s p – Page 326 – Dielli

Ismail Qemali, jeta, idealet dhe kontributi i tij për Pavarësinë e Shqipërisë

May 28, 2025 by s p

Gjon F. Ivezaj/

Ismail Qemali (1844-1919) është një nga figurat më të ndritura dhe më të rëndësishme të historisë shqiptare. Ai është ideatori dhe udhëheqësi kryesor i shpalljes se pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912 në Vlorë, duke hyrë në histori si themeluesi i shtetit modern shqiptar. Jetoi në një periudhë kur Perandoria Osmane ishte në rënie dhe Shqipëria rrezikonte të copëtohej nga shtetet fqinje.

Ngjarjet e viteve 1897-1900 treguan se rrethanat ndërkombëtare vazhdonin të ishin të disfavorshme për livizjet e armatosura si në Shqipëri ashtu edhe në viset e tjera të Ballkanit. Një nga personalitetet shqiptare që formuloi një program të ri në perputhje me kushtet e reja, ishte Ismail Qemali.

Ismail Qemali lindi në Vlorë më 25 shkurt 1844 në një familje të madhe feudale. Pasi kreu mësimet fillestare në qytetin e lindjes dhe mësimet e mesme në gjimnazin Zosimea të Janinës, ai u vendos në Stamboll dhe aty mori pjesë në përpiekjet që u bënë deri më 1871 për caktimin e një alfabeti të përbashkët për giuhën shqipe dhe për formimin e një shoqërie kulturale shqiptare. Si funksionar në administratën shtetërore turke, ai u dallua për pikëpamjet e tij liberale e përparimtare, si përkrahës i kushtetutës, në përpunimin e së cilës ai kontribuoi me cilësinë e këshilltarit të kryeministrit turk Mid’hat Pasha.

Njohës i shumë giuhëve dhe me një kulturë të gjerë, veç këtyre i pajisur me zgjuarësi të mprehtë dhe me talent në fushën e diplomacisë, Ismail Qemali u shqua sidomos me artikujt që botonte në gazetat më të mëdha evropiane të kohës, si njohës i mirë i punëve të Turqisë dhe i ngjarjeve ndërkombëtare. Një nga miqtë e tij të botës kulturale evropiane kishte qenë edhe poeti i madh frëng Viktor Hygo.

Në lidhje me gjendjen e brendshme të Perandorisë Otomane, Ismail Qemali si shumica e njerëzve përparimtarë turq kerkonte që, për vetë interesin e Turqisë, kjo duhej të bënte jo politikën e reformave centralizuese të inaguruara me Tanzimatin, por një politikë reformash decentralizuese në dobi të kombësive të shtypura të Turqisë. Popullariteti që filloi të gëzonte në qarqet përparimtare dhe në masat popullore të perandorisë dhe kontaktet që mbante me patriotët shqiptarë, shkaktuan dyshime në Portën e Lartë. Për këte arësye sulltani, me qëllim që ta largonte personalitetin e rrezikshëm nga kryeqyteti, e emëroi atë guvernator në Tripoli, ndoshta edhe me qëllim që ta zhdukte me anë të ndonjë atentati. Por Ismail Qemali, i cili duket se dyshoi për këtë komplot, disa ditë pas takimit që pati me sulltanin më 28 pril 1900, së bashku me djemtë e tij, u arratis nga Turqia. Arratisja bëri një bujë të madhe. Pasi hodhi poshtë të gjitha premtimet që i bëri sulltani për ta bindur të kthehej në Stamboll, I Qemali qendroi në Athinë, ku pati takime me personalitete të larta greke, dhe pastaj arriti në Napoli. Këtu në një intervistë që i dha gazetës së rëndësishme italiane të Romës „Tribuna”, shfaqi për herë të parë publikisht programin e vet politik në lidhje me lëvizjen kombëtare shqiptare. Pas Napolit, I. Qemali vizitoi Romën, Parisin, Brukselin ku botoi në revistën „Albania” të F. Konicës një thirrie drejtuar shqiptarëve.

Pastaj u vendos në Londër ku qëndroi për një kohë të gjatë. Pas arratisjes së tij dramatike nga Turqia, I. Qemali ja kushtoi kujdesin e vet kryesor lëvizjes kombëtare shqiptare, dhe u bë një nga personalitetet e saj kryesore pa hequr dorë nga lëvizja poliitke e Perandorisë Otomane.

Ismail Qemali nisej nga besimi se poliitka e ruaitjes së status-kuosë ishte një politikë e përkohëshme e fuqive të mëdha dhe se rreziku kryesor për Ballkanin vazhdonte të vinte nga Rusia dhe Austria. Nga kombet e gadishullit ata që rrezikoheshin më tepër qenë kombësitë Josllave, shqiptarët, grekët dhe turqit. Me qënë se Austro-Hungaria dhe Rusia e kishin perjashtuar Italinë nga ndarja e Ballkanit, shqiptarët, grekët dhe turqit, të bashkuar në një aleancë, duhej të siguronin edhe përkrahjen e Italisë e cila ishte e interesuar të pengonte shtrirjen e dy rivaleve të saj në Gadishullin Ballkanik, si dhe atë të Anglisë e cila nuk ishte e interesuar për shembjen e Perandorisë Otomane. Prandaj sipas mendimit të Ismail Qemalit, ishte në interes të shqiptarëve, grekëve dhe turqve që të ruhej status-kuoja në Ballkan.

Për këtë, arësye ai shkruante: “Përsa u përket shqiptarëve, çdo levizje e hapur revolucionare nuk do të sillte gjë tjetër veçse do t’i bënte të ligjshme nderhyrjet e huaja, të cilat do ta keqësonin gjendien”: Por, nga ana tjetër, Ismail Qemali mendonte se nuk mund të lejohej vazhdimi i gjendjes së brendshme të Turqisë e cila karakterizohej nga një regjim shtypës i pamëshirshëm ndaj popullsive të saj. Në kushtet kur fuqitë e mëdha nuk lejonin shkëputjen e kombësive joturke nga Perandoria Otomane dhe duke parë se autonomia teritoriale-administrative për Shqipërine kundërshtohej nga të katër anët, Ismail Qemali vazhdonte të

shihte si rrugëdalje decentralizimin e pushtetit qendror në dobi të pushtetit krahinor, nga e cila do të përfitonin në mënyrë të barabartë të gjitha kombësitë e perandorisë.

Mendimi i Ismail Qemalit ishte kryesisht për një autonomi kulturale. Ai mendonte se kjo autonomi e kufizuar do të ishte e pranueshme nga Turqia, mbasi kjo do të bindej se ishte në interesin e saj që të siguronte në konfliktin e ardhshëm ballkanik përkrahjen e shqiptarëve, gjë që mund të bëhej vetëm duke u njohur atyrë te paktën të drejtat kulturale. „Për të përparuar në rrugën e qytetërimit, shkruante ai, ne kemi nevojë të mësojmë; kemi nevojë të hapim shkolla kombëtare për terë Shqipërinë që gjuha shqipe të përhapet dhe të lexohet ne çdo vend. Kjo nevojë për shkolla është e para nga ato reforma që kemi për detyrë të kërkojmë. Është e pamundur të përmirësohet një popull pa shkolla dhe pa arësim…Duhet të jesh tradhëtar për të dëshiruar që të lihet pas dore mësimi i gjuhës shqipe.”

Ismail Qemali shihte në autonominë kulturale rrugën më të mundshme për bashkimin e teritoreve shqiptare dhe për njohjen e kombësisë shqiptare në arenën ndërkombëtare. Në thirrjen drejtuar shqiptarëve ai shkruante: „Ne nuk duam as trazira, as kryengritje dhe aqë më pak nuk duam që të turbullohet paqja e popujve që jetojnë në Gadishullin Ilirik. Ne vetëm duam dhe me gjithë zemër kërkojmë bashkimin dhe unitetin e racës sonë shqiptare, përparimin e saj intelektual dhe ekonomik me qëllim që të bëhemi mjaft të fortë për të kundërshtuar atë që synon të na përpijë ne, si dhe të përpijë të gjithë ata popuj të tjerë që ne kemi interes të jetojnë, sepse ekzistenca e tyre mbron edhe tonën”.

Ismail Qemali u kushtoi kujdes të madh marrëdhënieve me grekët. Që kur ishte akoma në Turqi, ai kishte bërë përpjekje jo pa sukses për t’i bindur udhëheqësit e elementit grek që jetonin në Perandorinë Otomane se ishte edhe në interesin e tyre të bashkëpunonin me shqiptarët dhe me turqit përparimtarë, me synim që të mbanin status-kuone në një Turqi që duhej të zbatonte reformat decentralizuese. Por në lidhje me këtë vijë politike ai gjente rezistencë jo të vogël pranë qeverisë së Athinës dhe më tepër akoma pranë organizatave shoviniste greke, që vepronin brenda në Greqi. Ismail Qemali ishte kategorikisht kundër çdo federate shqiptaro-greke. Ai u përpoq ta bindëte qeverinë e Athinës për një bashkëpunim shqiptaro-grek në bazën e barazisë së plotë të të dy palëve dhe arriti të lidhte me të një marrëveshje për një bashkëpunim shqiptaro-grek, sidomos kundër rrezikut të zgjerimt të shtetit bullgar, që cënonte interesat greke në Maqedoni dhe interesat shqiptare në Kosovë. Ismail Qemali mendonte se ky bashkëpunim do të vazhdonte edhe pas shembjes së Perandorisë Turke. „Duke punuar që sot, deklaronte ai në një intervistë tjetër, për të qenë gati për eventualitetin e një ndryshimi ballkanik, unë nuk besoj aspak se mund të lindin çështje tokësore me rëndësi sa të dobësojnë „marrëveshjen” dhe të krijojnë mosmarrëveshje në të ardhmen. Shqiptari që njihet si i tillë për gjuhën e vet, për historinë e vet dhe ndërgjegjen e vet, do të qëndrojë atje ku efektivisht është; po kështu edhe greku”.

Pikëpamjet politike të Ismail Qemalit për decentralizimin e pushtetit qëndror otoman, në favor të autonomisë kulturale të kombësive të perandorisë, gjetën pëlqimin e qarqeve të ndryshme shqiptare. Por bashkëpunimi dhe marrëveshja që lidhi ai me Greqinë, u kundërshtua nga të gjitha anët, sepse të gjithë ishin të mendimit se kur të prishej Turqia, qeveria e Athinës do t’i shtrinte rivendikimet e saj shoviniste në pjesën më të madhe të shqipërisë. Në të vërtetë, bashkëpunimi shqiptaro-grek, që ishte një nga pikat e randësishme të programit të Ismail Qemalit, mbeti vetëm një deklaratë e thjeshtë, dhe s’u vu në jetë.

Ismail Qemali mbetet një simbol i unitetit kombëtar, një burrë shteti me vizion te qartë, që vuri interesin e Shqipërisë mbi çdo interes personal. Ai la pas një trashegimi të pashlyeshme si një nga themeluesit e shtetit shqiptar, duke u kujtuar gjithmonë për urtësine, vendosmërinë dhe përkushtimin ndaj atdheut.

Në fund te jetës së tij, në vitin 1919, ai ndërroi jetë në Peruxhia të Italisë, larg atdheut për të cilin kishte luftuar gjithë jetën. Megjithatë, emri dhe vepra e tij do të mbesin përherë në zemrat e shqiptarëve si simbol i lirisë dhe pavarësisë kombëtare.

Doli për të kapur peshk në liqenin Michigan—dhe zbuloi një anije të mbytur 102-vjeçare

May 28, 2025 by s p

Përgatiti Rafael Floqi

Peshkatari Christopher Thuss hasi në rimorkiatorin e fundosur “J.C. Ames”, i cili ndodhej vetëm nëntë metra nën sipërfaqe pranë brigjeve të Manitowoc, nw Wisconsin.

Në një mbrëmje tipike të martwn, Christopher Thuss po peshkonte në liqenin Michigan pranë brigjeve të Manitowoc, Wisconsin, kur diçka e çuditshme u shfaq në ekranin e tij të sonarit. Doli se ishte një anije e mbytur 102-vjeçare.

“Në fillim nuk e dija saktësisht se çfarë po shikoja,” i thotë Thuss Preston Stober të WGBA-TV. “U ktheva [në] atë drejtim dhe e gjithë anija ishte pikërisht aty.”

Më 13 maj, Thuss zbuloi pa dashje J.C. Ames, një rimorkiator 160 metra të gjatë që ishte – qëllimisht i fundosur – në vitin 1923. Ndodhet vetëm nëntë metra nën sipërfaqen e ujit, sipas një njoftimi nga Shoqëria Historike e Wisconsin-it.

Tamara Thomsen, një arkeologe detare me Shoqërinë Historike të Wisconsin, dhe Brendon Baillod, president i Shoqatës së Arkeologjisë Nënujore të Wisconsin, punuan së bashku për të konfirmuar identitetin e anijes.

“Këto lloj zbulimesh janë gjithmonë kaq emocionuese sepse lejojnë që një pjesë e historisë së humbur të rishfaqet”, thotë Thomsen në njoftim. “Ajo qëndroi aty për më shumë se 100 vjet dhe më pas u rikthye në radarin tonë krejtësisht rastësisht.”

Anija u ndërtua në vitin 1881 për tregtinë e drurit dhe fillimisht u quajt J.C. Perrett.

Meqenëse bregu është kryesisht pa midhje quagga – një molusk pushtues i njohur për t’u ngjitur në objekte të fundosura – historianët mendojnë se është ekspozuar vetëm kohët e fundit, raportoi Todd Richmond i Associated Press. Stuhitë që përshkuan zonën gjatë dimrit mund ta kenë trazuar rërën mjaftueshëm sa për të zbuluar rrënojat.

Për Thuss, zbulimi ishte shumë i veçantë për shkak të trashëgimisë së familjes së tij. Gjyshja e tij e njerkës u quajt “Shipwreck Suzze” sepse zbuloi kaq shumë anije të mbytura, përfshirë tre në tre ditë në vitin 2015. Pasi gjeti J.C. Ames, telefonata e parë e Thuss ishte tek babai i tij, i cili ia përcolli lajmin vetë “Shipwreck Suzze”.

“Është mjaft unike që unë jam personi i parë që e shoh këtë anije që kur është parë për herë të fundit”, i thotë Thuss Caitlin Looby të Milwaukee Journal Sentinel.

Anija u ndërtua në Manitowoc në vitin 1881 nga kompania e ndërtimit të anijeve Rand & Burger. Fillimisht e quajtur J.C. Perrett, anija kushtoi 50,000 dollarë për t’u ndërtuar, që do të ishte më shumë se 1 milion dollarë sot, siç vëren Shoqëria Historike e Wisconsin.

Sipas librit të vitit 1990 Green Bay Workhorses: The Nau Tug Line, anija ishte “një nga rimorkiatorët më të mëdhenj dhe më të fuqishëm në liqene, duke zhvilluar 670 kuaj fuqi me motorin e saj të përbërë përpara dhe prapa”, sipas shoqërisë historike.

Anija fillimisht u përdor për tregtinë e drurit dhe mund të tërhiqte deri në pesë barka në port, sipas bazës së të dhënave të Wisconsin Shipwrecks. Në vitin 1889, barka me avull M.T. Greene u përplas me rimorkiatorin në Kanalin e Anijeve të Gjirit Sturgeon, duke shkaktuar dëme të mëdha. Por rimorkiatori u riparua dhe iu shit Kompanisë së Transportit të Trageteve të Makinave të Lake Michigan në vitin 1895. Firma e përdori anijen për të tërhequr dy barka hekurudhore midis Çikagos dhe Peshtigos, Wisconsin.

Rimorkiatori vuri kaldaja të reja dhe u riemërua J.C. Ames. Në vitin 1908, ajo u ble nga Nau Tug Line, e cila e përdori atë për të transportuar barka plot me dru pulpë nga portet në Liqenin Superior në Green Bay. Anija ndërroi përsëri pronar në vitin 1918 kur iu shit Newaygo Tug Line të Appleton, Wisconsin.

Megjithatë, përfundimisht, anija u prish dhe u skrapua.

“[Anija] u çmontua në Manitowoc me motorin/kaldajën e hequr, u tërhoq jashtë portit, u dogj dhe u braktis në vitin 1923,” i thotë Thomsen Andrea Margolis për Fox News Digital. “Braktisja e anijeve që kishin mbijetuar nga përdorimi i tyre ishte mënyra se si bëhej në atë kohë.”

Djegia e anijeve si J.C. Ames ishte një formë argëtimi për banorët që jetonin përgjatë Liqeneve të Mëdha, shton Thomsen.

Historianët mendojnë se më shumë se një duzinë anijesh u fundosën në të njëjtën zonë si J.C. Ames, megjithëse vetëm një numër i vogël janë zbuluar.

“Ne i gjejmë ato vetëm kur zbulohen nga stuhitë nëse dikush i sheh para se të mbulohen përsëri – duhet të jetë koha e duhur”, thotë Thomsen për Fox News Digital.

Anija ndërroi pronarë disa herë para se të fundosej përfundimisht në vitin 1923.

Sot, J.C. Ames ndodhet brenda kufijve të Rezervatit Detar Kombëtar të Bregut të Anijeve të Mbytura të Wisconsin-it. I themeluar në vitin 2021 dhe i menaxhuar nga Administrata Kombëtare Oqeanike dhe Atmosferike dhe shteti i Wisconsin-it, rezervati detar mbron 36 anije të mbytura të njohura.

Ai mbrohet gjithashtu nga ligjet shtetërore dhe federale, të cilat u ndalojnë zhytësve të heqin, dëmtojnë ose shkatërrojnë objekte dhe struktura nënujore. Arkeologët detarë gjithashtu duan që J.C. Ames të listohet në Regjistrin Shtetëror të Vendeve Historike.

“Për shkak të vendmbytjes ” Pozicioni i saj unik në Liqenin Michigan, ka potencialin të bëhet një destinacion popullor për kajak dhe zhytje me maska”, sipas njoftimit.

Arkeologët thonë se J.C. Ames është i pazakontë për shkak të madhësisë së tij të madhe. Rimorkiatorët e asaj periudhe janë zakonisht 50 deri në 100 metra të gjatë, sipas WGBA-TV.

“Ne nuk kemi versione të tjera të rimorkiatorëve që janë kaq të mëdhenj”, thotë Caitlin Zant, koordinatore kërkimore për rezervatin detar.

Historianët mezi presin të mësojnë edhe më shumë rreth anijes, shton ajo.

“Ne mund ta kuptojmë se si u ndërtua, pse u ndërtua kaq e madhe sa ishte dhe ta tregojmë atë si histori”, thotë Zant.

Trupa e Baletit Kombëtar të Kosovës vizitoi Vatrën

May 28, 2025 by s p

Trupa e Baletit Kombëtar të Kosovës vizituan Federatën Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra. Ata u pritën nga vatrani legjendar me 45 vite kontribute në Vatër e komunitet z.Marjan Cubi, këshilltari për art e kulturë në Vatër z.Nazim Salihu dhe anëtari i kryesisë z.Ilir Cubi. Zyrtarët e Vatrës falënderuan artistët e shkëlqyer të Baletit të Kosovës për vizitën dhe performancat e shkëlqyera duke përfaqësuar denjësisht shtetin e kombin tonë. Ata u shpjeguan miqve historinë e jashtëzakonshme të Federatës Vatra, gazetës Dielli dhe kënaqësinë për mbështetje e bashkëpunim në të ardhmen në shërbim të mbështetjes së artit e kulturës kombëtare.

Sinan Kajtazi, drejtor i Baletit Kombëtar të Kosovës shprehu vlerësime për vizitën në Vatër, tregoi sukseset dhe përformancat e shkëlqyera të artistëve dhe shprehu gatishmërinë për bashkëpunime të përbashkëta në të ardhmen.

Në vitin 2023, Baleti Kombëtar i Kosovës lidhi një marrëveshje bashkëpunimi me koreografen italo-amerikane Chiara Ajkun, drejtoreshë e kompanisë prestigjioze Ajkun Ballet Theatre me seli në New York. Kjo kompani gëzon reputacion të lartë jo vetëm në SHBA, por edhe në skenën ndërkombëtare të baletit.

Si rezultat i këtij bashkëpunimi, në maj të vitit 2024, Baleti Kombëtar i Kosovës shënoi një moment historik në rrugëtimin e tij ndërkombëtar, duke performuar për herë të parë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në historinë e tij 53-vjeçare. Premiera ndërkombëtare u realizua me shfaqjen “Tango Nights”, e cila u dha më 31 maj 2024 në teatrin St. Jean në Manhattan, New York. Për tri netë radhazi, publiku njujorkez pati mundësinë të ndjekë nga afër mjeshtërinë e trupës së BKK-së dhe fluturimin e balerinëve kosovarë në një nga skenat më të njohura të qytetit.

Shfaqja “Tango Nights” u prezantua gjithashtu edhe në Prishtinë, në shtator të po atij viti, ku u prit me interes të jashtëzakonshëm nga publiku vendor.

Rikthimi i balerinëve të Baletit Kombëtar të Kosovës në New York me të njëjtën shfaqje vjen si vazhdimësi e këtij bashkëpunimi me Ajkun Ballet Theatre, duke krijuar një urë të qëndrueshme kulturore ndërmjet dy institucioneve dhe duke i dhënë një mundësi të re publikut amerikan që nuk pati rastin ta ndjekë shfaqjen vitin e kaluar.

Baleti Kombëtar i Kosovës, i themeluar në vitin 1972, është institucioni kryesor i vallëzimit profesional në vend. I krijuar brenda kuadrit të Teatrit Kombëtar të Kosovës në Prishtinë, ai lindi me vizionin për të zhvilluar një traditë kombëtare baleti që pasqyron standardet ndërkombëtare dhe identitetin e pasur kulturor të Kosovës.

Gjatë viteve të para, kompania u zhvillua me mbështetjen e artistëve vendorë dhe ndërkombëtarë. Megjithatë, sfidat politike dhe institucionale—veçanërisht gjatë viteve 1990—nuk e ndalën këtë trupë të jetë simbol i rezistencës artistike dhe vazhdimësisë kulturore. Në vitin 2001, pas luftës në Kosovë, Baleti u riorganizua si institucion i pavarur nën përkujdesjen e Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit të Republikës së Kosovës.

Që atëherë, Baleti Kombëtar i Kosovës është shndërruar në një ansambël dinamik dhe inovativ, me një repertor të larmishëm që përfshin vepra klasike dhe bashkëkohore. Ai është kthyer në një platformë të rëndësishme për koreografë, valltarë dhe kompozitorë vendorë dhe ndërkombëtarë, duke nxitur shkëmbimin krijues dhe zhvillimin artistik.

Gjatë dy dekadave të fundit, Baleti ka përfaqësuar denjësisht Kosovën në skena ndërkombëtare të rëndësishme, duke performuar në:

Evropë: Cyrih (Zvicër), Paris (Francë), Berlin (Gjermani), Helsinki (Finlandë), Lisbonë (Portugali), Graz (Austri), Ankara (Turqi), Kalabri (Itali), si dhe në Shqipëri, Maqedoninë e Veriut dhe Mal të Zi.

Azi: Cheonan (Koreja e Jugut), Osaka (Japoni).

Amerikë e Veriut: New York (SHBA).

Këto prezantime jo vetëm që kanë shfaqur cilësinë artistike të trupës, por gjithashtu kanë luajtur një rol të rëndësishëm në promovimin e diplomacisë kulturore të Kosovës në botë.

Me një trupë të talentuar valltarësh profesionistë, një repertor gjithnjë në zhvillim, dhe një vizion të orientuar drejt ekselencës, bashkëpunimit dhe inovacionit, Baleti Kombëtar i Kosovës vazhdon ta pasurojë jetën kulturore të vendit—duke nderuar trashëgiminë, dhe njëkohësisht duke hedhur hapa të sigurt drejt së ardhmes.

Kjo paraqitje shënon një kapitull të ri në historinë e Baletit Kombëtar të Kosovës — një histori që është ndërtuar mbi mundin dhe përkushtimin e brezave të tërë balerinësh, të cilët, me përkushtim dhe pasion, e kanë ngritur këtë institucion në nivelin që gëzon sot: të respektuar në Kosovë, në rajon, në Evropë dhe tashmë edhe përtej kontinentit, në SHBA dhe në Azinë e largët.

Balerinët e Baletit Kombëtar të Kosovës mbi supet e tyre nuk mbajnë vetëm peshën e rolit artistik – ata bartin edhe peshën e historisë së vendit prej nga vijnë, të Kosovës. Çdo hap i tyre në skenë, çdo frymëmarrje, në çdo cep të botës ku ata performojnë, përçon artin që është ngushtësisht i lidhur me historinë, identitetin dhe shpirtin e vendit tonë.

VISAR ZHITI FITON ÇMIMIN NDËRKOMBËTAR LETRAR “NAJI NAAMAN” 2025

May 28, 2025 by s p

Bejrut – Maj 2025/

Shkrimtari i njohur shqiptar Visar Zhiti është shpallur fitues i Çmimit Ndërkombëtar Letrar “Naji Naaman” për vitin 2025, në edicionin e tij të 23-të. Ky çmim i rëndësishëm, me seli në Liban, nderon vepra të cilat mbartin vlera të thella humane, shpirtërore dhe estetike, të pavarura nga interesat tregtare apo censura politike.

“NANI NAANAN” i themeluar në vitin 2002 nga shkrimtari dhe botuesi libanez Naji Naaman, përbën një nga nismat më të rëndësishme kulturore jo vetëm të rajonit arab, por me jehonë ndërkombëtare. Çmimi ndahet çdo vit në disa kategori:

– për krijimtari letrare,

– për përkthim,

– për shprehje të lirë,

– për nderim të jetës në letërsi.

Visar Zhiti, një nga zërat më të rëndësishëm të letërsisë shqiptare bashkëkohore, është vlerësuar për krijimtarinë e tij të guximshme, shpirtërore dhe të thellë, e cila ka lindur shpeshherë në rrethana ekstreme – përfshirë edhe burgun komunist ku u dënua për poezitë e tij. Poezia e tij mbetet një akt i rezistencës shpirtërore, ndërsa proza dhe reflektimet e tij filozofike e bëjnë një nga zërat më të ndjeshëm të Ballkanit letrar. Në fitues të mëparshëm të këtij çmimi janë dhe: – Etel Adnan – poete dhe piktore me famë botërore, – Adonis – një nga figurat më të mëdha të letërsisë moderne, – Joumana Haddad – poete libaneze, – Wole Soyinka – fitues i çmimit Nobel për Letërsi (1986).

Përfshirja e Visar Zhitit në këtë galeri nderi është një njohje për letërsinë shqipe, që tashmë gjen vendin e saj mes zërave më të ndjeshëm dhe universalë të botës.

“Lajmëtari i së mirës”

SHKOLLA SHQIPE “NËNË TEREZA” NË AREZZO, GJUHË SHQIPE DHE IDENTITET KOMBËTAR TE SHQIPTARËT NË ITALI

May 28, 2025 by s p

Baftjar Kondi kordinator i Shkollës Shqipe “Nënë Tereza” në Arezzo – Itali, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës “VATRA”, New York, ruajtjen e identitetit kombëtar, historisë, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Arezzo – Itali, nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe, historisë, gjeografisë, traditës e kulturës shqiptare. Me kordinatorin e Shkollës Shqipe “Nënë Tereza” në Arezzo – Itali Baftjar Kondi, bisedoi editori i “Diellit” Sokol Paja.

HISTORIKU I SHKOLLËS SHQIPE “NËNË TEREZA” NË AREZZO

Organizimi Shkollës Shqipe “Nënë Tereza” në Arezzo, rajoni i Toskanës në Itali ka filluar aktivitetin në Mars të vitit 2022. Kërkuam në takime të gjithë ata shqiptarë që kishin fëmijë në mënyrë që tu jepej mundësia të gjithë bashkatdhetarëve që fëmijët e tyre të mësojnë gjuhën shqipe. Mësimi te Shkolla Shqipe “Nënë Tereza” zhvillohet një herë në javë me nga dy orë, çdo të shtunë nga ora 16:00 deri ne 18:00. Sallën ku zhvillojmë procesin mësimor e kemi falas nga komuna e Arezzos. Fëmijët mësojnë gjuhë shqipe që ka prioritet kryesor e nga pak histori e gjeografi. Mësuesit e shkëlqyer dhe profesionistë të spikatur që janë të angazhuar: Hamdi Kulaj- Vlorë ( ish mësues dhe drejtor), Paskal Kaçani – Vlorë ( ish mesues), Mirela Dimitrovski- Elbasan ( ish mësuese), Esmeralda Hamzi dhe Baftjar Kondi si kordinatori i shkollës shqipe. Si fillim u regjstruan 27 fëmijë. Aktualisht frekuentimi i fëmijëve është diku 10-15 fëmijë në çdo orë mësimi për arsye se nxënësit kanë edhe aktivitete të tjera zbavitëse si sporti – futboll apo në kërcime e këngë e valle. Shpesh herë të themi të drejtën ka një neglizhim nga prindërit për shkollën shqipe sepse e quajnë si kohë të humbur dhe pa interes duke mos qenë korrekt me sjelljen e fëmijëve në mësim. Për të zgjidhur këtë situatë po kërkojmë rrugë të tjera zgjidhjeje si për shembull po kërkojmë që mesimin ta zhvillojmë direkt në shkollat italiane ku zhvillojnë mësimin e rregullt ditor.

MBËSHTETJA NGA SHOQATA “VËLLAZËRIA SHQIPTARE”

Shoqata “Vëllazëria Shqiptare” që ka dhënë kontribut thelbësor për shkollën shqipe është krujuar në shtator të vitit 2022 dhe kemi bërë plot aktivitete në shërbim të komunitetit shqiptar në komunën e Arezzo si organizimi për er ditën e flamurit kombëtar, për diten e eksodit të shqiptarëve në Itali, me idenë që largimi nga Shqipëria nuk duhet të ndodhë më kurrë. Si shoqatë kemi zhvilluar takime me autoritet e komunës dhe të qytetit për integrimin e komunitetit shqiptar etj. Kemi pasur takime të frytshme për azhornimin e ligjeve që i përkasin të huajve në Itali ku pjesë bëjnë dhe shqiptarët. Kemi mbledhur ndihma ekonomike për familjet me ekonomi të dobët ose për zgjidhjen e problemeve të ndryshme sociale e humanitare.

NJË THIRRJE PËR KOMUNITETIN SHQIPTAR

Shkollën shqipe “Nënë Tereza” një pjesë e emigrantëve e bashkatdhetarëve e kanë pritur shumë mirë dhe vazhdojnë të jenë rregullisht frekuentues. Është dhe një pjesë tjetër që fatkeqësisht ju duket pa ineteres. Ne i bëjmë thirrje komunitetit shqiptar që ti bashkohen shkollës shqipe “Nënë Tereza” si qendër atdhetare dhe komunitare. Prindërit duhet të bëjnë më shumë për fëmijët në drejtim të mësimit të gjuhës shqipe dhe ruajtjes së traditave kombëtare.

VËSHTIRËSITË NË PUNËN ME NXËNËSIT

Vështirësitë në punën me nxënësit si mësues i kemi pasur veçanërisht me ata fëmijë që në shtëpi e tyre prindërit nuk u flasin fare në gjuhën shqipe. Për të tejkaluar vështirësitë jemi të detyruar t’ua shpjegojmë mësimet në gjuhën italiane. Puna e prindërve në shtëpi është thelbësore në procesin e mësimit shqip. Inkurajojmë prindërit për më shumë vëmendje dhe mbështetje.

PRINDËRIT DUHET TË BËJNË MË SHUMË

Është një fakt i dukshëm që mësimi shqip ka rritur krenarinë kombëtare te fëmijët dhe ndjenjën patriotike. Por ka dy tablo: tek ato familje dhe tek ata fëmijë që kanë dëshirë rezultati është i kënaqshëm. Për mendimin tim kjo gjë varet nga prindërit që nuk punojnë me fëmijët e tyre aq sa duhet. Ka edhe nga ata prindër që thonë: “gjuhën ua mesoj unë në shtëpi”. Mirëpo kjo nuk është pozitive për faktin se e flasin në dialekt ndërsa në histori dhe gjeografi janë shumë dobët. Rritja e bashkëpunimit prindër- nxënës do të shtojë dhe vlerat e punës së mësuesve për mësimin e gjuhës shqipe.

KUSH ËSHTË KORDINATORI BAFTJAR KONDI ?

Jam nga Amonica e Vlorës. Kam ardhur në Itali me eksodin e marsit 1991. Fillova punën si puntor i thjeshtë ndërsa tani kam një aktivitet – ofiçinë ku merrem me punimin e hekurit. Në Shqipëri fillova instituito e Bio- Kimisë në Univerditetin e Gjirokastrës dhe e lashë në vit të dytë sepse u nisa për në Itali. Familja ime para luftës ka qenë me Ballin dhe natyrisht në kohën e diktaturës ishim nën kontroll dhe na ndalohej shkolla. Gjyshi im ka marrë pjesë në luftën e Janinës (Quhet Lilo Kondi). Ndërsa një xhaxhai i babit ka qenë aktivist në luftën e Vlorës dhe ka marrë pjesë në pritje e Ismail Qemalit (quhet Abaz Kondi). Në politikë jam me të djathtën dhe jam kordinator organizativ për qytetin e Arezzo. Bëj pjesë në departamentin e krahinës Toscana ku jam kordinator për të gjithë të huajt.