Nga DHIMITËR SHTËMBARI/

Është edukatë e kulturë, ca më tepër edhe nevojë, mbajtja parasysh e përvojës së kirurgëve shqiptarë legjendë. – Ç’ju nxiti të botonit një monografi kushtuar ortopedit të mirënjohur, Prof. Pëllumb Karagjozit? – i drejtohemi neuropsikiatrit, Izet Çulli. Mjeku Izet Çulli, një fabulist i mirënjohur, ashtu qetë – qetë siç flet ai, na e kthen: – E përgatita dhe e botova këtë monografi nisur nga mendimi, se të gjithë kirurgët duarartë shqiptarë përfaqësojnë një përvojë të caktuar, e cila lipset të shërbejë si një shkollëz formimi për tërë punonjësit e rinj të bisturit.

Dhe ka plotësisht të drejtë të shprehet kështu doktor Izeti.

Shqipëria ka pasur, sigurisht që edhe ka, kirurgë legjendë, emrat e të cilëve përmenden me shumë respekt në mijëra familje. Përmenden, doemos, edhe në historikun e Mjekësisë Shqiptare, paçka se mjaft syresh, çuditërisht,  nuk përfshihen në Enciklopedinë Shqiptare! Po le të kthehemi, natyrisht shkurt, te monografia “Profesor Pëllumb Karagjozi, krenaria e ortopedisë shqiptare”: Profesor Pëllumb Karagjozi është lindur në Gjirokastër në vitin 1936. Sot është tetëdhjetë e tetë vjeç. Por mbahet i ri. Për më shumë, tepër i freskët në mendime. Dhe po kaq i gjallë edhe në veprime.

Ndihet i priviligjuar që është lindur në Gjirokastër, në këtë qytet që po mahnit edhe botën. Ndihet krenar që si prejardhje ka lidhje me fisin atdhetar Topulli. Lidhje edhe me fisin e fismë Kokona. Doemos që këtë krenari ia shton sidomos i ati, Tahsimi, një mjek i përgatitur në Austri. Mjek që nuk pranoi të shërbente jashtë Atdheut, por erdhi menjëherë në vendlindjen e vet për të punuar së bashku me mjekun tjetër të njohur, Vasil Laboviti.

Nuk tha një fjalë Tahsimi kur e emëruan mjek në Elbasan. I qendroi besnik Hipokratit. Një fjalë nuk tha kur e dërguan me shërbim në Peshkopi. Pale, pastaj, kur e dërguan drejtor spitali në Shkodër, ku shërbeu jo pak, por një dekadë e gjysmë. Në bashkëpunim me ndërmarrjet ekonomike të qytetit, Tahsimi përgatiti një pavion model kirurgjie, sa do ta kishin zili jo vetëm në qytetet e tjera, por edhe në Tiranë. 

Ndërsa ishte me banim në Shkodër mbas të atit, Pëllumbi do të kryente këtu  shtatëvjeçaren dhe arsimin e mesmë në gjimnazin “28 Nëntori”. Në fund të vitit të katërt do të zotëronte mirë gjuhët rusisht e italisht. Këtë të fundit e përvetësoi në mënyrë të pavarur. Kuptohet, nisi të njohë edhe gjermanishten, gjuhën e dytë të të atit.

Beharin e vitit 1954, vit kur mbaroi gjimnazin, e kaloi me një lloj mërzitjeje. Priste me padurim të drejtën e studimit. Dëshironte të vazhdonte në mjekësi, ndryshe… do të katandisej në një mekanik! Jetonte një lloj frike, sepse ishte djali i një “borgjezi”, që kishte mbaruar në Perëndim. Gjithsesi, iu plotësua dëshira. Sepse deftesa e tij kishte të shënuara vetëm nota maksimale. Tanimë i riu Pëllumb Karagjozi do të ndiqte rrugën e të atit. Sigurisht që nuk do ta kishte aq shumë të vështirë ca më shumë, që “fakultetin” do ta kishte në shtëpi: babanë.

Në Universitet Pëllumbi do të ishte në radhën e studentëve të shkëlqyer. Simpatik, i shëndetshëm dhe i veshur shik, ai do të merrte pamjen dhe sjelljen e një “borgjezi” të ri. Rastisi që në një provim të vitit të katërt të ishte i pranishëm, për kontroll, edhe Prof. Petro Cani. Qe entusiazmuar nga përgjigjja e shkëlqyer e Pëllumbit. Pas këtij çasti i kishte shkuar Tahsimit, atje ku ishte i shtruar në spital, për t’i thënë se djalin kishte menduar ta mbante kirurg mbas vetes. Dhe e mori. Nëntë operacione kreu ky student gjatë kohës që ishte me studime.

Mjeku i ri nisi e vazhdoi të siguronte “armët”, që do t’i duheshin në jetë. Rusishtes, italishtes e gjermanishtes i shtoi edhe anglishten. I duhej edhe frëngjishtja. Edhe këtë e përvetësoi gjatë kohës që ishte me shërbim në qytetin e Krujës. Tanimë ai do të ishte një frekuentues i rregullt i Bibliotekës Kombëtare. Lexonte revistat shkencore që vinin nga jashtë, porosiste të tjera që t’i vinin nga universitete të njohura evropiane e botërore. (Dhe kur mëson këto përpjekje, të vjen keq që mjaft mjekë të sotshëm janë mjaftuar vetëm me dijet që kanë nxënë në fakultet dhe… kaq!) 

Në kushtet e një shoqërie, që njihte dhe pranonte luftën e klasave. kirurgun duarartë Pëllumb Karagjozi do ta ndiqte hija e rëndë e të atit, që, mjerisht për të dhe familjen, por fatmirësisht për pacientët, shënohej me të zezë edhe në dokumente. Megjithatë, aftësia e tij prej një kirurgu që i këndonte bisturi në dorë e bënte shumë të kërkuar. Deri edhe zëvedëskryeministri shqiptar,  Manush Myftiu, e kërkoi me emër që t’i shërbente të birit. Ish sekretarja e Komitetit të Partisë të rrethit të Shkodrës, Zina Franja, i shkon në Krujë dhe i kërkon mendim Pëllumbit për ta merrte shef pavioni në kirurgji në Shkodër. Sepse ajo kishte parasysh të atin e këtij kirurgu, Tahsimin human e të kurdogjendur. Ish Sekretari i Parë i Komitetit të Partisë të rrethit të Tiranës, Piro Kondi, e qetëson, duke i thënë se, si kirurg tepër i zoti, transferimi i tij realizohej vetëm me sugjerimin e Komitetit Qendror të Partisë. Nga Kruja këtë kirurg e sjellin në Tiranë.

Veç se si kirurg i talentuar, Prof.Pëllumb Karagjozi do të ishte edhe një punonjës i shkëlqyer në fushë të shkencës mjekësore. Që kur ishte fort i ri, ai paraqiti disa studime të mirëfillta, që tërhoqën vëmendjen e mjekëve më të shquar të Tiranës. Ndërkohë, nisi e vazhdoi të botojë studime me shumë vlerë në revistat shqiptare, por edhe në ato të shteteve të tjera. Studimet e tij do të kishin jehonë në Francë e deri në SHBA. Sidomos mbas vitit 1990, kur ndodhi hapja me botën, Prof. Pëllumbi do të mbante referate shkencore në disa kongrese ndërkombëtare, si në Francë, Greqi, Itali, Hungari, Portugali, Luksemburg etj. 

I përkushtuar mbas profesionit dhe i zellshëm në fushë të shkencës, Prof. Pëllumbi do ta linte firmën e tij të veçantë në fushë të kirurgjisë. Tanimë ai është autor i tre operacioneve origjinale, që përfundimisht mbajnë emrin e tij. – Prof. Pëllumb Karagjozi ka qënë dhe mbetet modeli i një mjeku tepër human, – na thotë autori i monografisë, mjeku Izet Çulli.

Dhe të përmend një episod: Pëllumbi kishte kryer një operacion të vështirë dhe ishte kthyer në shtëpi. Të nesërmen i ati, Tahsimi, i ishte drejtuar të birit: Si është gjendja e atij që operove dje? Pëllumbi ishte zënë ngushtë. Nuk po dinte se si t’i përgjigjej. Atëhere kishte ndërhyrë përsëri i ati: Dje përdore bisturin e mprehtë, sot shko e përdor dorën e butë dhe fjalën e ngrohtë.

Monografia “Profesor Pëllumb Karagjozi, krenaria e ortopedisë shqiptare” nuk është thjesht një libër biografik. Mbi të gjitha, ai është edhe një leksion i gjatë e interesant dhe shumë i nevojshëm për cilido mjek në Shqipëri.

“Nëse doni të hetoni krime, vraponi pas pasurisë. Pas çdo pasurie të madhe, ka krime të llahtarshme” – Honore de Balzak.

Shkas për t’iu rikthyer këtij shkrimi për opinionin e gjerë dhe për ta analizuar më detajisht, m’u bënë ca emërime partiake të këtyre ditëve të partive politike në pozitat kyçe ku “luftohet korrupsioni!”. Për hir të së vërtetës, në RMV, nuk e di se sa herë i është shpallur luftë korrupsionit!? Çdo parti politike që e ka shijuar të paktën një herë jetën qeveritare, pjesëmarrjen në Qeveri gjithmonë e ka justifikuar me pretekstin se futet për hir të procesit eurointegrues të vendit, si një ndër prioritetet më esenciale, deri aty saqë ky “slogan” i kënduar në kor nga të gjithë u shndërrua në klishe politike dhe si një strehim pas këtij nocioni “sublim” për alibi dhe kamuflim për “veprat” e tyre politike, dhe preteksti i dytë i futjes në Qeveri, ishte sjellja e “shtetit të së drejtës” dhe “lufta kundër korrupsionit”. Formulën për ta luftuar korrupsionin, si duket e kishin gjetur, por assesi për ta zbatuar këtë proces të vështirë. Sidoqoftë, simbiozë e qëlluar nga politikanët tanë, sepse realisht dhe praktikisht, vetëm luftimi i korrupsionit, rrjedhimisht e sjell edhe shtetin e së drejtës.

Në raportet e fundit të Komisionit Evropian, në përgjithësi në Ballkan, e në veçanti në RMV, është vërejtur një mungesë praktike në ndërmarrjen e veprimeve konkrete në luftën kundër krimit dhe korrupsionit, për të mos thënë që është shënuar pak përparim, megjithatë, të gjitha partitë politike kur bie fjala krimi dhe korrupsioni, seç kanë një mungesë vullneti për t’u përballur me këtë fakt brengosës dhe për t’i shpallur luftë zyrtarisht këtyre fenomeneve negative, edhe përskaj deklaratave të SHBA-së, se: “…i shikon si partnerë natyrorë ata që luftojnë korrupsionin”!

Pa e zgjatur më tej, le t’i futemi thelbit të këtij shkrimi!

Si u luftuaka korrupsioni?

Kjo pyetje sa e thjeshtë, aq edhe komplekse në përbërjen e saj, gjendet tek fjalia e thjeshtë: “Ndiq paratë!”. Kjo thënie e njohur në filmin dokumentar “All the president’s men”, i vitit 1976, u shndërrua në maksimë të njohur për ndriçimin dhe luftimin e korrupsionit politik përmes shqyrtimit të transfereve të parave nëpërmjet partisë, me çka rezultoi në rrëzimin e presidentit amerikan Riçard Nikson-it nga Shtëpia e Bardhë. Kjo thënie që iu atribua asaj kohe “Deep Throat” –it, përkatësisht, informatorit që mori pjesë në zbulimin e skandalit “Watergate”, sot edhe në shumë seminare dhe trajnime që mbahen mbi temën e financimit kriminal dhe të korrupsionit, shumë ekspertë të lartë udhëzojnë në zbatimin e rregullit të artë: “Ndiq rrugën e parave!” – si një mjet i cili drejtpërdrejtë kontribuon në luftën kundër terrorizmit, krimit dhe korrupsionit në mbarë botën, sepse paratë janë i vetmi mjet apo “oksigjen” për çdo aktivitet qoftë i ligjshëm apo i paligjshëm dhe i arritshëm për çdo organizatë. Kjo praktikë e zbatuar në mbarë botën sot për luftimin e korrupsionit, nuk ka gjetur zbatim në vendin tonë, ndaj sipas kësaj mund të thuhet se në vendin tonë asnjëherë nuk ka qenë e shpallur lufta kundër korrupsionit. Në momentin kur kushdo qoftë që do të fillojë vërtetë në zbatimin e rregullit të artë, përfshirë institucionet kyçe për luftimin e krimit dhe korrupsionit si: Prokuroria Themelore Publike për Ndjekjen e Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit, Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit, Policia Financiare, Drejtoria e të Hyrave Publike dhe të tjerë, duke e bashkërenduar në mënyrë horizontale bashkëpunimin e tyre, nuk mund të thuhet se korrupsioni ka filluar të luftohet në mënyrë efikase. Edhe ky nocion klishe, rrezikon që ta humbë kuptimin që e ka, e që tash e tutje do të shërbejë si blof politik i çdo partie tjetër politike në RMV.

Shembullin që e sjell nga praktika autori maqedonas Mihajllo Manevski, i cili në vitin 1989 ka qenë ministër i Gjyqësisë dhe Administratës (atëherë Sekretar Republike për Gjyqësinë dhe Administratën), gjatë mandatit të tij, Drejtoria Tatimore e Ish Republikës Socialiste të Gjermanisë i është drejtuar me shkresë për dhënien e ndihmës juridike. Kërkesa përbëhej si në vijim:

“Një qytetar i Republikës së Maqedonisë, i cili një kohë të gjatë ka jetuar dhe punuar në Republikën Socialiste të Gjermanisë, ka filluar me ndërtimin e një moteli në afërsi të një autostradeje. Motelin e ka ndërtuar me të gjitha dokumentet e nevojshme ndërtimore. Si objekt, moteli ka qenë relativisht i madh dhe tërheqës. Organet tatimore të RS të Gjermanisë, në përputhje me autorizimet e tyre, kanë kryer kontroll në dokumentacionin financiar për ndërtimin e motelit dhe kanë kërkuar nga pronari t’i tregojë burimet e të ardhurave për ndërtimin e motelit. 

Shtetasi maqedonas, i cili e ka ndërtuar motelin, në atë procedurë ka deklaruar se motelin e ka ndërtuar me mjete nga krediti që e ka tërhequr nga banka, me mjetet e kursyera nga paga, kurse përpara organeve tatimore ka deklaruar gjithashtu se i ati i tij, i cili ka jetuar në një vendbanim në Republikën e Maqedonisë, ka pasur një tufë prej 1 000 dhi, dhe se ato i ka shitur dhe të hollat që i ka fituar nga shitblerja e tyre, ia ka dhënë atij, dhe ai më pas ato të holla i ka shfrytëzuar për ndërtimin e motelit.” 

Organet tatimore gjermane kanë kërkuar nga RM-ja të verifikohet nëse vërtetë i ati i atij personi i cili e ka ndërtuar motelin ka pasur 1 000 dhi dhe nëse i ka shitur të njëjtat. 

Mirëpo, çka është vërtetuar nga kontrolli? Nga kontrolli është vërtetuar se i ati i personit të lartpërmendur ka ndërruar jetë përpara 10 viteve dhe se në atë vendbanim nuk ka pasur dhi e jo më tufë prej 1 000 dhi. Gjithashtu, në atë periudhë kohore në Republikën e Maqedonisë, ka qenë në fuqi ligji për ndalimin e ruajtjes së dhive.

Ky rast nga praktika, duhet të kuptohet dhe të merret si një shembull pozitiv se si duhet të sillen organet tatimore për vërtetimin e burimeve të të ardhurave kur ekziston bazë për dyshim se ato mjete pagesore nuk janë fituar në mënyrë legale, ose janë si rezultat i tatimit të fshehur, akcizave, doganës apo se janë rendiment i veprave tjera kriminale. Ky shembull, paraqet shembullin më praktik të rregullit të ndjekjes së gjurmëve të të hollave.

Mbi të gjitha, Evropa dhe SHBA-ja harrojnë se në vendet tona korrupsioni luftohet vetëm kësisoj dhe vetëm atëherë kur në krye të institucioneve kyçe për luftimin e korrupsionit, gjenden njerëz me kredibilitet të lartë moral.

Për luftimin e krimit dhe të korrupsionit, definitivisht duhet të të djersitet fundshpina!

Emir Kurtishi, jurist