Pashko camaj – Dielli

COVID-19, RREZIKU I PËRHAPJES DHE NJË INTERPRETIM STATISTIKOR…

April 23, 2022 by s p

Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik/

Kohët e fundit, ndoshta si një ndryshim në politikë, këshilltari kryesor mjekësor i Presidentit Joe Biden, Dr. Anthony Fauci, duke reflektuar një virus qe eshte më pak virulent dhe nje pakenaqesi publike me shumë kufizime, deklaroi: “Ky virus nuk do të çrrënjoset dhe nuk do të eliminohet…dhe ajo që do të ndodhë është që ne do të shohim se çdo individi do të duhet të bëjë llogaritjen e tij për sasinë e rrezikut që dëshiron të marrë.” Komentet e Fauci-t janë në kontrast me shumë paralajmërime të tjera rigoroze që ai kishte lëshuar gjatë fazave të mëparshme të pandemisë që nga fillimi në vitin 2020. Ndryshimi në qasjen e administratës së Biden ka të ngjarë të jetë edhe politik aq edhe shendetesor: amerikanët janë lodhur nga kufizimet – pothuajse të gjithë tani te shmangura – ndërsa në të njëjtën kohë, imuniteti i nxitur nga vaksina dhe trajtimet e përmirësuara mjekësore po ndihmojnë në mbajtjen e rasteve shumë më pak të rënda. Ndërsa në shkrimet e mia të shumta, jam përpjekur të marr vetem këndin e shëndetit publik dhe të mbaj politikën jashtë, megjithëse herë pas here, kam rënë dakord të mos pajtohem, me politikat e Dr. Fauci, por një gjë është e sigurt, ndërkohë që pandemia Covid-19 mund të jetë aferuar fundit, virusi SARS-CoV-2 është këtu për të qëndruar. Shkurtimisht, këto vendime duhet të bazohen në vlerësimet e rrezikut personal, rrezikut të komunitetit dhe rrezikut të ekspozimit – dhe hapave që mund të ndërmarrim për t’i zbutur ato. Rreziku personal i referohet rrezikut të infektimit me Covid nga një individ dhe anëtarët e familjes së tyre. Rreziku i komunitetit janë gjasat aktuale për të hasur Covid midis anëtarëve të komunitetit të dikujt. Dhe rreziku i ekspozimit përbën shanset e shtuara për të kapur Covid në një vend të caktuar bazuar në karakteristikat e rrjedhës së ajrit të vetë hapësirës dhe sjelljes së njerëzve të tjerë.

SI DUHET TË FAKTORIZOJMË RREZIKUN PERSONAL PËR ASHPËRSINË E INFEKSIONEVE COVID NË VENDIMET TONA?

Rreziku i vdekjes nga Covid-19 varet fuqishëm nga mosha dhe kushtet e mëparshme shëndetësore. Pacientët e moshuar dhe ata me sëmundje kronike shoqëruese, si sëmundjet kardiovaskulare, hipertensioni, diabeti dhe sëmundjet pulmonare, janë shumë më të prirur ndaj rezultateve kritike dhe fatale të sëmundjeve. Duke përdorur të dhënat nga Qendra për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve te SHBAs (CDC) edhe personat e rritur me vaksina të moshës 50 deri në 64 vjeç kanë më shumë se 10 herë më shumë gjasa të vdesin nga një rast i rëndë se sa moshat 18 deri në 49 vjeç me të njëjtin status vaksinimi. Hulumtimi i fundit tregon se, në familjet me një person që ishte i infektuar me variantin Omicron (BA-1) të virusit SARS-CoV-2, 43 deri në 64 përqind e njerëzve që jetonin në të njëjtën familje u infektuan gjithashtu, pavarësisht a i vaksinuar plotësisht apo i pavaksinuar. Ne gjithashtu duhet të llogarisim për rreziqet personale të njerëzve me të cilët jetojmë në vlerësimet tona të rrezikut. Në përgjithësi, njerëzit duhet të diskutojnë rrezikun personal të Covid me mjekun e tyre. Por për shkak të këtyre faktorëve, për disa njerëz, edhe çdo sasi e ekspozimit mund të konsiderohet një rrezik i papranueshëm.

SI DUHET VLERËSUAR RREZIKU I KOMUNITETIT?

Rreziku i komunitetit konsiderohet të jetë i lartë kur ka më shumë se 50 raste javore për 100,000 banorë. Të tjerë sugjerojnë një prag rreziku pak më të lartë prej 10 rastesh ditore (ose 70 javore) për 100,000 banorë. Një paralajmërim është se numërimi i përditshëm i rasteve të qyteteve ose qarkut është shpesh një nënnumërim sepse jo të gjithë po testohen dhe shumë rezultate të testeve në shtëpi nuk raportohen gjithmonë. Si zgjidhje, autoritetet përdorin “normën e pozitivitetit të testit” ose “përqindjen pozitive”. Nëse ky numër kalon 5 për qind, konsiderohet gjerësisht si rrezik i lartë për transmetimin në komunitet (me kusht që sasia e testimit në atë zonë të jetë adekuate). Por kampioni i komunitetit i përdorur për të matur pozitivitetin e testit ka të ngjarë të përfshijë shumë njerëz që kërkojnë testim sepse aktualisht po përjetojnë simptoma të Covid. Pra, pozitiviteti i testit është zakonisht më i lartë se shkalla e infeksionit në mesin e njerëzve që mund të hasni në një kafene apo dyqan ushqimore, shumica e të cilëve nuk kanë asnjë simptomë, por mund të jenë ende infektues.

ÇFARË DIHET PËR RREZIKUN E EKSPOZIMIT NË MJEDISE TË NDRYSHME, SI KAFENETË APO KINEMATË?

Rreziku nga Covid në hapësirat e brendshme ekziston në vazhdimësi. Besohet se zvogëlimi i sasisë së virusit të thithur (d.m.th., dozës së thithjes) i bën infeksionet më pak të mundshme ose sëmundjet më pak të mundshme për të qenë të rënda. Frymëmarrja e rëndë prodhon deri në 10 herë më shumë grimca aerosol që bartin viruse sesa frymëmarrja normale. Në kinema, ekziston rreziku i ekspozimit nga ata që ulen menjëherë përreth jush, por për shkak të të folurit të kufizuar dhe, zakonisht, të një tavani të lartë, ka shumë më shumë hollim të ajrit. Pra, një teatër i tillë mund të jetë më pak i rrezikshëm sesa ambientet e tjera të brendshme të mbushura me njerëz dhe të zhurmshëm. Sipas këtij arsyetimi, muzetë, shitësit me pakicë dhe dyqanet ushqimore me tavane të larta priren të jenë gjithashtu relativisht më të sigurt. Vendet me ritme të shpejta ajrimi dhe filtrimi – janë gjithashtu me rrezik shumë më të ulët. Hapësirat e brendshme të mbushura me njerëz, si klasat, zyrat dhe baret, duhet të ajrosen me ajër të pastër me ritme që i afrohen 12 shkëmbimeve të ajrit në orë për të reduktuar rreziqet deri në nivelin e një dhome izolimi në një spital tipik. Jo të gjitha vendet kanë burimet për ta bërë këtë, por përfitimet rriten me shkallë më të madhe filtrimi, kështu që sa më afër këtij ideali, aq më mirë. Në vendet me ventilim joadekuat, një pastrues portativ i ajrit të grimcave me efikasitet të lartë (HEPA) – mund të përdoret si mjet zbutës.

SI TË KRAHASONI RREZIKUN E VDEKJES NGA COVID ME RREZIKUN E VDEKJES NGA SHKAQE TË TJERA TË LIDHURA ME AKTIVITETET E ZAKONSHME

Rreziku i Covid-it rritet ndjeshëm me moshën dhe me të qenit i pavaksinuar (përfshirë mungesën e vaksinave kundër virusit). Në pjesën më të madhe, falë vaksinave, imunitetit të shkaktuar nga infeksioni, terapisë, kujdesit më të mirë dhe faktorëve të tjerë, rreziku relativ për të vdekur nga Covid nëse e kapni tani, në përgjithësi, është i krahasueshëm me atë të gripit sezonal. I vetmi ndryshim i madh, sepse keni shumë më shumë gjasa të prekeni nga Covid sesa gripi, rreziku absolut dhe i përgjithshëm për Covid mbetet shumë më i madh.

SI MUND TË ZVOGËLOHET MË TEJ RREZIKU I INFEKTIMIT ME COVID NGA AKTIVITETET E PËRDITSHME?

Vaksinimi dhe përforcimi i tyre ka treguar se mbron nga vdekja, shtrimi në spital dhe, në një farë mase, kapja dhe përhapja e virusit. Mbajtja e maskave, veçanërisht e tipit N-95, zvogëlon probabilitetin e një infeksioni. Për shembull, rreziku i punonjësve të kujdesit shëndetësor – të infektohen nga pacientët e tyre ndërsa mbajnë një N95 të përshtatshëm është jashtëzakonisht i ulët. Këta respiratorë i afrohen filtrimit të të gjithë virusit, por nuk filtrojnë 100 për qind. Dhe nëse një N95 nuk formon një vulë hermetike me fytyrën tuaj, ai mund të lejojë ajër të pafiltruar në mushkëritë tuaja.

BALANCIMI I KËTYRE RREZIQEVE ME PËRFITIMET E SHOQËRIMIT DHE TË QENIT ME TË TJERËT

Një nga faktorët më të rëndësishëm në rrezikun e përgjithshëm të Covid-it është nëse personi pranë jush është i infektuar me virus. Nëse dikush është i vaksinuar dhe i përforcuar, nuk është e paarsyeshme që ai person të vendosë këtë: ndërsa rreziqet për t’u infektuar janë mjaft të larta – por rreziqet për t’u sëmurë ose për të vdekur nga Covid janë mjaft të ulëta – ai do të kthehet në normalitet dhe duke jetuar sikur të ishte para pandemise. Ndërsa inkurajojmë vaksinimin për ata që nuk janë vaksinuar dhe përforcues për rritjen e imunitetit tonë të përgjithshëm, veçanërisht ndaj varianteve më të reja të SARS-Cov-2, ne duhet të punojmë për t’i bërë mjediset tona të ndërtuara më të mira në ndalimin e transmetimit të aerosolit. Në fund duhet t’u lihet njerëzve që të bëjnë vlerësimet e tyre të rrezikut dhe të vendosin nëse do të vaksinohen apo do të mbajnë një maskë me cilësi të lartë.

Omicron-Varianti më i ri i Coronavirusit, arsye për shqetësim, jo për panik

December 2, 2021 by s p

Nga: Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik

Me fillimin e sezonit të festave te fundvitit, dhe ndërsa vjeshta kthehet në dimër, Koronavirusi na ka kujtuar sërish se ka në plan të qendrojë më shumë dhe të vazhdojë të na befasojë. Një variant i ri shqetësues qe Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH)e ka quajtur Omicron, është një dhuratë festash që askush nuk e kërkoi dhe askush nuk e dëshiron. Omicron, i njohur gjithashtu si B.1.1.529, u zbulua për herë të parë në Botsvana dhe Afrikën e Jugut në fillim të muajit të kaluar, dhe nuk dihet shumë për të deri më tani. Varianti po ecën me shpejtësi dhe qëndron pas rritjes së rasteve të reja në atë rajon të botës – thuhet se përfshin disa në njerëz që ishin të infektuar më parë – me raste që me siguri do te shfaqen në mënyrë të pashmangshme përtej kufijve ndërkombëtarë.

ÇFARË DIHET PËR KËTË VARIANT TË RI?

Shqetësimi kryesor mbi variantin e ri vjen nga numri dhe lloji i mutacioneve të gjetura rreth "proteinës gjemba", pjesa e molekulës së virusit që e lejon atë të lidhet me qelizat njerëzore. Një numër i lartë i mutacioneve (32 prej tyre) në këtë proteinë sugjeron se ky variant do të jete më i transmetueshem dhe gjithashtu sugjeron që ajo mund të shmangë disa nga parametrat imunitarë që kemi, të tilla si trajtimet me antitrupa dhe plazma, dhe duke përfshirë ketu dhe vaksinat aktuale. Ndërsa Omicron duket se po përhapet shumë lehtë dhe ka një avantazh transmetimi, indikacionet e hershme tregojnë se ai nuk shkakton simptoma më të rënda të Covid-19 sesa variantet e mëparshme. Në mënyrë tipike, është e dobishme që viruset të përhapen më lehtë dhe më pak virulent, dhe këto janë variantet që zakonisht dominojnë. Ndërsa ky është një shqetësim për të dhe kërkon vëmendje serioze - nuk ka nevojë të jetë një panik. Ne e dimë se viruset ndryshojnë; kjo është ajo që ata bëjnë gjithmonë. Ne e dimë gjithashtu se jo të gjitha variantet shqetësuese rezultojnë të jenë, mirë, jo të gjitha ato shqetësuese; shumë prej tyre përfundojnë duke qenë thjesht përplasje në afatin kohor të pandemisë. Ajo që ne dimë për variantin është kjo: disa nga mutacionet e tij të proteinave spike janë parë në variante të tjera dhe linja të tjera të përshkruara më herët në pandemi dhe janë shoqëruar me rritjen e transmetimit dhe aftësinë e virusit për të shmangur përgjigjen imune. Ndërsa një epidemi zgjerohet, zgjerohet edhe diapazoni i mutacioneve dhe viruseve që kanë avantazhe që i lejojnë ata, për shembull, të përhapen më lehtë ose të kalojnë sistemin imunitar për të tejkaluar paraardhësit e tyre standardë. Kështu kemi marrë variante super të transmetueshme si Alpha dhe Delta. Dhe, ndërsa virusi “rrotullohet” ai krijon mënyra që përfundimisht nuk mund të përballemi me variante që të infektojnë edhe njerëzit të vaksinuar. Pra, të bëjnë vaksinën, për të cilët shkencëtarët kanë punuar kaq shumë, jo efikase ndaj tij! Mutacionet që kanë virusin të lidhet më fort me qelizat tona mund të bëjë më të lehtësojë atë nga një person i vetëm. Ajo që ne nuk e dimë, dhe ajo që është vërtet e vështirë të parashikohet, është se çfarë do të bëjë së bashku kombinimi i ketyre mutacioneve. Me shpresë që ta dimë së shpejti.

SI MUND TË MBROHEMI OMICRON?

Ndërsa Omicron lufton me konkurrentët e tij viralë, mund të luftojë për të fituar një avantazh ose dhe mund të shuhet përmes një kombinimi të vaksinave, dhe masave parandaluese të infeksionit, si maskat dhe distancimi. Prodhuesit e vaksinave kanë njoftuar tashmë planet për të testuar efektivitetin e vaksinave të tyre kundër variantit të ri - me të dhëna që do të dalin në javët e ardhshme - dhe të eksplorojnë strategji të reja dozimi që mund të ndihmojnë në uljen e përhapjes së tij. Omicron mund të ketë një "sukses" të hershëm, por shumë nga e ardhmja e tij varet gjithashtu nga ne. Edhe nëse Omicron rezulton të jetë varianti më infektiv i Sars-Cov-2 deri më tani, nuk ka ende prova të qarta nëse do të rezultojë të shkaktojë simptoma më të ashpra. Mutacionet mund ta përkeqësojnë atë, ose mutacionet mund ta bëjnë atë më të egër. Disa mjekë në Afrikën e Jugut kanë raportuar se njerëzit e infektuar me Omicron deri më tani duket se shfaqin simptoma më të buta se ata në pacientët Delta, duke përfshirë shumë raste asimptomatike. Të tjerë vuajnë nga kolla, lodhja, dhimbjet e trupit dhe dhimbjet e kokës. Deri sote, asnjë vdekje nuk i është atribuar ende variantit të ri. Megjithate, nuk arrihet në përfundime të tilla ndërsa varianti nuk është hulumtuar siç duhet. Sic dihet, deri më tani, te infektuarit nga ky varant jane kryesisht njerëz të rinj dhe të shëndetshëm, të cilët janë më pak të ndjeshëm ndaj simptomave të rënda, pavarësisht nga varianti që është përgjegjës. Pra jane dhe shume gjera qe kerkojne sqarim.

PAK LAJME TË MIRA NË KËTË CIKËL TË ZYMTË

Pavarësisht nga pasiguritë e shumta, shkencëtarët janë më të sigurtë në aftësinë tonë për ta trajtuar këtë sesa ne valët e mëparshme Alfa dhe Delta. Varianti i ri nuk ka gjasa t’i shpëtojë plotësisht imunizimit të siguruar nga vaksinimi dhe infeksionet e mëparshme. Me shkallë të lartë të vaksinimit në shumë pjesë të botës dhe me ilaçe të reja premtuese në horizont, një valë e mundshme Omicron duhet të jetë shumë më pak e dhimbshme sesa ato Alfa dhe Delta. Një tjetër gjë e mire është se, për shkak të përpjekjeve të shkencëtarëve të Afrikës së Jugut, vendet janë paralajmëruar për rreziqet e paraqitura nga Omicron shumë më shpejt sesa për Delta, e cila ishte përhapur gjerësisht nga India përpara se bota të alarmohej. Sic e dime, mutacionet ndodhin si gabime shtypi gjatë replikimit të një virusi; shumica janë të pa rëndësishme, madje dhe të dëmshme për patogjenin. Por të shpërndara midis këtyre mutacioneve (defekteve gjenetike) do të jetë fitimi i rastësishëm, një gabim që ndihmon një version të virusit të kapërcejë “kushërinjtë” e tij. Ato ngjarje proporcionalisht të rralla bëhen shumë më të zakonshme kur u jepen më shumë mundësi për të ndodhur. Sa më gjatë që virusi të vazhdojë dhe të qarkullojë në të gjithë globin, aq më shumë mundësi do të ketë për të provuar se çfarë e bën atë më të përshtatshëm. Viruset nuk janë pafundësisht të ndryshueshëm; ndonjëherë, për të mbajtur veten në “grindje”, ata duhet të bëjnë sakrifica. Koronavirusi mund të luftojë për të maksimizuar si transmetimin ashtu edhe evazionin imunitar, duke kërkuar një lloj shkëmbimi midis të dyve. Disa nga antitrupat më të fuqishëm anti-koronavirus synojnë proteinën gjemba të SARS-CoV-2, të cilën virusi e përdor për të zhbllokuar dhe për të hyrë në qelizat tona. Nëse virusi ka ndryshuar proteinën për të anashkaluar ato antitrupa, ai mund të bëhet më pak i njohur për sistemin imunitar. Por, keto ndryshime gjithashtu mund të dëmtojë aftësinë e tij për të na infektuar fare.

Prandaj ne fund, edhe pse ka arsye për t’u shqetësuar, kjo nuk është kohë për panik. Përkundrazi, kjo duhet të na nxitë të vazhdojmë të bëjmë gjërat që ne dimë se funksionojnë kur kemi të bëjmë me një pandemi, parandaluese të infeksioneve, si maskat dhe distancimi, të vaksinohen më shumë njerëz dhe veçanërisht për më të pambrojturit mes nesh, të konsiderojnë marrjen e një vaksine përforcuese.

VAKSINAT PËRFORCUESE, ANTITRUPAT DHE MBROJTJA NGA COVID-19

November 19, 2021 by s p

Nga: Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik

Që nga fillimi i shpërndarjes së vaksinës kundër Covid-19 në Dhjetor të vitit të kaluar, në Shtetet e Bashkuara (SHBA) janë administruar më shumë se 445 milionë doza, duke vaksinuar plotësisht mbi 197 milionë njerëz ose 59.5 për qind të popullsisë së SHBA. Ndërsa normat e vaksinimit po rriten ngadalë dhe rastet e reinfektimeve (“breakthrough”) vazhdojnë, pyetja mbizotëruese ka qënë nëse personat e vaksinuar duhet të marrin vaksina përforcuese. Disa shkencëtarë po u referohen testeve të antitrupave si një nga mënyrat për të matur nivelin e imunitetit tone. Në fund të fundit, antitrupat janë ushtarët tonë “këmbësorë” që sulmojnë dhe u zënë pritë pushtuesve patogjenë të mundimshëm përpara se ato të shkaktojnë dëme në trupin tonë. Pra, kjo qasje, në shikimin e parë, është e arsyeshme që njerëzit ndoshta do të përfitojnë nga një injeksion përforcues (“booster”) që do t’i rigjallërojë ata përsëri nëse nivelet e qarkullimit të antitrupave janë të ulëta ose në rënie. Ndërsa kontrollimi i niveleve të antitrupave, nuk ka asnjë dëm në ne, ato ndoshta nuk janë të dobishme për të vendosur nëse nevojitet një vaksinë përforcuese. Një numër i painterpretueshëm i nxjerrë jashtë nga një analizë e rastësishme e antitrupave mund të na lërë me një ndjenjë të rreme sigurie, ose thjesht të përforcojë pasigurinë – asnjëra prej të cilave nuk është veçanërisht e dobishme ndërsa përpiqemi të menaxhojmë një pandemi.

Zvogëlimi i antitrupave nuk do të thotë automatikisht ulje e imunitetit

Pas vaksinimit, një grup mbrojtësish imunitar të quajtur qelizat B fillojne të prodhojnë antitrupa në një numër masiv. Përgjigja e tyre fillestare është të lidhin majat e molekulës së tyre në formë Y në sipërfaqe të virusit. Sa më mirë të ngjiten në virus, aq më shumë shanse kanë për të neutralizuar atë dhe për të mos lejuar që ai të hyjë në qelizat tona dhe ti dëmtojë ato. Shumë nga këto antitrupa të hershëm nuk janë shumë efektivë në punën e tyre. Me kalimin e kohës, ata vazhdojnë të vetë-përmirësohen, gjë që mund të jetë gjithashtu një arsye për të mos nxituar në marrjen e një vaksine përforcuese. Ne e dimë se mënyra se si imuniteti ynë reagon, ndryshon nga personi në person, kështu që në parim dy persona mund të kenë mbrojtje të barabartë nëse një person ka nivele relativisht të ulëta të antitrupave të fuqishëm dhe tjetri ka nivele të larta të antitrupave më pak të fuqishëm, por ende adekuat. Testet e antitrupave vështirë se do të pasqyrojnë këtë ndryshim. Ne e dimë se pas një infeksioni ose vaksinimi, nivelet e antitrupave rriten dhe arrijnë nivelet maksimale, por me kalimin e kohës ato zvogëlohen gradualisht. Por kjo nuk do të thotë se mbrojtja nga antitrupat është zhdukur. Sistemi ynë imunitar ka një strategji prodhuese që është një përgjigje “vetëm në kohë” kur bëhet fjalë për prodhimin e antitrupave. Pas një infeksioni ose vaksinimi, shumica e antitrupave të mbetur shpërbëhen gradualisht, por nëse patogjeni kthehet, qelizat e quajtura qeliza B të memories mund të rrisin përsëri prodhimin. Së fundmi, përveç një antitrupi që prodhon, sistemi ynë imunitar do të trajnojë edhe qelizat T për të luftuar virusin. Këto mbrojtes rezervë mund të mos mobilizohen në kohë për të parandaluar infeksionin, por ato mund të parandalojnë që virusi të shkaktojë sëmundje serioze. Testet e antitrupave nuk matin kapacitetin prodhues të sistemit tonë imunitar. Rënia e niveleve të antitrupave nuk ka qenë dhe aq e shpejtë, por po ndodh – kontrollet e rregullta te disa njerëz kanë treguar se nivelet e antitrupave, të njohura edhe si titrat, janë ulur, nga pranvera në verë, tani në vjeshtë. Ky reduktim i përshtatet narrativës që disa raporte kanë dhënë alarmin për një kohë tashmë: muaj pas vaksinimit, antitrupat jane në rënie, një prirje që shpesh është përshkruar si një “zbehje” e imunitetit. Kjo dukuri është përdorur si dëshmi se ne të gjithë kemi nevojë të madhe për vaksinë përforcuese për të rizgjuar mbrojtjen tonë. Një dozë përforcuese zakonisht jepet pas një kohe të caktuar, si një kujtesë për trupin tonë se si “duket” virusi në mënyrë që të mund të përforcojë përgjigjen imune.

A ka një moment kohor të duhur për të marrë një përforcues?

Përpjekja për të vlerësuar kohën e duhur për të marrë një përforcues ka qenë një sfidë për shumë faktorë, por më së shumti për shkak të risisë së këtij virusi. Shkencëtarët brenda dhe jashtë qeverisë janë ndarë në lidhje me nevojën për vaksinat perforcuese, kush duhet t’i marrë ato dhe kur. Për t’i komplikuar gjërat, qeveria federale e ka bërë atë më të habitshme duke komunikuar fillimisht politikën e saj që përforcuesit do të bëhen të disponueshëm për të gjithë amerikanët që kanë marrë vaksinat e ARN-së (mRNA), duke filluar nga Shtatori. Por më pas, pas rishikimit të të dhënave, Administrata e Ushqimit dhe Barnave kërkoi që administrata e presidentit Biden të tërhiqej nga rekomandimi për të përfshirë vetëm personat vulnerabël nga pikëpamja mjekësore, ata mbi 65 vjeç dhe punëtorët e vijës së parë, të paktën tani për tani. Organizata Botërore e Shëndetësisë ka kundërshtuar fuqishëm që kombet e pasura të bëjnë një raund të tretë të vaksinave kur vendet e varfra nuk kanë mjaftueshëm vaksinë për të parën e tyre. Ndërsa kërkimet sugjerojnë se nivelet e imunitetit tek ata që janë vaksinuar bien me kalimin e kohës dhe përforcuesit mund ta ndryshojnë atë, vaksinat janë ende shumë mbrojtëse kundër sëmundjeve të rënda dhe vdekjes, duke përfshirë variantin Delta. Përdorimi i një testi të thjeshtë të antitrupave mund të mos jetë një metrikë e besueshme për të gjurmuar imunitetin. Ndryshe nga testet PCR që zbulojnë nëse jeni aktualisht i infektuar me virusin, testet e antitrupave ju tregojnë nëse keni njëfarë imuniteti ndaj SARS-CoV-2 nga një infeksion ose vaksinim i mëparshëm. Testi i duhur i antitrupave është mjaft i mirë për t’iu përgjigjur kësaj si një pyetje, po ose jo. Por kur ne dëshirojmë më shumë informacion, gjërat bëhen të ndërlikuara. Nëse rezultati i antitrupave bie (siç parashikohet) që nga koha kur keni marrë vaksinën, ju ndoshta jeni më pak të mbrojtur në kuptimin e menjëhershëm sesa keni qenë pas vaksinimit. Është e rëndësishme të dimë se gjatë disa muajve të parë pas vaksinës, imuniteti ynë u mbingarkua dhe siguroi një supër-mbrojtje, më shumë se sa mund të ishte dashur. Muaj më vonë, këto nivele bien, duke çuar në mbrojtje të ‘nivelit normal’. Akoma nuk e dimë nëse kjo mbrojtje e re e nivelit normal është e mjaftueshme. Por ofrimi i vaksinës përforcuese shumë shpesh ose shumë shpejt mund të jetë në rastin më të mirë i pakuptimtë dhe ndoshta kundërproduktiv, pasi që kjo mund të ndërhyjë në qendrat aktive të makinerisë imuitare në trupin tonë që ende po bëjnë punën e tyre. Pritja pak më gjatë mund të ndihmojë për t’u siguruar që qelizat më të mira të mundshme B të rizgjohen vetë në veprim dhe të prodhojnë antitrupa të rinj.

Nuk ka arsye për panik

Antitrupat tanë janë si ushtritë që qëndrojnë në kazermat e tyre, pasi ato vazhdimisht i përmirësojnë aftësitë e tyre. Me rritjen e një nivel kërcënimi, ushtarët vendosen në “gati” dhe shpërndahen në vende strategjike, ashtu siç do të bënin antitrupat tanë gjatë një ekspozimi ndaj virusit. Pasi niveli i kërcënimit të zhduket, ushtarët kthehen në kazermat e tyre dhe vazhdojnë rutinën e tyre dhe qëndrojnë gati kur të thirren përsëri. Imuniteti ynë ka të bëjë shumë më pak me nivelet e antitrupave, dhe më shumë me aftësinë për t’iu përgjigjur ziles kur ato janë të nevojshme. Ushtarët tanë mbrojtës nuk kanë nevojë të jenë gjithmonë të dukshëm nëse janë gati të futen në ingranazhe kur thirren në betejë. Një ngadalësim i prodhimit të antitrupave nga nivelet fillestare, në një farë mënyre, mund të shihet si qetësues. Kur shohim se antitrupat “zbehen”, nuk është një shenjë që ne të kemi panik. Është një shenjë e një sistemi imunitar që po planifikon dhe shpërndan mjetet e tij në mënyrë të arsyeshme – po bën atë që bën më së miri, duke u përpjekur vazhdimisht të përmirësojë aftësitë e tij për të na mbrojtur.

COVID-19: Prania e Pandemisë për të Pavaksinuarit Vazhdon

September 22, 2021 by s p

Nga: Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik *

Vera e vitit 2021, të paktën për ne këtu në Shtetet e Bashkuara (SHBA) filloi me një premtim të mirë. Në Ditën e Përkujtimit (Memorial Day), fillimi tradicional i verës, me miliona njerëz të vaksinuar, shumë prej nesh menduan se më e keqja e Covid mund të ketë përfunduar. Disa muaj më vonë, atij optimizmi i është dhënë një ton i zymtë dhe i pasigurt, ndërsa vera e nxehtë kthehet në vjeshtë me Ditën e Punës (Labor Day-që është dhe fundi jozyrtar i verës në SHBA). Pas një fillimi entuziast të iniciativës së vaksinimit dhe disa muaj më vonë, shtytja për vaksinimet u ngadalësua me një mur rezistence. Shtojini kësaj, vera shënoi gjithashtu ardhjen e një varianti më ngjitës, atij Delta. E gjithë ajo përfolje e hershme e verës për “daljen” nga pandemia u shndërrua përsëri në pyetje dhe skepticizëm: Kur do të arrijmë një pikë kthese në luftimin e Covid 19? Kur dhe si do të kthehemi më në fund në diçka afër “normales” përsëri? Edhe pse me dhjetëra miliona amerikanë të vaksinuar, rihapjen e shkollave dhe një ekonomi të rimëkëmbur, pandemia Covid-19 më shumë sa vazhdon, veçanërisht në mesin e të pavaksinuarve, këtu në SHBA por dhe globalisht.

Si do të duken muajt e ardhshëm:

Siç kemi parë në të kaluarën e afërt, muajt e ardhshëm do të na çojnë nëpër kodra dhe lugina, veçanërisht nëse vazhdojmë të mos kemi më shumë njerëz të vaksinuar. Por sfida do të mbetet në madhësi dhe formë, sa të mëdha dhe të largëta nga njëra – tjetra do të jenë këto kodra dhe lugina. Më shumë vaksina do të ndihmojnë që kodrat të jenë të menaxhueshme. Risia e këtij koronavirusi është si një zjarr pyjor që nuk do të ndalet derisa të gjejë të gjithë drurin njerëzor që mund të djegë. Eshtë gjithashtu e mundur që SARS-CoV-2 të mos ndjekë rrugën e përcaktuar nga pandemitë e së kaluarës. Në fund të fundit, është një patogjen i ndryshëm, i ri dhe në dukje më i transmetueshëm. Dhe me një numër të vdekur prej më shumë se 4.7 milion njerëz deri më tani, kjo pandemi është tashmë më shumë se dy herë më vdekjeprurëse se çdo shpërthim që nga Gripi Spanjoll i vitit 1918. Pavarësisht valëve fillestare të rënda dhe niveleve relativisht të larta të vaksinimit, në shumë vende, përfshirë numrin e infeksioneve të reja në SHBA, kanë qenë në rritje. Imunizimi po ndihmon në zbutjen e rasteve të rënda dhe vdekjeve, por rritja e infeksioneve të reja do të thotë që virusi po arrin tek të rinjtë dhe të tjerët që mbeten të pavaksinuar, duke çuar në rritjen e niveleve të sëmundjeve serioze në ato grupe. Ajo që duket e qartë është se pandemia nuk do të përfundojë në gjashtë mujorin e ardhshëm. Përhapja aktuale mund të zbutet vetëm pasi shumica e njerëzve, ndoshta 85% deri 90% e popullsisë globale, të kenë një shkallë imuniteti, përmes vaksinimit ose infeksionit të mëparshëm. Disa epidemiologë tani presin që koronavirusi të jetë endemik, që do të thotë se mund të jetë këtu për të qëndruar në cikle si gripi i zakonshëm. Por edhe nëse virusi vazhdon, kjo nuk do të thotë që ne do të jemi te izoluar në një pandemi të përjetshme.

Vaksinat dhe imuniteti:

Vaksinat nuk sigurojnë një imunitet të përsosur – një imunitet “sterilizues.” Imuniteti sterilizues, do të thotë që sistemi ynë imunitar mund të ndalojë që një patogjen, përfshirë viruset, të mos replikohet brenda trupit tuaj. Kjo zakonisht ndodh kur qelizat imune në trup lidhen me patogjenin në vende që e pengojnë atë të jetë në gjendje të hyjë në një qelizë ku mund të fillojë të bëjë kopje të vetes. Disa nga këto qeliza imune mund të prodhojnë antitrupa sterilizues, të cilët janë proteina që njohin proteina dhe struktura specifike në sipërfaqet e patogjenëve. Për të arritur imunitetin sterilizues, trupi ynë duhet të prodhojë mjaft antitrupa neutralizues dhe duhet të jetë në gjendje ta bëjë këtë në një afat të gjatë. Në mënyrë ideale, ajo çon në imunitet të përjetshëm. Shumica e vaksinave prodhojnë një përgjigje imune që nuk është sterilizuese, dhe as nuk kanë nevojë që ato të jenë efektive në parandalimin e sëmundjeve. Shumë vaksina kanë për qëllim kryesisht parandalimin e sëmundjeve dhe jo domosdoshmërisht mbrojnë kundër infeksionit (testimit pzitivë ndaj Covid-19). Për shumicën e historisë së vaksinimit, njerëzit janë udhëzuar duke ndaluar sëmundjen, dhe kjo ka qenë e mjaftueshme.b Për shembul, vaksina shumë e suksesshme e lisë nuk ishte sterilizuese; megjithatë ajo ende na ndihmoi të çrrënjosim patogjenin që shkaktonte sëmundjen e lisë. Edhe fruthi, një virus që është shumë më ngjitës sesa SARS-CoV-2, mund të ofrojë një shembull optimist. Disa njerëz përfundojnë duke u infektuar pas vaksinimit. Por vaksina, në dekadat që nga premiera e saj, ka shtyrë kryesisht fruthin në çrrënjosje në SHBA, përveç shpërthimeve te lokalizuara të viteve të fundit të lidhura kryesisht me normat e ulëta të imunizimit. Dhe disa njerëz të imunizuar që sëmuren kanë tendencë të marrin atë që quhet ‘fruthi i modifikuar’, i cili është një version shumë më i butë i sëmundjes. Vaksina kundër fruthit nuk është perfekte. Pra, as vaksinat Covid, nuk ka vaksina perfekte. Por kjo nuk i bën ato të padobishme. Asgjë nuk mund të jetë më larg nga e vërteta. Edhe me gjithë publicitetin negativ ndaj vaksinave dhe mbrojtjes që ato ofrojnë nga ‟shkencëtarët” që fshihen në platforma të ndryshme si media sociale etj., vaksinimi është mënyra më e mirë për të parandaluar një sëmundje. Me siguri dhe deri tani, shumë më mirë të ekspozohesh ndaj virusit pas, sesa para vaksinës. E vërteta është në shifra: më shumë se 95% e të gjitha shtrimeve në spital dhe vdekjeve nga Covid gjatë kësaj vale të fundit në SHBA kanë qenë në mesin e popullatës së pavaksinuar.

Imuniteti sterilizues ose funksional:

Ne e dimë se arritja e një imuniteti sterilizues është pothuajse e pamundur, në fakt sistemet tona imune nuk mund të trajnohen për të arritur përsosmërinë. Pra kjo nuk është as surprizë as mangësi e vaksinave Covid-19 apo dhe vaksinave të tjera. Më tepër, kete vaksina që mbrojnë jashtëzakonisht mirë kundër sëmundjeve, mund të përfundojnë këtë pandemi. Jeta me siguri do të ishte më e lehtë nëse vaksinat do të ofronin mure të blinduara të pathyeshme, që patogjenet thjesht nuk do t’i penetronin. Por vaksinat nuk e bëjnë këtë. Supozimi ose pritja që vaksinat ta bëjnë këtë, mund të jetë e rrezikshme. Pra, në vend të një imuniteti sterilizues, më e mira që mund të bëjmë është të përpiqemi për një imunitet funksional, sikurse është një rrip sigurie në makinën tuaj, që nuk parandalon përplasjet, por mund të shpëtojë jetën tuaj.

Për t’iu përgjigjur pyetjes së shtruar në fillim të këtij artikulli, pandemia do të përfundojë në kohë të ndryshme në vende të ndryshme të botës, ashtu siç kanë përfunduar shpërthimet e mëparshme. Qeveritë lokale dhe globale, do të duhet të vendosin se me sa sëmundje janë të rehatshme të jetojnë. Ka qasje se ne do të duhet të gjejmë një mënyrë për të bashkëjetuar me të, me aq siguri sa të mundemi. Pra, mbajtja e virusit larg, do të kërkojë gjithashtu përqendrim të më shumë vëmendjes në përmirësimin dhe zgjerimin e qasjes në trajtime, veçanërisht ilaçet që mund të merren me gojë jashtë spitalit ose qendrës së infuzionit. Deri atëherë, shumë prej nesh, veçanërisht dhe në veçanti të pavaksinuarve, do të na duhet të vazhdojnë të mbërthehen për shumë muaj në kodrat dhe luginat e prangave të kësaj pandemie.

* Nënkryetar i Federatës Pan -Shqiptare të Amerikës – VATRA.

VATRA NDEROI PERSONALITETE TË SHQUARA SHQIPTARE, VEPRIMTARË E BAMIRËS

September 20, 2021 by s p

Sokol Paja

Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra nderoi me vlerësimin më të lartë “Mirënjohja e Artë” në një ceremoni madhështore personalitete të shquara shqiptare, bamirës, kontributorë e mbështetës të Vatrës, të gazetës Dielli dhe kauzave të rëndësishme e specifike për shoqërinë dhe shtetin shqiptar. Në praninë e dhjetëra pjesëmarrësve, familjarë, miq, dashamirës, media e personalitete të spikatura në New York ishin prezentë në ceremoninë e veçantë që Vatra organizoi si shënjë respekti, vlerësimi dhe nderimi për këto figura të shquara dhe kauzat që ata përfaqësojnë. Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra nderoi me vlerësimin më të lartë “Mirënjohja e Artë”: YLBER A. DAUTI, ESQ – For Outstanding Achivements in the Field ofvLaw and For your Contribution and support of “DIELLI” Newspaper. Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra nderoi me vlerësimin më të lartë “Mirënjohja e Artë”: Z. QERIM BAJRAM HAXHIU- Për kontributin e jashtzakonshëm për çështjen kombëtare jashtë atdheut, për ruajtjen e identitetit shqiptar në ruajtjen e gjuhës shqipe, për mbështetjen ndaj studentëve shqiptarë, për lidhjet me Vatrën dhe Gazetën “Dielli”. Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra nderoi me vlerësimin më të lartë “Mirënjohja e Artë”: ZNJ. GENTIANA (MARA) SULA – Për kontributin e dhënë në krye të Autoritetit për Informimin mbi Dosjet e Sigurimit të Shtetit në zbardhjen e krimeve të komunizmit; zbulimin dhe evidentimin e krimeve të diktaturës komuniste në kampin famëkeq të internimit në Tepelenë, ku humbën jetën shumë fëmijë dhe të moshuar. Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra nderoi me vlerësimin më të lartë “Mirënjohja e Artë”: Z. SIMON MIRAKAJ – Për qëndresën në kampet e Internimit, për kontributin e dhënë në zbardhjen e krimeve të komunizmit; në zbulimin dhe evidentimin e krimeve të diktaturës komuniste në kampin famëkeq të internimit në Tepelenë, ku humbën jetën shumë fëmijë dhe të moshuar. Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra nderoi me vlerësimin më të lartë “Mirënjohja e Artë”: Z. TUSH(TONI) MUSAJ- Për mbështetjen e vazhdueshme që i ka dhënë Gazetës”DIELLI” dhe Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA”. Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra nderoi me vlerësimin më të lartë “Mirënjohja e Artë”: Z. BAJRAM DRESHAJ-TV ALB – Për mbështetjen e vazhdueshme që i ka dhënë Gazetës “DIELLI” dhe Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA”.