• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Citizens, not the state, will enforce the Texas Anti-Abortion Law

September 16, 2021 by s p

Despite not having a high profile in the anti-abortion movement, Jonathan Mitchell developed and promoted the legal approach of the Texas abortion law. A few years earlier he helped write major portions of the Texas abortion bill that was rejected by the Supreme Court in 2016. Mitchell who was the Texas state government’s top appeals court lawyer was called out then for his attempt to structure the law in a way that would prevent judicial action to block it. Last month a new Texas legislation that practically bans abortion in the state was allowed to go into effect by the Supreme Court’s majority. Notable the Court’s decision did not address the law’s constitutionality.

The legislative structure that Mr. Mitchell has conceived here is built around deputizing ordinary citizens to enforce it rather than the state. Critics say that Mr. Mitchell is gaming the judicial system through a legislative procedure since the law is deliberately devised to make it much more difficult for the courts to stop it by evading judicial review. The new Texas law represents a new iteration of the anti-abortion campaign, one that’s not based on principles, according to reports.

Mr. Mitchell briefly addressed his work in a statement. “The political branches have been too willing to cede control of constitutional interpretation to the federal judiciary, but there are ways to counter the judiciary’s constitutional pronouncements, and Texas has shown that the states need not adopt a posture of learned helplessness in response to questionable or unconstitutional court rulings.” Mitchell has written a law review article pointing at the legal vulnerabilities at the state level resulting in challenges in the court. This article set out the approach that he would go on to use in the municipal ordinances across Texas and then in the 2021 state law: helping states protect themselves from judicial review by delegating enforcement authority to private citizens. In a largely procedural ruling last month, the Supreme Court declined to block the Texas law, emphasizing that it was not ruling on its constitutionality.

The Texas abortion law, known as Senate Bill 8, amounts to a nearly complete ban on abortion in the state. It prohibits most abortions after about six weeks of pregnancy and makes no exceptions for pregnancies resulting from incest or rape. Citizens, not the state, will enforce the law. The law effectively deputizes ordinary citizens — including those from outside Texas — allowing them to sue clinics, health providers, doctors, staff and even a patient’s driver to become potential defendants for violating the law. It awards them at least $10,000 per illegal abortion if they are successful.
The persistence of the anti-abortion movement has shifted from focusing on stacking the courts with anti-abortion judges to a willingness to embrace unconventional approaches to further erode the right to abortion. The novel approach conceptualized by Mitchell hinges on civil enforcement while the state itself is being prohibited from enforcing it purposely structured to largely evade liability which was the intention from the start of the legislation’s adoptions in municipalities across Texas.

Mr. Mitchell runs a one-person law firm since 2018 after efforts by the Trump administration to bring him onboard proved unsuccessful.

News Report Summary by Rafaela Prifti

Filed Under: Analiza Tagged With: Rafaela Prifti

MBROJTJA EVROPIANE DHE BOTA E DJESHME

September 16, 2021 by s p

Nga DANILO TAINO

Sa gjasë ka që Bashkimi Evropian do t’arrijë të na japë një politikë serioze të përbashkët të Mbrojtjes? Atë autonomi strategjike për të cilën flet Emmanuel Macron e që nga pak të gjithë e quajnë të domosdoshme? Mbas tërheqjes tronditëse të Joe Biden-it nga Afganistani, çështja ka brofur në krye të përparësive politike evropiane, sëpaku për çastin. Vështirësitë për të krijuar një Mbrojtje të përbashkët  janë të shumta e të rrënjosura. Është njëra shpesh e nënvleftësuar: shumica e qytetarëve evropianë nuk don t’i a dijë. Të rritur në paqe e në demokraci, të mbrojtur nga shqyti i NATO-s, më së shumti amerikan, duket se nuk kanë kuptuar se bota ka ndryshuar, është bërë më e rrezikëshme. Që është kthyer shemëria agresive  mes fuqive, e ngjajshme me atë të gjysmës së parë të Nëntëqindit, akoma më komplekse se ajo ndërmjet SHBA dhe BRSS gjatë luftës së ftohtë.

Një hulumtim serioz të opinionit më të fundit mbi qëndrimin e evropianëve sa i përket Mbrojtjes e ka kryer Pew Research Center në fillim të vitit 2020. Në përgjithësi kishte rënë besimi në NATO-n, më të shumtën për shkak të politikës së America First të Donald Trump-it: për shembull nga 60 në 49 % në Francë, nga 67 në 57 % në Gjermani nga 2017 në 2019 (ndërsa n’Itali ishte shtuar me 3 %, 60 % në të njëjtën periudhë). Por ajo që është interesante për të kuptuar nëse opinionet publikë evropianë janë të gatshëm  për të marrë përsipër Mbrojtjen është e dhëna që ka të bëjë me Nenin Pesë të NATO-s, simbas të cilit antarët e konsiderojnë sulmin kundër një Vendi t’aleancës si sulm kundër vetë atyre, pra duhet të ndërhyjnë në anën e tij. Pyetjes nëse Vëndi tyre do të duhej të mbronte një aleat të NATO-s të sulmuar ushtarakisht nga Rusia, 66 % të italianëve i përgjigjej jo. Përgjigje johenike edhe nga 60 % e gjermanëve, nga 53 % e francezëve, nga 56 % e spanjollëve. Të vetmit evropianë, në shumicë në dobi të ndërhyrjes, ishin hollandezët, britanikët dhe lituanët. Por pelivançe 75 % e italianëve mendonin se në rastin e një sulmi rus Shtetet e Bashkuara do të kishin ndërhyrë. I njëjti mendim për 72 % të spanjollëve, 63 % të gjermanëve, 57 % të francezëve. Mundet që rasti i Afganistanit të sqarojë pak realitetin. Por përshtypja është që shumica e evropianëve kujton se jeton ende në botën e djeshme. E kuptueshme. Për fat të keq nuk është kështu.

“Corriere della Sera”, 8 shtator 2021  Përktheu Eugjen Merlika

Filed Under: Analiza Tagged With: Eugjen Merlika, Europa

11 SHTATORI : SHENJAT E TEPOSHTES AMERIKANE

September 16, 2021 by s p

Nga ANTONIO POLITO

Ushtari I fundit sovjetik, gjenerali Boris Gromov, la Afganistanin më 15 shkurt 1989. Muri I Berlinit u shemb në nëndor, nëntë muaj mbrapa. BRSS u shkri në Krishtlindjen 1991. Perandoria komuniste nuk i mbijetoi thyerjes në Kabul. Fundi i perandorisë britanike – ka kujtuar së fundi  historiani Niall Ferguson – filloi mbas një krize financiare dhe një pandemie rrënuese, gripit spanjoll të viteve 1918 – 1919. Shtetet e Bashkuara, në një hapësirë kohe të krahasueshme, kanë njohur njërën dhe tjetrën. 

Paralele historike tronditëse po nxjerrin në dritë në këto javë profecitë e “teposhtes amerikane”. Shumë besojnë se Dymija nuk do të jetë si Nëntëqinda, “shekulli amerikan”. Nga ana tjetër të gjitha perandoritë shpejt a vonë mbarojnë, në mos për tjetër  për “overstretch” e tyre, pra për zgjatjen e tepërt, pa patur më burime ekonomike dhe ushtarake të mjaftueshme për të kontrolluar hapësirën e madhe të botës mbi të cilën shtrijnë interesat e tyre. Nga pikpamja ushtarake Amerika nuk ka ende rivalë; por, ushtarët e saj, qindra mijra,  janë të pranishëm në 150 Vënde. Nga pikpamja ekonomike  kriza e 2007-08 ka bindur Kinën dhe botën se mbreti është lakuriq: turbo-kapitalizmi anglosakson, deri atëherë i shkërbyer gjithandej (edhe në Pekin), nuk është i pandalshëm, madje mund të eksportojë krizat e saj. Shënjat e teposhtes me një fjalë janë. Por duhet të themi: pasardhësve vendimi i vështirë.

Më shumë se fatet e Shteteve të Bashkuara, në fakt ne evropianëve duhet të na interesojnë fatet e botës që do të vijë “mbas” SHBA. Pyetja e vërtetë që ka të bëjë me ne nuk është nëse jemi të pranishëm në rënien e perandorisë amerikane, të paralajmëruar nga Paul Kennedy që nga fundi i viteve tetëdhjetë, gjë për të cilën është më se e ligjëshme të kemi dyshime, por më mirë nëse Amerika është ende “kombi i domosdoshëm”. Nëse pra bota mund të shpresojë në një rend thelbësisht paqësor e të begatë, e njëherësh të karakterizuar nga zgjerimi i lirisë, i të drejtave njerëzore dhe i demokracisë, pa udhëheqjen e Shteteve të Bashkuara.

Qe Madeleine Albright, ndoshta e fundit Sekretare e madhe e Shtetit amerikan, që përdori përcaktimin e “kombit të domosdoshëm”, mbas rastit të fundit në të cilin SHBA kanë pranuar të bëjnë “luftën e të tjerëve”: ndërhyrja e 1999 kundër Sërbisë në mbrojtje të Kosovës. Ishte ideja e Shteteve të Bashkuara sigurues të qëndrueshmërisë ndërkombëtare, si e vetmja mbifuqi e mbetur. Por ishte edhe një riformulim i parimit të “jashtzakonshmërisë amerikane”, bindja se ai komb ka një detyrë të veçantë kundrejt gjithë botës, sepse të veçanta janë vlerat që përfaqëson. Kjo teori është ndërpretuar shpesh si një shfaqje e thjeshtë e imperializmit. Megjithatë ndjenja e të pasurit të një misioni mbarë botëror i ka bashkuar në histori të gjithë kombet e lindura nga një revolucion: nga BRSS tek Franca, tek Britania e Madhe.   

Që atëherë, ndoshta në vazhdim të 11 shtatorit, Shtetet e Bashkuara kanë vazhduar në një përzgjedhje gjithënjë e më të ngushtë të interesave të tyre kombëtare. Dy luftërat n’Afganistan dhe n’Irak janë njohur si “luftëra amerikane”, edhe se të veshura me arsye morale e zotimesh të “nation building”. Që nga Obama, më pas me ashpërsinë e Trump-it, e së fundi me sinqeritetin befasues të Biden-it, arriti lajmi që Amerika tërhiqej nga fushat e betejave ku mendonte se kishte sendërtuar qëllimin e saj parësor: të kapte Bin Ladenin e të shkatërronte Al Qaedën n’ Afganistan. Të nxirrte jashtë ndeshjen me skajshmërinë islamike në Irak, të çonte pra terrenin e betejave larg truallit kombëtar, duke pranuar të humbiste ushtarë për të shpëtuar civilë. Në fund të fundit kjo ka ndodhur. Tashmë shkëmbimi nuk është më i nevojshëm, prej njëzet vitesh terrorizmi nuk godet më Amerikën, pra kthehemi në shtëpi.

Është e mundëshme që goditja e 11 shtatorit të ketë qënë vendimtare për t’i dhënë fund idesë së “kombit të domosdoshëm”. Pyetja e parë që bënë amerikanët atë të martë qe: “Përse na urrejnë kaq shumë?” Përgjigja, me kalimin e kohës, duhej t’ishte zorile një prirje për t’u zotuar më pak në botë, për të hequr dorë nga roli i viganit që vërtitet duke shtrënguar në një dorë një karrotë e në tjetrën një shkop me xhunga. Me kalimin e kohës përgjigja qe: secili të bëjë për veten. Nëse befason ndryshimi ndërmjet premtimit të Biden-it në fushatën zgjedhore mbi ngritjen e rolit ndërkombëtar të SHBA dhe së vërtetës së qëndrimit të tij faktik që në rastin e parë, nuk befason drejtimi i ecjes që mbetet ai i njëjti i para-ardhësve të tij: sjellja në shtëpi e ushtarëve.

Megjithatë, edhe pse mund të duket një kundërthënie, mbarimi i një lufte nuk do të thotë detyrimisht fillimi i një paqeje. Për shembull n’Afganistan prej kohësh nuk kishte luftë, ndërsa mbas tërheqjes amerikane rifilloi me fitoren talebane e betejën e Panshirit. Veç asaj zbrazësia strategjike e lënë nga SHBA do të mbushet. Saigoni ra në pranverën e 1975, duke shënuar humbjen më përvëluese të viganit amerikan n’Azi: katër vjet më pas Bashkimi Sovjetik u ndje kaq i sigurtë në vetvete sa që mësyu Afganistanin, duke i dhënë fund fazës paqësore të uljes së tensionit ndërmjet Lindjes e Perëndimit. Ndërsa Obama vinte në jetë strategjinë e “leading from behind”, një mëtim i qeverisjes së botës nga ulësja e mbrapme, Putini ndërhyri në Ukrainë dhe në Siri. E mund të jemi të sigurtë se tani, mbas Afganistanit, kombëtarizmi kinez do të ndjehet më i fuqishëm e më guximtar.

Nga ana tjetër, provën që bota nuk është aspak m’e sigurtë pa xhandarin amerikan, e patëm pikërisht në Kabul në këto ditë: qenë talebanët që liruan qindra militantë të Isis-K, grupit që mori përsipër plojën e aeroportit, dhe emëruan kryeministër një terrorist ndërkombëtar në listat e OKB.

Bota ndoshta nuk do t’a kalojë provimin e teposhtes amerikane. Njëzet vite mbas Kullave binjake, Shtetet e Bashkuara nuk dëshirojnë më të jenë “kombi i domosdoshëm”. Por ne kemi një nevojë shumë të madhe.
“Corriere della Sera”, 8 shtator 2021   Përktheu Eugjen Merlika  

Filed Under: Analiza Tagged With: 11 shtatori, Eugjen Merlika

GJURMËT E KRENARISË SONË NË HISTORINË E LASHTË DHE TË AFËRME

September 14, 2021 by s p

Kastriot Aliaj/

Sa më thellë t’i futemi njohjes së historisë sonë, prejardhjes, si dhe vlerave të skalitura në këtë tokë të të parëve tanë pellazgo-ilire, aq më krenar do të ndihemi për identitetin tonë si popull i lashtë. Të gjithë studiuesit e huaj me argumente shifra dhe fakte, dëshmojnë se kur të hapen thesarët e historisë pellazge, shqiptarët e sotëm janë mbi trojet e tyre dhe flasin gjuhën e stërgjyshërve, të cilët motivohen me emrin aq shumë të diskutueshëm pellazg. Për të bindur veten dhe të tjerët rrotull nesh, se ku qëndrojmë ne në faqet e historisë, le t’u referohemi disa thënieve të figurave me emër, që  janë angazhuar për të hedhur dritë mbi cështjen e prejardhjes sonë. Një ndër to është Mauricio Drion, sekretar i Akademise frënge ku në shkrimin e tij, sa të vjetër janë shqiptarët, do të shprehej: “Shqiptarët i përkasin popujve më të vjetër se sa vetë historia, sepse gjyshërit e tyre ishin luftëtarët e luftës së Trojës, të udhëhequr nga Akili në njërën anë dhe Hektori në anën tjetër”. Albanologu Austriak që e ka tërhequr aq shume cështja e lashtësisë sonë dhe balta që është hedhur qëllimisht mbi të, do të shkruante: “Historia e vërtetë e njerëzimit do të jetë e shkruar, vetëm kur ajo do të shkruhet me pjesmarrjen e shqiptarëve”. Jo më kot historianët gjërmanë, austriakë, italianë, francezë, suedezë e të tjerë, albanologë të ndryeshëm, kanë qënë më të interesuarit për të shkuar tek e vërteta historike, duke hedhur dritë mbi errësirën e etnogjenezës sonë. Ata kanë treguar në mënyrë bindëse dhe jo hipotetike, për një vazhdimësi të gjuhës shqipe që nga epokat pellazgo-ilire. Kjo për vetë faktet se i vetmi komb që identifikohet natyrshëm me pellazgët, jemi ne shqiptrët e sotëm që përvecohemi nga etnotipi, karakteri ynë, rraca, gjuha, imazhi dhe geni. Të gjithë të huajt që i ka tërhequr historia pellazgo-biblike, që kanë bërë studime të thella etnografike, antropologjike dhe gjuhën që flasim sot, i ka cuar tek rrënjët e tona 12 mijë vjecare, si një ndër popujt më të vjetër të Evropës. Koha misterioze e mbajtjes së të vërtetës në errësirën e shekujve, ka qënë një nga padrejtësitë e mëdha historike, ku me fshehje dhe devijime të saj janë ndërtuar nga fqinjët tanë verior e jugorë, histori të ngritura mbi mite e gënjështra. Historiani dhe diplomati Georg Fred Ëlliams, me 1916 do të shkruante: “Po të kthehemi në parahistori, para se rapsodët homerikë t’u këndonin hyjnive dhe heronjve mitologjikë, para se të shkruhej gjuha greke, jetonte një popull i quajtur pellazg”. Duke vazhduar mendimin e tij të koncentruar dhe bindës, ai do të shprehej më poshtë; “se vetëm shqiptarët kanë ardhur nga kjo rracë e fuqishme parahistorike”. Pellazgët si paraardhës të ilirëve të lashtë kaluan edhe në gadishullun Apenine me emrin toskë, sic quhen edhe në Shqipëri por në itali quhen toskanë dhe etruskë. Gjuha si elementi kryesor që ka pasuar historinë, duke u ruajtur dhe folur brez pas brezi, ka qënë gjuha e vërtetë e Homerit, që grekët e huazuan nga rapsodët pellazgë, me eposin e tyre të shquar. Nuk është e rastit që shqiptarët e hershëm, kanë sunduar botën dhe kanë lënë gjurmë në historinë e njerëzimit. Kjo ka qënë një nga arsyet e forta që Evropa dhe Ballkani, nuk i lanë shqiptarët të ndërtojnë shtet, sepse e dinin që ata do sundonin botën. Në mesjetë ata i dhanë botës udhëheqës laikë fetarë, si Papa Klementi i XI, më i dalluar prej tyre. Këto personalitete që i gjejmë nëpër faqet e historisë, i kaluan kufijtë e Evropës duke lënë gjurmë trimërie dhe krenarie. Është e pamundur të mos përmëndësh emrin e skllavit që u bë perandor i Romës Diokleciani, i cili e reformoj Romën duke e nxjerë nga anarkia dhe e ktheu në monarki absolute, ku sundimi i tij u quajt si pikë kthese për shpëtimin e perandorisë. Këta udhëheqës të shquar shqiptarë në krye të perandorive dhe ushtrive, kanë përcaktuar fatin e betejave historike. Kemi shumë të drejtë të përmëndim heroin tonë kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, si një shëmbull gati universal i luftëtarit të lirisë, i nderuar në shumë vënde të botës deri në Melburn e Manila me përmendore. Në vitin 1515 ishte Mërkur Bua me kalorsinë e lehtë të Venetikut e përbërë nga shqiptarë, që përcaktoj fitoren e betejës së Marinjanit, që historia e emërtoj beteja e gjigandëve, ku Franceska e parë e Francës me atë moshë të njomë 19 vjece, në ato dy ditë beteje mësoj se si luftohej. Shqiptarët janë cilësuar heronjtë e revolucionit grek, që u bënë protagonistë të pavarësinë duke e cliruar Greqinë nga Perandoria Otomane. Ndër ta do të përmëndnim Kundurjotin, Marko Bocarin, Kanaris, Kollokotroni, Karaiskaqis, Bubulina që drejtonte një flotë me 7 anije etj. Por shqiptarët i dhanë Perandorisë Otomane 39 kryeministra, vezirë e gjeneralë, ku vetëm familja Qyprili i dha 5 figura të tilla. Nga historia e Italisë, janë nderuar figura si Francesko Krispi, ish shok lufte i Garibaldit dhe kryeministër i parë pas bashkimit të Italisë.Emrin e tij sot e gjen në emërtimin e rrugëve,në cdo qytet të Italisë si në jug edhe në veri.Muhamet Alia ishte reformatori Egjiptit modern,që historia franceze do ta quante;”Napoleon i Lindjes së Afërt”.Nuk mund të mos përmëndim arkitektin e Taxhmahalit në Agra të Indisë, kryevepra e arkitekturës islamike, ishte vepër e një shqiptari ashtu si xhamia Blu e Stambollit. Për këto e të tjera histori suksesesh jashtë trevave ku banojnë e jetojnë shqiptarët, Evropa nëpërmjet fuqive të mëdha të kohës, që nga kongresi i Berlinit më 1878, për të ulur vlerat dhe kontributin e shqiptarëve për qytetërimin e njerzimit, ndërmori izolimin e tyre. Kjo goditje filloj me ndryshimin e emrit, nga gaduiishulli ILIRIK në Ballkan. Nryshimi i emrit u bë qëllimisht nga diplomacia konservatore Evropiane, e cila përdori për shqiptarët termin “pexloratif” turq, për ti cilësuar të gjithë komunitetet në Ballkan munsliman. E megjithatë vlerat e kontributit të shqiptarëve më veprat e tyre në shumë vënde të botës, janë një histori e dëshmisë së madhe. Kjo histori me gjurmët e saj të krenarisë, bën apel për të gjithë shqiptarët kudo që janë, për ta njohur këtë realitet, e për t’ua lënë si trashëgimi brezave të së ardhmes.

Filed Under: Analiza Tagged With: Gjurmet e krenarise, Kastriot Aliaj

“TËRHEQJA E SHBA NJË QUMËSHT DALLËNDYSHEJE PËR KINËN, JEMI NË LUFTËN E DYTË TË FTOHTË”

September 12, 2021 by s p

Nga FEDERICO FUBINI

Historiani Ferguson: “Biden-i ka gabuar gjithshka në Kabul, tani një shkallëzim me Pekinin”. “Dyluftimit  mbi armët bërthamore i ka zënë vëndin ai mbi zgjuarsinë artificiale”

Nga i dërguari i ynë në Cernobbio

Juve flisni për një luftë të ftohtë të dytë botërore. Çfarë doni të thoni?

“Kanë qënë  e Para dhe e Dyta luftë botërore. Përse të mos jenë edhe e para dhe e dyta luftë e ftohtë botërore? – pyet  buzë Forumit Ambrosetti të  Cernobbios historiani i madh i Stanfordit Niall Ferguson – Do të ishim të verbër nëse do të shtireshim se nuk është kështu. Zgjatet prej pak kohësh dhe ka zanafillën në kalimin e Xi Jinping-ut – i pastër, i ndërgjegjshëm – drejt një shëmbëllese marksiste-leniniste më autoritare brënda e në planin ndërkombëtar drejt një shemërie të hapur me Shtetet e Bashkuara për zotërimin, së paku, të zonës së Paqësorit. Në planin e brëndshëm është mendimi i Xi Jinping-ut, mbikqyrja digjitale, përqëndrimi i pushtetit në shumë pak duar, kthimi në totalitarizëm. Në botë është rruga e Mëndafshit e e gjithë armëria e shtrirjes kineze”

A mjaftojnë këto për t’a përcaktuar një luftë të dytë të ftohtë?

“E para kishte përmasa ideologjike, gjeopolitike, ekonomike dhe rendjen drejt armatimit. Përsëri kemi të gjitha këto. Shemëria ideologjike është bërë e dukëshme që kur Xi ka deklaruar se idetë perëndimore janë më të këqiat. Pastaj ka një shemëri ekonomike dhe teknologjike. Jo më për armët bërthamore, por për zgjuarsinë artificiale. Ka një rendje për armatim, me kinezët që ndërtojnë raketa tokë-ajër në gjëndje që të fundosin një aeroplanmbajtëse. E nëse shohim hartën gjeopolitike, bota është tashmë e ndarë në dy blloqe: Vëndet që përdorin Huawei dhe të tjerët”.

A flisni me kolegët tuaj kinezë?

“Kur u them atyre privatisht se kjo është një luftë e ftohtë, ata më shohin e thonë: është afërmëndsh”

Shtetet e Bashkuara dhe Kina a nuk janë shumë të ndërvarur në planin ekonomik?

“Mund t’i ndajnë interesat e tyre ekonomike shumë shpejt. Në 1914 Gjermania dhe Britania e Madhe e bënë në pak kohë. Kina, me ndërveprimtaritë e saj ekonomike, mund të bëjë spiunazh në një shkallë shumë më të gjërë se sa sovjetikët nuk kanë arritur kurrë t’a bëjnë. E dinim përsosmërisht se çfarë bënte cilido qytetar sovjetik në Shtetet e Bashkuara. Por kinezët janë milionë: studentë, njerëz me viza pune…”

Universitetet amerikane a do të duhej të ndalonin dyndjen e tyre?

“Jo. Besoj se nuk ka asnjë lloj problemi në ardhjen e studentëve kinezë për të studjuar në Shtetet e Bashkuara. Është një gjë shumë pohenike e nëse ndokush do t’i ndalojë ai njeri do të jetë Xi Jinping-u. Por është më pak e mundëshme që kinezët të mund të punojnë në laboratorët e zgjuarsisë artificiale të Google apo Apple ose të pranohen në laboratorët e kërkimeve më të përparuara të Stanfordit. Do t’ishte sikur të kishim qytetarë sovjetikë në role të tilla në vitet 50”.

A nuk po e teproni me demonizimin?

“Ka një vështrim historik: në kohët e para të luftës së parë të ftohtë, shumë amerikanë dhe evropianë parapëlqenin t’a largonin këtë realitet. Disa vazhdojnë t’a bëjnë edhe sot, deri aty sa t’i venë fajin e shemërisë mes mbifuqive Shteteve të Bashkuara. Nuk është e pazakontë që në fillim të luftës së ftohtë intelektualët ose vëzhgues të tjerë t’i mohojnë vetvetes dukjen sheshit të dukurisë. Mua më duket se është një tjetër tregues. Edhe mbas luftës kishte ndonjë që donte të mbante marrëdhënie të mira me Stalinin e kishte vështirësi të kuptonte kush ishte e me çfarë merrej. Tani me Kinën jemi në një fazë si vitet 1946 ose 1947 ishin me Rusinë”.

Çfarë do të thoni?

“Nuk kemi mundur të përvehtësojmë plotësisht faktin që do të ketë një shkallëzim, sepse Xi Jinping-u ka nevojë të jetë luftarak – si Stalini – për arsye shtëpijake. Sistemi e kërkon sepse baza e ligjëshmërisë së Xi-së nuk mund të jetë përgjithmonë rritja ekonomike. Ekonomia do të ngadalësojë dhe tashmë ka prodhuar një pabarazi jugamerikane. Nëse ka një plutokraci në botë, ajo është Kina. Shtrirja ndërkombëtare shërben për të bërë levë mbi ndjenjën kombëtariste”

Pra Afganistani është një betejë e humbur nga ana e Perëndimit dhe e fituar për Kinën?

“Besoj se nga pikpamja kineze ka qënë një qumësht dallëndysheje, sepse administrata Biden nuk ishte e shtrënguar të gabonte gjithshka në këtë mënyrë. Mund t’a zbërthesh një mision kolonial në mënyrë të përshtatëshme, britanikët ishin mjaft të zotët në këtë. Ose mund të bëhet si Joe Biden në Afganistan. Bën të duket e mirë edhe ikja nga Saigoni më 1975”.

“Corriere della Sera”, 8 shtator 2021   Përktheu Eugjen Merlika 

Filed Under: Analiza Tagged With: Afganistan, Eugjen Merlika, USA

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 242
  • 243
  • 244
  • 245
  • 246
  • …
  • 971
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • PREJARDHJA ILIRE DHE AUTOKTONIA E SHQIPTARËVE
  • Fitoi “Gold Winner” në konkursin ndërkombëtar “New York Photography Awards”, Erion Halilaj: “Promovim i talentit shqiptar në një skenë ndërkombëtare”
  • Kur filozofia dhe psikologjia ndërveprojnë për të shpëtuar njerinë
  • BALFIN REAL ESTATE HAP ZYRËN E PARË NË SHBA, NJË MUNDËSI E RE INVESTIMI PËR DIASPORËN SHQIPTARE
  • Konferenca “Diaspora 2025” organizuar nga Federata Kombëtare Shqiptare në Itali ( FNAI)
  • Koncepti i lumturisë dhe Krishtlindjet sot
  • Nxënësit e shkollës shqipe “Gjuha Jonë” në Philadelphia festuan Festat e Fundvitit
  • Vatra Tampa Bay organizoi piknikun tradicional me rastin e festave të fundvitit
  • VATRA URON TË GJITHË SHQIPTARËT: GËZUAR E PËRSHUMËVJET KRISHTLINDJEN
  • SHQIPTARËT DHE CILA ËSHTË DOMOSDOSHMËRIA STRATEGJIKE E MAQEDONISË SË VERIUT?
  • Fondacioni Çamëria “Hasan Tahsini” përkujtoi shkrimtarin Bilal Xhaferi në 90 vjetorin e lindjes
  • SHBA, Ligji për Autorizimin e Mbrojtjes Kombëtare (NDAA) dhe Aleancat në Ballkanin Perëndimor
  • Shqipëria, Kosova dhe Boshti Shqiptar si Gurthemeli i NATO-s dhe i Strategjisë Amerikane
  • MORGENAVISEN (1931) / RRËFIMI I PIKTORIT HUNGAREZ MÁRTON HOSSZÚ : “GJASHTË JAVË NË OBORRIN MBRETËROR TË SHQIPËRISË PËR TË REALIZUAR PORTRETIN E MBRETIT ZOG I…”
  • “Histori e vajzës rebele”

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT