Resmi Çorbaxhi/
Në Detroit suksesi në biznes e ka bërë të njohur si Ekrem Bardha i dytë. Ka mbi tridhjet vjet në Amerikë, ku ka arritur të bëhet i suksesshëm ne biznes megjithëse hera herës shfaqet në qytetin e lindjes, Maliq, si për të thënë: “Jam atje, por mendjen e kam këtu.” Shfaqet here për bamirësi dhe here me plane konkrete, pa marrë parasysh rriskun e tranzicionit të zgjatur në Shqipëri.
Atë e njohin të gjithë. Banorët e hershëm ndajnë kujti met që kanë kaluar me te, banorët e rinj, megjithëse nuk e kanë parë dhe takuar ndonjeherë, flasin gjithmonë për kontributin, mirënjohjen dhe perpjekjet e tij të vazhdueshme në qytetin e Maliqit.,Dy vjet më parë isha kthyer mes bashkqytetarëve të mij.. Qyteti kishte ndryshuar, por mua mu duk i tjetërsuar kur nuk gjeta njerëzit qe kisha lenë, madje fytyra të reja dhe të panjohura,të gjithë banorë të ardhur kohët e fundit.. Të rinjtë ishin te pakët, pjesa më e madhe larguar në kërkim të një jete më të mirë. .
-Nuk ka mbetur njeri, të gjithë duan të ikin. Ata që kthehen janë si gishtat e dorës. Nuk ka punë, qytet i vogel. Tani po hapet një fabrikë e re. E hap një djalë ikur në aAmerikë.
– E njihni ju?
– Jo, kur kam ardhur unë ai kishte ikur, por për të flitet shumë në qytet. Ka bërë gjëra të mira, bamirësi i themi ne, dhe tani së fundi po hap edhe fabrikë. E quajnë Agim Lumani.
– Si thoni ju duhet t’a keni bërë Qytetar Nderi.
Ai mblodhi supet dhe vazhdoi: – Nuk e di, edhe sikur të mos ia kenë dhënë ai e ka fituar atë. Mund të ketë të tjerë nga ata që kanë marrë këte titull dhe si njeh askush,ndërsa atë e njohin te gjithë. A nuk është titull ky?
U ndjeva mirë kur degjova te flitej me respekt per Agimin, për më tepër nga një banor i porsardhur që nuk kishte pasur asnjë mudesi njohje me atë. Është larguar herët në kërkim të një jete më të mire duke marrë parasysh kalimin e paligjshëm të kufirit që mund ti kushtonte edhe jetën. Kanë qenë ditët e fundit të dhjetorit 1990, ndërkohë që flitej për të vrarë në kufirin e malit të Gramozit. Një javë ankthi për prindërit, vëllane, gruan, të afërmit. Në një nga këto mbrëmje, në centralin e ish Kombinatit të Sheqerit një telefonatë nga Athina njoftonte se Agim Lumani ndodhej në kryeqytetin helen. Iu desh çentralistes Skënderie Dokolli të shkonte në shtëpinë e tij për të qetësuar zemrat e ngrira të prindërve që prisnin e prisnin. Ikja e Agimit ishte një revoltë kundër regjimit që numuronte ditët e fundit. Një revoltë me rrisk për vëllanë officer, të ardhmen e bashkëshortes agronome dhe fëmijve. Por ai ishte i vendosur. Në shtetin helen i ofruan gjithe dokumentat e nevojëshme dhe lejën e qëndrimit të cilat Agimi i refuzoi. Nuk pranoi as ndryshimin e emrit, fesë, e para autoriteteve vendase kërkoi të largohej për në Amerikë. E dinte që nuk ishte e lehte kur mbrriti në token e premtuar. Iu desh për muaj me radhë të punonte 16 deri në20 orë cdo ditë.I është dashur të bëjë gjumin aty afër tornos për të fituar kohën e punës. Asnjë here nuk u ankua. Derën e zyrës të pronarit ku punonte e pa vetëm dy here; ditën kur filloi pune dhe ditën kur u largua.
Pronarit i kërkoi ta mirëkuptonte se po largohej. Ai rrudhi vetullat, nuk ia ndau syte per disa caste.Donte të dinte ku kishte gabuar me të.
– Ku do të shkosh? Më thuaj sa të kanë premtuar se do të jap dyfishin.
Agimi buzëqeshi. – Nuk shkoj asgjëkundi, do të punoj për vehte.
Folën gjatë. Para se të ndaheshin i uroi fat duke shtuar se derën e kishte të hapur gjithmonë, i bindur se suksesi do ta ndiqte nga pas.
Ky ishte vetem fillimi, një fillim tepër i veshtire. Duhej të ndiqte i vetëm, sigurimin e lëndës së pare, prodhimin, tregun e shitjes cmimin.. dhe gjithcka që lidhej me kontraktorët. Një lodhje raskapitëse deri në kufi të pabesueshmes. Koha e lirë për të nuk ekzistonte, aq sa bisedat me femijët, nënën, gruan të lënë në Shqipëri, ishin të shkurtëra dhe jo të shpeshta. Se sa e cmuar ishte koha për të e mësova vite më pare kur u ndodha ne Dertoit.
E telefonova dhe shpreha dëshirën për të parë fabrikën e tij, megjithëse ishte ditë pushimi.
– Mirse të vish, po te pres.
Për fat të keq nuk e takova. Planet tona i prishi një delegacion tregëtar i porsaardhur nga Japonia. Në fabrike me porosi të tij,na priti Gjergji Filipi, një emigrant nga qyteti i Maliqit .
– E kam porosi të të shoqëroj der isa të kthehet. Gjergji flet pak pasi për më shumë priste Jimmy (keshtu e thërrasin për shkak të vështirësisë që hasin në shqiptimin e emrit Agim). Gjithcka këtu prodhohej me makineri te teknologjise bashkëkohore. Pritëm disa orej të kthehej. Gjergji më tha qe nuk ishte hera e pare qe ndodhte keshtu. Kohet e fundit shume tregetare te prodhimit te makinave ishin interesuar per prodhimet e fabrikes “Form G-tech- co” e cila ishte rritur më shpejt se cfare mendohej.
–Duhet t’a kuptoni. Ështe shumë i zënë. E shikon atë kolltukun aty? Është krevati dhe shtëpia e dytë për të. Ndodh qê edhe dy tre ditë ti kaloje aty, pa lëvizur nga fabrika.. Megjithëse i zënë dhe i mbytur në punë deri ne fyt, do gjente kohë të interesohej per njerëzit e qytetit te lindjes, Maliqit. Rikthimin e parë e bëri pas gati pesë vjetësh. Qëndroi para gjimnazit ku kishte studiuar. Këmbet e cuan instiktivisht brenda godinës dhe i kerkoi drejtorit të shkollës të vizitonte klasën ku kishte qëndruar për katër vjet. Mall dhe nostalgji. Kërkoi një “nder”. Ajo klasë të ishte kabinet informatike. Mori përsipër gjithcka që nga tavolinat paisjet kompiuterike, instalimin e tyre, e deri ne informacionin bashkëkohor, pa llogaritur koston e tyre. Kanë qenë vitet kur ende informatika nuk njihej, e të pasurit kompiuter ishte luks jo per shkollat por edhe për shumë institucione shtetërore. Sot ajo klasë është kthyer në një qendër të rëndësishme informimi dhe studimi për nxënësit e shkollës së mesme Maliq. Ky ishte vetem fillimi i donacioneve të kompanisë “Form G – Tech co” që do të vazhdonte edhe ne fusha të tjera deri në sponsorizimin e klubit të futbollit “Maliqi”. Bashkëqytetarët e tij, emigrantë dhe shqiptarë të tjerë që emigronin në Amerikë do të gjenin strehëzen e tyre në kompaninë e Agim Lumanit. Ai u gjendej pranë jo vetëm në punë por edhe në zgjidhjen e problemeve të tjera. Numuri i shqiptarëve të punësuar aty rritej cdo dite. Në vitet sa kishte filluar punë, Agimi më pyeti nëse mund ti gjeja nje foto nga oficina e vjetër në qytetin e Maliqit.
– Përse të duhet?
– Dua ta zmadhoj, ta vendos në ballë të fabrikës. Aty punojnë shumë emigrantë nga Maliqi, ndoshta do të vijnë e të tjerë, por kjo foto do të jetë pjesë e kujtimeve të tyre, do ti shtyjë drejt mallit për qytetin nga vijnë. U ndje keq kur I thashë se nuk ekzistonte asnje kopje ne arkivin e Pallatit të Kulturës.
Shkëlqim Kocllari, mësues në gjimnazin e Maliqit sapo mbrriti në Detroit, vizitorë të parë ka pasur Agim Lumanin dhe Gjergjin.
“ Profesor, nëse dëshiron të punosh je i mirëpritur në kompani, por edhe nëse ke gjetur punê tjetër, derën e ke të hapur gjithmonë. Ka shumë bashkëqytetarë, do të ndihesh si në Maliq. Tani më thuaj si mund të të ndihmoj.. “
SHkëlqimi nuk punoi asnjë ditë atje por i eshte shumë mirënjohës Agimit dhe kompanisë së tij. Të njejtin mendim kanë emigrantët e tjerë në Detroit pamvarësisht se nuk punojnë për Form G-Tech co. . Por cfarë prodhon kjo kompani duke qëndruar në më të mirat e industrisë të rëndë dhe të automjeteve në Detroit? Është e specializuar në prodhimin e formave të karbitit dhe celikut, të fijeve dhe formave për aplikim në të ftohtë dhe të nnxehtë, që shërbejne në industrinë e automjeteve, avioneve,minierave, municioneve komercialë e të tjera. Perdor teknologjinë bashkëkohore dhe paisje moderne dukë dhënë prodhime me cilësi te lartë dhe cmime konkuruese në tregun ndërkombëtar.
Sot aktualisht kompania “Form “G–Tech co” ka mbi 300 puntorë dhe mbi 70 përqind të tyre janë shqiptare, kryesisht nga zona e Korcës dhe Kolonjës. Ajo është bërë nga më të njohurat në Detroit dhe prodhimet e saj i gjen në tregun vendas , në Japoni, Singapor, vende të tjera aziatike dhe në disa shtete të Europës. Është kjo arsyeja që shpesh herë fabrikat e kompanisë frekuentohen nga biznesmenë vendas dhe të huaj, këshilltarë tregëtarë, ambasadorë.
Ato kane rëndësinë e tyre në progresin e kompanisë, por për Agimin, e vecante ka qene vizita qe i beri nena ne kompani. Duke parë shkëlqimin e syve të saj të përlotur, iu kujtua dhe një porosi e saj para se te largohej. “ Po ike mos harro të kthesh kokën prapa. Mos harro se ka njerëzit e tu ky vend.” Beri nje premtim te heshtur “Thesar te cmuar këto fjale. Do të bëj gjithcka që mundem këtu dhe atje për vendin që kam lënë.” Ndjeu dhimbje kur mësoi se Pallati I Kulturës nje godinë me vlera të vecanta arkitekturore në të gjithë vendin ishte djegur aksidentalisht. U interesua se cfarë mund të bënte. Mori përsipër gjithë investimin për sallën e shfaqjeve, duke filluar nga skena, ndricimin e saj, kompletimin me afro pesëqind karrige dhe gjithçka tjetër që duhej. Ky ështe Agimi, dashamires i zhvillimit te artit dhe kulturës ne qytet. Qazim Muska eshte nje krijues I njohur tani, per vellimet poetike dhe dy romanet e vleresuara edhe nga Kritika. Duke biseduar me Qazimin mesojme se kane qene shoke shkolle ne gjimnaz.
– Ishte befasuese per mua. – tregon ai, – Duke menduar sa i zënë eshte ne nje biznes te tille askujt nuk I shkon mendja se gjen kohe te lexoje edhe libra. Por ja qe ndodh. Atehere nuk e kisha botuar romanin “ Kristos”. Ua kisha dhene disa miqve te mij ne rrjetet sociale per te shprehur mendimet e tyre. Dikush ia kishte dhene dhe u habita kur me telefonoi dhe me uroi per librin. Insistoi ta botoja sa me pare duke ofruar ndihmen e tij si sponsori I romanit pa ia kerkuar dick ate tille.. Agimi eshte njeriu, qe te troket ne dere kur ti nuk e pret dhe ke nevoje – shtoi me te qeshur Qazimi. Per veprat bamirëse te bera dhe kontributin e dhene ne ndihmesen e emigranteve ishte i ftuar ne nje takim me Papa Franceskun, takim me mbresa të thella dhe frymëzues për biznesmenin Agim Lumani. Mendimi se duhej të bënte më tepër për vendlindjen nuk i ndahej asnje moment nga mendja pas atij takimi. Vendosi të ndërtonte një fabrike si degë e kompanisë në qytetin e lindjes, jo vetem për të shtuar të ardhurat por për të forcuar më tej lidhjet me vendlindjen. I sugjeruan shumë qytete të tjera por ai zgjodhi vendlindjen, Maliqin. Menaxhimin e punimeve ia besoi Rajmond Hyzollarit, bashkëqytetar e shok fëminije i cili kishte ndërtuar një jetë të re pas emigrimit ne Greqi.
“Nuk e kisha menduar qe pas tridhjet vitesh te lija Greqine e te kthehesha ne Shqiperi. Ndihem shumë më mire se atje. Kjo fale insistimit te Agim Lumanit, dhe jam shume I kenaqur. Nuk ka më mire se të jesh ne vendin tend. Jo vetem une por edhe gjithe ata qe punojne per kompanine e tij. Paga eshte e kenaqeshme. Te tjerat varen nga ne. Te gjithe pyesin sa paguheni. Dua tu përgjigjem me fjalët që tha Agimi në takimin e pare:
– Une nuk prodhoj e jap para ju duhet te mi merrni ato. Fabrika e kompanisë “Form G-Tech Co” në Maliq ka filluar punën dhe hapat e para janë të mbara duke premtuar nje vazhdim te metejshem. Ështe ngritur në një nga ambientet e lëna në mëshirë të fatit në ish Kombinatin e Sheqerit. Ai vlerëson ndihmën e Bashkisë e vecanërisht kryetarit Gëzim Topciu, i cili para pak kohësh u ndodh ne Detroit, midis bashkëqytareve që banojne aty dhe punojnë në “Form G Tech-co”
Ai qëndroi mes tyre për një kohë të shkurtër por duke vizituar një nga fabrikat e kompanisë dhe pas nje bashkëbisedimi me puntorët dhe drejtuesit e fabrikës u shpreh: – E dija që Agimi ishte bërë një biznesmen me emër këtu në Detroit, por tani që e pashë nga afër dua ti them shumë herë faleminderit për gjithcka; këmbënguljen e tij, trajtimin e puntorëve, përpjekjet që bën për të qenë sa më pranë qytetit te lindjes. Është maliqar këtu dhe atje. Të gjitha i bën pa ia imponuar askush. Dua ti them edhe një herë tjetër, faleminderit.
Agimi me punen e tij por edhe nje biznesmen tjeter nga bashkia e Maliqit, Adriatik Selfollari ishin shtysa të vizitës së tij, për një binjakëzim midis bashkise Maliq dhe Ston Park ne Ilinois te Shteteve të Bashkuara të Amerikës… Kjo është vetëm një pjese e veprimtarise së biznesmenit Agim Lumani që ka ngritur nga themelet realizimin e ëndërrës amerikane pa harruar nga vjen. Me një energji admiruese gjen kohë për punën, familjen pa harruar asnjë cast jetën në anën tjetër të oqeanit. Mban ende kontakte me gjithë shokët e shoqet e shkollës. Para pak kohësh kur mbrriti një ftesë për takimin e maturës pas 45 vitesh, ai u kerkoi nje nder. Të shtyhej pak në kohë pasi dëshironte të ishte i pranishem midis tyre. Veprimtaria dhe kontributi I tij kane mundesuar që ai të ketë pasaportën e njohjes ne Bashkinë e Maliqit. Megjithesepjesa më e madhe e banorêve nuk e kanë parë e takuar ndonjëherë. Eshte virtut i njerëzve me zemër të madhe qe megjithëse larg atdheut, punojnë pa e hequr vëmendjen prej tij. Përseri më erdhën ndër mend fjalët e kryetarit të Bashkisë Maliq Gëzim Topciu në një intervistë të dhënë në medjan shqipfolese ne Amerike ;- Ftoj edhe biznesmenet e tjerë në emigracion të ndjekin rrugën e tij.
Sa mirë sikur gjithë qytetet të kishin njerëz si Agim Lumani, me biznes në Amerikë dhe mendjen ne vendlindje.
Ai që e ka zhbiruar, gjurmuar, studiuar e zbuluar gjerë e thellë edhe në zhanret e tjera, mund të pohojë e vërtetojë me bindje të plotë se mjeshtri ynë është gjithashtu një prej fotografëve portretistë më të mëdhenj e më të famshëm jo vetëm në Amerikë, por edhe më gjerë. Kërkimet në këtë gjini fotoartistike janë në të vërtetë zbulime në thellësi të një deti koralor, plot perla të çmuara…Vetë Gjon Mili, në këtë aspekt është treguar modest, kur na ka treguar për to në kujtimet e veta, por, në fakt ai vetëm sa të kureshton, të nxit e të fton që të eksplorosh për ato që ai nuk i ka thënë. Madhështia, amaneti i heshtur të befason nga thjeshtësia e tij. 
“Duket se gjithë jetën unë kam lexuar portrete…”1) 
“Unë vlerësoj më shumë portretin kur fytyra e subjektit përballet me mua por është e lirë dhe e shkujdesur…Në se fotografi përballet me subjektin gjithmonë shumë mirësisht ose luan me mençuri me të, ai duhet, nga intuita dhe veprimi, në mënyrë shumë të rafinuar të fitojë çdo mundësi për të nxjerrë një portret që pëshkruan sa më mirë subjektin si njeri që ai e njeh… Pavarësisht nëse bëhet një portret, i cili nënkupton një qëndrim të ndërgjegjshëm nga ana e subjektit, ose bëhet një fotografi e sinqertë kur subjekti nuk është në dijeni, qëllimi im themelor është të krijoj karakter. Unë e vlerësoj më shumëportretin kur subjekti përballet me mua, sidomos kur është i çlirshëm dhe i çiltër. Duke pasur emocionin, subjekti mund të të bllokojë fotografin… Ka subjekte që duken se nënçmojnë veten para kamerës. Të tjerë që mendojnë se e dinë saktësisht se si duhet të duken, por nëse fotografi e përballon subjektin me aq butësi apo përputhet me zgjuarsinë e tij, ai duhet, me dredhi dhe veprim, duke shfrytëzuar mundësinë, të nxjerrë imazhe që përshkruajnë më së miri subjektin siç e njohin njerëzit. Mënyra se si ai kontakton me subjektin e tij, e çliron nga pengesat e tij, i tejkalon mendjemadhësitë e tij, është masa e aftësive të tij profesionale. Nëse personazhi shpirtërisht ndihet i dëshpëruar, a i rënduar, ose nëse është i paqtë dhe i lumtur, fytyra, sytë, lëvizja e gojës, vija e trupit do ta tregojnë atë. Ajo që duket të jetë thellë nën lëkurë është njeriu…”3) Portretet e Gjon Milit janë portrete karakteri. Detalet bëjnë diferencën. Sipas Milit, në çdo 
subjekt artisti duhet të zbulohet tipari kryesor dominues, apo i përveçëm i shfaqjes së tij. 
dhe i paparashikueshëm, Pikaso është enigmatik, yjor. Ёshtë i pamohueshëm magnetizmi i tij, nuk mund t’i shmangeshe ndjenjës së gravitetit gjatë prezencës së tij. I gjallë si gjithëherë, pikëpamjet dhe lëvizja mbeteshin të pandryshuara.” 8) 
Gjon Mili është një nga fotografët që i ka kushtuar Pikasos shumë foto e portrete njërin më të bukur se tjetrin. Bashkë me “Vizatimet me Dritë”, ato mbeten në fototekën e Gjon Milit dhe në atë të Pablo Pikasos, por edhe në fototekën botërore jo vetëm si vepra të mirëfillta artistike, fizike e psikologjke universale, por edhe si shprehje e materializuar e një bashkëpunimi shumë të suksesshëm midis dy artistësh të famshëm.