se i janë shitur Italisë”. 30)

Sevaster-Mesaplik: “U mbajt mbledhja e datës 12 qershor, ku morën pjesë 200 persona si dhe krerët e Lëvizjes Nacionaliste Ali bej Këlcyra, Nuredin bej Vlora e Isuf Luzaj dhe kreu i çetës nacionaliste Av. Skënder Muço. 31)

Nr. 5781, dt 7 gusht 1943: “Nuredin bej Vlora, përpara se të arrinte në Mukaj ka mbajtur në Trevllazër konferencë me përmbajtje antiitaliane dhe ka kryer aktivitet propogandistik duke sensibilizuar popullin që të rebeloheshin në masë si dhe të ngrinin çeta të forta nacionaliste”. 32)

Ministria Punëve të Brendshme Nr.6/192 datë 3.7.1943 Njoftim nga Prefektura e Vlorës drejtuar Kryesisë së Këshillit të Ministrave: “Thuhet se në Mallakastër janë grumbullue gati 800 ilegalë komunistë e ballistë, të ardhur nga vise të ndryshme. Për të evituar çdo sulm eventual duhen marrë masa serioze. Shpresa e çdo kompromisi për hesapin tonë është çduk, dhe qeveria qëndrore shqiptare duhet të ndërhyjë efektivisht në zgjidhjen e çështjes për të evituar gjakderdhjen katastrofale që po përgatitet me vrullin e saj të tmerrshëm. Ministri Kol Bib Mirakaj” 33)

Nr 5781, dt 17 gusht 1943: “Av. Abaz Omari nga Fieri, i denoncuar në Gjykatë Speciale të Shtetit, do të kalojë në çetën e Nuredin bej Vlorës gjatë fillimit të muajit korrik në zonën e Mifolit me 50 persona që e kanë ndjekur kreun, që bën pjesë në qeverinë ilegale shqiptare, që tani e ka qëndrën në Mukaj”. 34)

Nga rubrika e lajmeve të datës 23 qershor 1944: “Unioni nacionalist i shënuar në buletinin e datës 19 nuk erdhi në Sevaster, por përkundrazi në fshatin e Mesaplikut. Është mbajtur shënimi ditën e 12 dhe kanë marrë pjesë 200 persona dhe krerët e Lëvizjes Nacionaliste Ali Bej Këlcyra, Nuredin Bej Vlora, Isuf Luzaj dhe kreu i çetës nacionaliste Skënder Muço. 35)

Me hyrjen e gjermanëve në Shqipëri Nuredin bej Vlorës iu propozua kanidatura e kryeminstrit, gjë që ai e refuzoi dhe nuk pati asnjë lidhje me gjermanët. Ky fakt del në disa telegrame që i deleguari special gjerman për Juglindjen e Ballkanit Nojbaheri dhe më pas Konsulli i Përgjithshëm i Gjermanisë në Tiranë, Shajger e Shlipi, i dërgojnë Ministrisë së tyre të Jashtme në lidhje me njerëzit e mundshëm të cilët do të merrnin përsipër barrën e drejtimit të qeverisë shqiptare nën pushtimin gjerman. Kështu në telegramin e datës 25 tetor 1943 thuhet: “Ju lus që Ministria e Punëve të Jashtëme vazhdimisht të informohet rreth individëve shqiptarë, të cilët në kohën e rendit të ri, po marrin detyra të rëndësishëme publike. Dërgoni shënimet biografike të Mehdi bej Frashërit, Fuat bej Dibrës dhe të fytyrave eminiente të rendit të ri shqiptar, me qëllim që këta personalitete të popullarizohen këtu përmes shtypit. Ju lutemi që ta informoni Berlinin që a është ende në fuqi kandidatura e Nuredin bej Vlorës, për Kryetar të Qeverisë dhe e antarëve të zgjedhur për qeveri”. Nojbajeri.

Faktin që gjermanët e kërkuan Nuredin Beun ta bënin kryeministër e konfirmon edhe Julian Amery . 36)

Në një listë të hartuar nga autoritetet gjermane të pushtimit me 72 personalitete të kohës, ndër të cilët Mehdi Frashëri, Aleksandër Xhuvani, Pater Anton Harapi, Ago Agaj, Kristo Floqi, Mihal Zallari, Shefqet Vërlaci, Ibrahim Biçaku etj., të cilët besoheshin nga gjermanët dhe merrnin pjesë në ceremoni e kremtime festash kombëtare, nuk figuron emri i Nuredin bej Vlorës dhe as i Mid`hat Frashërit, çka do të thotë se këta nuk kishin lidhje dhe marrëdhënie me pushtuesin gjerman e që hedh poshtë akuzat e komunistëve për bashkëpunimin e Nuredinit me gjermanët. 37)

Nga këto fakte del fare e qartë se akuza që komunistët i bëjnë Nuredin bej Vlorë për bashkëpunim me pushtuesit italian dhe gjerman, nuk ka bazë dhe nuk është e vërtetë. Theksojmë se në se Nuredin bej Vlora do të shikonte interesin e tij, ai e kishte udhën të hapur për të marrë pozitë dhe në fund edhe për të jetuar në lumturi jashtë vendit, por ky burrë nuk pa asnjëherë interesat e veta por mbi gjithëçka vuri interesin e atdheut te tij.

Në shtator të vitit 1944, kur trupat gjermane po përgatiteshin të largoheshin nga Shqipëria dhe para ardhjes së komunistëve, fisi i madh i Vlorajve: Xheladin pasha, Eqerem beu, Safa beu, dhe Nuredin beu u

larguan nga Vlora për në Tiranë, por as aty nuk mund të qëndronin dot dhe u nisën për në Gjermani, duke qënë të detyruar të lënë në shtëpi gratë dhe fëmijët sepse ishte dimër dhe fëmija më i vogël i Eqeremit ishte vetëm disa muajsh. Pre e komunistëve mbeti jo vetëm gjithë ajo pasuri, por ç`ishte më e dhimbshme në duart e pushtetarëve vrasës dhe analfabetë mbetën koleksionet e artit, bibliotekat e çmueshme, shumica e dokumentave me vlerë të pallogaritshme, që komunistët nuk mund t`i kuptonin dhe vlerësonin. Shumë nga këto dokumenta u dogjën sepse ishin të bejlerëve dhe agallarëve dhe nuk i duheshin popullit!!!

Fillimisht Nuredin Beu u vendos në Vjenë dhe u ndihmua nga emigrantë të tjerë të kalonte vështirësitë e shumta . Me dekret nr. 2205, datë 5.1.1956, të Kuvendit Popullor, në numurin rendor 139, është shënuar emri i Nuredin bej Vlorës i shpallur armik populli dhe që i ndalohej hyrja në Shqipëri. Emëri i Nuredin bej Vlorës vazhdoi të përflitej pa baza edhe mbas çlirimit gjatë gjyqeve qesharake që zhvilluan komunistët kundër të ashtuquajturve armiq të popullit. Në vitin 1947, në gjyqin e deputetëve, që dolën si opozitë kundër Enver Hoxhës, Sulo Klosi akuzohej se që në vitin 1941 kishte pasur lidhje me eksponentë të Ballit Kombëtar, si Mid‘hat Frashërin, Hasan Dostin, Abaz Ermenjin, Nuredin bej Vlorën etj., me të cilët e kishte lidhur shoku i tij i ngushtë, inxhinier Andrea Xega.

Nuredin Beu u shua në Hajdenberg të Gjermanisë në tetor të vitit 1964, larg atdheut të tij për të cilin kishte shkrirë gjithë jetën e tij heroike dhe pasurinë e tij të madhe. Shtypi antikomunist jashtë vendit vlerësonte lart veprën e tij atdhetare pas vdekjes: “Ai ishte simboli i pastër i burrërisë dhe patriotizmes shqiptare” dhe përmendet një thënie e tij: “Unë Kosovën e kam në zemër dhe do të përpiqem për çlirimin e saj, si për Vlorën time” Nuk la pasardhës dhe deklaronte se pasurinë e tij do t`ia falte Vlorës. 38)

Është një padrejtësi e madhe, që vepra atdhetare e Nuredin bej Vlores ende nuk është vlerësuar.

VLERËSIME DHE GJYKIME PËR NUREDIN BEJ VLORËN

Shkëlqesia e tij Nuredin bej Vlora dhe e nderuara, zonja e tij. Me gëzim të madh, po botojmë sot fotografitë e shkëlqesisë së tij Nuredin bej Vlorës dhe zonjës së tij të nderuar. Bashkatdhetarin tonë, të shkëlqyerin Nuredin bej Vlora, është e tepërt t’ua rekomandojmë lexuesve tanë, sepse emri i tij dihet prej të gjithëve, si brenda në Shqipëri, ashtu dhe përjashta midis kolonive shqiptare.

Ai vjen nga një nga më të shquarat familje të vendit tonë, biri i të ndierit Ferit Pasha, që ka qenë Vezir i Madh në kohë të Sulltan Hamitit. Shtëpia e tij, ka lidhje fisi me Khedivin e Misirit, Abaz Hilmi Pashën, me Myfit Libohovën dhe me shumë familje të tjera të shquara të Shqipërisë. Nuredin Vlora, mësimet i ka marrë në shkollat më të shquara të Europës dhe midis të tjerëve, ka patur si bashkënxënës, princin trashëgimtar të Rumanisë, Karolin II.

Shkëlqesia e tij është një patriot i rrallë. Urtësia, fjala e ëmbël dhe sjelljet fisnike janë stolitë e paçmuara të karakterit të tij të kulluar. Më 1914, në kohën e turbullimeve, Nuredin Vlora mori pjesë në luftën

kundër kryengritësve, në fushën e Myzeqesë, ku tregoi një trimëri të shquar. Në një sulm që bëri kundër rebelëve, iu vra kali, dhe pushka iu thye, por megjithë këtë, guximin nuk e humbi, por si një trashëgimtar

besnik i stërgjyshërve të tij, me revole në dorë luftoi për të mbushur detyrën kundër atdheut.

Pas kësaj, shkoi në Europë dhe me shumë atdhetarë të tjerë të shquar u vendos në Zvicër, duke mos pushuar së vepruari, për t’i shërbyer Shqipërisë. Në kohën e Konferencës së Parisit, Nuredin Vlora, bashkë me doktor Turtullin dhe me Pandeli Calen, dërguan një memorandum, i cili bëri një përshtypje të pëlqyer në Këshillin e Aleatëve. Më 20 tetor, Nuredin Vlora udhëtoi në vendin e lirë dhe mikpritës të

George Vashingtonit dhe mbas dy javësh, u martua me një zonjë nga më të shquarat familje të Nju-Jorkut, me të bijën e bankierit Eduard Kelly. Kjo zonjë e nderuar që kurse bashkoi jetën e saj me atë të bashkatdhetarit tonë, ka treguar një interes të veçantë në çështjen shqiptare dhe me shërbimet e sajë, i dha mjaft dobi kombit tonë dhe tregoi plot zell dhe atdhetari.” 39)

Nuredin beu ishte patriot i madh dhe shumë kryelartë.

“Ihsan Toptani u kthye … i shoqëruar nga Nuredin bej Vlora, miku i Kontit Karlo Fraso, mikpritësi ynë në Brindsi… bashkë me gruan e tij simpatike, e cila fliste frëngjisht… Ai kishte qënë për një kohë të gjatë, njeri nga përkrahësit më të flaktë të Partisë Rebublikane. Ishte patriot i madh dhe shumë kryelartë… Këshillat e tij peshonin rëndë mbi udhëheqësit politik të Tiranës, veçanërisht mbi krerët republikanë të Ballit Kombëtar… Nuredini ishte i hijshëm, fisnik dhe në të vërtetë mondan… Anglishten e fliste pa gabime dhe, duke e njohur mirë karakterin britanik na solli uiski…

Një mbledhje e tillë midis çifligarësh shqiptarë dhe oficerësh britanikë, një partizani do t`i dukej si një provë e gjallë, e intrigave të reaksionit ndërkombëtar…

Ai na tha se gjermanët, porsa i kishin propozuar të merrte kryesinë e qeverisë, ose të hynte në Këshillin e Regjencës. Instikti tij natyror, e kishte shtytur të refuzonte këtë funksion pa një të ardhme, por ai do ta pranonte, siç tha, nëse në këtë mënyrë do të ndihmonte kauzën aleate… Ai na tha se ballistët … do të ishin të gëzuar të bashkëpunonin me partizanët kundër gjermanëve, nëse Enver Hoxha do të hiqte dorë nga orvajtja e tij për të imponuar me forcë revolucionin shoqëror në Shqipëri… Në rast të kundërt, ata duhej të luftonin me të gjitha forcat për jetën dhe pronat e tyer që diskutoheshin të humbisnin…” 40)

Ishte personi ma me prestigj në botën e jashtme.

“Pinjoll i nji familje ma bujare e ma me nam në Shqipni, ishte i njoftun, jo vetëm për karakterin dhe trimninë e tij, por edhe si xhentëlmen. Kishte njohje të gjana me personalitete dhe shtëpi të ndigjueme të Europës dhe ishte personi ma me prestigj në botën e jashtme.

Kur u dënue me vdekje për pjesmarrje në Lëvizjen e Fierit 1935, kundër Zogut, reaksioni dhe ndërhymja në favor të tij e mbretënve, kryetarëve të shteteve, gazetave ma të njoftuna të Europës qe i madh. Ai konsiderohej si kryetar i republikës së ardhëshme shqiptare. Në luftat që zhvillohen në Shqipni, mbas shpalljes së Pavarësisë, Nuredin Vlora lufton kundër grekut dhe plagoset me rebelët.” 41)

F u n d –

Festa e Pavarësisë së Shqipërisë: Rugova President i Kosovës, uronte gjithë shqiptarët e botës

November 27, 2021 by s p

-Dr. Ibrahim Rugova para 29 viteve – në jubileun e 80 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë e Ditën e Flamurit – 28 Nëntor 1992 uronte gjithë shqiptarët e botës, për herë të parë si President i Kosovës: Një URIM I MADH në këtë kremtim jubilar për të gjithë shqiptarët edhe në Shqipëri, edhe në Kosovë, edhe në viset e tjera etnike dhe në diasporë, duke filluar nga Zelanda e Re, Australia, Evropa dhe Amerika, të cilët gjithmonë kanë qenë të lidhur me Shqipërinë dhe me trojet etnike shqiptare dhe me çështjen shqiptare/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI

PRISHTINË, 27 Nëntor 2021/ Para 29 viteve – në 80 vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë – Ditën e Flamurit, në 28 Nëntor 1992, Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, uronte të gjithë shqiptarët në botë.

“Një URIM I MADH në këtë kremtim jubilar për të gjithë shqiptarët edhe në Shqipëri, edhe në Kosovë, edhe në viset e tjera etnike dhe në diasporë, duke filluar nga Zelanda e Re, Australia, Evropa dhe Amerika, të cilët gjithmonë kanë qenë të lidhur me Shqipërinë dhe me trojet etnike shqiptare dhe me çështjen shqiptare”.

Ky ishte urimi i parë për 28 Nëntorin i Dr. Ibrahim Rugovës si President i Kosovës i zgjedhjeve të para pluraliste të 24 Majit 1992 – vitit të 80 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, që e festoi në Vlorë.

Dr. Rugova vlerësonte arritjet e shqiptarëve dhe theksonte aspiratat e idealet shqiptare:

“Në këtë moment jubilar dhe të rëndësishëm mund të them se sot shqiptarët, pa marrë parasyshë kufijtë aktualë, janë më të bashkuar se asnjëherë dhe sot, pas 50 vjet ndjekjesh dhe persekutimesh që përjetuan edhe në Shqipëri e edhe në Kosovë dhe represionit që kemi këtu, kremtojmë së bashku këtë festë kombëtare, e mund të themi edhe me rezultate të mëdha, sepse Shqipëria aktuale këtë vit ka hyrë definitivisht në proceset demokratike, gjithnjë e më shumë po bëhet një vend i hapur edhe në pikëpamje politike e edhe në pikëpamje ekonomike dhe po integrohet në proceset evropiane dhe ndërkombëtare, ndërsa Kosova, me shpalljen e pavarësisë së saj shtet i pavarur dhe neutral, po afirmohet gjithnjë e më shumë në planin ndërkombëtar, po ashtu edhe trojet e tjera etnike të shqiptarëve në Maqedoni, si grupacion i dytë nacional, pastaj në Mal të Zi dhe në Serbinë Jugore. Mund të themi se me politikën e rezistencës dhe të qëndresës paqësore, shqiptarët e Kosovës dhe të viseve tjera janë afirmuar sot në botë. Në kohën kur po shkatërrohet e që u shkatërrua ish-Jugosllavia e po ashtu edhe në kohën e një organizimi të ri në Ballkan, edhe shqiptarët e Kosovës e të viseve tjera etnike kërkojnë vetëvendosje për ardhmërinë e tyre.

Në këto momente të rëndësishme, Shqipëria si shtet ndihmon mjaft çështjen e Kosovës dhe çështjen e shqiptarëve në përgjithësi në planin diplomatik dhe në planin politik dhe mbron interesat e shqiptarëve.”

Presidenti historik Rugova ka folur kështu në një deklaratë ekskluzive për gazetën e rezistencës “Bujku”, kryeredaktor i parë-themelues i së cilës isha, që kishte nisë të dalë nga 18 Janari 1991, pjesë e lëvizjes e luftës për liri, pavarësi e demokraci, me orientim e përcaktim të fuqishëm properëndimor euroatlantik, e që sfidonte ndalimin e dhunshëm nga Serbia të gazetës Rilindja – të vetmes së përditshme shqipe në atë kohë në Kosovë.

Me titullin “Shqiptarët sot janë më të bashkuar se asnjëherë” deklarata ekskluzive gazetës “Bujku” botohej në numrin e 28 Nëntorit 1992 në ballinë, ku me titullin “Urojmë që përvjetorët e ardhshëm t’i festojmë bashkërisht” botohej edhe përgëzimi i Presidentit të Kosovës Dr. Ibrahim Rugova Presidentit të Shqipërisë Sali Berisha:

“I dashuri President,

Sot, në ditën e 80-vjetorit të shpalljes së Pavarësisë shqiptarët festojnë kudo. Më 28 nëntor mbushen plot 80 vjet kur në Vlorë Ismail Qemali ngriti Flamurin e Kastriotit, Flamurin shqiptar. Ishte ditë e Pavarësisë së Shqipërisë, ditë e çlirimit dhe ditë për të hyrë në jetën e lirë shqiptare e qytetare. Por, për fat të keq, Shqipëria u nda dhe Kosova e trojet e tjera etnike ranë prapë në robëri. Të gjithë shqiptarët nuk e gëzuan pavarësinë dhe lirinë.

Shqipëria demokratike dhe e lirë sot po bëhet një faktor i integrimeve kombëtare dhe i stabilitetit në Ballkan. Ajo Kosovës po i jep ndihmë të madhe politike dhe diplomatike në rrugën e saj të Pavarësisë, po i mbronë interesat e të gjithë shqiptarëve.

Urojmë që Shqipëria të bëhet një shtet edhe më i fortë edhe më i zhvilluar ekonomikisht, Urojmë që përvjetorët e ardhshëm t’i festojmë bashkërisht.

Zoti e bekoftë Shqipërinë!

Kryetari i Republikës së Kosovës,

Dr. Ibrahim Rugova”

Në 28 Nëntor 1992, “Në mbarë Shqipërinë manifestime madhështore” ishte kryetitull balline i raportimit nga Tirana i gazetës “Bujku”, e cila në numrin vijues raportonte edhe se, Presidenti i Republikës së Kosovës Dr. Ibrahim Rugova ishte në Shqipëri në kremtimin e 80 vjetorit të Pavarësisë.

“Dr. Rugova mori pjesë së bashku me presidentin e Shqipërisë dr. Sali Berisha në solemnitetin qendror të përvjetorit jubilar në Vlorë, ku 80 vjet më parë Ismail Qemali ngriti Flamurin e Pavarësisë…Në kuadër të vizitës në Shqipëri, dr. Rugova zhvilloi bisedime me presidentin Berisha dhe me udhëheqës të tjerë të Shqipërisë”, shkruante gazeta “Bujku” që dilte në Prishtinë.

Ditën e Flamurit e të Pavarësisë së Shqipërisë – 28 Nëntorin Dr. Ibrahim Rugova e festoi në Vlorë në 80 vjetor për herë të parë si President i parë Kosovës po në atë vit kur u votua në zgjedhjet e para pluraliste presidenciale e parlamentare të 24 Majit 1992.

Në Kosovë Dita e Pavarësisë së Shqipërisë dhe e Flamurit Shqiptar festohej edhe kur ishte e ndaluar, festohej edhe me demonstrata në vitin 1998 në Prishtinë e qytete tjera me kërkesa për Kosovën Republikë, për Kushtetutë, për Universitet e të tjera për të drejtat e shqiptarëve. Atëherë, marshi i fillimtarëve të demonstrates, ndër të cilët isha edhe unë nxënës i klasës së tretë të Shkollës Normale nisi në orët e pasditës nga Fakulteti Filozofik (tash Fakulteti Filologjik i Univerisitetit të Prishtinës), dhe më pas deri natën vonë u mbushën përplot demonstrues rrugët dhe sheshet e kryeqytetit të Kosovës. Për ato demonstrata në 24 vjetorin e tyre “Nata që bënte dritë” ishte titulli i shkrimit tim në gazetën “Bujku” të 28 Nëntorit të 80 vjetorit të Pavarsisë së Shqipërisë, ku në legjendën e fotografisë theksoja: “Pas Krujës, Vlorës…edhe në Prishtinë, në demonstratat e vitit 1968, në prag të Ditës së Flamurit, u ngrit flamuri për pavarësinë shqiptare…”

“Valonin shumë flamuj kombëtarë shqiptarë, valonin edhe për Festën e Flamurit që ishte e ndaluar bashkë me flamurin”, përshkruaja pamjet madhështore…Tregoja edhe se si në 28 Nëntorin 1968 për demonstrat shqiptare në Kosovë dhe për Flamurin Shqiptar në ditën e madhe historike kisha shkruar vargje – vjershën “Himni i Flamurit”, të cilën ma botoi gazeta studentore “Bota e Re”…

Nga të gjithë shqiptarët, edhe në demonstrata, përkujtohej e edhe sot e përgjithmonë historia jonë shkruan e flet edhe se Heroi Kombëtar, Isa Boletini, në Nëntorin e madh 1912 nga fshati Boletin në rajonin e Mitrovicës – nga Kosova me 400 bashkëluftëtarët e tij shkoi në Vlorë në krah të Ismail Qemalit për shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë.

Në Vlorë, Isa Boletini me bashkëluftëtarët nga Kosova përbënin forcën e parë ushtarake të Qeverisë së parë Shqiptare të kryesuar nga Kryetari i saj Ismail Qemali, themeluesi i Shtetit Shqiptar, firmëtari i parë i Deklaratës së Pavarësisë Shqiptare.

Edhe nga Vlora, edhe në festimet e urimet nëpër vite të 28 Nëntorit Presidenti Rugova theksonte edhe mesazhin se Pavarësia e Kosovës është plotësim i Pavarësisë Shqiptare.

“Kosova e pavarur në NATO e në BE dhe në miqësi të përhershme me SHBA”, “Pavarësia e Kosovës është e mira e të gjithë qytetarëve dhe do ta qetësojë rajonin” dhe “Politikë globale që sa më parë të bjerë muri mes shqiptarëve”, janë titujt e tre nga intervistat ekskluzive që kam zhvilluar nëpër vitet e rezistencës, luftës e lirisë me Presidentin historik të Kosovës Dr. Ibrahim Rugova, derisa isha kryeredaktor i gazetës Rilindja dhe korrespondent në Kosovë i Agjencisë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë.

Këto tre intervista janë ribotuar në gazetën tradicionale të Kosovës Rilindja, e cila për 17 Shkurtin historik 2008 doli numër i jashtëzakonshëm festiv me kryetitullin me shkonja ngjyrë ari: Kosova shpalli pavarësinë bota e njeh shtetin më të ri.

Po në ballinë, nën imazhet e nënshkrimit të Deklaratës së Pavarësisë së Kosovës, të Flamurit e Stemës së shtetit të ri evropian dhe fishekzjarreve të festimeve në Prishtinë, Rilindja shkruante poashtu me shkronja ngjyrë ari: 17 Shkurti 2008 dita më e madhe shqiptare pas 28 Nëntorit 1912 të Pavarësisë së Shqipërisë.

Lart te logoja po në faqen e parë shkruante: Rilindja ju uron shpalljen dhe njohjen e Kosovës Shtet i Pavarur.

SHPALLJA E MËVEHTËSISË SË SHQIPËRISË

November 27, 2021 by s p

– MOMENTI KUR KOMBI NJESOHET ME PROBLEMIN E VET KRYESOR-

Eugjen Merlika

Çështja kombëtare qe barra më e rëndë që politika shqiptare, që në aktin e themelimit të Shtetit, e mbarti gjithmonë në supe e në shpirt, madje ajo u bë masa e vlerësimit të forcës e dobisë së saj.

Shqipëria e cunguar që në lindje, me pohimin e gjymtimit në maj 1913 në Londër, u bë strumbullari rreth të cilit do të vërtiteshin gjithmonë shqetësimet e politikës së saj. Çështja kombëtare, çështja e Kosovës, e Dibrës, e Çamërisë, e trevave shqiptare në Malin e Zi, e qyteteve të Jugut, e Janinës, Prevezës, Artës u bënë guri i provës për atdhetarët shqiptarë të çdo prirjeje a simpatie kundrejt vendeve e kulturave të ndryshme. Ajo çështje qe barra më e rëndë që politika shqiptare, që në aktin e themelimit të Shtetit, e mbarti gjithmonë në supe e në shpirt, madje ajo u bë masa e vlerësimit të forcës e dobisë së saj. Shqipëria nuk mundi të ketë një ecje normale, të mendonte për rrugët e zhvillimit të saj me qetësi, duke vënë në lëvizje të gjitha mundësitë e saj, të tokës, të natyrës, të njerëzve, të mendjeve të tyre, sepse mendimi i vetëm ishte ai i trojeve të ndara. Çdo hap, çdo përpjekje, çdo aftësi vihej në shërbim t’atij mendimi, që ishte si një pykë e futur në trurin e atij kombi. Kështu kombi u njëjtësua me problemin e tij kryesor dhe ideologjia e tij nuk u huajt nga përvojat e të tjerëve, sa i përket modeleve të zhvillimit e të qeverisjes, por u pagëzua nacionalizëm apo kombëtarizëm.

Politika shqiptare duhet të vlerësohet e të matet së pari me peshoren e çështjes kombëtare, me dobinë, indiferentizmin apo dëmin që prodhon në lidhje me të. Historishkruarja, në gjykimin e ftohtë të gjykatësit të paanshëm, duhet t’a ketë kriter bazë të vlerësimit të ngjarjeve apo personazheve atë të përputhjes së motiveve shtytëse të të parëve dhe veprimtarisë së të dytëve me interesat e vërteta, të hapta apo të fshehta, të dukshme apo të padukshme, të çastit apo të perspektivës, të Vendit në kontekstin kohor të caktuar i cili merret në shqyrtim. […] Nuk mund të themi se vlerësimet ishin gjithmonë objektivë në vorbullën e luftës politike e të përleshjes së interesave të ndryshme. Gjykimet qenë shpesh të nxituara, herë herë radikale e jo të drejta me pasoja shpesh edhe rrënuese për protagonistët e ngjarjeve. Shpesh kjo është shfaqja e zakonshme e politikës, jo vetëm në Shqipëri e në Ballkan, por edhe në pjesët e tjera të botës, shprehje më shumë e interesave të pjesëmarrësve se sa e parimeve të tyre, ndërthurje motivesh nga më të ndryshmet që përcaktojnë zhvillime shtetesh, bashkësish e epokash në gjithë tërësinë e tyre dramatike e shpesh edhe tragjike.

Që në lindjen e Shtetit u kristalizuan rrymat e ndryshme të mendimit politik që, megjithë ndryshimet e mundshme, mbeteshin në kuadrin e nacionalizmit, i cili ishte i vetmi projekt programatik me përparësi. Por ky projekt, për të patur shpresë sendërtimi, duhej të inkuadrohej në aleanca me Vendet e fuqishme e të zhvilluara, me Fuqitë që vendosnin fatet e popujve. Rruga e Shtetit tonë të ri kalonte nëpër shtigjet e interesave të Vendeve të tjera afër ose larg nesh. Kështu edhe qeveria e Vlorës, veprimtaria e së cilës nuk i kapërceu shumë caqet e asaj krahine, u përball që në fillim me ata probleme. Ismail Qemali e Luigj Gurakuqi, në udhëtimin e tyre për në Vlorë, u ndaluan në Vjenë e në Romë, ku morën miratimin për Shpalljen e Pavarësisë e një farë premtimi për të gjetur mbështetjen e përkrahjen. Fatkeqësisht, në politikën e shteteve, premtimet kanë jetën e shkurtër. Ata shtete, disa muaj më vonë, nuk ishin në gjëndje të siguronin në Londër kufijtë natyrorë të Shtetit shqiptar, kufij të respektuar për gati pesë shekuj nga perandoria otomane.

Krahas përpjekjeve për të siguruar mbështetjen e Vendeve t’Evropës e të botës, duhej përballuar e zhvilluar dialektika normale e mendimeve të ndryshme politike. Duket se Ismail Qemali dhe Qeveria e Përkohshme e kanë shterrur forcën e tyre shtytëse, jo aq për mungesat e tyre sa për faktin se Kuvendi i Vlorës u organizua në një kohë shumë të shpejtë, për shkak të rrethanave të brendshme e të jashtme në të cilat u zhvillua, duke mos arritur të sigurojë përfaqësimin e të gjitha krahinave e bashkësive shqipfolëse. Abdi Toptani e Mustafa Kruja dërgohen në Tiranë për të sheshuar mosmarrëveshjet e pakënaqësitë që kishin lindur në këto anë, “për t’u ardhun rreth ngatrresave t’Esad Pashës.”^{“Mustafa Kruja në historinë shqiptare” OMSCA 1 Tiranë 2012 Faqe 199}

Në vëllimin e cituar ka një letër të hartuar nga Mustafa Kruja e të firmosur nga Avdi Toptani, drejtuar “Së naltës Ministri të Punvet të Mbrêndshme Vlonë”. Kjo letër që nuk ka datë të saktë, por vetëm muajin maj 1913, është një dokument i rëndësishëm që hedh dritë mbi bisedat e dy të dërguarvet qeveritarë me mjediset politike në Tiranë, veç atyre me Esat Pashën. N’atë letër flitet për tri ditë bisedash të ngjeshura me parinë e Tiranës dhe të krahinave të Matit e të Dibrës me në krye Ahmet Beg Zogollin, në të cilat u rrahën shumë mendime mbi gjendjen e vështirë që ishte krijuar nga pakënaqësitë e lindura e të nxitura nga Esat Pasha kundrejt Qeverisë së Vlorës, dhe rrugët për të shëndoshur gjëndjen.

“Veçse mbas tri dit bisedimesh e kuvêndimesh të gjata, në të cilat kanë shtrydhun trût sa kanë mundun, posë meje, edhe Fuad Beu, Murat Beu e Z. Mustafa, sidomos Kaçorri qi âsht mundue për këtë qëllim mâ mirë se të gjithë na dhe Ahmet Beu qi ka hŷmë në mes me nji mendim pajtues, tue marrë para sŷsh çdo farë gjasash dhe pandehjesh, kemi gjetun si të vetmen rrugë për me pritun rreziqet, qi ndryshe kishin me na ndodhun me doemos, pranimin e kuvendit të përgjithshëm në nji formë e me kushte qi na ka marrë mêndja për të mirën e atdheut e janë këto:

Qeveria e Përkohëshme të grijshë me u mbledhun pësëri dhe me të shpejtë Kuvêndin e përparshëm tue e quejtun se ka qênë në pushim.
Të gjejmë mënyrën qi të marrin pjesë në Kuvênd edhe disa zotní, të cilët, ndonse njihen ndër elementat me rândsí të Shqipnís nga shumë pikëpamje, s’kanë pasë mundun të gjinden atje për shkaqe qi s’ishin në dorë të kurrkuj.
Në Kuvênd të marrin pjesë edhe qeveritarët si delegetën.
“Qëllimi kryesor i Kuvêndit të jetë bashkimi i atyne elementave dhe pjesve të Shqipnís qi koha e kalueme dhe ndodhít e soçme i kanë largue prej shoqishoqit e bâmë si të huej ndërmjet tyne. ”

Qe në këto pika përmblidhet themeli i punës qi na kemi pranue e qi kemi bâmë të pranohet edhe prej anës tjetër. Përmbi hollsít kemi edhe shumë sende për t’ju thânë. Sidomos kemi përpilue nji rradhue t’atyne zotnive qi duhet t’u shtohen misevet të përparshëm të Kuvêndit, të cilin duhet t’a pëlqejë Qeveria. Këtê kemi me Ju a paraqitun….”

Letra është një dëshmi e bukur e aftësisë së atyre personalteteve që merrnin pjesë në një “mexhliz”, që kishin mendime të ndryshme, por që arrinin të gjenin emruesin e përbashkët të ideve të tyre me një propozim në dritë të diellit, larg intrigave të oborreve e të politikës, drejtuar Qeverisë së Përkohëshme në Vlorë. Duhet vënë në dukje se përfundimi i bisedave të Tiranës u bë me pjesëmarrjen nga ana e Qeverisë të Nën/kryetarit të saj, imzot Kaçorrit, të Ministrit Avdi Toptani e të kryesekretarit të Këshillit të Ministrave, Mustafa Kruja.

Por Qeveria nuk e mori shumë në konsideratë atë mundësi. Ismail Qemali udhëtonte nëpër Evropë me Luigj Gurakuqin dhe Isa Boletinin. Veprimtaria e Kryeministrit ishte më e rëndësishme në kanceleritë e huaja, ku Shqipëria priste të merreshin vendimet për njohjen e kufijve të saj zyrtarë. Mufid Libohova, që zëvëndësonte Kryetarin, parapëlqeu më shumë të merrej vesh drejt për së drejti me Esad Pashën se sa të shqyrtonte propozimet e të dërguarve të qeverisë së tij në Tiranë. E parë në largësinë e më se njëqind viteve ajo dukuri më duket se ka qenë një rast i humbur. Po të ishte thirrur ai Kuvend n’atë periudhë të trazuar të shtetit të ri, në të cilën politika ishte robe e luhatjeve dhe vështirësive të panumurta, ndoshta do të kishte patur një efekt çudibërës në t’ardhmen e Shqipërisë.

Së pari ai Kuvênd do të ishte një sofër më e gjërë se ajo e Vlorës, ku do të shpalosej mendimi politik i gjithë krahinave. Në të do të diskutoheshin me qetësi e gjakftohtësi të gjitha problemet që shtroheshin para kombit të coptuar e Shtetit të porsalindur. Që aty do të dilte një Qeveri e përcaktuar që do të përfaqësonte të gjithë vullnetin e krahinave të ndryshme të Shqipërisë, edhe t’atyre që nuk kishin patur mundësi të ishin të pranishme në Vlorë më 28 nëndor 1912. Kjo do të zgjeronte shumë autoritetin e saj në të gjithë Shqipërinë, do t’i bënte pritë shumë rreziqeve që vinin nga prirje vetiake për të marrë pushtet, nga intriga e përpjekje për të krijuar tarafe që vështirësonin shumë punën e Qeverisë. Një Kuvend i tillë do t’i shëmbëllente Lidhjes së Prizrenit, do të ndihmonte krijimin e idesë së bashkimit e të qëndrueshmërisë së shqiptarëve e, pa dyshim, do t’i jepte një autoritet mbarëkombëtar organeve drejtues që do të dilnin prej tij. Ndoshta ajo do të kishte qenë në gjëndje t’i shmangte Shqipërisë rrezikun e rebelimit filo-turk të Haxhi Qamilit e Musa Qazimit, që i dha goditjen dërmuese përfytyresës së saj në opinionin e Evropës, duke detyruar të largohej nga Vendi Princ Wiedin, të cilin Evropa, me kërkesën e shqiptarëve, e kishte njohur si kryetar të shtetit të ri. Largimi i tij nga Shqipëria qe një formë vetëvrasje e kësaj të fundit, sepse e la atë në mëshirë të dallgëve të luftës së Parë botërore, pa asnjë mbrojtje.

Në fund të letrës shënohen edhe disa nga emrat e atyre personaliteteve, “elementa me rândsí të Shqipnís nga shumë pikëpamje”, që duhej të ftoheshin për të marrë pjesë në atë Kuvend e që kanë patur role të dorës së parë në ngjarjet e mëvonëshme të politikës shqiptare. Bëhet fjalë për një listë prej 45 vetësh, ndërmjet të cilëve shquhen Preng Pasha, Markagjonj, Isuf Elezi, Aqif Pashë Biçaku, Shefqet Vërlaci, Esat Pashë Toptani, Bajram Curri, Hasan Prishtina, Syrja Vlora e të tjerë pari krahinash, por edhe klerikë të njohur si Imzotët Serreqi, Bumçi, Koleci, Shllaku, Bianchi, Abati i Mirditës, Sheh Sula i Dibrës etj.

Mos pranimi i propozimit që erdhi nga Tirana çoi në dhënien e përgjegjësisë së Ministrisë së Brëndshme Esat Pashë Toptanit, që u bë më vonë varrmihësi i Qeverisë së Vlorës.

“Rravgime te lira ne shtigjet e historise shqiptare”, Adrion Ltd, 2021