• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

VATRA U TAKUA ME DIPLOMATIN AMERIKAN GABRIEL ESCOBAR

July 19, 2023 by s p

Sokol Paja/

Uashington, 18 Korrik 2023 – Federata Pan-Shqiptare e Amerikës VATRA u takua me diplomatin e lartë amerikan z.Gabriel Escobar. Kryetari i Vatrës z.Elmi Berisha i shoqëruar nga shefi i kabinetit Dr. Pashko Camaj dhe veprimtari i çështjes kombëtare z.Anton Raja zhvilloi një bisedë të shkurtër dhe informuese me të dërguarin amerikan për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar. Gjatë bashkëbisedimit z.Berisha e ftoi për vizitë në Vatër z.Escobar dhe i garantoi se Federata Vatra do të luajë rolin e saj konstruktiv te institucionet e shtetit të Kosovës me qëllim normalizimin e marrëdhënieve Kosovë-Serbi, shtensionimin e situatës së tensionit, ndërtimin e një klime paqe, zhvillimi e bashkëpunimi reciprok. Nga ana tjetër diplomati i lartë amerikan z.Gabriel Escobar siguroi se në vjeshtë do të vizitojë Vatrën dhe falënderoi z.Berisha dhe Vatrën si institucion në angazhimin dhe rolin e tyre në normalizimin e marrëdhënieve Kosovë-Serbi me qëllim që të dy vendet dhe mbarë rajoni i Ballkanit të prosperojë drejtë paqes, zhvillimin dhe integrimit euroatlantik. Kryetari i Vatrës z. Berisha e falënderoi z.Escobar për punën e shkëlqyer dhe i theksoi se Vatra beson vetëm te zgjidhja amerikane për Kosovën.

Delegacioni i Vatrës mori pjesë në seancën dëgjimore të Komisionit për Marrëdhënie me Jashtë të Dhomës së Përfaqësuesve, ku z.Escobar raportoi mbi rolin e Shteteve të Bashkuara në Ballkanin Perëndimor.

Filed Under: Featured Tagged With: Elmi Berisha, Pashko camaj, Sokol Paja

NGA “PËRFUNDIMI” I PANDEMISË TË VAKSINAT PËRFORCUESE…

October 19, 2022 by s p

Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik

Që nga fillimi i pandemisë COVID-19, një pyetje dominuese ka qenë: kur do të “mbarojë” pandemia?  Në ditët e para të 2020-ës, shumë e kishin parashikuar që pandemia do të përfundonte me zhdukjen e plotë të Koronavirusit të ri, pasi te bënte një ‘cikël’ të plotë në mbarë globin. Por valë pas vale, u bë e qartë se kjo ishte e pamundur dhe fokusi u zhvëndos dhe u perqendrua ndaj eliminimit të ketij virusi. Plani ishte: të gjejmë një vaksinë dhe nëse mjaft njerëz do të vaksinohen, për të arritur imunitetin e tufës, dhe kështu mund të ndalojmë përhapjen e virusit. Kur edhe kjo u bë e pamundur, ne “pranuam” që virusi të vazhdonte të qarkullonte, duke shpresuar se do të bëhej si një nga katër Koronaviruset e rendomte, që shkaktojnë ftohjet e zakonshme. 

Në fillim të këtij muaji, pas një jave në të cilën pothuajse 3,000 amerikanë vdiqën nga COVID-19, disi e papritur, Presidenti Biden shpalli se “pandemia ka marrë fund.”  Duke kuptuar se mund të ketë shkaktuar një problem me këtë deklaratë, ai vazhdoi me shpejtësi duke shtuar: “Ne kemi ende një problem me COVID. Ne jemi ende duke bërë shumë punë për të.” Ne fakt, kesaj jave ai vazhdoj statusin “emergjencë publike shëndetësore” dhe për 90 ditë të tjera. E shpallur për herë të parë në janar 2020 nga administrate e presidentit Trump, ky status është rinovuar çdo 90 ditë që nga fillimi i pandemisë, duke mundesuar akses ndaj fondeve te duhura për menaxhimin e saj. Shumë e kanë parë këtë deklarate si një kontradiktë. Por ne realitet shumë jane dakord me kete qendrim, dhe ata e shohin atë si një mënyrë se si ne përballemi me çdo sëmundje tjetër – një përpjekje për të normalizuar COVID. Në fund të fundit, ne nuk i trajtojmë gripin, kancerin, sëmundjet e zemrës, tuberkulozin, hepatitin C, etj., si urgjenca kombëtare që ngaterrojne jetën e përditshme, edhe pse vazhdon puna për parandalimin dhe trajtimin e tyre. Strategjia e SHBA-së për COVID me siguri duket se po shkon në atë drejtim, pra nje fund i pandemisë si e kemi njohur nga fillimi, por pa një deklarate të tillë. Gjërat janë përmirësuar padyshim që nga kulmi i krizës, por të quash pandeminë të “mbaruar” me njërën anë të gojës, dhe me tjetrën te vazhdosh se “kemi problem me COVID,” mund të jetë po aq e dëmshme sa të thuash, “pandemia do të mbarojë deri për Pashkë.”

Ky ndryshim i fokusit tonë është, pjesërisht, një llogari me realitetin biologjik të COVID. Virusi që doli nga Wuhan, Kinë, në vitin 2019 ishte tashmë aq i mirë për t’u përhapur – duke përfshirë nga njerëzit pa simptoma – sa çrrënjosja ndoshta nuk kishte kurrë një shans pasi COVID u përhap globalisht. Me kalimin e kohës, u bë gjithashtu e qartë se imuniteti thjesht nuk ishte mjaft i qëndrueshëm për t’u eliminuar përmes imunitetit të tufës. Virusi evoluon shumë shpejt dhe imuniteti ynë ndaj infeksionit COVID duket se zbehet shumë shpejt – siç ndodh me viruset e tjera të frymëmarrjes – edhe pse imuniteti ndaj sëmundjeve të rënda tenton të vazhdojë. Tetëdhjetë e tetë përqind e të gjitha vdekjeve nga COVID gjatë muajit shtator kanë qenë te personat mbi 65 vjeç. Me një lodhje të publikut nga masat pandemike dhe institucionet e shëndetit publik që heziton t’i shtyjë ato, situata duket se nuk ka gjasa të përmirësohet së shpejti.

A ËSHTË COVID MË I RËNDË SE GRIPI (INFLUENZA)?

Përgjigje e shkurtër, po COVID është më i rende se gripi, të paktën trefish. Në të gjithë popullsinë, COVID ende po vret shumë herë më shumë njerëz sesa gripi, sepse ai ende po sëmur shumë më shumë njerëz. Faktorë të rëndësishëm që dallojnë COVID-in nga virusi i gripit, pavarësisht nga një shkallë relativisht e ngadaltë e mutacionit në fillim të pandemisë, COVID shpejt evoluoi në variante që janë në thelb më ngjitëse dhe më të mira në shmangien e imunitetit. Me çdo valë të madhe, virusi është bërë vetëm më i transmetueshëm. Koronavirusi nuk mund të vazhdojë të bëhet më i transmetueshëm përgjithmonë, por ai mund të vazhdojë të ndryshojë për të shmangur imunitetin tonë në thelb përgjithmonë. Shkalla e evolucionit të saj është shumë më e lartë se ajo e Koronaviruseve të tjera të ftohjes së zakonshme. Është më e lartë se edhe ajo e gripit H3N2 – virusi më i mundimshëm dhe më i shpejtë i gripit. Omicron është ekuivalenti i pesë viteve të evolucionit të virusit që shkakton gripin. 

PO NË LIDHJE ME COVID-IN E ZGJATUR?  

Për shumicën e njerëzve që sëmuren me COVID-19, sëmundja vjen dhe shkon në një apo dy javë. Por disa individë në përgjithësi, njerëzit, sistemi imunitar i të cilëve është i fortë, do të vrasin të gjithë koronvirusin në fazën paraprake të infeksionit. Ndërsa në rast të pacientëve të imunokompromituar, kjo ne shume raste nuk mund të ndodhë. Ata bëhen të paaftë për të vrarë të gjithë këta viruse dhe infeksioni përparon. Dy gjëra ndodhin, ose pacienti vdes nga pneumonia COVID-19 ose infeksioni largohet nga mushkëritë që përhapen në të gjithë trupin. Këta individë zhvillojnë simptoma të zgjatura, disa herë ligështuese, që zakonisht quhen COVID i zgjatur që kalon në një infeksion kronik që zgjat disa muaj e deri në vite. Simptomat e COVID i zgjatur 

përfshijnë lodhjë të qëndruashme, shkurtimin e frymëmarrjes, humbjen e përqendrimit, dhimbje koke dhe të përbashkët, mjegull të trurit, mpirje dhe dridhje, probleme intestinale, pagjumësi, marramendje, tingëllomë në veshë dhe shikim të turbullt

Deri në 4 milionë njerëz në SHBA janë pa punë për shkak të Covid-it të zgjatur sipas Qendrës për Progresin Amerikan, një institut progresiv.  Specialistët që trajtojnë Covid-in e zgjatur raportojnë lista pritjeje disamujore. Covid-i i zgjatur mund të marrë shumë forma, duke përfshirë rraskapitjen, mosfunksionimin kognitiv, çështjet neurologjike dhe dhimbjen kronike. Disa studime të fundit kanë treguar se shumë përvoja të pacientëve tregojnë se simptomat mund të zgjasin me vite. Nuk ka një kurë të njohur për Covid-in e zgjatur dhe mënyra e vetme për ta parandaluar atë është të mos infektoheni fare. Sigurisht që vaksinat po ndihmojnë. Përpara se të bëheshin të disponueshëm, rreth një e treta e të gjithë të infektuarve me virusin kishin kaluar me Covid të zgjatur. Ka të dhëna krejt të reja që tregojnë se nëse jeni vaksinuar dyfish dhe jeni i rritur, atëherë rreziku i zhvillimit të, Covid-in e zgjatur, nëse infektoheni me virus, është ndoshta më shumë si 16, 17 përqind. Ky është lajmi i mirë. Lajmi i keq është se shanset 1 në 6 ende përkthehen për shumë njerëz: Për çdo milion njerëz edhe pse të vaksinuar që infektohen me COVID, 160,000 deri në 170,000 do të zhvillojnë Covid të zgjatur. 

Ndërsa ne mund të mos arrijmë në një deklaratë se pandemja ka “marrë fund” në të ardhmen e afërt, qasja se si e menaxhojmë dhe trajtojmë pandeminë ka ndryshuar për shumicën prej nesh. Prandaj është e rëndesishme që deklaratat nga Presidenti apo dhe institucionëve përkatëse të Shendetit Publik të dalin me qëndrime konkrete që të mos jenë kontradiktore me realitetin.  Ndërkohe, me një valë të re të mundshme të nxitur nga një variant i ri këtë vjeshtë dhe dimër, një rekomandim i mirë dhe i arsyeshëm vazhdon të jetë: në veçanti për ata që janë më të rrezikuarit mes nesh, veçanërisht të moshuarit dhe të imunokompromituar, duhet të marrin vaksina të reja përforcuese “bivalente” për të zvogëluar mundësinë dhe efektet negative të infeksionit. 

Filed Under: Sociale Tagged With: Pashko camaj

RIINFEKTIMET JANË TË ZAKONSHME, VARIANTET E REJA TË COVID GJITHNJË E MË TË BUTA, KJO ËSHTË AJO QË PRISTE SHKENCA

July 12, 2022 by s p

Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik

Nënvarianti i fundit i Koronavirusit që u bë dominues në Evropë, Shtetet e Bashkuara dhe vende të tjera është gjithashtu, në shumë mënyra, më i transmetueshmi deri tani. Nënvarianti BA.5 i variantit bazë Omicron duket të jetë më ngjitës se çdo formë e mëparshme e virusit. Me sa duket është më mirë në shmangien e antitrupave tanë, që do të thotë se mund të ketë më shumë gjasa të shkaktojë infeksione të reja dhe përsëritje të infeksioneve. Vaksinat vazhdojnë të jenë mbrojtja jonë më e mirë. Madje, ka edhe injeksione përforcuese specifike të Omicron në zhvillim që, në muajt e ardhshëm, mund t’i bëjnë vaksinat më të mira, më efektive kundër BA.5 dhe varianteve të tij gjenetikë. Megjithatë, rrëmuja e vazhdueshme e BA.5 në gjysmën e planetit është një kujtesë e fortë se pandemia COVID nuk ka mbaruar. Të dhënat e fundit sugjerojnë se nënvariantet e reja të Omicron ka të ngjarë të jenë në gjendje të çojnë në rritje të infeksioneve në popullatat me nivele të larta të imunitetit të vaksinës, si dhe me imunitet natyral ndaj BA1 dhe BA2. Viruset BA.4 dhe BA.5 duket se kanë më shumë gjasa t’u fshehur antitrupave në të rriturit plotësisht të vaksinuar dhe të përforcuar krahasuar me nënvariantet e tjera të Omicron, duke rritur rrezikun e infeksioneve të përhapjes së vaksinës Covid-19. Këto rezultate tregojnë për një rrezik më të lartë për riinfeksione, madje edhe te njerëzit që kanë njëfarë imuniteti paraprak kundër virusit. Qendra Amerikane për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve  (CDC) vlerësonë se 95% e popullsisë së SHBA-ve të moshës 16 vjeç e lart kanë disa nivele të antitrupave kundër Koronavirusit që shkakton Covid-19 përmes vaksinimit, infeksionit ose të dyjave.

ÇFARË JANË NËNVARIANTET E REJA?

Edhe pse nënvariantet që po shfaqen pritet të jenë më të transmetueshme, në fund të fundit është se ndikimi i një rritjeje BA.5 ose çfarëdo nënvarianti që vjen më pas nuk do të jetë në shkallën që e pamë gjatë dimrit të kaluar. Jemi në një pozicion më të mirë për të menaxhuar më mirë. Kombinimi i infeksioneve të mëparshme dhe vaksinimeve vazhdon të jetë mbrojtës. Ndërsa numri i infeksioneve ka vazhduar të rritet në muajt e fundit, shtrimet në spital kanë mbetur të qëndrueshme ose me rritje të lehta, ka më shumë mjete për të trajtuar njerëzit që sëmuren. Pra, si me llojet dhe variantet e mëparshme, nënvariantet e reja nuk kanë qenë aq vdekjeprurëse sa llojet e mëparshme, por këto përhapen më shpejt. Shqetësimi është se me më shumë njerëz të infektuar, shanset për shfaqjen e mutacioneve dhe varianteve të reja vetëm rriten. Më shumë infeksione mund të nënkuptojnë gjithashtu një shans më të lartë që njerëzit të zhvillojnë COVID-19 afatgjatë te shtresa e më të rrezikuarve.

A PO RIINFEKTOHEN NJERËZIT?

Në fazat e mëparshme të pandemisë, riinfeksionet e dokumentuara ishin të rralla. Ishte e pritur se një infeksion me variantin origjinal, ose (për një periudhë të shkurtër) të vaksinuarit plotësisht mund të të linte mjaft të sigurt se ishe imun ndaj COVID. Në verën e vitit 2021, varianti Delta dhe masat paraprake lehtësuese sollën infeksione rutinë. Dhe më pas, në fund të vitit 2021, vala e parë e Omicron infektoi miliona amerikanë, duke përfshirë shumë që tashmë ishin përballur me variantet e mëparshme. Nuk është e qartë se sa shpejt dhe sa shpesh ndodhin riinfeksionet. Disa studime të kohëve të fundit kanë treguar se është e mundur të riinfektohesh me një variant tjetër ose edhe një nënvariant tjetër omikron. Por këto riinfeksione duket se janë ende të rralla dhe me simptome shume më të lehta se ato që kemi pare në fillim të pandemisë. 

A DO TË JETË COVID ME NE EDHE SHUMË MË GJATË?

Sa më gjatë të zgjasë virusi SARS-CoV-2, ai mund të bëhet një tjetër Koronavirus i zakonshëm që shkakton një ftohje të rendomtë, nuk ka më shumë gjasa t’i dëmtojë më shumë pritësit e tij herën e pestë që i infekton se sa herën e parë. Një e ardhme e mundshme për SARS-CoV-2 është se ai do të bëhet si katër Koronaviruset e tjerë sezonalë, nivelet e të cilëve zbehen me stinët, zakonisht arrijnë kulmin në dimër dhe zakonisht riinfektojnë njerëzit çdo tre vjet ose më shumë. Pyetja kryesore është nëse simptomat do të bëhen gjithnjë e më të buta dhe nëse problemet me COVID-in e gjatë do të zhduken ngadalë, apo do të vazhdojë të qëndrojë si tani dhe të vazhdojë të jetë një problem serioz për shëndetin publik.

Në përgjithësi, ne po përmirësohemi në luftën kundër COVID. Duke qenë se të gjitha të tjerat janë të barabarta, sistemi imunitar mbron më me shkathtësi të njëjtin patogjen – ose variante të tij – me çdo ekspozim. Por mbrojtja e sistemit tonë imunitar nuk është gjithçka ose asgjë. Edhe antitrupat e gjeneruar nga variante të tjera kanë ruajtur njëfarë fuqie për të neutralizuar Omikronin shumë të ndryshuar. Dhe sistemi imunitar është shumë më tepër se vetëm antitrupat. Qelizat T ndihmojnë në nënshtrimin e virusit pas infektimit, duke zvogëluar ashpërsinë e sëmundjes dhe duke parandaluar vdekjen. Lajmi i mirë është se pjesët e Koronavirusit që qelizat T njohin kanë mbetur kryesisht të pandryshuara që kur virusi shpërtheu në skenë në vitin 2019 – gjë që shpjegon pse vaksinat kundër atij lloji origjinal kanë mbetur kaq efektive në parandalimin e shtrimit në spital dhe vdekjes. Të pretendosh, pasi që çdo infeksion do të dëmtojë sistemin tuaj imunitar, pavarësisht se sa të buta janë simptomat, është një fyerje për sistemin tonë imunitar.

COVID është një krizë e jashtëzakonshme e shëndetit publik me efekte të panjohura afatshkurtra dhe afatgjata në shëndetin e njeriut dhe faktet e pasakta të përdorura për nxitjen e frikës nuk janë të dobishme. Serioziteti i pandemisë flet vetë, por manipulimi i një publiku të lodhur nga pandemia me gënjeshtra që shkaktojnë dëshpërim nuk është mënyra për t’i bërë ata të dëgjojnë. Megjithatë, është keq që kemi valë të vazhdueshme riinfeksionesh edhe nëse ato janë çdo disa muaj dhe jo çdo disa javë. Edhe infeksionet e lehta mund të çojnë në COVID të gjatë; megjithëse sa shpesh ndodh kjo është ende për debat, përpjekja për të shmangur infeksionin është ende një pozicion shumë i arsyeshëm që dikush mund të zgjedhë të marrë, edhe pse ndihet si një pozicion gjithnjë e më i pazakontë. Një gjë që mbetet e qëndrueshme: nëse ekspozohemi dhe infektohemi me COVID, për herë të parë ose herën e dytë, trupi jonë do të përgjigjet shumë më mirë nëse paraprakisht ne vaksinohemi kundër Koronavirusit. 

Filed Under: Sociale Tagged With: Pashko camaj

COVID-19, RREZIKU I PËRHAPJES DHE NJË INTERPRETIM STATISTIKOR…

April 23, 2022 by s p

Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik/

Kohët e fundit, ndoshta si një ndryshim në politikë, këshilltari kryesor mjekësor i Presidentit Joe Biden, Dr. Anthony Fauci, duke reflektuar një virus qe eshte  më pak virulent dhe nje pakenaqesi publike me shumë kufizime, deklaroi: “Ky virus nuk do të çrrënjoset dhe nuk do të eliminohet…dhe ajo që do të ndodhë është që ne do të shohim se çdo individi do të duhet të bëjë llogaritjen e tij për sasinë e rrezikut që dëshiron të marrë.” Komentet e Fauci-t janë në kontrast me shumë paralajmërime të tjera rigoroze që ai kishte lëshuar gjatë fazave të mëparshme të pandemisë që nga fillimi në vitin 2020. Ndryshimi në qasjen e administratës së Biden ka të ngjarë të jetë edhe politik aq edhe shendetesor: amerikanët janë lodhur nga kufizimet – pothuajse të gjithë tani te shmangura – ndërsa në të njëjtën kohë, imuniteti i nxitur nga vaksina dhe trajtimet e përmirësuara mjekësore po ndihmojnë në mbajtjen e rasteve shumë më pak të rënda. Ndërsa në shkrimet e mia të shumta, jam përpjekur të marr vetem këndin e shëndetit publik dhe të mbaj politikën jashtë, megjithëse herë pas here, kam rënë dakord të mos pajtohem, me politikat e Dr. Fauci, por një gjë është e sigurt, ndërkohë që pandemia Covid-19 mund të jetë aferuar fundit, virusi SARS-CoV-2 është këtu për të qëndruar. Shkurtimisht, këto vendime duhet të bazohen në vlerësimet e rrezikut personal, rrezikut të komunitetit dhe rrezikut të ekspozimit – dhe hapave që mund të ndërmarrim për t’i zbutur ato. Rreziku personal i referohet rrezikut të infektimit me Covid nga një individ dhe anëtarët e familjes së tyre. Rreziku i komunitetit janë gjasat aktuale për të hasur Covid midis anëtarëve të komunitetit të dikujt. Dhe rreziku i ekspozimit përbën shanset e shtuara për të kapur Covid në një vend të caktuar bazuar në karakteristikat e rrjedhës së ajrit të vetë hapësirës dhe sjelljes së njerëzve të tjerë.

SI DUHET TË FAKTORIZOJMË RREZIKUN PERSONAL PËR ASHPËRSINË E INFEKSIONEVE COVID NË VENDIMET TONA?

Rreziku i vdekjes nga Covid-19 varet fuqishëm nga mosha dhe kushtet e mëparshme shëndetësore. Pacientët e moshuar dhe ata me sëmundje kronike shoqëruese, si sëmundjet kardiovaskulare, hipertensioni, diabeti dhe sëmundjet pulmonare, janë shumë më të prirur ndaj rezultateve kritike dhe fatale të sëmundjeve. Duke përdorur të dhënat nga Qendra për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve te SHBAs (CDC) edhe personat e rritur me vaksina të moshës 50 deri në 64 vjeç kanë më shumë se 10 herë më shumë gjasa të vdesin nga një rast i rëndë se sa moshat 18 deri në 49 vjeç me të njëjtin status vaksinimi. Hulumtimi i fundit tregon se, në familjet me një person që ishte i infektuar me variantin Omicron (BA-1) të virusit SARS-CoV-2, 43 deri në 64 përqind e njerëzve që jetonin në të njëjtën familje u infektuan gjithashtu, pavarësisht a i vaksinuar plotësisht apo i pavaksinuar. Ne gjithashtu duhet të llogarisim për rreziqet personale të njerëzve me të cilët jetojmë në vlerësimet tona të rrezikut. Në përgjithësi, njerëzit duhet të diskutojnë rrezikun personal të Covid me mjekun e tyre. Por për shkak të këtyre faktorëve, për disa njerëz, edhe çdo sasi e ekspozimit mund të konsiderohet një rrezik i papranueshëm.

SI DUHET VLERËSUAR RREZIKU I KOMUNITETIT?

Rreziku i komunitetit konsiderohet të jetë i lartë kur ka më shumë se 50 raste javore për 100,000 banorë. Të tjerë sugjerojnë një prag rreziku pak më të lartë prej 10 rastesh ditore (ose 70 javore) për 100,000 banorë. Një paralajmërim është se numërimi i përditshëm i rasteve të qyteteve ose qarkut është shpesh një nënnumërim sepse jo të gjithë po testohen dhe shumë rezultate të testeve në shtëpi nuk raportohen gjithmonë. Si zgjidhje, autoritetet përdorin “normën e pozitivitetit të testit” ose “përqindjen pozitive”. Nëse ky numër kalon 5 për qind, konsiderohet gjerësisht si rrezik i lartë për transmetimin në komunitet (me kusht që sasia e testimit në atë zonë të jetë adekuate). Por kampioni i komunitetit i përdorur për të matur pozitivitetin e testit ka të ngjarë të përfshijë shumë njerëz që kërkojnë testim sepse aktualisht po përjetojnë simptoma të Covid. Pra, pozitiviteti i testit është zakonisht më i lartë se shkalla e infeksionit në mesin e njerëzve që mund të hasni në një kafene apo dyqan ushqimore, shumica e të cilëve nuk kanë asnjë simptomë, por mund të jenë ende infektues.

ÇFARË DIHET PËR RREZIKUN E EKSPOZIMIT NË MJEDISE TË NDRYSHME, SI KAFENETË APO KINEMATË?

Rreziku nga Covid në hapësirat e brendshme ekziston në vazhdimësi. Besohet se zvogëlimi i sasisë së virusit të thithur (d.m.th., dozës së thithjes) i bën infeksionet më pak të mundshme ose sëmundjet më pak të mundshme për të qenë të rënda. Frymëmarrja e rëndë prodhon deri në 10 herë më shumë grimca aerosol që bartin viruse sesa frymëmarrja normale. Në kinema, ekziston rreziku i ekspozimit nga ata që ulen menjëherë përreth jush, por për shkak të të folurit të kufizuar dhe, zakonisht, të një tavani të lartë, ka shumë më shumë hollim të ajrit. Pra, një teatër i tillë mund të jetë më pak i rrezikshëm sesa ambientet e tjera të brendshme të mbushura me njerëz dhe të zhurmshëm. Sipas këtij arsyetimi, muzetë, shitësit me pakicë dhe dyqanet ushqimore me tavane të larta priren të jenë gjithashtu relativisht më të sigurt. Vendet me ritme të shpejta ajrimi dhe filtrimi – janë gjithashtu me rrezik shumë më të ulët. Hapësirat e brendshme të mbushura me njerëz, si klasat, zyrat dhe baret, duhet të ajrosen me ajër të pastër me ritme që i afrohen 12 shkëmbimeve të ajrit në orë për të reduktuar rreziqet deri në nivelin e një dhome izolimi në një spital tipik. Jo të gjitha vendet kanë burimet për ta bërë këtë, por përfitimet rriten me shkallë më të madhe filtrimi, kështu që sa më afër këtij ideali, aq më mirë. Në vendet me ventilim joadekuat, një pastrues portativ i ajrit të grimcave me efikasitet të lartë (HEPA) – mund të përdoret si mjet zbutës. 

SI TË KRAHASONI RREZIKUN E VDEKJES NGA COVID ME RREZIKUN E VDEKJES NGA SHKAQE TË TJERA TË LIDHURA ME AKTIVITETET E ZAKONSHME

Rreziku i Covid-it rritet ndjeshëm me moshën dhe me të qenit i pavaksinuar (përfshirë mungesën e vaksinave kundër virusit). Në pjesën më të madhe, falë vaksinave, imunitetit të shkaktuar nga infeksioni, terapisë, kujdesit më të mirë dhe faktorëve të tjerë, rreziku relativ për të vdekur nga Covid nëse e kapni tani, në përgjithësi, është i krahasueshëm me atë të gripit sezonal. I vetmi ndryshim i madh, sepse keni shumë më shumë gjasa të prekeni nga Covid sesa gripi, rreziku absolut dhe i përgjithshëm për Covid mbetet shumë më i madh. 

SI MUND TË ZVOGËLOHET MË TEJ RREZIKU I INFEKTIMIT ME COVID NGA AKTIVITETET E PËRDITSHME?

Vaksinimi dhe përforcimi i tyre ka treguar se mbron nga vdekja, shtrimi në spital dhe, në një farë mase, kapja dhe përhapja e virusit. Mbajtja e maskave, veçanërisht e tipit N-95, zvogëlon probabilitetin e një infeksioni. Për shembull, rreziku i punonjësve të kujdesit shëndetësor – të infektohen nga pacientët e tyre ndërsa mbajnë një N95 të përshtatshëm është jashtëzakonisht i ulët. Këta respiratorë i afrohen filtrimit të të gjithë virusit, por nuk filtrojnë 100 për qind. Dhe nëse një N95 nuk formon një vulë hermetike me fytyrën tuaj, ai mund të lejojë ajër të pafiltruar në mushkëritë tuaja. 

BALANCIMI I KËTYRE RREZIQEVE ME PËRFITIMET E SHOQËRIMIT DHE TË QENIT ME TË TJERËT

Një nga faktorët më të rëndësishëm në rrezikun e përgjithshëm të Covid-it është nëse personi pranë jush është i infektuar me virus. Nëse dikush është i vaksinuar dhe i përforcuar, nuk është e paarsyeshme që ai person të vendosë këtë: ndërsa rreziqet për t’u infektuar janë mjaft të larta – por rreziqet për t’u sëmurë ose për të vdekur nga Covid janë mjaft të ulëta – ai do të kthehet në normalitet dhe duke jetuar sikur të ishte para pandemise. Ndërsa inkurajojmë vaksinimin për ata që nuk janë vaksinuar dhe përforcues për rritjen e imunitetit tonë të përgjithshëm, veçanërisht ndaj varianteve më të reja të SARS-Cov-2, ne duhet të punojmë për t’i bërë mjediset tona të ndërtuara më të mira në ndalimin e transmetimit të aerosolit. Në fund duhet t’u lihet njerëzve që të bëjnë vlerësimet e tyre të rrezikut dhe të vendosin nëse do të vaksinohen apo do të mbajnë një maskë me cilësi të lartë. 

Filed Under: Sociale Tagged With: Pashko camaj

Omicron-Varianti më i ri i Coronavirusit, arsye për shqetësim, jo për panik

December 2, 2021 by s p

Nga: Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik

Me fillimin e sezonit të festave te fundvitit, dhe ndërsa vjeshta kthehet në dimër, Koronavirusi na ka kujtuar sërish se ka në plan të qendrojë më shumë dhe të vazhdojë të na befasojë. Një variant i ri shqetësues qe Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH)e ka quajtur Omicron, është një dhuratë festash që askush nuk e kërkoi dhe askush nuk e dëshiron. Omicron, i njohur gjithashtu si B.1.1.529, u zbulua për herë të parë në Botsvana dhe Afrikën e Jugut në fillim të muajit të kaluar, dhe nuk dihet shumë për të deri më tani. Varianti po ecën me shpejtësi dhe qëndron pas rritjes së rasteve të reja në atë rajon të botës – thuhet se përfshin disa në njerëz që ishin të infektuar më parë – me raste që me siguri do te shfaqen në mënyrë të pashmangshme përtej kufijve ndërkombëtarë.

ÇFARË DIHET PËR KËTË VARIANT TË RI?

Shqetësimi kryesor mbi variantin e ri vjen nga numri dhe lloji i mutacioneve të gjetura rreth "proteinës gjemba", pjesa e molekulës së virusit që e lejon atë të lidhet me qelizat njerëzore. Një numër i lartë i mutacioneve (32 prej tyre) në këtë proteinë sugjeron se ky variant do të jete më i transmetueshem dhe gjithashtu sugjeron që ajo mund të shmangë disa nga parametrat imunitarë që kemi, të tilla si trajtimet me antitrupa dhe plazma, dhe duke përfshirë ketu dhe vaksinat aktuale. Ndërsa Omicron duket se po përhapet shumë lehtë dhe ka një avantazh transmetimi, indikacionet e hershme tregojnë se ai nuk shkakton simptoma më të rënda të Covid-19 sesa variantet e mëparshme. Në mënyrë tipike, është e dobishme që viruset të përhapen më lehtë dhe më pak virulent, dhe këto janë variantet që zakonisht dominojnë. Ndërsa ky është një shqetësim për të dhe kërkon vëmendje serioze - nuk ka nevojë të jetë një panik. Ne e dimë se viruset ndryshojnë; kjo është ajo që ata bëjnë gjithmonë. Ne e dimë gjithashtu se jo të gjitha variantet shqetësuese rezultojnë të jenë, mirë, jo të gjitha ato shqetësuese; shumë prej tyre përfundojnë duke qenë thjesht përplasje në afatin kohor të pandemisë. Ajo që ne dimë për variantin është kjo: disa nga mutacionet e tij të proteinave spike janë parë në variante të tjera dhe linja të tjera të përshkruara më herët në pandemi dhe janë shoqëruar me rritjen e transmetimit dhe aftësinë e virusit për të shmangur përgjigjen imune. Ndërsa një epidemi zgjerohet, zgjerohet edhe diapazoni i mutacioneve dhe viruseve që kanë avantazhe që i lejojnë ata, për shembull, të përhapen më lehtë ose të kalojnë sistemin imunitar për të tejkaluar paraardhësit e tyre standardë. Kështu kemi marrë variante super të transmetueshme si Alpha dhe Delta. Dhe, ndërsa virusi “rrotullohet” ai krijon mënyra që përfundimisht nuk mund të përballemi me variante që të infektojnë edhe njerëzit të vaksinuar. Pra, të bëjnë vaksinën, për të cilët shkencëtarët kanë punuar kaq shumë, jo efikase ndaj tij! Mutacionet që kanë virusin të lidhet më fort me qelizat tona mund të bëjë më të lehtësojë atë nga një person i vetëm. Ajo që ne nuk e dimë, dhe ajo që është vërtet e vështirë të parashikohet, është se çfarë do të bëjë së bashku kombinimi i ketyre mutacioneve. Me shpresë që ta dimë së shpejti.

SI MUND TË MBROHEMI OMICRON?

Ndërsa Omicron lufton me konkurrentët e tij viralë, mund të luftojë për të fituar një avantazh ose dhe mund të shuhet përmes një kombinimi të vaksinave, dhe masave parandaluese të infeksionit, si maskat dhe distancimi. Prodhuesit e vaksinave kanë njoftuar tashmë planet për të testuar efektivitetin e vaksinave të tyre kundër variantit të ri - me të dhëna që do të dalin në javët e ardhshme - dhe të eksplorojnë strategji të reja dozimi që mund të ndihmojnë në uljen e përhapjes së tij. Omicron mund të ketë një "sukses" të hershëm, por shumë nga e ardhmja e tij varet gjithashtu nga ne. Edhe nëse Omicron rezulton të jetë varianti më infektiv i Sars-Cov-2 deri më tani, nuk ka ende prova të qarta nëse do të rezultojë të shkaktojë simptoma më të ashpra. Mutacionet mund ta përkeqësojnë atë, ose mutacionet mund ta bëjnë atë më të egër. Disa mjekë në Afrikën e Jugut kanë raportuar se njerëzit e infektuar me Omicron deri më tani duket se shfaqin simptoma më të buta se ata në pacientët Delta, duke përfshirë shumë raste asimptomatike. Të tjerë vuajnë nga kolla, lodhja, dhimbjet e trupit dhe dhimbjet e kokës. Deri sote, asnjë vdekje nuk i është atribuar ende variantit të ri. Megjithate, nuk  arrihet në përfundime të tilla ndërsa varianti nuk është hulumtuar siç duhet.  Sic dihet, deri më tani, te infektuarit nga ky varant jane kryesisht njerëz të rinj dhe të shëndetshëm, të cilët janë më pak të ndjeshëm ndaj simptomave të rënda, pavarësisht nga varianti që është përgjegjës. Pra jane dhe shume gjera qe kerkojne sqarim.

PAK LAJME TË MIRA NË KËTË CIKËL TË ZYMTË

Pavarësisht nga pasiguritë e shumta, shkencëtarët janë më të sigurtë në aftësinë tonë për ta trajtuar këtë sesa ne valët e mëparshme Alfa dhe Delta. Varianti i ri nuk ka gjasa t’i shpëtojë plotësisht imunizimit të siguruar nga vaksinimi dhe infeksionet e mëparshme. Me shkallë të lartë të vaksinimit në shumë pjesë të botës dhe me ilaçe të reja premtuese në horizont, një valë e mundshme  Omicron duhet të jetë shumë më pak e dhimbshme sesa ato Alfa dhe Delta. Një tjetër gjë e mire është se, për shkak të përpjekjeve të shkencëtarëve të Afrikës së Jugut, vendet janë paralajmëruar për rreziqet e paraqitura nga Omicron shumë më shpejt sesa për Delta, e cila ishte përhapur gjerësisht nga India përpara se bota të alarmohej. Sic e dime, mutacionet ndodhin si gabime shtypi gjatë replikimit të një virusi; shumica janë të pa rëndësishme, madje dhe të dëmshme për patogjenin. Por të shpërndara midis këtyre mutacioneve (defekteve gjenetike) do të jetë fitimi i rastësishëm, një gabim që ndihmon një version të virusit të kapërcejë “kushërinjtë” e tij. Ato ngjarje proporcionalisht të rralla bëhen shumë më të zakonshme kur u jepen më shumë mundësi për të ndodhur. Sa më gjatë që virusi të vazhdojë dhe të qarkullojë në të gjithë globin, aq më shumë mundësi do të ketë për të provuar se çfarë e bën atë më të përshtatshëm. Viruset nuk janë pafundësisht të ndryshueshëm; ndonjëherë, për të mbajtur veten në “grindje”, ata duhet të bëjnë sakrifica. Koronavirusi mund të luftojë për të maksimizuar si transmetimin ashtu edhe evazionin imunitar, duke kërkuar një lloj shkëmbimi midis të dyve. Disa nga antitrupat më të fuqishëm anti-koronavirus synojnë proteinën gjemba të SARS-CoV-2, të cilën virusi e përdor për të zhbllokuar dhe për të hyrë në qelizat tona. Nëse virusi ka ndryshuar proteinën për të anashkaluar ato antitrupa, ai mund të bëhet më pak i njohur për sistemin imunitar. Por, keto ndryshime gjithashtu mund të dëmtojë aftësinë e tij për të na infektuar fare.

               Prandaj ne fund, edhe pse ka arsye për t’u shqetësuar, kjo nuk është kohë për panik. Përkundrazi, kjo duhet të na nxitë të vazhdojmë të bëjmë gjërat që ne dimë se funksionojnë kur kemi të bëjmë me një pandemi, parandaluese të infeksioneve, si maskat dhe distancimi, të vaksinohen më shumë njerëz dhe veçanërisht për më të pambrojturit mes nesh, të konsiderojnë marrjen e një vaksine përforcuese.

Filed Under: ESSE Tagged With: Pashko camaj

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • SHKOLLA SHQIPE NË LUGANO, RUAJTJA E GJUHËS DHE IDENTITETIT KOMBËTAR NË MËRGATËN SHQIPTARE NË ZVICËR
  • Ngjarja përuruese e Pizza-me-Polic të Shoqatës Amerikane Shqiptare të Zbatimit të Ligjit me një sukses të jashtëzakonshëm
  • PËR FLAMURIN KOMBËTAR SHQIPTAR
  • PJESË NGA HISTORIA TRAGJIKE E ANEKSIMIT TË ULQINIT NGA MALI I ZI
  • “ÇLIRIMI” QË PUSHKATOI KORIFEJTË E PAMVARSISË!
  • NORMALJA E ELBASANIT – IKONA E ARSIMIT SHQIPTAR
  • New York City Hall echoed Albanian in an incredible celebration of 111th Anniversary of Albanian Independence
  • 28 Nëntori, një prej datave më të rëndësishme të historisë sonë
  • 111 VJETORI I PAVARËSISË, VATRA BASHKOI SHQIPTARËT E AMERIKËS NË FESTËN E FLAMURIT KOMBËTAR
  • Kryeministri Kurti pas homazheve në Prekaz: Prekazi me Epopenë e UÇK-së është shndërruar në kryeqytet të kryengritjes shqiptare
  • NJË VËMENDJE PËR KLERIKUN E PATRIOTIN E MADH HAFIZ ALI KORÇA
  • Përkujtohet me madhështi 111 vjetori i Pavarësisë në Michigan
  • NË DITËN E PAVARËSISË KOMBËTARE, 2023
  • PAVARËSIA E SHQIPËRISË DHE MIRËNJOHJA PËR KLERIN FETAR SHQIPTAR
  • Gazeta Dielli uron të gjithë shqiptarët: Gëzuar ditën e Flamurit Kombëtar dhe 111 vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT