s p – Page 934 – Dielli

KURSI I GJUHËS, KULTURËS DHE TRADITËS SHQIPTARE TE SHOQATA “BESËLIDHJA”, GJUHË SHQIPE DHE IDENTITET KOMBËTAR TE SHQIPTARËT E ITALISË

June 4, 2024 by s p

Dila Rrapi, mësuese në kursin e Gjuhës, Kulturës dhe Traditës Shqiptare pranë shoqatës “Besëlidhja”, në Rovereto, Itali, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës “VATRA”, New York, ruajtjen e identitetit kombëtar, historisë, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Rovereto, Itali, nëpërmjet mësimit të gjuhës, kulturës shqipe dhe historisë kombëtare. Me mësuesen Dila Rrapi bisedoi Editori i “Diellit” Sokol Paja.

HISTORIKU I KURSIT TË GJUHËS, KULTURËS DHE TRADITËS SHQIPTARE TE SHOQATA “BESËLIDHJA” NË ROVERETO

Mësimi i Gjuhës Shqipe në emigrim ishte dhe është një nevojë e domosdoshme. E dimë tashmë të gjithë që një komb kur humbet gjuhën ka humbur gjithçka dhe nuk mund ta quajmë më komb. Në emigrim, integrimi është kaq i fortë dhe kaq i domosdoshëm, sa shumë herë gjuha mëmë mbetet në plan të dytë, gjë që nuk është aspak e drejtë….Duam apo nuk duam ne, çdo nënë kur përkëdhel fëmijën, i flet nga shpirti në gjuhën e saj. Pastaj kur fillon kopshti, shkolla…, për motive të ndryshme, përqëndrimi është në gjuhën e vendit pritës. Duke parë këto vështirësi dhe nga ana tjetër domosdoshmërinë dhe dëshirën për të ruajtur dhe trasmetuar brezit të ri gjuhën, kulturën dhe traditën tonë të bukur, shoqata “Besëlidhja”, me datën 7 Mars të vitit 2013 i krijoi mundësinë komunitetit shqiptar me banim në Rovereto dhe përreth, të ketë për fëmijët e tyre kursin e Gjuhës, Kulturës dhe Traditës Shqiptare. Kjo gjë u arrit me inisiativën e kryetarit dhe njëkohësisht mësuesit të parë z. Osman Parruca së bashku më mësuesen Nereida Xhakolli. Mësimi organizohej dhe vazhdon të organizohet edhe sot në ambientet e shoqatës dhe falas pa asnjë lloj detyrimi nga ana e prindërve. Për motive shëndeti largohen mësuesi Osman Parruca dhe një vit më vonë në Mars të vitit 2016 mësuesja Nereida Xhakolli. Në Prill të vitit 2016 disa anëtarë të shoqatës propozuan emrin tim si mësuese vullnetare, mision të cilin e mora me dt 30 Prill 2016 dhe vazhdoj ta ushtroj me shumë dashuri dhe pasion edhe sot. Ndërkohë në shkollë jepte mësim z.Esat Barjami i cili u largua në fund të vitit. Për vitin shkollor 2017-2018 shkollës sonë i bashkëngjitet mësuesja Erjona Belegu e cila tashmë jeton me familjen në SHBA. Me rritjen e numrit të nxënësve afrohen si mësimdhënëse në ndihmë të mësuëseve edhe tre prindër: Ertugela Dervishi, Merita Ujupi dhe Jonilda Dervishaj. Ertugela dhe Merita japin një ndihmë të madhe në mbarëvajtjen e shkollës. Merita largohet në vitin 2022, ndërsa Ertugela në vitin 2023. Mësuesja Jonilda Dervishaj e cila ka mbaruar studimet e larta në Itali, vazhdon të japë një kontribut të jashtëzakonshëm si mësuese vullnetare dhe njëkohësisht anëtare e këshillit dhe sekretare e shoqatës. Disa herë janë afruar mësues por për motive të ndryshme nuk kanë vazhduar gjatë. Numri i nxënësvë ka arritur edhe në 40 nxënës në një vit shkollor, por ka rënë edhe në 20 nxënës. Për vitin shkollor 2023-2024 kemi 25 nxënës të regjistruar. Gjatë periudhës së pandemisë COVID mësimi nuk është ndërprerë por ka vazhduar në Classroom dhe në Meet, platforma më të cilat punonte edhe shkolla publike në Itali. Aktualisht për vitin shkollor 2023-2024 jemi katër mësuese, Jonilda Dervishaj mbaruar studimet e larta në Trento Itali, Minire Ferati mbaruar studimet e larta Pedagogjike në Maqedoni, Shotë Zana mbaruar studimet e larta në Shqiperi në degët Gjuhë-Letërsi dhe Cikël i Ulët dhe unë. Mësimi zhvillohet çdo ditë të shtunë në ora 15 – 17. Por kur kemi një aktivitet apo duhet që fëmijët të jenë edhe gjatë javës, disponibiliteti është gjithmonë si nga ana e mësueseve ashtu edhe nga ana e prindërve dhe e fëmijëve. Fëmijët i kemi ndarë sipas grupmoshave dhe sipas aftësive komunikuese. Këtë vit kemi edhe grupin e parashkollorëve që lindi si ide për të ndihmuar prindërit që sjellin fëmijët më të rritur. Në këtë grup ndihmojnë shumë edhe ish nxënësja e shkollës sonë Alissa Shullazi se bashku me Anxhela Saliun të cilat me shumë pasion e dashuri, nëpërmjet lojës, vizatimit dhe muzikës ndihmojnë fëmijët e këtij grupi të mësojnë të flasin në gjuhën shqipe. Anxhela bëri edhe disa orë të praktikës mësimore si nxënëse e shkollës së mesme. Një ndihmesë mjaft e madhe për ne si mësuese dhe për nxënësit e jep edhe studentja Mirela Mhilli e cila studion në universitetin e Trentos dhe tek shoqata jonë është orientuar te kryejë një pjesë të praktikës mësimore.

KURRIKULA MËSIMORE, ORGANIZIMI I MËSIMIT SHQIP

Kurrikula që përdorim është kurrikula e mësimit plotësues të gjuhës shqipe dhe të kulturës shqiptare në diasporë dhe në mërgatë. Në bazë të kësaj kurrikule brenda një mësimi të vetëm nxënësi merr njohuri për letërsinë, artin, historinë, gjeografinë, kulturën dhe zakonet, si edhe fiton shprehi gjuhësore për të kuptuar dhe për të shprehur në mënyrë korrekte njohuritë që i propozohen. Nëpërmjet kësaj kurrikule ne mundemi ta organizojmë mësimin në kohë dhë në hapësira të ndryshmë. Këngë, vjersha, dramatizime për fëmijë, lojë, ekskursione etj… Në vitin shkollor në bazë të kurrikulës ne kemi në dispozicion 72 orë mësimi. Kurrikula është ë shtjelluar në 5 tematika kryesorë, ku për secilën tematikë sugjerohen edhe tema mësimore të ndryshme ku ne mundemi të përzgjedhim në bazë të nivelit të fëmijëve.

1- IDENTITËTI IM – Gradualisht flasim për identitetin kombëtar, për gjuhën dhe veçoritë e saj.

2- SHQIPTARËT NË HAPSIRË DHE KOHË – Nxënësi njihet me koordinatat dhe me hartën e vendosjes hapësinore të shqiptarëve ndër shekuj.

3- SHOQËRIA DHE KULTURA – nxënësit i jepen disa njohuri se si është ndërtuar shoqëria shqiptare që në kohën e ilirëve. Këtu përfshijmë: historinë, artin, muzikën, zakonet dhe traditat, trashëgiminë, monumentet e kulturës, parqet natyrore, vendet turistike etj….

4- NJË BOTË PËR TË GJITHË – Në këtë tematikë nxënësi përdor njohuritë e marra duke krahasuar historinë dhe kulturën shqiptare me historinë dhe kulturën e vendit ku jeton.

5- MËSIMI, PUNA, LOJA, KOHA E LIRË – Përmes kësaj tematike nxënësi njihet më mirë dhe më konkretisht me mësimin, shkollën, punën, lojën, kohën e lirë, pushimet në atdhe etj…. Gjithashtu përmes kësaj tematike nxënësi pasuron fjalorin dhe aftësohet për të bërë edhe krahasime me vendin ku jeton. Është normale që shumë herë hasen edhe vështirësi në trajtimin e temave të ndryshme për mungesë të bazës materiale, grupmoshave të ndryshme, niveleve të ndryshme Brenda një grupi etj etj….Gjithsesi ne si staf mësuesish kemi patur gjithmonë mbështetjen dhe përkrahjen e prindërve dhe të shoqatës ku bëjmë pjesë. Përfitoj nga rasti të falenderoj prindërit, ish kryetarin e shoqatës në kohën kur unë fillova si mësuese, z. Miltiadh Ziu dhe kryetarin aktual z. Dashamir Kërtusha për përkrahjen, mbështetjen dhe ndihmën që vazhdojnë të na japin në mbarëvajtjen e shkollës.

BASHKËPUNIMI ME KOMUNITETIN SHQIPTAR NË ROVERETO

Prindërit janë forca jonë në mbarëvajtjen e shkollës, janë baza e punës sonë. Prindërit i kemi gjithmonë përkrah në organizimin e festave, në mirëmbajtjen e ambienteve, në sigurimin e bazës materiale për ekskursionet mësimore që zhvillojmë, etj…. Kjo ndihmë, kjo përkrahje e bën më të lehtë punën tonë dhe motivon më shumë fëmijët të mësojnë dhe të marrin pjesë me kënaqësi në shkollë apo në aktivitete të ndryshme. Me ndihmën e prindërve disa herë janë organizuar ekskursione në natyrë, ku synimi kryesor ka qenë të afrohen fëmijët dhe të kutojnë se si piqet mishi ne zgarë, zarzavatet etj pa patur furrë me korent apo me gas, si bëhet byreku, si përgatiten perimet për tu ruajtur për një kohë të gjatë pa u prishur etj etj…. Pra fëmijët kanë mundësinë të mësojnë nëpërmjet praktikës dhe duke qenë vetë protagonistët kryësorë. Meritë të jashtëzakonshmë për këtë ka grupi i punë së shoqatës: Dashamir Kërtusha, Miltiadh Ziu, Gjovalin Gjergji, Luljeta Çereku, Jonilda Dervishaj, Ertugela Dervishi, Aida Sena dhe prindër të nxënësve në shkollën tonë, Olta, Bukra, Blendi, Arjani, Hajdija, Beqiri, Denada, Sandri, Doriana, Arbeni, Doruntina, Admiri etj.

THIRRJE PËR KOMUNITETIN SHQIPTAR

Dikush që e shikon nga larg këtë bashkëpunim , shoqatë – mësues – prindër – nxënës, mundet të thotë apo të mendojë se është humbje kohe, mundet të thotë apo të mendojë edhe një mijë e një gjëra të tjera, por unë e them me bindje se nuk ka investim më të vlefshëm në jetë se të investosh për të ardhmen e fëmijës tënd, për të ardhmen e kombit tënd, dhe, e ardhmja e kombit tonë janë fëmijët, këta filiza të njomë të cilët pa patur asnjë faj po rriten larg atdheut të tyre, larg kushërinjve dhe të afërmve të tyre. Ndaj të dashur bashkatdhetarë që jetoni në emigrim, bashkohuni, bashkëpunoni për të ardhmen e fëmijëve tanë, për të ardhmen e kombit tonë. Është e drejta e çdo fëmije të lindur dhe të rritur në emigrim të dijë të flasë dhe të shkruajë, të njohë zakonet dhe traditat e kombit të tij ashtu si të gjithë bashkëmoshatarët e tij të cilët jetojnë në Shqipëri. Një komunitet sa më i lidhur të jetë mes bashkatdhëtarësh aq më i fortë dhe i sigurtë do të jetë edhe pse në dhe të huaj, gjithashtu edhe integrimi bëhet më i lehtë dhe pa shumë vështirësi duke qenë të bashkuar. Ne kemi shembullin më të mirë për tu ndjekur ARBËRESHËT tanë, të cilët ndër shekuj janë integruar më së miri por kurrë nuk kanë harruar apo lënë pas dore gjuhën, traditat dhe kulturën e atdheut tonë të dashur. Emigrimi ka ekzistuar dhe do të ekzistojë, por, duke qenë të bashkuar ne respektojmë veten tonë, respektojmë vendin nga kemi ardhur, kështu edhe vendi ku jetojmë e ka më të lehtë të respektojë dhe të identifikojë ne si një komunitet të bashkur dhe të vetë identifikuar me punë dhe me sakrificë. Shoqata “Besëlidhja” në Rovereto mirëpret në radhët e saj çdo individ apo familje që ka në zemër dashurinë për atdheun e tij dhe dëshirën e mirë për tu identifikuar me emrin më të bukur Shqiptar, cdo individ apo familje që ka dëshirë të kontribuojë sa do pak për komunitetin e tij për vëllezërit e tij bashkatdhetar, për të qenë të bashkuar, për të ruajtur dhe trasmetuar brezave të rinj, gjuhën, kulturën dhe traditën e bukur shqiptare, dashurinë për Shqipërinë tone te bukur dhe me shumë vlera. Përfitoj nga rasti të informoj komunitetin shqiptar me banim në Rovereto dhe përreth: Shoqata “Besëlidhja” mirëpret të gjithë bashkatdhetarët në ambientet e saj në rrugën “MOZART” nr.5, Rovereto TN. Për informacione mund të kontaktoni në numrat e telefonit: 00393208068719 dhe 00393271303858. Çdo ndihmë e juaja sado e vogël të jetë është një investim i rëndësishëm për të ardhmen e komunitetit tonë që jeton në Rovereto, është një investim me shumë vlerë për të ardhmen e fëmijëve tanë që po rriten në emigrim, larg atdheut të tyre të dashur, larg kushërinjve apo familjarëve të tyre.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR

Të gjithë e dimë se një ndër simbolet më të rëndësishme të një kombi është gjuha, e dimë gjithashtu se duke jetuar në dhe të huaj nuk është aspak e lehtë por jo e pamundur të ruhet dhe të trashëgohet ndër breza gjuha, kultura dhe tradita Unë si prind por edhe si mësuese e them me bindje se fëmijët shqiptarë që ndjekin së bashku kursin e gjuhës shqipe dhe që janë në vazhdimisht në kontakt me bashkëmoshatarë të tyre me të cilët flasin të njëjtën gjuhë e kanë shumë herë më të lehtë të mësojnë gjuhën shqipe, por edhe traditën, kulturën. Fëmija që ndjek kursin e gjuhës shqipe jo vetëm që mëson gjuhën por edhe muzikën, artin, traditën dhe kulturën shqiptare. Është bukur kur fëmijët vijnë nga qytete të ndryshme. Duke sjellë në klasë informacione të zonave të ndryshme, ata e kanë mundësinë të mësojnë dhe të shkëmbejnë informacione për Shqipërinë, Kosovën apo Maqëdoninë dhe për qytete të ndryshme nga vijnë. Sa më shumë mësojnë për atdheun e tyre, aq më të sigurt dhe krenarë ndihen në vendin ku jetojnë. Fëmija mëson se ka edhe ai një identitet, ka një histori dhe nuk është thjesht një fëmijë emigrant i lindur në Itali, por, është fëmijë shqiptar me gjuhë, traditë dhe kulturë ndër më të lashtat në botë. Duke u identifikuar si shqiptar që në fëmijëri gjithmonë rritet dashuria dhe dëshira për të njohur akoma më shumë vendin e të parëve të tij, dhe, pse jo, mund të kthehet dhe të kontribuojë për atdheun e tij.

SHOQËRIA ITALIANE NË ROVERETO E MIRËPRET DHE E PËRKRAH MËSIMIN E GJUHËS SHQIPE

Populli italian është popull artdashës dhe me kulturë. Për këtë, them me bindje se shoqëria italiane në Rovereto e mirëpret dhe e përkrah mësimin e gjuhës shqipe. Gjithmonë kemi patur dhe vazhdojmë të kemi mbështetjen e shoqërisë italiane, në gjetjen dhe shfrytëzimin e ambienteve të ndryshme për mësimdhënie. Bashkëpunimi me autoritetet vendase ka qenë mjaft frutdhënës në mbarëvajtjen e shoqatës dhe të shkollës. Shumë herë janë të pranishëm në takimet dhe në festat tona. Gjithmonë na presin dhe na ndihmojnë në probleme apo vështirësi të ndryshme. Këtu vlen për tu përmendur dhe për tu falenderuar nga ana jonë si komunitet, kryetarja e komunës në Rovereto, znj Giulia Robol e cila gjithmonë ka qenë e pranishme jo vetëm fizikisht por edhe me ndihmën e madhe që na ka dhënë me sigurimin e ambienteve për shkollën dhe për shoqatën. Me dt 20 Prill të këtij viti, shoqata jonë festoi inagurimin e selisë së re dhe 16 vjetorin e krijimit. Bashkëpunim me shumë vlera ka qenë dhe vazhdon të jetë bashkëpunimi me dy konsullatat tona në Milano (Shqipëri dhe Kosovë), me Qendrën e Botimeve për Diasporën, me FNAI (Federata Kombëtare e Shoqatave Shqiptare në Itali), me Lidhjen e Mësuesve Shqiptarë në Itali dhe së fundmi por jo me më pak rëndësi, me Lidhjen e Shkollave Shqipe në Itali. Dëshiroj të përshëndes dhe të falenderoj në emrin tim personal por edhe në emër të të gjithë grupit, oficeren e diasporës pranë Konsullatës së Përgjithshme të Republikës së Shqipërisë në Milano znj. Luljeta Çobanaj, Konsullin e Pergjithshëm të Kosovës z. Diamant Kastrati dhe kryetarin e Lidhjes së Shkollave Shqipe në Itali z. Dritan Mashi, për mbështetjen dhe ndihmën e madhe që na kanë dhënë me prezencën e tyre në festat dhe takimet tona dhe jo vetëm…Edhe bashkëpunimi me shoqatat shqiptare ka qenë mjaft i mirë dhe me vlera. Mundem të përmend shoqatën “AssoAlbania” në Asti, Piemonte ku ndër shkollat e tjera edhe ne ishim pjesëmarrës në konkursin e diturisë, Shoqata “Shqipet” me kryetar Klaudio Findiku kemi bashkëpunuar për aktivitete të ndryshme. Klaudio ka qenë një ndihmë mjaft e madhe edhe për ne si shoqatë. Kemi mardhënie shumë të mira me LSHASHI (Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë në Itali), e cila nxit dhe stimulon fëmijët në recitime në gjuhën shqipe, nëpërmjet konkursit të poezisë. Kemi bashkëpunim dhe shkëmbim eksperiencash me shoqatën “Nënë Tereza” në Trento, shkollën “Artur Lleshi” në Trento dhe Bolzano. me shkollën shqipe “Gjergj Fishta” në Levico Terme. Bashkëpunojmë me Associazzione “Acquila Albanese” në Arco, me shoqatën “Rinia” në Riva Del Garda, me shoqatën dhe shkollën shqipe “Zëri i Atdheut” në Montebelluno etj

MËSIMI PËRMES TEKNOLOGJISË, VËSHTIRËSITË NË MËSIMDHËNIE ME FËMIJËT MË DY GJUHËSI

Vështirësitë në mësimdhënie me fëmijët me dy gjuhësi janë jo të pakta. Ne si mësues për të lehtësuar të kuptuarit nga fëmijët shumë herë përdorim të dy gjuhët, por shikojmë që nga ana tjetër fëmijët mësojnë shpejt. Ndihmë e madhe për këtë janë edhe prindërit të cilët në shtëpi flasin me fëmijët në gjuhën shqipe. Në klasë përdorim video projektorin por pa lënë pas dore dërrasën dhe fletoret për të shkruar. Falë Qendrës së Botimeve për Diasporën dhe aplikacionit Albas e-libër kemi edhe librin Gjuha Shqipe dhë kultura shqiptare në variantin material (liber) dhe digjital, në mënyrë të tillë që nxënësit çfarë shikojnë dhe lexojnë në libër e dëgjojnë dhe e komentojnë të gjithë së bashku nëpërmjet aplikimit digjital. Njëkohësisht përdorim edhe aplikime të ndryshme si: Schoolme Education, WordWoll, G-Suite For Education, Kahoot etj, aplikacione të cilat janë të pasura me video, rebuse, lojra, pyetësorë etj…. Këto aplikacione e bëjnë më të lehtë mësimdhënien nga ana jonë si mësues dhe mësimnxënien dhe të kuptuarit nga fëmijët.

EFEKTI QË KA PASUR TE FËMIJËT NË RRITJEN E NDJENJËS PATRIOTIKE MËSIMI I GJUHËS SHQIPE

Shihet qartë që fëmijët që ndjekin shkollën për mësimin e gjuhës shqipe janë më të prirur në ruajtjen dhe përdorimin e simboleve, kulturës dhe traditave të kombit tonë. Këta filiza të bukur me shumë dashuri shpalosin flamurin tonë nëpër festat tona por edhe në festa italiane, me shumë dashuri mësojnë vjershat dhe këngët popullore, me shumë dashuri, përkushtim dhe vullnet mësojnë vallet tona të bukura. Këtë vit me fëmijët e shkollës është krijuar edhe grupi i valleve, ku një ndihmë shumë të madhe e jep edhe ish nxënësja e kësaj shkolle, tani edhe valltare e grupit të të rriturve, Alissa Shullazi, e cila punon me shumë fantazi, passion dhe dashuri. Alissa që e vogël me shumë dëshirë këndonte, vallzonte dhe recitonte në gjuhën shqipe, ka qënë gjithmonë një ndër nxënëset më të mira dhe më të përkushtuara. Tani Alissa është koreografe e grupit të fëmijëve dhe soliste në grupin e valleve për të rritur.

KUSH ËSHTË MËSUESJA DILA RRAPI ?

Jam Dila Rrapi, vij nga qyteti i Rrëshenit. Kam mbaruar studimet e larta në universitetin “Luigj Gurakuqi” në Shkodër, në Fakultetin e Shkencave të Edukimit, dega mësuesi për Ciklin e Ulët. Për rreth 10 vite kam punuar si mësuese informatike në gjimnazet e qyteteve Rrëshen – Rubik, mësuese në shkollën e mesme profesionale “Shën Jozefi Punëtor” në Rrëshen dhe si instruktore kompjuteri me anë të kurseve private për fëmijë dhe të rritur për qytetin e Rrëshenit dhe të zonave përreth ( pjesë e Qendrës Didaktike “IRISOFT”, me qendër në Tiranë, ku jepej edhe provimi për certifikimin ). Jam ndier e vlerësuar në të shumtën e rasteve nga rezultatet e nxënësve dhe të personave që kryenin kursin pranë qendrë që drejtoja në Rrëshen. Jam vlerësuar shumë nga dy profesorët e mi të Qendrës Didaktike “IRISOFT”, Genci Brahimaj dhe Esmeralda Tasho të cilët i falenderoj pa masë per ndihmën, përkrahjen, mbështetjen dhe kurajon që më kanë dhënë gjithmonë. Për motive familjare, kam emigruar në vitin 2008 në Rovereto TN ku vazhdoj të jetoj me familjen edhe sot. Me dt 30 Prill të vitit 2016 kam patur fatin të jap orën e parë të mësimit me nxënësit e kursit të gjuhës shqipe pranë shoqatës “Besëlidhja” në Rovereto TN. Pas një shkëputje prej shumë vitesh nga arsimi, ka qenë shumë emocionues rikthimi në ëndrrën time të realizuar me mjaft mund e sakrificë në vendin e lindjes, në mësimdhënie. Nuk ka gjë më të bukur për një mësues se sa te jetë i rrethuar nga zërat e ëmbël të fëmijëve. Cicërimat e dallëndysheve në klasë janë vetë jeta e mësuesit, për këtë falenderoj shumë të gjithë prindërit të cilët më kanë mbështetur, ndihmuar, përkrahur në misionin tim të bukur, falenderoj shumë prindërit të cilët prej 8 vitesh vazhdojnë të më besojnë fëmijët e tyre ketu ne Rovereto. Bashkëpunimi me prindërit ka qenë forca më e madhe për të ruajtur gjuhën shqipe, kulturën dhe traditën tonë të bukur Falenderoj shoqatën “Beselidhja” e cila më ka vlerësuar me stimuj të ndryshëm mirënjohjeje, jo vetëm kaq, por më ka mbështetur dhe ndihmuar në çdo hap të ecurisë së shkollës, të realizimit të programeve, të sigurimit të bazës materiale dhe të organizimit të ekskursioneve të ndryshme. Falenderoj edhe koleget e mia të cilat për 8 vite radhazi kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë forcë e madhe bashkëpunimi për të kontribuar së bashku në ruajtjen dhe trasmetimin e gjuhës, kulturës dhe traditës tonë të bukur. Së fundmi, por jo të fundit nga dashuria dhe respekti që kam për ta, dëshiroj të falenderoj me zemër kolegët e mi, Esmeralda Sadiku në shkollën “Artur Lleshi” në Bolzano, Eleni Spahiu në Merano, Irena Vuka dhe Dritan Mashi në shkollën “Gjergj Fishta” në Levico Terme TN, për mbështetjen, përkrahjen dhe ndihmën e madhe si nga ana profesionale, morale, por edhe për shkëmbimin e eksperiencave dhe bashkëpunimin mes kolegësh dhe shkollash. Faleminderit edhe ju i nderuar z. Sokol për intervistën, për respektin dhe durimin që keni treguar në drejtimin tim. Me respekt Dila Rrapi mësuese vullnetare pranë shoqatës “Besëlidhja” Rovereto TN, Itali.

GËZIM HIDRI, MJESHTRI I “QËNDISJES” SË MOZAIKUT

June 4, 2024 by s p

AVNI ALCANI/

Rreth vitit 2010 në mediat shqiptare u përhap lajmi i rikthimit të Gëzim Hidrit, mjeshtër i mozaikut, i cili kishte filluar një mozaik të madh, kushtuar miliarderit të madh rus, Roman Abramoviç. Lajmi ishte i bujshëm, pasi Abramoviçi në atë kohë ishte shumë i njohur, jo vetëm për pasuritë e tij kolosale që zotëronte, por dhe për faktin se ishte Presidenti i “Çelsit”, Klubit më të famshëm anglez të futbollit.

Emri “Gëzim Hidri” ishte shumë i dëgjuar për mua, pasi kisha njohur me këtë emër një djalë nga Librazhdi, por fytyra e këtij Gëzimi që shkruanin mediat nuk më përngjasonte me bashkëqytetarin tim. Gëzimi që kisha njohur unë ishte një djalosh simpatik me flokët të gjata e kaçurrela-kaçurella të dendura, si të futbollistit holandez Frank Rijkaard. Disa nga gazetat kishin rrëmuar thellë në biografinë e tij, duke dëshmuar se ai ishte nga Librazhdi. Nuk mund të mos e them se jam çuditur pa masë me bashkëqytetarin tim, si dhe për suksesin e tij. Brënda meje kisha dy ndjenja: e para, admirimin që ai ishte djalë nga Librazhdi dhe, e dyta, që kishte realizuar një mozaik të jashtëzakonshëm, kushtuar manjatit rus, Abramoviç.

Por kush është Gëzim Hidri dhe cili ka qenë rrugëtimi i tij në fushën e artit?

Gëzim Hidri lindi në qytetin e Librazhdit më 17 mars 1969. Shkollën 8-vjeçare e kreu në qytetin e lindjes. Që në moshë të vogël ai kishte filluar të vizatonte, duke rënë në sy të babait të tij, i cili ishte një mjeshtër i punimit të drurit. Babai e inkurajonte djalin e tij për ta zhvilluar më tej talentin në pikturë. Me mbarimin e shkollës 8-vjeçare, Gëzimi ndjek për katër vjet mësimet për pikturë pranë shkollës së mesme artistike “Onufri” në Elbasan. Pas përfundimit të saj, në vitin 1987 ndjek studimet e larta në Akedaminë e Arteve të Bukura në Tiranë, në degën e pikturës monumentale, nën drejtimin e pedagogëve Hasan Nallbani, Sali Shijaku dhe Gazmend Leka. Në shkurtin e vitit 1991 merr pjesë në grevën e urisë të qytetit të “Studenti”, për heqjen e emrit të diktatorit E. Hoxha nga Universiteti i Tiranës. Për këtë shkak ai përndiqet nga organet e ish Sigurimit të Shtetit dhe kjo e detyroi atë që, në vitin 1991, të arratisej në Greqi.

Në vendin fqinj fillon karrierën si piktor, skulptor dhe mozaikbërës. Ishte një prift grek ai i cili e ndihmoi dhe e bëri të njohur në vendin ku banonte. Ai i dha mundësinë e disa porosive (punimeve), që Gëzimi i realizoi me shumë sukses. Nga viti 1994 dhe deri në vitin 1998 ishte profesor në “Shkollën e Arteve Grama”, në specialitetet si skulpturë dhe arkitekturë, për përgatitjen e studentëve në universitet. Nga viti 1998-2000 punon pranë kompanisë “Lithos”, ku drejton punimet në profilin e mozaikut, me dekoracione dhe motive nga arti klasik i Greqisë së lashtë (antike).

Në vitin 2000 Gëzimi vendosi të emigrojë në Mbretërinë e Bashkuar (Angli), ku punoi për restaurimin dhe rinovimin e kishave ortodokse greke. Në Angli ai iu përkushtua edhe fushës së gdhendjes së mermerit dhe hapi atelienë e tij, të quajtur “Orbit Marble & Granit”.

Në vitin 2008, pas tetë vjetësh mërgimi në Angli, u rikthye në vendlindjen e tij, në Librazhd, dhe filloi të punonte mozaikë me gurët natyrorë të gjetura në brigjet e lumit Shkumbin. Fatmirësisht prurjet e lumit Shkumbin kanë gurë të ngjyrave të shumëllojshme dhe të mrekullueshme, të cilat janë një “minierë ari” për mozaiçistët. Fillimisht Gëzimi iu përkushtua tërësisht punës së mozaikut, duke rinisur portretin e Presidentit të Klubit anglez të futbollit “Çelsi”, Roman Abramoviç, i cili i ka përmasat: 1,40 m e gjate dhe 2,60 m e gjerë. Puna për këtë mozaik, kishte filluar në vitin 2006, kur ai ishte në Londër, por që nuk e përfundoi për shkak të largimit të tij. Portreti i Abramoviçit tërhoqi vemendjen e disa prej medjave kryesore të vendit, të cilat publikuan punën fantastike dhe të magjishme të Gëzimit, e cila ndërtohej dita-ditës, duke i ngjarë në mënyrë të mahnitshme Abramoviçit.

Një tjetrër sukses i Gëzimit ishte realizimi i Projektit të mozaikut “Flamuri i Marigosë”, kushtuar 100-Vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë Kombëtare. Mozaiku u realizua njëqind për qind me gurë të mbledhur në trevat e Librazhdit dhe u vendos në sheshin para Kuvendit të Shqipërisë, ku ndodhet edhe sot. Kur autiritetet e Bashkisë së Tiranës kërkuar që ta shpërblenin për “Flamurin”, mjeshtri Hidri iu përgjigj: “Flamurin për 100-Vjetorin e Pavarësisë ia dhurova kombit jo Bashkisë. Në momenti që unë e shes “Flamurin” s’jam më shqiptar, se kam shitur gjakun dhe sakrificen e atyre burrave të luftës, të mëndjes dhe të penës, për të ruajtur ADN-ë e shqiptarizmit”. Flamuri i tij, thotë Hidri, ruan një sekret: “Flamuri, është i gjithi i punuar me gurë, me mozaik. Është 2012 milimetra ose 2 metra e 012 centimetra gjatësia, 1200 milimetra gjerësia. Pra jemi në vitin 2012, i thonë 1200 muaj që plotësojnë një shekull dhe kështu, kam punuar në një realizim artistik dhe historik. Një flamur i pakufizuar në natyrën artistike dhe i lënë hapur për 100-vjetorin tjetër që kushdo skulptor që do të punojë mozaikun të bëjë përfundimin e tij. Valëvitja e tij do të jetë origjinale” (Gazeta “Telegraf”, datë 5 nëntor 2012).

Në vitin 2017 Gëzim Hidri hapi një ekspozitë personale në oborrin e Presidencës në Tiranë, me veprat e tij më të zgjedhura në mozaikë, gurë etj. Një vit më pas, në datat 14-18 shtator 2018, merr pjesë në Bienalen “Homo Faber” (Venecia), me një nga veprat e tij të artit në gur, duke përfaqësuar Shqipërin në këtë Bienale.

Në periferi të qytetit të Librazhdit Gëzim Hidri ka ndërtuar një atelie arti, që e ka kthyer në një biznes shumë të suksesshëm, në të cilën krijon veprat e tij të artit në pikturë, mozaikë dhe gdhëndje guri, si skulptura, vepra arti me gurë konglomerat, portrete, vazo, bazorelieve me figura dhe me motive të ndryshme etj. Veç veprave të mirëfillta artistike, ai krijon objekte arti që shërbejnë si aksesorë arkitektonike për ambienbte të brëndëshme e të jashtme banimi, si dyer dhe dritare dekorative, korniza guri, çezma monumentale guri, mure dekorative, tavolina guri, oxhaqe, lavamanë, shatërvanë, memoriale etj., duke u shërbyer me artin e tij qytetarëve librazhdas dhe më gjërë. Në një nga parqet më të reja të qytetit të Librazhdit, Gëzim Hidri ka realizuar një skulpturë parku në gur, e cila është një abstraksion i bukur artistik. Skulptura është e vendosur në ambientet e këtij parku.

Atelieja e tij, e cila është kthyer në një vënd të vizitueshëm, pret çdo ditë vizitorë të ndryshëm. Atë e kanë vizituar disa nga personalitetet më të larta të Shtetit shqiptar, personalitete nga diaspora, nga trevat shqiptare jashtë kufijve të atdheut, personalitete të huaja, si ambasadori amerikan, Aleksandër Arvizu, artistja e shquar shqiptare me famë botërore, Eliza Dushku etj.

Artisti Gëzim Hidri mban titullin “Mjeshtr i Madh”, i dhënë në vitin 2013 nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë, zoti Bujar Nishani.

$C:\Users\Avni\Desktop\Gezim Hidri\13707586_10202046140871653_1385527888600119805_n.jpg$ $C:\Users\Avni\Desktop\Gezim Hidri\42317170_10205313759160068_4009732444788883456_n.jpg$ $C:\Users\Avni\Desktop\Gezim Hidri\IMG_4465.jpg$ Mozaiku i Roman Abramoviçit Në Bienalen e Venecias Mozaiku i “Flamurit” në Tiranë

C:\Users\Avni\Desktop\Gezim Hidri\80791617_10207434576499176_1779508158796922880_n.jpg

C:\Users\Avni\Desktop\Gezim Hidri\196750426_10209426504576133_7676374999200932798_n.jpg

Skulpturë parku në qytetin e Librazhdit Shatërvani me mozaik

C:\Users\Avni\Desktop\Gezim Hidri\333648_1495002991623_1059806_o.jpg

C:\Users\Avni\Desktop\Gezim Hidri\280962_2721548854503_1720059413_o.jpg

Me aktoren Eliza Dushku Në Presidencë duke marrë titullin: “Mjeshtër i Madh”

JOURNAL DE LA CÔTE D’OR (1847) / RRËFIMI PËR ALI PASHË TEPELENËN — LETRA E 26 SHKURTIT 1806 QË FRANÇOIS POUQUEVILLE I DËRGOI BIBLIOTEKARIT PERSONAL TË NAPOLEON BONAPARTIT NGA JANINA, E CILA BOTOHET PËR HERË TË PARË NË GAZETËN TONË

June 4, 2024 by s p

François Charles Hugues Laurent Pouqueville / Louis Marie Madeleine Ripault / Ali Pashë Tepelena

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 3 Qershor 2024

“Journal de la Côte d’Or” ka botuar, të martën e 28 shtatorit 1847, në faqen n°3, letrën ekzkluzive të François Pouqueville (i emëruar asokohe nga Napoleon Bonaparti konsull i përgjithshmë pranë Ali Pashë Tepelenës) dërguar Louis Ripault, bibliotekarit personal të Bonapartit, në lidhje me Ali Pashë Tepelenën, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Në numrin tonë të fundit, duke raportuar për banketin e mbajtur në Fixin pas inaugurimit të statujës kushtuar Perandorit nga z. Noizot, shprehëm keqardhjen që nuk mundëm të riprodhonim dollinë e propozuar nga zoti gjeneral Boyer dhe që u mirëprit me ngrohtësi nga të gjithë të ftuarit. Më të lumtur sot, ne ofrojmë tekstin besnik për lexuesit tanë, të cilëve u kishim dhënë vetëm një ide të papërsosur :

“Zotërinj, dollia që kam nderin t’ju propozoj është për Mbretin!

Mbretit, çdo mendim i të cilit, çdo vigjilencë e të cilit i kushtohet lumturisë së vendit! Mbretit! mbrojtës i ndritur i arteve, i cili donte që i njëjti pallat të bashkonte të gjitha lavditë e Francës! Mbretit, më në fund, që e kuptoi aq mirë ndjenjën kombëtare, kur dërgoi me devotshmëri njërin nga djemtë e tij për të mbledhur në tokë të huaj eshtrat e njeriut të madh për nder të të cilit jemi mbledhur sot!

Për Mbretin !”

— Festa e Fixin-it ka bërë natyrshëm shumë njerëz të riprodhojnë një mori kujtimesh të ruajtura në mënyrë të devotshme të ngjarjeve që lidhen me lavdinë e perandorit. Mes gjallërisë së transporteve të manifestuara në solemnitetin e datës 19 (shtator), ne kthyem sytë pas me gëzim në kohën kur Franca nuk ishte i vetmi komb i prirur të entuziazmohej për triumfuesin e lumtur që e kishte ripërtërirë dhe e kishte vendosur mbi të gjithë popujt; dhe, me shikimin e këtij entuziazmi spontan të turmës, ne kujtuam se me çfarë brohoritje unanime u përshëndet emri i Napoleonit edhe në vendet më të largëta. Letra e mëposhtme, e cila nuk është botuar kurrë më parë dhe që gjendet me shumë autografe kureshtare për epokën e perandorisë në portofolin e një bashkëqytetari tonë, meriton të lexohet me mjaft interes.

***

Janinë, 26 shkurt 1806.

Zotëri,

Unë hyra në Shqipëri më 3 shkurt dhe më kishin paraprirë lajmet për fitoret e Shkëlqesisë së Tij perandorit tonë; nuk dija asgjë për ditën e lavdishme të Austerlitz-it. E bëra të njohur duke e përkthyer në greqisht, në Porto-Palermo, ku zbarkova, ishte pika e parë nga u përhap fama. Epirin e kalova deri në Xhixhë (Dzidza); Veziri Ali Pasha shkoi në këtë vend dhe në këtë takim të parë, ai e përqafoi Besierin (Bessières) si një mik të vjetër. Ai pyeti për shëndetin e Shkëlqesisë së Tij dhe u emocionua kur mori vesh për bëmat e mëdha të armëve të kësaj fushate. Ai e mori dhe e puthi pushkën që Bessières i paraqiti, duke thënë se donte ta përdorte për kauzën e Shkëlqesisë së Tij perandorit Napoleon, të cilin e quajti disa herë “perandori i mbinatyrshëm, zotëria i tij (1). Unë, shtoi ai, dhe dy djemtë e mi, jemi ushtarë të Bonapartit; Unë ia kushtoj djemtë e mi.”

Unë nuk do të hyj në detajet e misionit me të cilin jemi ngarkuar dhe ju do të miratoni heshtjen time. Muktar Pasha, duke marrë armët që i dërgoi perandori, i mbajti në kokë dhe tha : “Le t’i përdor në shërbim të tij! Vel Pasha pohoi të njëjtat ndjenja dhe tha “se Perandori Napoleon, zoti i tij, nuk do të kishte kurrë një ushtar më besnik.”

Ja tani disa detaje mbi ndjenjat e veçanta të vezirit. Kohët e fundit ai mbante një portret të perandorit në mes të oborrit të tij të mbledhur; pasi u mendua, foli : “Pse nuk jam unë vëllai yt”, tha ai, “kur duhet të kem fenë tënde!” Më pas, duke u kthyer nga djemtë e tij : “Ja një portret që duhet ta keni gjithmonë para syve, për të imituar Bonapartin. Është jeta e këtij njeriu që ne duhet të studiojmë, dhe jo romanet tuaja greke, as librat tuaj. Imitoni vetëpërmbajtjen, maturinë dhe aktivitetin e tij.” Këto janë fjalët e Ali Pashës, fjalë që i dinë të gjithë. Sa i përket fesë së tij, ai thotë se është profet në vendin e tij dhe kjo e bën të qeshë.

Ali Pasha është një burrë 56-vjeçar, i fortë, vigan, mjekër të bardhë, me fytyrë të plotë, me trup atletik. Për të përdorur shprehjen e grekëve vendas, ai u hedh mjaltë fjalëve të tij. Ai fle maksimumi tre ose katër orë dhe e shfrytëzon kohën e tij për punë. Shëtitjet, gjuetitë apo udhëtimet e tij kanë gjithmonë biznesin si qëllim. Ai hyn në detajet më të vogla të brendshme. Bessières ishte njeriu që u mor me të dhe shpresoj të vazhdoj me sukses. Pres të vrapoj, sepse ai vazhdimisht udhëton, dhe kjo përshtatet në mënyrë të përkryer me vizionin tim.

Shqiptarët janë një racë burrash të ndarë në Evropë dhe do t’ju skicoj, kur të njoh më ngushtë zakonet e tyre, sepse nuk dua t’ju jap asgjë veç gjërave pozitive. Edhe unë do ta përshkruaj gjithë këtë vend dhe do të kërkoj miqësinë tuaj, për t’u rishfaqur në Paris, kur të kem shteruar plumbin e lapsit tim; duhet kohë. Ka shumë medalje dhe antikitete në vend dhe topografia e tij nuk ekziston askund. Kujtimet në të cilat kam shkruar vëllimin tim të tretë ishin të paplota.

Ali Pasha sapo ka përfunduar pushtimin e vendit të tij, dhe atij i ka mbetur vetëm Gjirokastra për të nënshtruar. Marrja e Sulit ishte për këtë vezir baza e pushtetit të tij. Në kohët e lashta kjo luftë do të kishte merituar këngët e gjysmëperëndive dhe ju siguroj se ajo u sjell po aq nder të mundurve sa fitimtarëve. Do të jetë një nga episodet më të bukura të udhëtimit tim në Shqipëri.

Rusët kanë vetëm partizanë të shpërndarë nëpër Shqipëri dhe ata janë të stërvitur në shtatë ishujt; por grekët e urrejnë çdo qeveri për të vetmen arsye se ajo kufizon shpirtin e tyre kryengritës. Është e vërtetë se rusët janë hajdutë dhe barbarë, morali i ashpër i të cilëve bie ndesh me atë të grekëve.

Lidhur me gjendjen shpirtërore të shqetësuar të grekëve, Ali Pasha i le të veprojnë. I këndojnë, e shajnë me sarkazëm dhe ai qesh duke thënë : “Janë grekë.” Peshkopi i Artës u ankua për disa satira që bredhin në vend dhe që drejtoheshin kundër tij; pashai i tha : “Epo! peshkopi im i dashur, ne duhet t’i lëmë njerëzit e letrave të përdorin privilegjin e tyre; Unë përdor shpatën time; ju, vini në praktikë Ungjijtë tuaj.” Më pas, ai thirri disa burra që i kënduan në banesën e tij marrjen e Sulit, një himn në të cilin lartësohet bujaria e suliotëve që iu përkushtuan vendit të tyre. Kjo ka të drejtë t’ju duket e çuditshme te një vezir; por Ali Pasha është një personazh shumë i habitshëm. Nuk do t’jua paraqes ushtrimin : nuk i lejon turqit t’i mërzitin grekët dhe ata jetojnë në një harmoni mjaft të mirë.

Rusët, tek të cilët do të kthehem sërish, e kanë humbur besueshmërinë në vend. Sëmundjet i shkatërrojnë në detaje. Forca e tyre efektive, në rastin e transportimit jashtë shtatë ishujve, është tetë mijë burra; Ata kanë, përveç kësaj, 1500 grekë shqiptarë. E tillë është ushtria e ekzagjeruar dhe unë garantoj vërtetësinë e pohimit tim.

Unë sapo e kam parë vendin dhe tashmë kam një ide të shkurtër të asaj që është. Do të jetë një kënaqësi e madhe për mua ta diskutoj këtë me ju në pjesën e mbetur të korrespondencës sime. I flas një shërbëtori besnik të Madhërisë së Tij dhe për këtë arsye i shpjegoj të gjitha këto gjëra. Ju lutem, i dashur Ripault (2), vazhdoni miqësinë tuaj me mua dhe ji i bindur se i kushtoj një vlerë shumë të lartë.

Siguroni zonjën Ripault për respektin tim dhe këtë njeri të mirë z. Bézanger (3), i cili ju do me kaq dashamirësi.

Me respekt dhe dashamirësi,

Zotëri,

Shërbëtori dhe miku juaj i devotshëm.

(Nënshkruar) POUQUEVILLE

(1) Këtu dhe më poshtë, të gjitha fjalëve të nënvizuara paraprihen nga teksti greqisht që riprodhon fjalët e vezirit Ali-Pasha.

(2) Atëherë bibliotekar i Napoleonit që nga viti 1801.

(3) Sekretar i z. Ripault.

10 Qershori, 1878 – THEMELIMI I LIDHJES SHQIPTARE TË PRIZRENIT

June 4, 2024 by s p

“Por sot, Shqypni, pa m’thuej si je?/

Nga Frank Shkreli/

Ndoshta më shumë për t’i bërë qejfin vetes, ashtu si në të kaluarën, përpiqem të kujtoj në mënyrën më modeste, data dhe personalitete nga historia kombëtare e shqiptarëve, sidomos personat dhe datat historike, nga të cilat shqiptarët edhe sot mund të marrin shembull e mësim, në përballimin me aktualitetin e sotëm politik në trojet shqiptare. Frank Shkreli – Mësimet nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit për aktualitetin politik mbarë shqiptar: A ekziston më “Besa Shqiptare”? | Gazeta Telegraf

Sivjet, në kujtim të Kuvendit Kombëtar të Prizrenit ose Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, mbledhur në Prizren më 10 qershor, 1878, tri ditë para se të fillonte punimet Kongresi famëkeq i Berlinit, po sjell në kujtesë poemën patriotike, “O moj Shqypni”, një poezi e shkruar nga Pashko Vasë Shkodrani, rreth viteve 1878–1880.

Sot, e kësaj dite, kjo poemë patriotike, por njëkohësisht, kritike dhe historike e Pashko Vasës, konsiderohet si një prej botimeve më të rëndësishme të viteve të Lidhjes së Prizrenit, me një ndikim mjaft të gjërë në Rilindjen kombëtare të shqiptarëve në atë kohë dhe si njëra prej veprave më të rëndësishme të letërsisë shqipe, në përgjithësi. Thuhet se Vaso Pashë Shkodrani e kishte shkruar këtë vjershë gjatë themelimit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit – si organizata e vetme shqiptare – që kishte marrë përsipër bashkimin e të gjithë shqiptarëve për të mbrojtur terësinë e trojeve shqiptare dhe interesat kombëtare të gjithë shqiptarëve pa dallim feje a krahine.

Poema e Vaso Pashës, “Moj Shqypni”, edhe sot simbolizon dhe motivon shqiptarët për bashkim e atdhedashuri dhe, njëkohësisht, frymëzon të gjithë shqiptarët e ndershëm, që të mbrojnë edhe sot interesat dhe të drejtat e të gjithë shqiptarëve, anë e mbanë trojeve kombëtare në Ballkanin Perëndimor, lënë amanet nga gjyshërit dhe stërgjyshërit.

Me shpresën e pa shpresë se kjo poemë e Vaso Pashës, do të frymëzojë sadopak ata që kanë sot në dorë punët e shqiptarëve, që të reflektojnë në këtë përvjetor të kësaj date historike – themelimit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit – si një rast që të pakën për një ditë klasa politike aktuale të shpalosi një ndërgjegje më të pastër kombëtare: Për një bashkim e qëllim, duke “lidhur besën shqiptare dhe duke u betuar”, për mbrojtjen e trojeve dhe të interesave kombëtare të gjithë shqiptarëve, në përgjithësi, dhe pa dallim.

“Por sot, Shqypni, pa m’thuej si je?”

MOJ SHQYPNI

O moj Shqypni, e mjera Shqypni,

Kush te ka qitë me krye n’hi?

Ti ke pas kenë një zojë e randë,

Burrat e dheut të thirrshin nanë.

Ke pasë shumë t’mira e begati,

Me varza t’bukura e me djelm t’ri,

Gja e vend shumë, ara e bashtina,

Me armë të bardha, me pushkë ltina,

Me burra trima, me gra të dlira;

Ti ndër gjith shoqet ke kenë ma e mira.

Kur kriste pushka si me shkrep moti,

Zogu i shqyptarit gjithmonë i zoti

Ka kenë për luftë e n’luftë ka dekun

E dhunë mbrapa kurr s’i mbetun.

Kur ka lidhë besën burri i Shqypnisë,

I ka shti dridhën gjithë Rumelisë;

Ndër lufta t’rrebta gjithëkund ka ra,

Me faqe t’bardhë gjithmonë asht da.

Por sot, Shqypni, pa m’thuej si je?

Po sikur lisi i rrxuem përdhe,

Shkon bota sipri, me kambë, të shklet

E nji fjalë t’ambël askush s’ta flet.

Si mal me borë, si fushë me lule

Ke pas qenë veshun, sot je me crule,

E s’të ka mbetun as em’n as besë;

Vet e ke prishun për faqe t’zezë.

Shqyptar’, me vllazën jeni tuj u vra,

Ndër nji qind ceta jeni shpërnda;

Ca thone kam fè ca thonë kam din;

Njeni:”jam turk”, tjetri:”latin”

Do thonë: “Jam grek”, “shkje”-disa tjerë,

Por jemi vllazën t’gjith more t’mjerë!

Priftnit e hoxhët ju kanë hutue,

Për me ju damun me ju vorfnue!

Vjen njeri i huej e ju rri n’votër,

Me ju turpnue me grue e motër,

E për sa pare qi do t’fitoni,

Besën e t’parëve t’gjith e harroni,

Baheni robt e njerit t’huej,

Qi nuk ka gjuhën dhe gjakun tuej.

Qani ju shpata e ju dyfeqe,

Shqiptari u zu si zog ndër leqe!

Qani ju trima bashkë me ne,

Se ra Shqypnia me faqe n’dhe!

E s’i ka mbetun as bukë as mish,

As zjarm në votër, as dritë, as pishë;

As gjak në faqe, as nder ndër shokë,

Por asht rrëxue e bamun trokë!

Mblidhniu ju varza, mblidhniu ju gra,

M’ata sy t’bukur q’dini me qa,

Eni t’vajtojmë Shqypninë e mjerë,

Qi mbet’ e shkretë pa em’n, pa nder;

Ka mbet e vejë si grue pa burrë,

Ka mbet si nanë, qi s’pat djalë kurrë!

Kujt i ban zemra m’e e lan’ me dekë

Kët farë trimneshe, qi sot asht mekë?

Këtë nanë të dashtun a do ta lamë,

Qi njeri i huej ta shklasë me kambë?

Nuk, nuk! Këtë marrè askush s’e do

Këtë faqe t’zezë gjithkush e dro!

Para se t’hupet kështu Shqypnia,

Me pushkë n’dorë le t’desë trimnia!

Coniu, shqyptarë, prej gjumit çoniu,

Të gjithë si vllazën n’nji besë shtërngoniu,

E mos shikoni kisha e xhamia:

Feja e shqyptarit asht shqyptaria!

Qysh prej Tivarit deri n’Prevezë,

Gjithkund lshon dielli vap’edhe rrezë,

Asht tok’ e jona, prind na e kanë lanë

Kush mos na e preki, se desim t’tanë

Të desim si burrat që vdiqnë motit

Edhe mos marrohna përpara zotit.

Poezi nga Vaso Pasha

NË ERENKOJ VINTE ERA SAMI

June 4, 2024 by s p

Feti Mehdiu

Montreal/

Në 120 vjetorin e vdekjes së Sami Frashërit

Me 18 qershor 2024 është 120 vjetori i vdekjes së Sami Frashërit. Qershori i vitit 1978 ishte jubileu i 100 vjetorit të LShP, për të cilën Samiu kishte investuar shumë mund, që kjo Lidhje të jetë e qëndrueshme me fqinjët e popullit shqiptar, në Ballkan.* Deri sa isha në Institutin e Historisë, (viti 1973-74), u njoftova me kontributet e Sami Frashërit në gjuhën turke të periudhës Osmane. Në vitin 1977, mora Ftesën për Simpoziumin Ndërkombëtarë 100-vjetori I LSHP, dhe paraqita temën: LIDHJA SHQIPTARE E PRIZRENIT NË gazetën TERCÜMAN-i ŞARK. Këtë gazetë e kishte themaluar Sami Frashëri. Nuk më ka shkuar mendja se Sami Frashëri do të më ngjitet si këmisha e lagur për trupi dhe të më përcjellë deri sot.

Për Sami Frashërin kam ditë fare pak. E dija se ishte Liksikografi më i madh Ballkanit, se ishte autor i Abetares dhe alfabetit të Stambollit,Kamusu-la`alam… , por për GAZETËN TERCÜMAN-i-ŞARK, sapo kisha dëgjuar dhe ky ishte shkaku që ia mësyna Stambollit. Duhej shfrytëzuar Gazeta, burimisht, e kjo gjendej vetëm në Stamboll. Përkundër gjendjes shëndetsore jo të mire në familje, fal mbështetjes së familjes udhëtova për Stamboll dhe qëndrova dy javë.

Në Bibliotekën e qytetit BELEDIYE KÜTÜPHANESI, në Beyazit, përveç gazetës që kërkoja, gjeta edhe gazetën tjetër TERCÜMAN-i HAKIKAT, ku Samiu shprehte shqetsimet e opinionit shqiptar në rrethanat aktuale. Polemizonte me shtypin grek, me gazetën Neologos, për të prezentuar realitetin e popullit shqiptarë dhe peripetitë që përjetonte ky populli në prag të shpërbërjes së sulltanatit Osman. Popullit shqiptar, nga katër shtete shqiptare-Vilajete, i kanosej rreziku për zhbërja nga intrigat e fqinjëve të shqiptarëve, me argatët e tyre.* Qëndroja te halla Zëmyle, në Shirinevlerprej nga udhtimi deri në Bibliotekë më zgjaste një orë deri në dy orë, por ia dola që nga këto dy Gazeta të përshkruaj artikujt ku trajtohej çështja konkrete për të cilën kisha shkuar.

Këtë kontribut e prezentova në KONFERENCËN SHKENCORE për 100-vjetorin e Lidhje SHqiptare të Prizrenit, 1978 dhe në vitin 1981 u botua në vëllimin PUNIMET E KONFERENCËS LSHP, vëllimi për histori, që e botoi ASHAK. Është edhe në veprën REFLEKTIME TË LUFTËS SË SHQIPTARËVE PËR PAVARËSI – në burime orientale, Prishtinë, 2012. Gjatë atij qëndrimi e takoja zotëri Tahir Kolgjinin, të cilin e kisha njohur më parë, por tani, nga ai mësova edhe më gjërësisht për jetën dhe historinë e Sami Frashërit. Më dha një pasqyrë konkrete ku kishte jetuar dhe kishte ndërruar jetë Sami Frashëri, për fundjetën e Sami Frashërit, si edhe për vorrimin e tij në Eren Köy.

Zotëri Kolgjini më siguroi edhe enciklopedinë 6-vëllimshe, Kamusu-l-a`lam, të Sami Frashërit, me anë të atij mikut Ibrahim, në Sahafçılar.

Samiu ka jetuar në Eren Köy – një lagje e Stambollit, ndërmjet Göztepe dhe Çatallçeşme, përtej BOSFORIT. Aty ka ndërruar jetë, me 18 qershor të viti 1904 dhe aty është i vorrosur.

E dava mendjen ta vizitoj vendin ku prehet trupi i kolosit Sami. Kalova Bosforin dhe drejt në Eren Köy. I gjeta varrezat, por nuk ia dola të gjejë vorrin e Sami Frashërit. Ato vite në Stamboll ishte situatë e trazuar, me rreziqe dhe pasi që kushërini im Rushani, ma kishte tërheq vërejtjen, mos ec shumë nëpër Stambull – nga Biblioteka ec në shtëpi.

Mund të ballafaqohesh me provokim: I majt a i djathtë? Nuk ke kohë të përgjigjesh në kso rastesh.

U ktheva, pa vizituar Samiun, por e ndjeja erën e Sami Frashërit, prandaj i kushtova poezinë:

KJO NUK MJAFTON…. e di! E di…*

Takimi me mbesën e Sami Frashërit – Samijen

Në Simpoziumin e tretë: III.Miletlerarası Turkoloji Kongresi, në Stamboll, në vitin 1979 shkova me kumtesën: SAMI FRASHËRI NË literaturën serbokroate(SIRPHIRVAT LİTERATÜRÜNDE SAMİ FRAŞERİ, që u botua në revistën Çevren, nr. 35, 1982, Priştine.

Samije Oz, e kishte parë programin e Simpoziumit dhe kishte ardhë të prezentojë kur prezentohet gjyshi i saj. Pasi prezentova referatin, m`u afrua dhe u përshëndetëm.

Ishte një takim i shkurtër, gjatë pushimit të shkurtër ndërmjet seancave, por mbresëlënës dhe jetëgjatë në kujtesën time.

Një zojë rreth të 60-tave, elegante, shumë e qartë në bisedë – sado që komunikuam në gjuhen turke. U shpreh me respect e mirënjohje për sa dëgjoi referatin tim, në gjuhen turke. Për aq kohë sa patëm këmbyem mendime të vlefshme.

Më tha se në familje të vet kishte edhe shkrime tjera të gjyshit Sami.

Kur ia përshkrova përpjekjen time që ta vizitoja vorrin e Sami Frashërit, u mallëngjy dhe nuk bëri asnjë koment. Por duke u përshëndetur më shtrëngoi dorën dhe, shtoi: herën tjetër inshallah do të keshë mundësi ta vizitosh.

Këmbyem adresat dhe u ndamë.

Kaq ishte takimi im me z.Samiye Öz.

Edhe sot ndihem krenarë dhe jam i nderuar që prezentimin tim për Sami Frashërin në vitin 1979, e ka përcjellë me kurreshtje e respekt mbesa e kolosit SAMI – zonja Samiye Öz.

KJO NUK MJAFTON…. e di! E di…

Vitet si ditë kalojnë

E pas jush ec historia

Varret tuaja, pas një shekulli

Në heshtje dëshmojnë

Amanet të qartë përçojnë.

Varret tuaja

Mburrja jonë

Vuajtjet tuaja

Festa jonë…

***

Përvjetor të madh festojmë

Me emrin Tuaj përpara marshojmë.

Stamboll-Eren Köy, 1978

(Feti Mehdiu, Në detin e brengave, Prishtinë, 2019, f. 89.)

Photo: wikidata.org