s p – Page 596 – Dielli

Çdo të bëjë Trump në ditën e parë të punës

December 10, 2024 by s p

Sipas një interviste “Meet the Press” me Kristen Welker – Përgatiti Rafael Floqi.

Presidenti i sapozgjedhur Donald Trump në një intervistë televizive që u transmetua të dielën parashikoi një axhendë gjithëpërfshirëse për ditët e tij të para në detyrë, duke përshkruar se si administrata e tij do t’i japë përparësi deportimit të emigrantëve me rekorde kriminale, duke u zotuar të ndjekë faljet për të pandehurit e 6 janarit që në ditën e tij të parë dhe ngritjen mundësia që ish Rep. Liz Cheney dhe kundërshtarët e tjerë politikë mund të përballen me burg.

Në të njëjtën kohë, Trump tha se është i hapur për të punuar me demokratët për të ruajtur statusin ligjor të “Ëndërruesve” – një term i përdorur shpesh për emigrantët që u sollën në SHBA kur ishin fëmijë – edhe pse ai qëndroi pranë premtimeve të fushatës për dëbime masive dhe duke i dhënë fund shtetësisë së të drejtës së lindjes.

“Duhet të bëjmë diçka për ëndërrimtarët, sepse këta janë njerëz që janë sjellë këtu në moshë shumë të re, dhe shumë prej tyre tani janë njerëz të moshës së mesme. Ata nuk flasin as gjuhën e vendit të tyre. Dhe po, ne do të bëjmë diçka për këtë, “tha Trump në një intervistë “Meet the Press” me Kristen Welker të NBC që u incizua të premten, seanca e tij e parë e transmetimit.

“Unë do të punoj me demokratët për një plan, dhe nëse mund të dalim me një plan – por demokratët e kanë bërë shumë, shumë të vështirë për të bërë diçka. Republikanët janë shumë të hapur ndaj ëndërrimtarëve”, shtoi ai.

Trump kishte shprehur më parë një mbështetje për mbrojtjen e ëndërrimtarëve gjatë mandatit të tij të parë, megjithëse administrata e tij u përpoq t’i jepte fund Veprimit të Shtyrë për Ardhjet e Fëmijëve, programi i kohës së Obamës që i mbron ata nga dëbimi. Kjo përpjekje u bllokua nga Gjykata e Lartë në vitin 2020.

Trump tha se përpjekjet e administratës së tij për dëbim masiv do të synojnë njerëz me histori kriminale, por tregoi se mund të shkojnë përtej deportimit të kriminelëve – pa specifikuar se cilët do të ishin “njerëzit e tjerë jashtë kriminelëve”. Kur u pyet nëse planifikon të dëbojë çdo person që ka hyrë ilegalisht në vend, ai tha: “Unë mendoj se duhet ta bëni”.

“Është një gjë shumë e vështirë për të bërë,” tha ai, duke shtuar, “ju e dini, ju keni rregulla, rregullore, ligje. Ata erdhën ilegalisht.”

I pyetur për familjet me status të përzier të imigracionit – ku prindërit janë në vend ilegalisht, por fëmijët e tyre jo – Trump tha: “Unë nuk dua të ndaj familjet, kështu që e vetmja mënyrë për të mos e prishur familjen është t’i mbajini së bashku dhe duhet t’i ktheni të gjithë mbrapsht.”

Trump gjithashtu dyfishoi premtimin e tij të fushatës për t’i dhënë fund shtetësisë së të drejtës së lindjes, e cila mbrohet nga Amendamenti i 14-të, dhe sugjeroi se ai mund të përpiqet të përmbysë të drejtën përmes veprimeve ekzekutive.

“Ne do të duhet ta ndryshojmë atë, ose ndoshta do të kthehem te njerëzit, por duhet t’i japim fund. Ne jemi i vetmi vend që e kemi atë,” tha ai, duke i bërë jehonë një deklarate që ai ka bërë në të kaluarën. “Nëse mundemi, përmes veprimeve ekzekutive. Unë do ta bëja atë përmes veprimeve ekzekutive, por më pas ne duhej të rregullonim Covid-in fillimisht, për të qenë i sinqertë me ju.”

Hetimet dhe faljet

Trump tha se nuk do të kërkonte “hakmarrje” kundër Presidentit Joe Biden dhe kundër armiqve të tij politikë, por ai vazhdimisht u la hapësirë të emëruarve të tij për të vendosur nëse do të ndjekin njerëz të caktuar. Ai sugjeroi që anëtarët e Kongresit që udhëhoqën hetimet për sjelljen e tij gjatë sulmit të 6 janarit 2021 në Kapitolin e SHBA duhet të futen në burg dhe se ai do të shikojë që në ditën e tij të parë mundësinë e dhënies së faljeve për mbështetësit e përfshirë në trazira.

“Këta njerëz kanë qenë atje, sa kohë ka? Tre apo katër vjet? E dini, meqë ra fjala, ata kanë qenë atje për vite, dhe janë në një vend të ndyrë, të neveritshëm që as nuk duhet lejuar të hapet”, tha ai. Sipas Departamentit të Drejtësisë, gati 1,200 njerëz ose u deklaruan fajtorë ose u shpallën fajtorë në gjyq për krime të lidhura me sulmin e 6 janarit. Më shumë se 645 të pandehur u urdhëruan të vuanin disa kohë burg.

Trump tha se nuk do ta drejtonte Departamentin e tij të Drejtësisë që të hetonte anëtarët e Kongresit dhe zyrtarët e administratës Biden që udhëhoqën hetimet për rolin e tij më 6 janar, por vazhdoi të sugjeronte se DD e tij do të justifikohej në vendosjen për të nisur hetime pa kontributin e tij.

Kur u pyet për mundësinë e hetimit të këshilltarit të posaçëm Jack Smith, i cili ngriti kundër tij dy çështjet federale të pushuara që atëherë, Trump tha se dëshiron t’ja lerë atë zgjedhjes së tij për prokuroren e përgjithshme, Pam Bondi, “të bëjë atë që ajo dëshiron të bëjë”.

“Ajo është shumë me përvojë. Unë dua që ajo të bëjë atë që dëshiron të bëjë. Unë nuk do ta udhëzoj atë ta bëjë këtë”, tha ai.

Trump ishte më i drejtpërdrejtë kur foli për anëtarët e Kongresit që drejtuan komitetin e 6 janarit, duke i thënë Welker se bashkëkryetarët e komitetit – republikania Cheney, i cili që atëherë është larguar nga Kongresi dhe demokrati Bennie Thompson – duhet “të shkojnë në burg”.

“Cheney ishte pas saj. Kështu është edhe Bennie Thompson dhe të gjithë në atë komitet”, tha ai. “Për atë që bënë, sinqerisht, duhet të shkojnë në burg”.

Trump sugjeroi gjithashtu se anëtarët e komitetit mund të bëjnë mirë të marrin falje parandaluese nga Biden për të mbrojtur veten nga ndjekja penale. CNN raportoi javën e kaluar se ndihmësit e Shtëpisë së Bardhë të Biden, zyrtarët e administratës dhe avokatët e shquar të mbrojtjes në Uashington po diskutonin për faljet e mundshme parandaluese ose ndihmën ligjore për njerëzit që mund të shënjestroheshin nga Trump.

“Biden mund t’u japë atyre një falje nëse dëshiron,” tha Trump. “Dhe ndoshta ai duhet.”

Në një deklaratë më vonë të dielën, Cheney tha: “Sugjerimi i Donald Trump që anëtarët e Kongresit që më vonë hetuan veprimet e tij të paligjshme dhe antikushtetuese duhet të burgosen është një vazhdim i sulmit të tij ndaj shtetit të së drejtës dhe themeleve të republikës sonë”.

Ish deputeti republikan. Adam Kinzinger, i cili shërbeu në komitet, i tha Manu Raju të CNN të dielën se ai “nuk është i shqetësuar” për administratën Trump që e hetonte atë ose anëtarët e tjerë të komitetit. Klauzola e fjalimit ose debatit të Kushtetutës mbron ligjvënësit nga veprime të caktuara të zbatimit të ligjit që synojnë ligjin e tyre detyrat legjislative.

I presionuar nëse do të drejtonte Bondi ose Kash Patel, të zgjedhurin e tij për të udhëhequr FBI-në, për t’i dërguar ata në burg, Trump tha: “Jo, aspak”, përpara se të shtonte: “Unë mendoj se ata do të duhet ta shikojnë këtë. “

I pyetur nëse ai ka në plan të ndjekë premtimin e tij të shpeshtë të fushatës për të hetuar Biden – të cilin ai e etiketoi vazhdimisht si “të korruptuar” dhe “kriminel” në gjurmët e fushatës – Trump tha se nuk dëshiron “të kthehet në të kaluarën”.

“Unë me të vërtetë po kërkoj ta bëj vendin tonë të suksesshëm. Nuk po kërkoj të kthehem në të kaluarën”, tha ai, duke shtuar, “Ndëshkimi do të jetë përmes suksesit”.

Kur u pyet se kishte thënë më parë se ai do të drejtonte Departamentin e tij të Drejtësisë që të caktonte një prokuror special për të hetuar Biden, Trump tha se nuk do ta bënte këtë, por e la të hapur derën që zyrtarët e lartë të DD-së të merrnin përcaktimet e tyre.

“Jo, nuk po e bëj këtë nëse nuk gjej diçka që mendoj se është e arsyeshme,” tha ai. “Por ky nuk do të jetë vendimi im. Ky do të jetë vendimi i Pam Bondi-t dhe, në një masë tjetër, i Kash Patel-it, duke supozuar se të dy janë atje dhe mendoj se të dy do të miratohen.” Trump ka zgjedhur Patelin për të udhëhequr FBI-në, pavarësisht se drejtori aktual, i emëruari nga Trump, Christopher Wray, i ka mbetur edhe disa vite në mandatin e tij 10-vjeçar.

Gjatë gjithë intervistës, Trump herë pas here kishte një ton më të moderuar ndaj kundërshtarëve të tij politikë dhe dukej se kishte prioritet bashkimin e vendit në vend të hakmarrjes. Ai tha se planifikon ta bëjë unitetin një temë qendrore të fjalimit të tij të inaugurimit dhe shprehu besimin se administrata e tij do të arrijë një nivel suksesi që do të bashkojë vendin.

Por Trump thirri thirrje të ngjashme për unitet në pika të ndryshme gjatë fushatës së tij – duke përfshirë në vazhdën e atentatit të parë kundër tij – përpara se të kthehej shpesh në retorikë të hidhur, përçarëse dhe sulme personale. Gjatë intervistës në NBC, Trump përsëri refuzoi të pranonte se kishte humbur zgjedhjet presidenciale të vitit 2020.

Tarifat ‘nuk mund të garantoj’ se nuk do të rrisin çmimet

Në intervistë, Trump parashikoi më tej planin e tij për të vendosur tarifa shtesë për tre nga partnerët më të mëdhenj tregtarë të vendit – Meksikën, Kanadanë dhe Kinën. Ai përsëri argumentoi se SHBA po “subvencionimin” e këtyre vendeve dhe tha se rritja e tarifave do të krijojë një ekonomi më të barabartë për SHBA-në dhe aleatët e saj. Por Trump tha se ai “nuk mund të garantojë” se tarifat nuk do të çojnë në rritjen e çmimeve të mallrave për amerikanët, siç kanë sugjeruar ekonomistët.

Trump tha gjithashtu se nuk ka ndërmend të zëvendësojë Jerome Powell, kryetarin e Rezervës Federale, kur të marrë detyrën.

Duke iu përgjigjur shqetësimeve se nisma e tij për të reduktuar shpenzimet qeveritare, e udhëhequr nga sipërmarrësit e teknologjisë Elon Musk dhe Vivek Ramaswamy, mund të çojë në shkurtime të programeve të të drejtave, Trump premtoi të mos bëjë shkurtime të Sigurimeve Shoqërore ose të rrisë moshën e pensionit për të filluar marrjen e përfitimeve. Por ai tha se administrata e tij do të kërkonte ta bënte programin “më efikas”.

Ramaswamy ka thënë më parë se iniciativa e tij dhe e Musk, Departamenti i Efikasitetit të Qeverisë, do të kërkonte të eliminonte “mbeturinat, mashtrimin dhe abuzimin” në programet e të drejtave.

Pasi emëroi Robert F. Kennedy Jr., një skeptik kryesor i vaksinave, i cili ka promovuar teori konspirative kundër vaksinave, si zgjedhjen e tij për të udhëhequr Departamentin e Shëndetësisë dhe Shërbimeve Njerëzore, Trump tha se është i hapur që Kennedy të kërkojë eliminimin e vaksinave të fëmijërisë “nëse ato” e rrezikshme për fëmijët”. Më pas ai sugjeroi në mënyrë të rreme se vaksinat kanë kontribuar në një rritje të diagnozave të autizmit, një pretendim që është hedhur poshtë vazhdimisht.

Trump vazhdoi të reklamonte axhendën e tij izoluese të politikës së jashtme, duke ngacmuar lëvizjet e mundshme larg aleatëve të SHBA-së në Evropë. Ai refuzoi të angazhohej për të mbajtur SHBA-në në NATO për kohëzgjatjen e mandatit të tij, duke thënë se nëse aleatët e NATO-s nuk rrisin kontributet e tyre për financimin e shpenzimeve të mbrojtjes të organizatës, ai do të konsideronte “absolutisht” tërheqjen. Dhe kur u pyet nëse Ukraina duhet të përgatitet për të marrë më pak ndihmë nga SHBA kur të marrë detyrën, Trump tha “ndoshta, ndoshta, sigurisht”.

Trump, i cili do të jetë personi më i vjetër i betuar si president, përsëri u angazhua për publikimin e të dhënave të tij mjekësore, duke thënë se ai “nuk ka asnjë problem me të” dhe “Unë mendoj se dikush duhet”. Ai ka lëshuar më parë letra nga mjekët e tij personalë që përshkruanin shëndetin e tij, por nuk ka publikuar një llogari të detajuar histori e plotë mjekësore.

NDIKIMI AUSTRIAK NË ÇËSHTJEN SHQIPTARE

December 10, 2024 by s p

Hazir Mehmeti, Vjenë/

“I vetmi shtet që ka mbajtur një politikë të mençur në Shqipëri ka qenë Austria merhume e Habsburgëve. Austria e bazonte politikën e saj mi shqiptarët nacionalistë dhe ngarkonte me punët e Shqipërisë ata njerëz që e dinin shqipen më mirë se çdo arnaut” – Fan Stilian Noli

Vjenë, 10 dhjetor 2024.

Dihet që shekuj më parë u krijuan lidhje mes dy popujve tanë. Qe nga koha ilire dy popujt ishin fqinjë. Ata morën njëri nga tjetri elemente nga kultura, gjuha e tradita. Shtrirja e elementeve ilire në territorin e sotëm austriak ishte evidente dhe e fuqishme në disa pika gjeografike. Akoma jemi larg studimeve të mirëfillta rreth elementeve gjuhësore e të traditave mes dy popujve, por dihet se gjuhëtarët albanolog më të njohur vijnë nga gjermano-folësit në përgjithësi dhe së fundit austriakëve në veçanti. Prezencën ilire në territoret e sotme austriake e vërtetojnë krahas të tjerave prezenca e kështjellave ilire apo me elemente nga kultura ilire. Dihet se ata ishin projektues e ndërtues të spikatur kështjellash. Njëra nga ato e ruajtur relativisht mirë është kështjella ilire jo larg nga Vjena.

Pas luftës së parë Austro-Turke e vjetëve 1716-1718, ku pëson ushtria turke, ndikimi i Austrisë rritet në tërë Ballkanin. Pas luftës së dytë Ruse-Austro-Turke, Austria shtrihet akoma më në jug, deri në viset e Dalmacisë. Pas rënies së Venedikut dhe Paqes së Vjenës, më 1815, zotërimet venedikase kaluan në zotërimet austriake. Kështu, Austria bëhet fqinja i parë me tokat shqiptare. Austria ishte që atëherë e interesuar për popullsinë katolike e cila nuk kishte asgjë të përbashkët as me sllavët e as me turqit.

Pas këtyre luftërave Porta e Lartë dobësohet edhe në territoret shqiptare. Disa familje feudale shqiptare u fuqizuan dhe krijuan pashallëqet e mëdha, e të cilat kishin ndikim të fuqishëm në zonat e vendit. Pashallëku i Bushatllinjve në Shkodër dhe më vonë ai i Janinës. Ndikimi austriak duke qenë i fuqishëm tani në Evropë, pas reformave të marra nga Maria Theresa dhe Josefi II, shtriu ndikim të fuqishëm edhe në viset shqiptare. Tregtia e fuqishme shkodrane duke shfrytëzuar flotën e fuqishme ulqinake , depërton thellë në territoret e zotëruara nga austriakët deri në Trieste. Kështu trevat shqiptar tregtinë e tyre, në vend të parë e kryenin me Austrinë, kurse në vend të dytë me Italinë. Kjo solli një erë të re në lëvizje dhe ndikimet e kulturave. Austria e fitoi të drejtën e mbrojtjes së popullsisë katolike, e shoqëruar kjo me kthimin e Urdhrit Jezuit, i cili ishte prezent më 1842. Kjo mundësoi edhe lejimin e seminarit jezuit, të kolegjit Saverian.

Shkollimi

Edhe pas shpalljes së pavarësisë roli i intelektualëve që u shkolluan në Austri ishte domethënës. Librat mësimore si, abetare, matematika, libra mbi dituritë natyrore kryesisht ishin të hartuara nga autorë të shkolluar në Austri. I njohur në historinë e hartimit të teksteve shkollore të kohës në fillimet e shtetit shqiptar është Ndue Paluca me Abetaren e tij ndër të parat e vendit dhe të disa teksteve tjera mësimore dhe për mësimin në klasat e larta të shkollës fillore. Mësimi në një pjesë të madhe, zhvillohej sipas konspekteve dhe metodave didaktike austriake të dhëna nga vet mësuesit.. Qeveria e Ismail Qemalit qe në hapat e parë i kushtoi rëndësi shkollimit. Ajo trashëgoi një gjendje katastrofe në arsim.

Luigj Gurakuqi kishte arritur mirëkuptimin me austriakët që të shtohet numri i bursistëve shqiptarë që do studiojnë në Austri. Nga Elbasani dërgohet kontingjenti i parë i studentëve në vitet 1917/18, i cili do pasohet edhe në disa vite më vonë. Kontribut në dërgimin e studentë në Austri dhanë Sali Butka dhe Hajdar Kolonja. Këta student pas shkollimit u kthyen në atdhe dhe u dalluan si mësues të devotshëm të Shqipërisë. Deri në Kongresin e Lushnjës sistemi arsimor në Shqipëri është mbështetur tërësisht në sistemin arsimor austro-hungarez.

Menjëherë pas hyrjes së trupave Austor-Hungareze në Shqipëri në vitin 1916, duke e parë gjendjen katastrofe në fushën e shkollimit dhe në kulturë, në bashkëpunim me figura të njohura kombëtare, organizuan hapjen e shkollave për të luftuar analfabetizmin dhe ngritur kulturën e arsimin. Në ndërkohë, me urdhër të Krye komandës austriake Nr. 1106 me 16 prill të vitit 2017 themelohet Biblioteka e Komisisë Letrare me kuptimin Biblioteka e Shqipërisë, e njohur si Biblioteka Popullore Shqipe të Lirë. Si bibliotekist zgjidhet Hilë Mosi. Bibilioteka e Komisisë dhe shoqërisë “Vëllaznija” ishin bërthamat e Bibliotekës Kombëtare e themeluar në vitin 1920 drejtor i së cilës emërohet Karl Gurakuqi. Karl Gurakuqi ishte redaktor i revistave ,,Atdheu”, “Agimi”, ”Revista Pedagogjike”, “Mësuesi”, “Illyria” dhe “Shkolla Kombëtare”. Përktheu disa vëllime të “Visarët e kombit” etj

Ministër i Arsimit ishte Sotir Peci i pasuar nga Hilë Mosi i cili për shkak të rrethanave nuk e mori këtë detyrë. Më 7 dhjetor 1921 caktohet Kristo Dako i cili kishte kryer veprimtari patriotike e kulturore në Vjenë në vitet 1906 – 1910. Me ndërrimet e shpeshta të qeverisë ndërrohen edhe ministrat. Kështu Kristo Dako pas një jave zëvendësohet nga Aleksandër Xhuvani i cili pa u mbushur dy javë zëvendësohet nga Rexhep Mitrovica i cili gjatë Luftës së Parë Botërore qëndroi në Vjenë dhe kishte ndihmuar materialisht studentët shqiptarë.

Qeveria Shqiptare ndau bursa studentëve shqiptar pas vitit 1920 dhe caktonte përgjegjës rreth rrjedhës së studimeve nga bursistët. Këtë funksion e kreu Dr. Gjergj Pekmezi deri më 1924 pastaj Dr.Nush Bushati, Çatin Saraçi, Ndue Paluca, Kolë N.Rrota, dhe në vitet e Luftës së Dytë Botërore ishte Filip Llupi. Me këto bursa studiuan në Austri këto personalitete: Nush Bushati, Fuad Asllani, Remzi Baçe, Sokrat Dodbiba, Xhevat Korça, Jakov Deliana, Irakli Buda, Rrok Gera, Ndoc Saraçi, Gjevalin Gjadri, Jani Basho, Karl Gurakuqi, Hifzi Korça, Kristo Kristidhi etj. Arsimtarët e rrethit të Shkodrës të shkolluar në Austri, me veprimtarinë e tye kishin vlera përcaktuese në funksionimin metodik, pedagogjik e organizativ të arsimit shqip. Këtu mund të përmendim disa nga figurat më meritore të kohës: Hilë Mosi, Ndue Paluçe, Lec Çurçia, Kolë Kodheli, Gasper Beltoja, Gasper Mikeli, Kolë Rrota, Karl Gurakuqi por edhe mësues e figura të tjera patriotike me rëndësi kombëtare. Nga diskutimet në Parlamentin Shqiptar del se në vitin 1924 në Austri studionin 69 student shqiptarë. Kjo flet për përparësitë që i kishte dhënë shkollimit të kuadrove nga të gjitha profilet aq të nevojshme për Shqipërinë.

Më 23 mars të vitit 1917 austriakët duke e parë nevojën e madhe për mësues, vendosin hapjen e Shkollës Normale në Shkodër, ku për drejtor emrohet Gasper Baltoja, i cili kishte mbaruar studimet në Shkollën për Mësues në Klagenfurt të Austrisë. Austri pati një rol pozitiv në fillimet e mësimit shqip në trevat shqiptare i mohuar shekujve nga pushtimi turk. Tradita e përkrahjes vazhdon akoma deri në ditët tona, kur dihet gjendja e rëndë e arsimit në Shqipëri, Kosovë e Maqedoni. Austro Hungaria mbështeti interesat kombëtare të shqiptarëve para se gjithash në fushën politike.

Që në hapat e parë të jetës së Shqipërisë si shtet i pavarur u dërguan të rinj për studime në universitet austriake: Vjenë, Klagenfurt, Graz, Linz, Villah. (pjesa 1) Një ndihmë të madhe për kombin shqiptarë dhanë shumë figura të njohura austriake dhe hapësirat gjermano folëse. Shkencëtari i njohur Miklosich (Miklosiç) në veprën “Albanische Forschungen” (Kërkime shqiptare), botuar në Vjenë, më 1870, në faqen 10, shënon një fakt interesant, që tregon vendosjen e shqiptarëve intelektuale, në Austri,

qysh ne fillim të shekullit XIX. Ai shkruan se “dijetari slloven Kopitar” me 1829, boton një studim mbi marrëdhëniet midis shqipes, rumanishtes e bullgarishtes, brenda të cilit gjendet përkthimi në shqip i Shen Llukas, “Djali plëngprishës”, hartuar nga te dy veI1ezerit gjirokastrite, Anastas dhe Spiridhon Çelo.

Në ekzistencën e popullit shqiptar i përballur me gjenocidin e ushtruar kundër tij nga serbet pas rënies së Perandorisë Osmane, u dallua politikani dhe shkrimtare i njohur i kohës Leo Freundlich. Ai shkroi librin e tij domethënës “Albanische Golgota” (Golgota Shqiptare) duke argumentuar një pjesë të krimit serb, gjenocidin i pa paparë për nga barbari mbi popullsinë shqiptare. Ai mblodhi lajme gazetash nga Shqipëria dhe shtypi i huaj rreth Shqipërisë dhe i shpërndau në adresa të caktuar, para se gjithash në qarqet qeveritare. Ishte kjo koha tragjike e kombit shqiptar.

AFRIKË E JUGUT, 1982 / “LINDJA E PRINC LEKA II, MBRETËRESHA GERALDINË, DASHURIA PËR SHQIPËRINË…” — INTERVISTA EKSKLUZIVE E MBRETËRESHËS SUZANË ME RASTIN E LINDJES SË PRINC LEKA II

December 10, 2024 by s p

Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 30 qershor 1982, faqe n°16

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 10 Dhjetor 2024

Revista australiane “The Australian Women’s Weekly” ka botuar, të mërkurën e 30 qershorit 1982, në faqen n°16, intervistën ekskluzive asokohe me mbretëreshën Susan (nënën e Princ Leka II) në Afrikë të Jugut, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Një ish-australiane, tani një mbretëreshë që jeton në ekzil…

Susan Cullen-Ward, 41 vjeç, tashmë mbretëresha e Shqipërisë në mërgim, flet për shpresat e saj për Princin e Kurorës Leka në një intervistë ekskluzive.

Pavarësisht se çfarë thonë, mbretëria ka magjinë e vet, edhe nëse je i internuar, duke jetuar në një pronë të vogël modeste në periferi të Johanesburgut, Afrikën e Jugut, me një suitë të vogël dhe pak para. Që nga takimi im i parë me Mbretin Leka të Shqipërisë dhe gruan e tij me origjinë australiane, Mbretëreshën Suzani (ish Susan Cullen Ward të Uellsit të Ri Jugor), ndjeva një atmosferë madhështie që kapërcente këto rrethana të reduktuara.

Kohët kanë qenë vërtet të vështira, duke filluar kur Leka u nxor nga atdheu i tij kur ishte vetëm dy ditësh, pasi Shqipëria u pushtua nga fashistët italianë të Musolinit gjatë Luftës së Dytë Botërore. Por nga të gjitha vështirësitë me të cilat ballafaqoheshin, kishte një problem dërrmues. Nuk kishte asnjë trashëgimtar mbretëror dhe Mbretëresha kishte pasur tashmë katër aborte. Pastaj, marsin e kaluar, ndodhi mrekullia. Pas një shtatzënie të gjatë dhe të vështirë, Princi i Kurorës Leka II lindi në një klinikë të vogël të Johanesburgut. Linja mbretërore mundi të vazhdojë.

Gjëra marramendëse, por realiteti është më pak idilik. Familja mbretërore shqiptare në ekzil jeton në një shtëpi me qira, të mobiluar në stilin e fermës, në fund të një rruge të gjatë dhe me pluhur, e mbuluar me shkurre dhe gjemba. Dy hektarët e tokës janë të çrregullta; pulat, lopët dhe palloi i çuditshëm vërshojnë lirshëm rreth lëndinave të thata, shkurreve të shpërndara dhe shtëpive të shkatërruara.

Teksa po luftoj me copën e telit që mban derën të mbyllur, shfaqet një truprojë me një armë në këllëf. Ai vjen për të më ndihmuar, i gjithi i buzëqeshur dhe me mirësjelljen e dikurshme. Ai është 60 vjeç dhe ende e kujton Shqipërinë e monarkisë.

Na çojnë në një tarracë të shtruar ku një shërbëtore shërben limonë, duke na bërë nderimet mbretërore. Mbreti hyn. Me një gjatësi prej 206 cm, ai është një burrë shtatlartë dhe i thinjur, i cili duket më i vjetër se 43 vjeç. Mbretëresha është e veshur thjesht : fustan leshi ngjyrë blu të kaltër, këpucë blu të kaltër, shall pambuku indian. Flokët e saj janë të gjatë, të krehur mbrapa dhe me vija bionde; grimi i saj është i patëmetë. Ajo nuk mban asnjë bizhuteri përveç unazave të bukura prej diamanti të fejesës dhe martesës së saj.

Fytyra e saj është klasike, silueta e saj e hollë, prania e saj e qetë dhe serioze. Nuk ka asgjë për të thënë në lidhje me vajzën e një fermeri të shndërruar në Mbretëreshë. Ajo thjesht i tregon gjërat ashtu siç i duken, duke i artikuluar mendimet me lehtësi, pa u shqetësuar qartë për të lënë ndonjë përshtypje.

Motra Adelaide, dadoja e tyre lokale afrikane, sjell foshnjën mbretërore të mbështjellë me një shall të bardhë me grep dhe ia dorëzon me kujdes nënës së tij. Mbretëresha Suzani pranon se është në një gjendje të lumtur për djalin e saj të porsalindur, duke fjetur i qetë në krahët e saj. “A nuk mendoni se ai i ngjan babait të tij? Ai është kaq i ëmbël, kaq gazmor nganjëherë,” thotë ajo.

Mbretëresha Suzani është e vendosur që Princi i Kurorës të mos relegohet (rritet), sipas stilit viktorian, në çerdhe dhe nga dadot. “Ai nuk është i ndryshëm nga çdo fëmijë tjetër, dhe unë jam thjesht një nënë e zakonshme”, thotë ajo. “Edhe pse ai do të stërvitet për të zënë vendin e tij mbretëror kur të jetë më i madh, unë thjesht dua të shijoj kohën me të ndërsa është i vogël.”

Ajo ka besim të madh në vlerën e shtëpisë dhe familjes. “Unë jam një person shumë familjar. Plus, çdo mbretëror që unë njoh është kujdesur për fëmijët e tij. Kjo është shumë e rëndësishme. Sigurisht që kemi dado që të na ndihmojnë, sepse edhe ne kemi angazhime, por ne jemi vetëm nëna punëtore, si gjithë të tjerët.”

Kishte një pritje të gjatë dhe të mundimshme për këtë fëmijë. Dy muajt e fundit të shtatzënisë mbretëresha 41-vjeçare i kaloi duke pushuar në një klinikë, në prani të nënës së saj. Fëmija Princ i Kurorës, i lindur para kohe me prerje cezariane, peshonte vetëm 2.5 kg dhe u fut në një inkubator. Ai duhej të qëndronte në klinikë, pesha e tij vazhdoi të binte.

“Isha plotësisht e dërrmuar. Kisha aq frikë se mos i ndodhte diçka kësaj krijese të kuqe e me rrudha, saqë do të thyhej ose do të binte nga djepi. Por mësova ta laj. Kjo është diçka që ju mësojnë në spital : si të mbani një fëmijë që përpëlitet. Është pak si të mësosh karate për një fëmijë ! — qeshi ajo, duke lënë të kuptohej se sa e shqetësuar ishte kur foshnja u kthye në shtëpi.

Tani, ai pi biberon, kështu që unë mund të fle për disa orë midis mesnatës dhe orës 6 të mëngjesit kur e sjell motra Adelaide. Ai ka pasur dhimbje barku dhe ndonjëherë është tmerrësisht nervoz dhe i plogësht. Nuk di si do të bëja pa motrën Adelaide dhe gjyshen e tij.”

Gjyshja është Madhëria e saj Mbretëresha Geraldinë, e veja e mbretit të ndjerë Zog. “Ajo është një person shumë, shumë i bukur dhe i qetë dhe një nënë gjyshe vërtet e përkushtuar,” thotë Mbretëresha Suzani. Foshnja i ndjen këto gjëra. Ai mund të jetë absolutisht një bishë me mua ndonjëherë, por është gjithmonë i qetë me të.”

Prindërit e Mbretëreshës, zoti dhe zonja Alan Cullen-Ward, jetojnë në Drummope, Sydney, që nga shitja e pronës së tyre, pranë Parkes, Uellsin e Ri Jugor. “Ata nuk e kanë parë ende foshnjën, por janë tmerrësisht të emocionuar”, thotë Mbretëresha Suzani.

“Dua ta dërgoj në një grup lojërash apo në një çerdhe. Të mësosh të shoqërohesh me të tjerët është shumë e rëndësishme. Ai do të rritet në besimin mysliman në pritje të ditës që do të ngjitet në fronin e Shqipërisë. Kur të mbushë 18 vjeç, do t’i prezantohet popullit të tij.”

Kush janë njerëzit e tij ? — e pyes me ndrojtje.

“Të gjithë shqiptarët në botën e lirë, sigurisht”, përgjigjet ajo.

Mbretëresha është edukuar (shkolluar) në traditat më të mira : ajo studioi në një shkollë në Orange, Uellsin e Ri Jugor, ndoqi një kurs për dizajnin e brendshëm dhe industrial në Sydney, më pas një jetë profesionale pa presion, e ndërthurur me kalërim dhe ski të shumtë (sporti i saj i preferuar), më pas u nis për në Spanjë për të studiuar pikturën. “Isha e dëshpëruar, vërtet e dëshpëruar,” tha ajo e trishtuar.

Si mbretëreshë, ajo kishte shumë për të mësuar që kur u takua me mbretin Leka në një darkë të dhënë nga një mik i përbashkët në Sydney 13 vjet më parë. Miqësia e tyre ishte e gjatë dhe në vitin 1975 ata u martuan me gjithë shkëlqimin e një dasme mbretërore. Mbretëresha Geraldinë e njohu atë me rregullat e protokollit dhe njohuritë mbretërore (të ngjashme me Nënën Mbretëreshë dhe Princeshën e Uellsit). “Mësova se nuk mund të them atë që dua, të shkoj ku të dua. Dhe më mungon privatësia ime,” — thotë ajo.

Në vitin 1979, mbreti dhe familja e tij u dëbuan nga Spanja pas akuzave për stokim të paligjshëm të armëve. Pas një qëndrimi të shkurtër në një fermë me qira në Rodezi, atyre iu dha strehim i përkohshëm në Afrikën e Jugut.

Pra, lindja e këtij Princi të Kurorës pa fron, për ta ka një domethënie të madhe. Ai përfaqëson një traditë, shpresën e tyre për të ardhmen.

Unë e pyes se cilin vend e konsideron Mbretëresha si shtëpinë e saj. “Shtëpia ime është Shqipëria”, thotë ajo. “Kjo është një nga gjërat shumë të vështira që duhej të vendosja kur u martova me Mbretin. Ndoshta ishte vendimi më i vështirë i jetës sime. Australia është diçka që e dua, më mungon dhe e ndjej thellë. Rrënjët e mia janë atje, familja ime gjithashtu. Lidhjet janë të forta, por ne nuk mund të jetonim kurrë atje : është shumë e shkëputur për punën politike që bëjmë.”

Ajo flet me zë të ulët, me shumë pasion, për një vend që nuk e ka parë kurrë. “Unë jam angazhuar që një ditë të kthehemi në shtëpi, në shtëpinë tonë në Shqipëri.”

MARGARET GAGANAKIS

PËRKIMET GJUHËSORE SHQIPTARO-RUMUNE

December 10, 2024 by s p

Shkruar nga Avni ALCANI

Ekzistojnë disa teori për origjinën e shqiptarëve dhe të gjuhës së tyre. Sipas njërës prej tyre, shqiptarët vijnë nga Kaukazi, për shkak se atje jeton ende një popull dhe një vënd që quhet Albani. Kjo teori nuk ka gjetur përkrahje pasi nuk ka asgjë shkencore dhe asnjë fakt historik apo linguistik që të dëshmojë se shqiptarët e Shqipërisë vijnë nga Albania e Kaukazit. Në një tjetër teori gjuha shqipe është e afërt me gjuhën armene, pasi të dyja janë gjuhë unike dhe se kanë disa fjalë të përbashkëta. As kjo teori nuk ka gjetur mbëtetjen e studiuesve. Një teori tjetër pretendon se gjuha shqipe vjen nga vendet balltike, pasi edhe në këto gjuhë ka disa fjalë të përbashkëta, që nuk i kanë gjuhët e tjera, por që nuk ka gjetur mbeshtetje, për shkak se fjalë e përbashkëta janë të papërfillshme për t’u analizuar nga ana shkencore.

Por teoria e cila ka mbështeje të gjërë nga gjuhëtarët albanologë është se gjuha shqipe ka afërsi dhe lidhje me gjuhën dako-rumune. Ithtari më i flaktë i teorisë se shqiptarët vijnë nga Trakia, apo Dakia antike (diku mes Rumanisë dhe Bugarisë së sotme), është albanologu gjerman Gottfried Schramm (1929-2017), i cili, në librin e tij “Anfänge des albanischen Christentums: die frühe Bekehrung der Bessen und ihre langen Folgen” (Origjinat e krishterimit shqiptar: Konvertimi i hershëm i Bessians, Freiburg im Breisgau 1994), ka shkruar se shqiptarët rrjedhin nga Besianët, që, sipas tij, ishin“një popull i hershëm trak që u shty drejt perëndimit në Shqipëri nga atdheu i tyre malor origjinal në bullgaro-serbët e sotëm”. Po sipas tij, ka qenë përdorimi i shqipes së hershme (d.m.th. i gjuhës Bessiane) si gjuhë liturgjike në një manastir të gadishullit të Sinait në shekullin e 6-të (pas Kr.), e cila përhapi krishterimin në gadishullin e Ballkanit, që e bën këtë teori interesante për t’u studiuar. Libri i tij shkaktoi bujë kur u botua, sepse binte ndesh me teorinë mbizotëruese të origjinës ilire të popullit shqiptar. Teoria e Schramm-it është kundërshtuar dhe vijon ende të jetë e refuzuar në masë të madhe nga studiuesit. Në të njëjtin libër Schramm shkruan se nuk ka asnjë dokument historik dhe asnjë të dhënë shkencore që të ketë pasur një dyndje të madhe të shqiptarëve nga viset malore të Trakisë në brigjet e Adriatikut, në një kohë që, shumë më përpara shekullit të 6-të, dëshmitë historike flasin për dyndjet e sllavëve në vendet e Ballkanit.

Ekzistojnë rreth 250 fjalë të përbashkëta të fondit themeltoar (jashtë atij indoevropian), si dhe shumë elemente gjuhësore të përbashkëta ndërmjet dy gjuhëve shqiptaro-dako-rumune. Mund të përmend dy prej tyre, si shtrung-u, gëlbazë-a etj. Kemi gjithashtu të përbashkët mbiemrat e nyjshëm, të cilat nuk ekzistojnë në gjuhët e tjera të familjes indoevropiane. Një ngjashmëri është Rotacízmi, dukuri në gjuhësi i kalimit të n-së në r midis dy zanoreve në fjalët e disa dialekteve, e cila është në të dy gjuhët, në shqip dhe në dako-rumanisht.

Kanë qenë të shumtë studiuesit dhe albanologët rumunë, të cilët i kanë studiuar përkimet gjuhësore shqiptaro-rumune. Njëri prej tyre, Nicolae Iorga (1871–1940), historian, kritik letrar, albanolog, poet dhe dramaturg rumun, që ka pohuar se shqiptarët janë “fis të një gjaku” me rumunët. Akademiku Grigore Brancus (1929-2022), gjuhëtar, filolog dhe albanolog i shquar, ka shkruar: “Po ju tregoj njërën nga ngjashmëritë më të dukshme: Rotacizmi i n-së ndërzanore, i panjohur në gegërisht, i cili është një element karakteristik i toskërishtes. Themi rum. arină (rërë) nga lat. arena, e cila përdoret në formën ariră, me rotacism në malet Apuseni, ku ende ruhet kjo formë e rotacizuar. Kurse në jug të Shqipërisë, te toskët, përdoret rërë. Në veri, te gegët, thuhet ranë, me një a hundore, së cilës i përgjigjet në jug zanorja ë. Ka dhe shumë shembuj të tjerë: toskërishtja ruan një paskajore të shprehur me një strukturë me pjesore e tipit për të shkruar, e cila i korrespondon me një strukturë të ngjashme në dako-rumanisht, i ashtuquajtur supin: de scris (are de scris=ka për të shkruar). Në veri të Shqipërisë nuk e kemi këtë strukturë, por një strukturë me parafjalë dhe me pjesore: me shkrue. Unë i kam studiuar me detaje të gjitha këto struktura, të cilat pasqyrohen edhe në hartat e atlasit që është botuar së fundmi. Por, është shkruar shumë mbi këto dukuri. Kam bërë edhe unë hulumtimet e mia dhe kam mbledhur një material të madh mbi veçoritë që mbështesin fisërimin që në origjinë të rumanishtes me shqipen, i parë nga perspektiva e nënshtresës së përbashkët gjuhësore” . “Elementi i përbashkët rumuno-shqiptar, shkruan Brancus, duhet të jetë ngjizur në këtë zonë të takimit trako-ilir. Thënë ndryshe, ekziston mbi themelin ilir një përbërës gjenetik trako-dak, qysh nga periudha e formimit të gjuhës. Kjo përbën pjesën e përbashkët rumuno-shqiptare, domethënë elementet trako-dakë në shqip. Ekzistojnë shumë fjalë rumanisht nga substrati i kësaj gjuhe që gjegjëset e tyre gjenden në shqip, me forma identike apo të ngjashme, me kuptime identike apo të ngjashme… Sipas mendimit tim, është dhe fakti që ngjashmëritë më të shumta me rumanishten i ka shqipja e jugut dhe afritë më të forta strukturore në lidhje me elementin rumun ballkanik, në përgjithësi, me dako-rumunët, i kanë arumunët e Shqipërisë”.

Studiuesit rumunë, të tillë si Vatasheku dhe Mihaesku, duke përdorur analizat leksikore të gjuhës shqipe, kanë arritur në përfundimin se shqipja u ndikua shumë nga një gjuhë romanike e zhdukur, e cila ishte e dallueshme nga rumanishtja dhe gjuha dalmate. Për shkak se fjalët latine të përbashkëta vetëm me gjuhën rumune dhe shqipe janë dukshëm më të vogla se ato që janë të përbashkëta vetëm me romancën shqipe dhe perëndimore, Mihaesku argumenton se “gjuha shqipe ka evoluar në një rajon me kontakt shumë më të madh me rajonet e romancës perëndimore sesa me rajonet rumune, dhe e vendosi këtë rajon në Shqipërinë e tanishme, Kosovë dhe Maqedoninë Perëndimore, që përfshin në lindje deri në Manastir dhe Prishtinë”.

Fatkeqsisht studiuesit shqiptarë, ndryshe nga ata rumunë, nuk i kanë marrë seriozisht përkimet gjuhësore shqiptaro-rumune. Njëri shkak duhet të ketë qenë se mos i largonte ata nga teoria e prejardhjes ilire të shqiptarëve, teori e cila ka mbizotëruar për gati 150 vjet në shkencën e albanologjisë. Akademiku dhe studiuesi i mirënjohur shqiptar, prof. dr. Ardian Vehbiu, gjatë një interviste të fundit që ka dhënë gjatë muajit nëntor 2024, është shprehur: “Ka një gjë interesante në ballkanologji që shqipja dhe rumanishtja janë shumë të afërta me njëra-tjerën. Aq të afërta sa një linguist, një nga themeluesit e balkanologjisë si disiplinë, ka thënë: “Këto dy gjuhë janë e njëjta gjuhë, por me leksik të ndryshëm, se gramatikën e kanë njëlloj”. Rumunët e kanë studiuar shumë marrëdhëniet e rumanishtes me shqipen, por ne, nga na e jonë, mund të bënim më tepër. Por është e çuditëshme se sa ngjashmëri që ka, ngjashmëri në fjalët e fondit autokton, ngjashmëri në trajtimin e huazimeve latine etj. D.m.th., po të futesh të studiosh pak rumanisht habitesh se si ka mundësi që e kemi kaq të afërt. Kur u organizuan kongreset albanologjike erdhën linguistë dhe historianë rumunë dhe i parashtruan tezat e tyre. Ata qenë të hapur dhe nuk kishte censurë, por, tezat thrake nuk u panë me shumë simpati. Edhe Arshi Pipa, që ka studiuar në librin e tij për standartin e gjuhës shqipe, thotë se teza trake iu pëlqente këtyre të jugut, por se kishin frikë ta thonin me zë të lartë”. (“Nga albanologjia në letërsi”. Bisedë me Ardian Vehbiun)

C:\Users\Guest\Desktop\iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii.jpg

Libri i Gottfried Schramm Nicolae Iorga (1871–1940) Grigore Brancus (1929-2022)

Lëvizjet Lobuese të Serbisë në SHBA janë kërcënim për interesat diplomatike të Kosovës

December 10, 2024 by s p

Faton Bislimi/

Gjerësa fokusi i klasës sonë politike në Kosovë, tanimë është përqëndruar kryekëput në fushatën parazgjedhore, regjimi i Vuciqit fokusin e ka komplet në krijimin e një themeli të fuqishëm lobues në Washington, DC.

Deklaratat e fundit në dosjet FARA zbulojnë zhvillime shqetësuese të muajëve të fundit:

1. Më 15 nëntor 2024, Qeveria e Serbisë përmes të ngarkuarit me punë në ambasadën e vet në Washington, DC, Vladimir Maric, ka kontraktuar Matt Mowers nga Velcour, LLC, për të lobuar në Shtetet e Bashkuara për interesat e Serbisë, me një kosto prej $65,000 në muaj (plus shpenzimet shtesë); dhe

2. Pak më herët, më 27 shtator 2024, Millenium Team d.o.o., një korporatë e madhe serbe me lidhje direkte me Aleksandar Vuçiqin, ka kontraktuar firmën lobuese Steptoe për të njëjtin qëllim, nën petkun e angazhimit për EXPO 2027 në Beograd, për një kosto prej $200,000 në muaj (plus shpenzimet shtesë).

Këto nuk janë lëvizje rastësore. Matt Mowers, një aleat i njohur i Donald Trump, tregon qartë se Serbia po kërkon të rreshtohet me rrethin politik të Trumpit. Kjo është një përpjekje e mirëllogaritur për të siguruar favore që mund të avancojnë interesat e Serbisë në Ballkan—në kurriz të Kosovës, kryesisht.

Nuk duhet të harrojmë lidhjen e ngushtë të Millenium Team me Vuçiqin, regjimi i të cilit ka punuar vazhdimisht për të minuar pavarësinë dhe sovranitetin e Kosovës. Bashkëpronari i Millenium Team, Stojan Vujko, llogaritet si manjati i tenderave qeveritar në Serbi e vecanërisht edhe në Beograd. Kompania Millenium Team po ashtu llogaritet si njëra që ka fituar qindra miliona nga pushteti i Vuciqit. Përmes kontratës me Steptoe, Millenium Team ka siguruar edhe shërbimet e firmest jetër lobuese britanike Burstock, e cila ngërthen në stafin e vet menaxhues disa nga njerzit më të njohur të fushën e diplomacisë dhe sigurisë në Britaninë e Madhe. Pra, Serbia po prek direkt në dy vendet më miqësore dhe më përkrahëse të Kosovës – në SHBA e Britani të Madhe.

Me entitete të tilla që lobojnë në Washington, Serbia po pozicionohet për të ndikuar në politikën e jashtme amerikane në favorin e saj.

Kosova nuk mund ta ketë komoditetin të pretendojë se gjithëcka është në rregullë. Duhet të kuptojmë përmasat e këtij sfidimi dhe nevojën urgjente për të tejkaluar çdo mosmarrëveshje të brendshme politike. Tani, më shumë se kurrë, fokusi ynë i përbashkët duhet të jetë forcimi i marrëdhënieve tona në Washington dhe sigurimi që zëri i Kosovës të dëgjohet qartë dhe fuqishëm.

Nëse përvoja ime mbi dy-dekadëshe në Washington, DC, më ka mësuar dicka—atëherë, ju them me kompetencë se fitoret diplomatike nuk arrihen rastësisht—ato janë rezultat i përpjekjeve të vazhdueshme, partneriteteve strategjike dhe unitetit në qëllime. Le të bashkohemi për të mbrojtur përparimin që kemi arritur me shumë mund e sakrifice deri më tani, dhe për të siguruar një të ardhme më të ndritur për Kosovën.

Andaj, i bëj apel qeverisë së Kosovës dhe krejt akterëve politikë në vend, që së bashku, të qëndrojmë të fortë kundër agjendës së Serbisë dhe të vazhdojmë ta sforcojmë pozitën e vendit tonë në arenën globale.

E kam thënë shumë herë dhe po e përsëris: për mua shteti dhe kombi janë mbi gjithëcka tjetër. Tash është koha të bëjmë atë që duhet për vendin—të fuqizojmë tutje marrëdhënjet tona me SHBA-të, dhe assesi të mos lejojmë që Serbia të depërtojë në politikën e jashtme amerikane përmes ngritjes së propagandës së saj kundër Kosovës.