Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

EVROPA E NDËRDYME PËRBALLË KRIZAVE BOTËRORE

by

Nga PAOLO MIELI

Tani që, me daljen e të fundmit ushtarak amerikan, n’Afganistan është kthyer fleta, duhet thënë se në ditët e fundit qëndrimi i Evropës kundrejt Shteteve të Bashkuara ka qënë pak bujar, shumë pak bujar. Në kontinentin e vjetër janë ngritur zëra, pothuaj krejtësisht kritikë, a thuaj se ne evropianët në njëzet vitet e fundit, madje edhe në njëzet ditët e fundit ishim ngatërruar vetëm në mënyrë të pavetëdijshme n’atë aventurë. Qortime të rënda veprimtarisë së administratës amerikane i kanë ardhur edhe nga shumë intelektualë dhe politikanë amerikanë: por pothuaj të gjithë kritikët amerikanë  kanë vënë në dukje ndërlikimin e mëparshëm të tyre n’atë që ndodhi në njëzet vjetëshin e fundit. Ne jo.  Madje këtu n’Evropë mendohet se, së paku në bisedën publike, kishte qënë rasti për të vënë në diskutim themelet e vetë gjithë aleancës perëndimore. Duke filluar natyrisht nga NATO. Jo për t’a “prishur” Aleancën Atllantike, përcaktoi në Lajmëtarin Romano Prodi, por për t’a bërë  më “të dobishme” e më të aftë për të përballuar realitetet e reja të planetit.   

Padia që ne i bëjmë Washingtonit është në thelb se nuk na ka lajmëruar për rreziqet që do të kishim kaluar në çastin e largimit. E që nuk na kanë dëgjuar për atë që kishim për të thënë mbi mënyrën e ikjes. Qortimi i parë, ai që nuk na kishin vënë në dukje rreziqet e lindura nga braktisja e fushës në të cilën ishim mundur, sido që të hartohet është vërtetë foshnjarake: kushdo që të ishte në vend i kishte mjetet për të kuptuar vetë se çfarë do të ndodhte. Po kufizohemi për të mbajtur parasysh pjesën e dytë të vëzhgimit: nga ajo që përceptohet, evropianët – nëse do t’ishin pyetur – do të kishin këshilluar që të mos linin në korrik bazën e Bagramit për të bërë të mundur ngritjen nga ai aeroport të aeroplanëvet të paracaktuar për kthimin n’atdhe të trupave amerikane. Ndoshta do të kishte qënë një këshillë e urtë (edhe se rruga që çon në Bagram është pa mbrojtje, aq sa është pagëzuar “rruga e gjuajtjes në shënjestër”). Por në thelb pranimi i asaj këshille nuk do të kishte ndryshuar shumë rendin e gjërave. Do të kishte lehtësuar paksa dramaticitetin  e daljes nga një luftë e humbur. Veçse nëse këto kritika të kishin nënkuptuar vullnetin e Vëndeve evropiane për të mbetur në Afganistan, duke zëvendësuar me ushtarët e tyre ata amerikanë në nisje. Por nuk duket se ishte ky qëllimi i Evropës, i asnjë Vëndi evropian.

Sa i përket nënkuptimeve, të përpiqemi të përimtojmë se çfarë mund të fshihet mbas vënies në diskutim të NATO-s. Aleanca Atllantike ka humbur funksionin e saj parësor tridhjetëedy vite më parë, me shëmbjen e murit të Berlinit. Që atëherë ka mbijetuar si strukturë ushtarake, në thelb nën drejtimin e SHBA, e përshtatëshme për të ndërhyrë në krizat në çdo qoshe të planetit. Kudo ku një Evropë “parazite” (mjeshtërisht e pikturuar nga Sergio Fabbrini në Il Sole 24 ore) nuk ishte dukshëm e gatëshme të bënte pjesën e vet kurrë. As në zjarret që ndizeshin në kufijtë e saj. Evropës i ishte lejuar të merrte përsipër vetëm 20 % të kostos së NATO-s, e edhe për këtë, me arsye, dinjiteti i barabartë në drejtim ishte një gjë pothuajse formale. Tani  – mbas një sërë humbjesh – është e qartë se NATO (ndoshta) do të mbijetojë por ndërhyrje si ato të së shkuarës nuk do të shohim më.

Tani do të shihet se çfarë do të jetë i aftë të ngrejë në këmbë kontinenti i ynë. Për çastin përfaqësuesi i Lartë i Bashkimit evropian, Josep Borrel, ka lajmëruar (në këtë të përditëshme, me Federico Fubinin) krijimin e një “Initial Entry Force” prej “pesëmijë ushtarësh në gjëndje të mobilizohen me një thirrje të shpejtë”. Një fillim shumë i mirë, edhe se mbi “mobilizimin me një thirrje të shpejtë” është e ligjëshme të ushqehet ndonjë dyshim. Por që këtu deri në krijimin e një strukture ushtarake kontinentale në gjëndje të përballojë krizat që – merret me mënd – do të shfaqen, hapi është shumë i madh. Pa llogaritur që një lloj strukture e tillë ushtarake do të jetë e vlefshme vetëm nnëse do të ketë mbas shpine një njësi politike të bashkuar dhe – siç ka vënë në dukje efektshmërisht në këto faqe Angelo Panebianco – do të kërkojë “një qasje të jashtëme, me synim përfundimtar paqësimi në zonat më të turbullta të Lindjes së Mesme e t’Afrikës, nga mund t’i vijnë kërcënimet Evropës”. Për të patur këtë lloj “qasjeje” ushtria e re evropiane duhet të jetë e pajisur me atë “leje” të veçante për të parandaluar krizat me liri lëvizjeje, – që është prej kohësh e për të gjitha ushtritë – gjatë disa vijave të kufirit mes dritës e hijes.

Asgjë prej tërë kësaj nuk shihet në horizont. Evropa është prej dhjetëvjeçarësh një kontinent i specializuar në artin  e “shpëtimit të paqes” duke i u drejtuar krejtësisht diplomacisë. Nuk ka asnjë Vënd evropian që të ngurojë përpara mundësisë për të ndërmjetësuar, për të ndërhyrë e biseduar. Më mirë nëse me regjimet më iliberalë të tokës. Është e vetmja gjë që dijmë të bëjmë. Në ditët e zisë derdhen lotë e ngrihet zëri. Pastaj menjëherë kthehet ndërmjetësimi, ndërhyrja, bisedimi. Gjë që mund të duket pozitive përballë pështjellimesh të mëdha si ata të këtyre ditëve të fundit. Por nuk është e thënë që një bashkësi prej 27 Vëndesh ndërmjetësuesish – herë herë secili simbas kokës së tij – krejtësisht të paaftë të bëjnë të vlejë forca, as në rastet skajorë, të  jetë në gjëndje t’i japë jetë një bote më të paqësuar se sa kjo që po lemë mbas krahësh.

Corriere della Sera, 31 gusht 2021   Përktheu Eugjen Merlika

NË VËMENDJE: 385 VJETORI I LIBRIT “SKËNDERBEU” TË FRANG BARDHIT

by

Nga Ndue BACAJ

Hyrje
Ky shkrim-kumtesë i kushtohet një vepre të ndritëshme të atdhetarit e fetarit të madh nga Zadrima e Lezhës , Frang Bardhit (1606 -1643)- Ipeshkvit , humanistit , shkrimtarit , etnografit , studiuesit , leksikografit , folkloristit dhe rilindasit arbënor , i cili ndonse jetoi pak (vetëm 37 vjet) , vepra e tij është aq e madhe sa vlen shekuj të pambarimt. Këtë vit (2021), vepra monumentale Skenderbeu-Apologji të shkruar në vitin 1636, mbush 385 vite mendova që në ketë shkrim-kumtesë të perqendrohem në këtë libër apo më saktë vepër të shkruar nga Frang Bardhi , …Veper me të cilen mbron me argumente , llogjikë të fuqishem e dokumentare origjinën Arbënore-Shqiptare të Skenderbeut nga fallsifikimet sllave. Kjo apologji apo mbrotje ndonse ka 385 vite që është shkruar , ajo jo vetem ka vlera historike të pakundershtueshme , por edhe tingëllon aktuale kundër fallsifikimeve sllavo-ortodokse e tjer , sot e nesër…
Frang Bardhi dhe vepra e tij Skenderbeu – Apologji
Rreth 168 vite pas vdekjes të Gjergj Kastriotit , do të bente “bujë” libri apo më saktë vepra – Skenderbeu –Apologji- e klerikut Frang Bardhi , vepër që i kushtohej mbrojtjes së origjinës dhe identitetit Arbënor e Shqiptar , të kryeheroit të Arbërisë e qytetrimit pernedimor të Europës të shekullit XV , Gjergj Kastrioti Skenderbeu. Kjo apologji ishte shkruar per një kohë rekord (prej 15 ditësh) nga rilindasit i shquar arbënor Frang Bardhi . Libri i kundervihej me argumente e dokumente , libërthit të një prifti të njohur sllav (Peshkop në Bosnje) me emrin Joan Tomko Margnaviç , i cili më perpara kishte shkruar një libërth , me të cilin Gjergj Kastriotin Skenderbe mundohej ta bënte me origjinë sllave , madje nga fisi i tij (siç pretendonte ai) i Margnaviçëvet nga Nishi.. Në atë kohë nuk ishte e lehtë të besohej një liber apo vepër që kundershtonte apo pergënjeshtronte (edhe pse me argumente), një autor si Joan Tomko që vet Frang Bardhi e vlerson si burr ndër të tjer të shquar , me gjykim të sprovuar e kryevalltar në dituri. Joan Tomko pretendonte se libërthin e tij e kishte shkruar të bazuar kryesisht në “diploma” të kohës “Skenderbegiane” , si dhe në trashigimi gojore të të parëve të tij , të fisit të Margnaviçëve nga Nishi , fis që sipas Joan Tomkos rridhte nga trashigimtarët e perandorit “romak” Kostandinit të Madh prej Nishit (Nassiusi-t), që me ketë rast edhe Kostandinin e Madh , Joani mundohej ta bënte sllav edhe pse dihej botërisht se Kostandini i Madh ishte me origjinë Ilire nga Dardania (Kosova) dhe jetoi rreth katër shekuj përpara se të parët sllav të Joan Tomko Margnaviç, të zbrisnin nga Uralet e largëta për në trojet e Ballkanit… Shkrimi im –kumtesë , per veprën madhore të Frang Bardhit , “Skenderbeu-Apologji” , nuk do të kishin kuptim nëse unë nuk do ta “ilustroja” me citime nga kjo vepër me vlera të mëdha e të “perjetshme” historike. Por më perpara mendoj të theksoj ,se vepera ka një stil shumë interesant , pasi Bardhi në apologjinë e tij vlerson kundershtarin sllav në dituri, gjë që ja rritë vlerat Frang Bardhit dhe veprës së tij. Gjithashtu Bardhi në vepren e tij vë perballë “argumentat” e kundershtarit sllav Joan Tomko , me argumentat , dokumentet , autorët , arsytimin dhe gjykimin e tij , si dhe “lënë në doren” e lexuesve gjykimin e argumentëve se në të cilën anë peshon e verteta…

Citime nga vepra Skenderbeu – Apologji e Frang Bardhit , (botim i tretë , Tiranë 1999) .!
“Pata vendosur që të lë menjanë gjithçka botoi ketu e tre vite më parë per familjen e Margnaviçëvet Joan Tomku , burr ndër të tjerë i shquar , me gjykim të sprovuar e kryevalltar në dituri , dhe të merrem menjëherë me ato që po ky autor , ndermjet dokumentave lidhur me lashtësinë dhe fisnikërinë e familjes në fjalë , botoi per Skenderbeun apo Gjergj Kastriotin , princ të Epirit , por mua më mposhten lutjet e miqëve , deshirat e të cilëvet nuk është e udhës dhe e drejtë t’i marrësh neper kambë. Këta më luteshin pa pushim dhe me ngulm që unë të çfaqja mendimin tim per familjen e Margnaviçëvet , perpara se të nisesha nga Roma për në Epir , për të marrë persipër detyrën e vyer të peshkopit. Kështu me vështirsi munda t’i hyjë punës per të paraqitur botërisht disa mendime të miat… (Frang Bardhit Skenderbeu – Apologji , fq.24-25, botim i tretë , Tiranë 1999). Pas kesaj “hyrje” Frang Bardhi fillon të “analizoi” faqet e libërthit të Joan Tomkos, si vijon: Që në faqet e para të ketij libërthi , që është per t’u flakur , dy gjëra rreth të cilave perqendrohet gati gjithë diskutimi ynë duhet hellur poshtë. Pas pershkrimit të gjatë që i bënë Nisës (Nishit N.B.) , per të cilën pohon se është quajtur edhe Nesë apo Naisë , kundershtari ynë e quan për të sigurt mendimin , megjithë se nuk mund ta vertetojnë në mënyrë serioze , se familja e Margnaviçëvet e ka fillin e origjinës saj më tej se princët e Nisës. Keshtu ai ndjekë mendimin e atyre që pretendojnë se kjo familje rrjedhë nga Kostandini i Madh , perandori më besnik i Krishtit (në vitet 306-337 mbas Krishtit). Siç është vertetuar historikisht sllavëve të Joan Tomko Margnaviçit u janë dashur edhe më shumë se tre-katër shekuj kur filluan të zbresin nga Uralet per në trojet e Ballkanit , duke perfshirë edhe Nisen apo Nishin Dardan , ku kishte lindur Kostandini i Madh N.B.). Ja fjalët e Joanit në fq.8 të liberthit tij:”Pastaj per princët e kësaj duhet çmuar autoriteti i Bogomilit apo Theofilit…sepse sipas ketij autoriteti , është plotësisht e qartë që pasardhësit e Kostandinit , në kohen e perandorit Justinian (527-565 mbas Krishtit) , kanë zotëruar qytetin që zumë në gojë… Pas ketyre fjalëve ai (Joani) , shton menjëherë një far fragmenti si mos më keq , të njerrë nga një diplomë, të cilë gjoja , siç thotë ua paska lëshuar stergjyshërve të tij mbreti i Hungarisë Mathia , per sherbime ushtarake që i kishin bërë me besnikëri..”. Ndersa Bardhi i “pergjigjet”: Unë do të them hapur atë që mendoj , sikurse është d.m.th. një gjë fund e krye falso dhe sigurisht kundër të vertetës ta paraqitesh familjen e Margnaviçëvet , se e ka fillimin e saj…. nga princët e Nisës, po ashtu është krejt qesharake dhe e paqelluar të mendosh se e njëjta familje rrjedh nga Kostandini i Madh…(Frang Bardhit, po aty , fq.26-27). Tomku pra e nxjerr zanafillen e familjes tij nga Stanisha , per të cilin në faqen 8 , ka thënë se mund të quhet në gjuhen latine “Kostandin”. Por se me sa besim na e radhitë ketu kundershtari vargun e gjatë të të parëve të tij, mund të provohet në mënyrë të mjaftueshme nga korruptimi i shëmtuar i vetë emrave. Sepse kush do ta shpjegonte emrin Stanisha . qoftë edhe kur e zotron mesatarisht gjuhen Ilirike (keshtu është quajtur në atë kohë edhe gjuha serbe…N.B.) , me fjalen latine Kostandin ?… Unë nuk mund të mos e admiroj autorin per ketë gabim të tij ,megjithse na e heqë vehten si shumë të rrahur në gjuhen e vet dhe ka botuar disa libra në gjuhen e tij amtare…. Joan Tomku pra duke u mbështetur në autoritetin e diplomës në fjalë , nxjerrë si perfundim se Stanisha që permendet më lart është quajtur arkond nga Niqifor Foka dhe nga Manueli , perandor të Kostandinopojës (Stambollit), i pari në vitin 963 dhe i dyti në vitin 1133 (në fakt në vitin 1143, N.B.) mbas Krishtit…. Atëherë unë se di se si mund të ngjiste që ky Stanishë të jetë nderuar me titullin e arkondit nga të dy keta perandor , veçse po të themi se ky jeri ka pasë jetuar permbi njëqindë e shtatëdhjetë vjet….Por në rast se Tomku i shpikë me kaq lehtësi të parët e vet ,atëherë ai do të ishte kujdesur ndoshta më tepër per familjen e tij , po ta kishte nxjerrë vehten si bir të Aferditës bashkë me Eneun…(Frang Bardhit, po aty , fq.29-31). Tomku …. është perpjekur të provojnë se sundimi i Nisës ka qenë në duart e njerzve të tij gjer në kohë e Nemanias, i cili thotë kundershtari e rrembeu atë nga duart e Stanishës , të Stanishës dytë , që Tomku e shpiku per familjen e tij. Por e verteta është se Nemania (Zhupani Stefan Nemania 1130-1196 N.B.), nuk e rrëmbeu Nisën nga Stanisha , por nga perandorët e Stambollit…. Këtë e deshmon qartë Tagenon Patavini…(Frang Bardhit, po aty , fq.33) ,(Shkrimtar bashkohës i barbarosës dhe i Nemanias , i cili shoqëron perandorin në ekspediten e tij të lindjes). Tomku e akuzon italianin Tagenoni per mungesë eksperience per punet në Serbi… Tagenoni ka jetuar në kohen e ketyre ngjarjeve , kurse Tomku po jeton bashkë me ne pas 430 viteve nga pushtimi i lartpermendur i Nisës…. Lexonjësi i mençur mund të gjykojë vetë në ketë rast se kujt i duhet dhënë më tepër besim , Tomkut që pa e vrarë mendjen dhe pa asnjë bazë , por duke u munduar vetem per çeshtjen e vet , e quan të paditur një autor kaq të shquar si italianin Tagenon , që ka qenë deshmitar konseguent… Tagenoni jo vetem që ska gabuar , kur pohon se Nisa i është rrëmbyer perandorisë së Stambollit….. Sepse familja e atyre që vazhdojnë të quhen gjer më sot Margnaviçë ,as ka ekzistuar gjëkundi në atë kohë , e as ska sunduar….(Frang Bardhit, po aty , fq.35-37). …Tomku në librin e tij në fq.22 shkruan se Joani është quajtur nga bashkombasit tanë Juan dhe Juanis , zotëronte Arbërinë dhe në të Krujen , Lison , Sfetigardin dhe kështjellen e re (Elbasanin N.B.) bashkë me Kosturin …dhe pak më poshtë shton : Juani pati shumë femijë dhe qe më se i lumtur , por u detyrua t’ia japë peng ,mbrettit të turqëve , Muratit , e prandaj qau e vajtoi per ta , se u shkëput nga dhembshuria dhe dashuria atërore . Mbas vdekjes së tij , Gjergji njeri nga të bijtë i quajtur Skenderbe , d.m.th. Aleksander Zot , burrë me virtyte të admirueshme e mbajti sa qe gjallë principaten e babës që e shtiu në dorë me mjeshtri të mrekullueshme , duke korrur fitore të shkelqyera kundër armiqvet… Se sa i kobshëm dhe i urryer është në ketë rast gabimi i kundershtarit tonë Juan Tomko , konstatohet në mënyrë të majftueshme… Por kjo do të dalë edhe më qartë në dritë më poshtë kur unë (Bardhi) të parashtroj më tepër gjëra per Juanisin në fjalë dhe do të provoj se prindi i Gjergj Kastriotit , të quajtur zakonisht Skenderbe , nuk ka qenë Juanisi , i biri i Vukashin Margnavës , por një tjeter Joan (që në shqip i themi Gjon) Kastrioti , epiriotas edhe nga origjina , edhe nga vendi i lindjes. Per ketë të vertet do të sjellë deshmi nga shumë shkrimtar si nga Orbini , Barleti , Kalkondili (Laonik Klakondili 1430-1490 , kronikan i shquar bizantin) dhe Leunklavi , nga të cilet do të provohet se prindi i Skenderbeut ska pasur ndonjëherë në zotrim Lison , as qytetin e Kosturit . Prandaj pohimi i kundershtarit (Joan Tomko) se Kastriotët janë quajtur keshtu nga qyteti i Kosturit është i rremë…. (Frang Bardhit, po aty , fq48-50). Por le të kalojmë tek ato që Tomku ka perhapur per Skenderben apo Gjergj Kastriotin. Keto ne i kemi lënë menjëanë gjer tani , me qellim që këtë çeshtje ta shqyrtojmë me kujdesin dhe vemendjen më të madhe pa u shperndarë në shumë drejtime , duke patur sigurisht më tepër parasysh të vertetën sesa atdheun. Kur pra kundershtari (Juan Tomko) shqyrtonte më lart çeshtjen e pasardhësve të Vukashinit , nuk u skuq të pohonte , megjithse nuk e vertetoi dot, se Skenderbeu ka qenë bir i Juanit ose (siç thotë ai vetë) i Juan Margnaviçit . Dhe që ta bëjnë lexonjësin per vehte dhe ta mbështesë trillimin e tij në një farë autoriteti , ka nxjerrë në ketë mes sipas zakonit që ka , një farë diplome gjoja , siç thotë , të mbretit të Hungarisë Mathia dhe kështu me qellim që siç thonë “me një gur të vrasë dy zogj” , na ka parashtruar dy argumenta shumë të favorshme per të , por qesharake dhe boshe si ngahera. Sepse dikush do të mund ta mohonte me plotë të drejtë se principata e Nisës u perket sot Margnaviçëvet si trashigimtar të ligjshëm të asaje principate , edhe sikur të mund të pohonte se kjo principatë ka pasë qenë trashigim i vjeter atëror i familjes së Margnaviçëvet , para ardhjes së turqëve në Europë…. (Frang Bardhit, po aty , fq.68-69). Do të duhet pra të shqyrtojmë vleren e kësaj diplome … të cilen kundershtari ynë e ka si (thembren) e Akilit e vetëm të tij dhe e peshon si i thonë fjalës me kandarin e argjendarit. Po të permbyset ky themel atëherë e gjithë ndertesa margnaviçiane apo tomkiane do të rrëzohet per tokë e do të mbulohet nën gërmadhat e saj…. (Frang Bardhit, po aty , fq.70-71). Që në fillim mund të shihet në është kjo diplomë pjellë e së vertetës apo trillim fantazie e Juan Tomkos. Na e quajtka këtu Skenderbeun Gjergj Juanoviç me qellim që sigurisht të besohet keshtu më lehtë se ai ka lindur nga Juanisi , bir i Vukashin Marganaviçit . Por kjo është një gjë absurde , sepse është në kundershtim të urryer me traditat e pergjithshme jo vetëm të epiriotëve dhe të ilirikëve , por edhe të gjithë orientit, si dhe me kujtimet e çdo shkrimtari (me perjashtim vetëm të diplomavet tomkiane). Sepse ç’gjë tjetër perveçse trillimeve mund t’i quash ato që serviren ketu per të ripërtritur shkëlqimin e margnaviçian tashma prej kohësh të shuar? Por le të vazhdojmë më tutje. Gjergj Kastrioti quhet ketu zot i Ohrit dhe i Kosturit etj. vende të cilat thuhet se i kishte ripushtuar duke ua hequr nga duart turqvet. Por ketë e pohon Tomku në një vend tjeter , në faqen 23 kur thotë: “janë quajtur Kastriot nga qyteti i Kosturit që e kanë pasur nën sundimin e tyre të parët e tij”… Por sigurisht është edhe më e sigurtë se prindi i Skenderbeut tonë nuk e ka pasë mbajtur kurrë nën sundimin e tij Kosturin dhe Ohrin . Rrjedh pra në mënyrë fare të qartë se Juanisi , i biri i Vukashin Margnaviçit nuk ka se si të ketë qenë babai i Skenderbeut…. Ska njeri që të dyshoj se Gjergj Kastrioti Skenderbeu , jo vetëm që ua shkuli nga duart turqvet gjithë mbertërinë atërore të tij , por edhe e shtoi dhe e zgjeroi më tepër vendin ku sundonin të parët e tij. Per këtë mund të shihet sidomos Joan Baptista Pigna (1530-1575) dhe Marin Barleti…(Frang Bardhit, po aty , fq.81-82). Dhe tani besoj se këto majftojnë per diplomen në fjalë . Por unë nuk e quaj pa vend të them edhe diçka per familjen , atdheun dhe origjinen e Skenderbeut ose Gjergj Kastriotit. Duke u mbeshtetur pra në autor shumë të sprovuar e të dëgjuar , unë do të provoj (që kundershtari të skuqet t’i dalë perpara numrit të madh të historianëvet fort të shquar), se familja e Kastriotëve ka ekzistuar në Epir apo në Arbëri , dhe se Kastriotët nuk e kanë me asnjë mënyrë fillin e tyre nga i biri i Vukashin Margnaviçit….. Duket mjaft qartë se familja e Kastriotëvet numrohet si më e vjetra ndër familjet e tjera më fisnike të Epirit apo Arbërisë , prandaj ajo nuk e ka zanafillen e saj nga Juanis Margnaviçi . Perveç kësaj , prindi i Skenderbeut quhet ketu fare hapur Dibra (Joan-Gjon Dibra) ose Dobrensi , keshtu që ai duhet të thuhet epiriotas d.m.th.i lindur në Epir , veçse po ta shkëputësh Dibren nga Epiri. Më në fund edhe vetë Joani (Gjoni) , prindi i Skenderbeut thuhet se e ka origjinen nga Kastriotët , pra jo nga Margnaviçët , veçse po ta quash Vukashinin në mënyrë absurde Kastriotas. Në favor të këtyre është edhe Bartoldi i cili në “jetën e Skenderbeut” ,shkruan keshtu :”Gjergj Kastrioti ka lindur nga Joan Kastrioti , princ i Epirit dhe në radhë të parë i Krujës “….Le të shtojmë menjëherë pas kësaj Vladislavin , mbretin e Hungarisë e Polonisë , i cili në një letër që i dergon Skenderbeut , thotë sipas Barletit keshtu: “Kur yt atë , Joan Kastrioti, i rrëmbyer nga fati i zi , një princ siç dëgjoj , që ka merituar me plotë të drejtë mirnjohjen e të gjithëve etj.”. Dhe që të mos zgjatem duke cituar autorë , të gjithë ata , që bëjnë fjalë per prindin e Skenderbeut , e quajnë atë Joan Kastrioti. Shiko per këtë analet Turke , analet e Venedikut , të Raguzës , Marin Biçikemin , Joan Nikollë Doglionin , i cili bënë veçanarisht fjalë per të dy , edhe për Juanisin e Tomkos edhe per Juan Kastriotin, prindin e Skenderbeut , Joan Karol Saraçenin (shkrimar italian i shek.XVI), vepren e Jakov Gordonit (skocez, 1541-1620) të shoqërisë së Jezuitëve , Çezar Kampanën (historian italian 15040-1606) ,dhe shkrimtarë të tjerë shumë të kujdesur . Ketyre mund tu shtojmë edhe vetë Barletin ….(Frang Bardhit, po aty , fq.91-94). Pastaj Ferdinandi (mbreti i Napolit) , para se të ndahej me Skenderbenë , thirri në një mbledhje të gjithë krerët dhe kapidanët e ushtrisë dhe u foli kështu: “Megjithse unë i jam falur emrit tënd o princ i ndritur Skenderbe , megjithëkëtë unë po të falem ty sidomos sot , sepse unë pashë tani dhe provova vetë me sytë e mi , në punë e sipër , më shumë dhe më tepër nga ç’thonë dhe nga ç’tregojnë zakonisht per ty . E s’është çudi , kur ti e ke zanafillen nga stëgjysher e nga një vend i tillë , siç është Epiri i pamposhtur apo Arberia …. në të cilën kanë luftuar e lulëzuar gjithmonë sa e sa prijës nga më fisnikët e nga më të pathyeshmit , sa e sa udhëheqës e kapidanë nga më kryetrimat e më energjikët , të cilë duke luftuar me rreptësinë më të madhe , shtruan edhe mbarë botën. Ketyre ua zunë vendin me radhë paraardhësit e tu dhe ti , o princ i pathyeshëm , i derguar nga Zoti dhe i zbritur si të thuash nga qielli , me qellim që bëje gjithë keto vepra të ndritura dhe gati të pavdekshme për çeshtjen e krishterimit…(Frang Bardhit, po aty , fq.96-97). Ndersa shkrimtari e historiani italian nga Roma , Francisk Sansovini (1521-1583) , në “Historinë e pergjithshme mbi origjinen dhe luftrat e turqëve” , fletë kështu : “Ndëmjet popullit arbënor , i cili luftoi me trimëri të rrallë kundë turkut , kanë qenë shumë princë fisnikë e të mëdhenj , të cilët në keto kohë të fillimit të rritjes të otomanëvet , u vunë perballë me të gjitha forcat e tyre kundër perpjekjeve të turqvet. Por ndërmjet ketyre të gjithëve ka qenë njëri , zoti Skenderbe , që është më fisniku dhe më i denji per t’u mbajtur mend për jetë , sepse ky njëri e mbrojti trimërisht besën e krishterë në këto anë për shumë vjet dhe prandaj meritoi të bëhet mbret i Epirit. Veç kësaj ai bëri që të shkelqejë persëri ky komb i shtypur per shumë vjet nga ironia e fatit “. Keshtu thotë Sansovini pas të cilit do të permendë edhe Lazar Soranxin (poet , jurist e historin , shek.XVI-XVII), në vepren e tij historike per Turqinë “Otomanida”ku thotë: “E megjithëse ka qenë një kohë , kur arbënorët u treguan shumë trima kundër turqvet dhe veçanarisht në kohen e Gjergj Kastriotit , tani ata s’mund të tregohen të tillë…”. Kurse shkrimtari italian Bartholome Dionizi në kapitullin 187 të “Kopshti i gjithë historive të botës” e permendë Skenderbeun keshtu: “U shqua në kohen e vet dhe Gjergj Kastrioti arbënor…”.(Frang Bardhit, po aty , fq.1012-103). Ja se sa unanimisht Skenderbeu thirret e konsiderohet arbënor apo epirotas. Në analet turke e quajnë atë “Armatum” ,d.m.th. epirotas …. Kardinali Petro Bembi (lindur në Venedik në vitin 1470, filolog dhe humanist i dëgjuar në kohen e tij , ka shkruar vepra letrare dhe një histori per republiken e Venedikut në 12 libra) , e quan Skenderbeun epirotas… Po ashtu nuk nuk dyshon ta quajnë Skenderbeun arbënor edhe abati , Tuberoni Dalamtas që shkroi per historinë e periullës 1490 gjer me 1522 në 11 libra … Po lë gjithaashtu menjëanë që të mos merziteni, shkrimtarë të tjerë të panumër e të shquar , sidomos italjanë , dhe poetë si Joan Baptista Marini (poet i shquar italian 1569-1625) , gruan fisnike Margarita Sarroki , (poete që ka jetuar në gjysmen e dytë të shekullit XVI dhe ka vdekur në vitin 1618), e cila bëri të pavdekshem emrin e saj në historinë e letersisë me poemen e saj prej 23 këngësh për Skenderbenë të cilen e ka titlluar “Scanderbeide” , d.m.th. kënga e Skenderbeut… Ajo ka hartuar me shumë mjeshtri dhe derguar në shtyp libërzë per lavdinë e Skenderbeut , ku e quan vazhdimisht kryetrimin tonë arbënor.. Ndersa poteti Joan Jakov Rici , (bashkohës i Sarroki-t) në librin e tij të titulluar : “Argëtimet e Parnasit”, rimë dhe prozë etj.dhe e botuar po në atë vit , shkruan keshtu per Skenderbeun , në librin 5 , num.649 ;
Beteja e Herkulit dhe e Skenderbeut
“Por me gëzim të madh e me furi ,
Skenderbeu epirotas i pathyeshëm ,
Sulmon kreshnik n’betejë e del ngallnyeshëm ,
Shpirtmadh , i vrullëshem e plot fuqi.”
(Dhe më poshtë):
“Frenon Aleksandri (Skenderbeu N.B.) , nga Epiri dalë ,
Atin e lartë , lindur aq krenar ,
Në vrap i lehtë ,e azgan për kundershtar ,
Po aq me armë shterngue e ball për ball ,
Parzmore prej lëkure t’ashpër ka ,
Shigjetë e shtizë permbi hark , hata ,
U hollen shtizat me të shpejtë prej harkut ,
Arbnori n’krye , i sjellun kah Tebani ,
Tjetër topus përdor nga Herkuljani…” (Frang Bardhit, po aty , fq.105.).
Po me qellim që të zhduket çfar do aresye dyshimi , per atdheun dhe origjinën e Skenderbeut , do të sjellë ketu disa autor të shquar dhe nga çdo anë më të mëdhenj… Nga këta Gjergj Bartoldi …prej Prage …në hyrje të veperzës per Skenderbenë , fletë kështu per prindin e tij Joan : “Baba i SkenderbeutJoan Kastrioti ka qenë princ i shkelqyer i Epirit dhe Arbërisë . Ky e ka origjien e tij nga fisi bujar dhe mbretëror i mbretit të Epirit Pirros… Kurse Joan Tarkognati , historian italian , (lindur në fundin e shekullit të XV dhe ka vdekur në vitin 1566), në pjesën e dytë të librit 17-të ,të “Historisë së botës” , kur shkruan per veprat e Muratit , sulltanit të turqëve… Shënon (per prindin e Skenderbeut Joanin) Joan Kastrioti Arbënor….Por le të dëgjojmë dëshminë e shënuar të vetë Skenderbeut , i cili në pergjigjen që i bënë princit të Tarantos Joan Antonit , i shkruan kështu per origjinrn e fisit të vet , sipas kujtimeve të Papa Piut II : “Pastaj ti e perbuzë fisin tonë dhe Arbënorët i quan gati bagëti. Sipas zakonit tënd , ti fletë me perbuzje dhe duket se nuk e njeh origjinën e fisit tonë. Të parët tanë kanë qenë epirotas , nga të cilë ka zbritur ai Pirroja me nam , sulmin e të cilit me veshtirsi munden ta durojnë romakët dhe i cili Taranton e shumë vende të tjera të Italisë i pushtoj me armë”…. (Frang Bardhit, po aty fq.107-109). Ndersa Frang Bardhi duke “mbyllur” vepren e tij thotë: Ato që trashigojmë nga etërit dhe gjyshrit , ua lëmë me lehtësi pasardhësve tanë , sidomos kur është fjala për gjëra të shquara e që meritojnë të mbahen mend , sipas fjalës : “Pyet babanë tënd dhe do të tregoi të parë e tu”. Këtu është nevoja të merret parasysh se , që nga koha e Skenderbeut e gjerë tani nuk ka kaluar aq kohë sa që të jetë shlyer e harruar çdo kujtim i tij (Skenderbeut) dhe njerzëve të tij nga bashkëkombasit tanë . (Sepse keta e kanë zakon që të këndojnë gjithmonë nëpër gostitë e tyre , ashtu siç bënin të vjetrit , per origjinen dhe veprat e paharruara të burravet të tyre të shkelqyer….).(Frang Bardhit, po aty, fq.118-119). Dhe vazhdimisht gjer në ditet e sotme bashkëkombasit tanë flasin për të dhe këndojnë me zë të lartë trimërinë e tij nëpër gostitë , siç thamë , dhe e quajmë Skenderbeun tonë…me emrin e shquar “Kulçedra e Arbënit” ,d.m.th. Dragoi i Epirit. Dhe sa herë që shqiptohen keto fjalë . kuptohet vetëm Skenderbeu..
Pastaj në rast se ndryshimi i shenjavet apo i diademavet tregon ndryshimin e një familje , atëherë edhe nga kjo pikë kyçe do të mund të konstatohet se Skenderbeu ynë nuk ka rrjedhur me asnjë mënyrë nga familja e Margnaviçëvet . Siç del qartë nga Barleti dhe nga privilegjet e familjes imperiale të Flav Engjellit , ky princ shumë i fuqishem perdorte një shqipe dykrenore mbi një fushë të kuqe . Ketë stemë Skenderbeu e pat prej të parëvet dhe stergjyshërve të tij. Familja e Margnaviçëvet , perkundrazi ska patur aspak shenja të tilla dhe kjo duket qartë nga Orbini në “Gjenealogjinë e Margnaviçëvet” . Por kjo duket edhe nga vetë Tomku , i cili thotë per vehten e vet se ka qenë po prej kësaj familje të Margnaviçëvet dhe prandaj ka perdorur shenja të saj dhe është kujdesur me një mënyrë , që s’është parë gjer më sot , të pikturohen në tiarën e tij.(Tiarë =mbulesë e stolisur koke , diademë , mitër peshkopi etj.).
Nga të gjitha keto që kemi thënë del pa tjetër ky konkluzion : Nëse nuk gabon Tomku , kur thotë se Skenderbeu ka qenë sllav , atëherë gabojnë kaq e kaq shkrimtarë , princër e mbretër , kur thonë që Skenderbeu ka qenë epiriotas ose Arbënor . Por në gabojnë tërë këta shkrimtarë shumë të rëndësishëm e të dëgjuar , tërë keta mbretër të ndritur e të fuqishëm , që kemi permendur , dhe mbi të gjitha në gabon mendimi i pergjithshëm i kombit tonë , apo gabon Tomku që punon per qellimin e vet , këtë ska njeri që të mos e shohë… (Frang Bardhit, po aty , fq.123-125).

Pak fjalë , kush ishte Frang Bardhi ?
Frang Bardhi Lindi në Kallmet të Zadrimës (Lezhë) në vitin 1606. nga një familje e njohur… Frang Bardhi studimet i kreu në Itali, në kolegjin e Loretos dhe pastaj në atë të Propaganda Fides. Në vitin 1635 u emërua peshkop i Sapes dhe i Sardës. Bardhi me punën e vepren e tij u njohë edhe si humanist , shkrimtar , studiues , leksigograf , folklorist dhe etnograf . Ishte shkruesi i parë i një fjalori për gjuhen shqipe (i cili kishte rreth 5000 fjalë të përkthyera nga latinishtja në shqip) , si dhe numërorë, emra vendesh dhe një sasi fjalësh të urta e shprehjesh të mbledhura nga krahina të ndryshme të Shqiperisë. “Fjalorin latisht-shqip , Bardhi e shkroi që kur ishte student dhe e botoi më 1635 në Romë. Frang Bardhi në fjalor sjell në përdorim edhe shume fjalë të lashta. Në fund të fjalorit, në një shtojcë, ka perfshirë edhe material gjuhësor, si emra mashkullore e femërorë, emra farefisnie, emrat e qyteteve dhe të kështjellave kryesore të Shqipërisë, parafjalë, pasthirrma, disa mënyra të përshëndeturi si dhe një dialog të shkurtër. Ketu janë përfshirë edhe 113 proverba, shumica origjinale dhe vetëm pak të përkthyera , ku ndër keto “spikatë ajo që thotë : “Tek shkel turku, nuk mbin bar“. Kjo e bënë që Bardhi të jetë edhe leksikografi i parë i gjuhës shqipe dhe folkloristi e etnografi i parë shqiptar … Në veprimtarinë e tij Bardhi do te jetë në rradhët e para të atdhetarëve që i përkushtohen luftës për t’u çliruar nga zgjedha e turko-osmane , zhvillimit dhe përparimit të vendit dhe të gjuhës shqipe. Gjendja e mjeruar e popullit nën sundimin e egër osman, dëshira dhe përpjekjet për t’a ndihmuar atë që të shpëtonte nga kjo robëri , ishin shqetësime që e mundonin vazhdimisht Bardhin. Kjo duket edhe në relacionet që i dërgonte herë pas here Papës. Ja si shprehet në një relacionin e vitit 1641 për rëndimet dhe poshtërimet që u bëheshin fshatarëve shqiptarë, sidomos të krishterëve, nga arbitrariteti i feudalëve turq: “Dhjetë ose pesëmbëdhjetë turq bashkohen dhe kalojnë nëpër shtëpitë e krishterëve dhe hanë e pinë sa të kenë oreks, gjithë ditën gjithë natën pa paguar asgjë. Ai i shkreti nuk mund të thotë se nuk ka bukë, verë, mish e tagji për kuajt e tyre, sepse ia përmbysin shtëpinë dhe e rrahin egërsisht. Po nuk pati, duhët të lerë peng rrobat e trupit për të ngopur lakmitë e tyre të mbrapshta …“. (https://sq.wikipedia.org/viki/Frang Bardhi)
Relacionet e tij kanë edhe më shumë të dhëna të tjera për gjendjen shpirtërore të popullit, për zakonet, traditën e tij etj… Bardhi e shikonte detyrën e peshkopit jo thjesht si të një misionari fetar , por edhe të pregatiste të rinj shqiptarë të shkolluar e t’i vinte fre dërgimit të misionarëve të huaj në viset shqiptare. Ai kërkonte klerikë të arsimuar shqiptarë, dhe per këtë kishte nxitur dhe dërguar për studime në Itali, klerikë të vendit, të cilët do të merrnin në dorë edh drejtimin shkollave… Vdiq në vitin 1643 , por ndonse vdiq i ri në moshen 37 vjeçare ai la vepra sikur të kishte jetuar 370 vite…
Epilog:
Vepra e Frang Bardhit , Skenderbeu (Apologji) që në atë kohë që u shkrua ishte jo vetëm vepra më dinjitoze dhe më e vlefshme , kundër falsifikimit të origjinës Arbënore –(Epiriote) Shqiptare të Gjergj Kastriotit Skenderbe , nga prifti sllav Joan Tomko , por ishte e pazevendësueshme edhe kunder falsifikimeve të tjera sllave e më gjërë , që do të “mbinin” ndër vite e shekuj deri në ditet e sotme… Është “interesant” të cilësohet se në shekullin e XVII (kam lexuar dikun…) , se një prift sllav kishte arritur të fuste në arkivat e Selisë së Shenjtë në Romë një dokument falsifiluar , apo “diplomë” (siç e quanin në atë kohë një shkresë (akt) të autoriteteve kompetente , me anën e të cilës ndokujt i ngakohej zyrtarisht ndonjë funksion , ose i akordohej ndonjë privilegj) , me qellim “ndryshimin” e orgjines së Skenderbeut nga Arbnor –Shqiptar në sllavo-serb , dokument që u zbulua si i falsifikuar. Unë nuk e di nëse ai prifti që ka futur ketë dokument apo “diplomë” falso në arkivat e Selisë Shenjte ka qenë sllavi Joan Tomko Margnaviç , apo ndonjë tjeter, por zbulimi i ketij dokumenti falso do të merrte shkas nga kjo vepër e Frang Bardhit edhe pasi ai nuk jetonte më.. Vlerat e veprës -Skenderbeu (Apologji) edhe sot pas 385 viteve që është shkruar janë një “armë” e fuqishme dhe e pakontestuar , kundër falsifikimeve të “viçëve” sllav dhe filoviçëve , të tjerë siç është historiani zviceriano-gjerman i kohëve tona Oliver Jens Schmitt , apo edhe i atyre që mbajnë pasaportë shqiptare, si historiani sllavo-komunist Paskal Milos etjerë…

BIDEN, MBAS KABULIT ANKTHI I VAKSINAVE

by

Nga MASSIMO GAGGI

“Corriere della Sera”, 3 shtator 2021   Përktheu Eugjen Merlika  

E përfunduar – me pasoja politike, etike dhe të sigurisë që do të vazhdojnë të  peshojnë – tërheqja nga Afganistani, Joe Biden-i u kthye të merret me pandeminë, piskamën kryesore që i është dashur të përballojë që nga fillimi i mandatit të tij. Zbulon se përparësia e fituar nga Amerika me një fushatë vaksinale fillimisht shumë të shpejtë – suksesi kryesor i rish presidentit – ka mbaruar. Biden-i e dinte me kohë se qëndresa e shumëve, veçanërisht konservatorëve, për t’u vaksinuar do t’a kishte bërë të pa-arritshëm synimin e parë që ai kishte përcaktuar: 70 % të vaksinuar brënda festës kombëtare të 4 korrikut. Shpresonte gjithsesi t’arrinte ose t’i afrohej imunitetit të tufës në muajt e mëpastajmë, por tashmë, me të vaksinuarit në 61 % (mjaft më pak se sa një Evropë që e kishte filluar me vonesë e me pak serume), ky objektiv duket i pa-arritshëm. 

E nëse në Kontinentin e Vjetër jo vax-ët janë një pakicë luftarake por e kufizuar, me mbështetje politike të lëvizëshme veçanërisht nga llogari leverdie, pra të brishtë, në Shtetet e Bashkuara ndeshja ndërmjet miratuesve dhe kundërshtarëve të vaksinës dhe masave të tjera të parandalimit duke filluar nga maskat, shumë e ashpër që nga fillimi i pandemisë, është ideologjik, i hapur dhe i përhapur sepse skajorët e individualizmit gjykojnë si të papranueshëm çfarëdo caku që i vihet lirisë vetiake. Edhe përballë përparimit të shpejtë të variantit Delta dhe piskamave të reja spitalore.

Shumë guvernatorë republikanë jo vetëm nuk kanë futur detyrimin e maskave në shkolla, por tani kërcënojnë institucionet që e kanë dekretuar vetë përballë valës së infektimeve që i ka detyruar të venë nxënësit në karantinë: ai i Texasit, Greg Abbott, një trampian i bindur se mund të shpresojë në zënien e vëndit të The Donald, duke ndjekur një vijë akoma më t’ashpër, don t’i presë fondet publike  shkollave ”rebele”, edhe se ai vetë ka kaluar Covidin. I vetmi sinjal kurajues vjen nga privatët: një hulumtim Ipsos tregon se numuri i amerikanëve të vendosur për të mos u vaksinuar është ulur në 20 %, niveli më i ulët  që nga fillimi i matjeve (në prill ishin 29 %). Kundërshtimi bie kryesisht sepse rritet në vazhdimësi numuri i punëdhënësve që i kërkojnë gjithë vartësve të vaksinohen dhe venë detyrim për përdorimin e maskës.

“Corriere della Sera”, 3 shtator 2021   Përktheu Eugjen Merlika    

Dritë-hije shqiptaro-amerikane mbi çështjen Berisha

by

Valentin Lumaj *

*Ky shkrim është një qëndrim personal i autorit, nuk përfaqëson mendimin dhe qëndrimin e Vatrës dhe të asnjë organizate apo subjekti ku autori bën pjesë.  

[Partia Demokratike po kalon nje knock-down akut. Sali Berisha dhe forcat e vërteta të djathta kanë dy rrugë: ose të mblidhen bashkë dhe të rrëzojnë renegatin Basha dhe të rifitojnë integritetin e Partisë Demokratike, ose le të mblidhen dhe t’i bëjnë një funeral dinjitoz Partisë Demokratike, t’i japin nderimet e fundit me të gjitha respektet siç e meriton, dhe në epitafin e “gurit të varrit” të shkruajnë: “E themeluan disa heronj shqiptarë dhe e vranë disa shqiptarë tradhëtarë”. Ky do të ishte një fund mëmë nder sesa të lejojnë të tërheqin zvarrë apo përçudnojnë partinë dhe vlerat që ajo mbart. Mbas këtij funerali, lirisht ajo çka mbetet me në krye Bashën le të quhet “Partia e Hapur George Soros”].  Kur Amerigo Vespucci në vitin 1497 apo me herët Christofer Colombus ne vitin 1492 ishin “amerikanët” e parë që zbuluan kontinentin e ri apo ‘Botën e re”, shqiptarët me një shtrirje të gjerë në gadishullin Ilirik, kishin kaluar me kohë periudhën e ndritur të civilizimit dhe të organizimit shoqëror apo të themelimit e vetëdijes kombëtare me shtetin modern të Gjergj Kastrotit-Skënderbeut. 500 vitet në vazhdim do të punonin për  amerikanet, të cilët sot e për shume dekada jane qendra e zhvillimit ekonomik dhe shembulli më i mirë i aplikimit të lirive dhe të drejtave njerëzore.

Ndersa shqiptarët vërtiten për shumë shekuj ne rrethin vicioz te vetëkënaqësisë të të qenit autoktonë, por të mbeshtjellë me dy tipare shkatërrimtare siç janë korrupsioni i brendshëm dhe vasaliteti ndaj të huajve. Korrupsioni, sikrse gjarpëri i cili ngihet duke ngrënë bishtin e vet, ka çuar Shqipërinë në një varfëri ekstreme të vazhdueshme dhe ekonomi të pazhvilluar, ndësa nëpërmjet vasalitetit apo nënshtrimit ndaj të huajve, shqiptarët kanë humbur në vazhdimësi territore dhe kanë “ngrënë” kokën njëri-tjetrit.

Për më shumë se 100 vjet,Shqipëria dhe Amerika kane pasur mardhënie të shkëlqyeshme në mes tyre, ku shqiptarët shohin tek Amerika mikun e tyre më tëmire, ndërsa amerikanët tek ne, partnerin strategjik. Megjithatë, shqiptarët në përgjithësi dhe me shumicë shqiptaro-amerikanët i ka mbërthyer nje ngërç, mëdyshje apo dyshim, kjo në lidhje me vendimin e Sekretarit të shtetit Amerikan Blinken duke shpallur ish-presidentin shqiptar Sali Berisha “non-grata” dhe akuza ndaj tij për korrupsion dhe si sgjatim i këtij vendimi vjen edhe vendimii Lulzim Bashës për të përjashtuar Berishën nga grupi parlamentar. Nga këndi im i vështrimit qe vjen nga një horizont shumë mëi gjerë se i politikës dritëshkurtër shqiptare të ditës, si një demokrat i bindjeve te djathta dhe konservatore, pa pasur asnjë interes peronal apo mëri personale me askënd në politikën shqiptare por I mbruajtur nga eksperienca e jetës time ne dy sistemet politike ne Shqipëri, por edhe të përmirësuar nga eksperienca dhe angazhimet  mbi 20 vjeçare në Amerikë, do të mundohem si shqiptaro-amerikan qe të shpjegoj këto dy vendime të sinkronizuara në “të dyja anët e medaljes”, me dëshirën për të mos ia “ngrënë” hakun” askujt. Si shqiptar, për mua Sali berisha është një hero, një lider karizmatik, hipnotizues nga më të rrallët shqiptarë, emblemë e njeriut punëtor dhe qëndrestar, kryetari historik i Partisë Demokratike, njeriu që i priu demokratëve shqiptarë në qindra mitingje në rrugë e sheshe, gjithmonë në kërkim të së drejtës dhe më të mirës për shqiptarët.

Progresi dhe arritjet më të mëdha kombëtare dhe ndërkombëtare të Shqipërisë, kanë firmën dhe vulën e Sali Berishes. Nga ky kontekst, i cili mund të jetë shumë më i zgjeruar se kaq, Sali Berisha i tejkalon caqet e një individi të aftë, të dijshëm apo të famshëm dhe merr tiparet e një institucioni më vete ose e thënë më qartë, Berisha është një aset kombëtar i shqiptarëve. Në shekuj shoqëria shqiptare ka prodhuar shume figura të ndritura dhe heronj, të cilët kanë kryer vepra dhe punë të mira për kombin e tyre, dhe po shqiptarët për arsye meskine, mospërputhje idesh dhe botëkuptimesh dhe me se shumti nën influencën e të huajve, i kanë perbaltur dhe shkatërruar, duke shkatërruar kështu pjesë të dritura të historisë së tyre. Shqiptarët si një komb i vogel, kurrë nuk duhet që ta kenë luksin që të shkatërrojnë produktin e vet apo “vrasin” heronjt e vet. Sali Berisha është një aset kombëtar dhe si i tillë duhet të trajtohet dhe të ruhet. Vendimi i Lulzim Bashës për të përjashtuar Berishën nga grupi Parlamentar i PD-së, në një farë mënyre legjitimon vendimin e DASH, por pa fakte dhe prova nga asnjëri institucion dhe i bazuar vetëm ne nënshtrim dhe vasalitet të plotë ndaj të huajve, qofshin këta hungarëzë apo amerikanë dhe në kundershtim të plotë me luajalitetin ndaj demokratëvë shqiptarë.Kjo e bën  vendimin eLulzim Bashes kryekëput të gabuar në të gjitha aspektet, si në atëligjor ashtu edhe atë moral apo ideologjik.

Në rrafshin ligjor, vendimi i tij personal është në kundërshtim të plotë me statutin e Partisë Demokratike dhe si i tillë eshte i pavlerë. As ai, as Kryesia e Partisë e as grupi parlamentar nuk e kanë atë fuqi të marrin njëvendim  të tillë. Vetëm Këshilli Kombëtar me votim dhe mazhorancë absolute mund të përjashtojë një deputet të zgjedhur me votë të lirë nga populli. Vendimi i tij është më shumë si i dalë nga zyrat e partisë së Punës apo asaj Socialiste të Edi Ramës sesa një vendim i njëkryetari të një Partie e cila pretendon se përfaqëson idealete shenjta demokratike, parti e cila ka shembur diktaturën 30 vite më parë. Për më tepër, vendimi i tij, i arsyeshëm apo jo, por i marrë nën presionin dhe influencen e faktorëve të huaj jo shqiptarë, cënon në mënyrëdirekte integritetin tij dhe të partisë që ai drejton dhe padit për një shitje për interesa vetjake të sovranitetit të organizatës më të madhë shqiptare përfaqesuese e shtresave të djathta.  Në rrafshin moral Lulzim Basha ka dalë i dështuar dhe i pafytyrë, hipokrit dh i pabesë. Kjo jo vetëm ndaj Berishës por ndaj Partisë tonë që ai drejton dhe të gjithë anëtarësisë së saj. I gjithë suksesi karrierës  se tij në politikëka prapavijën dhe mbështetjen e Sali Berishës pa të cilën mbështetje ai do të kishte mbetur një përkthyes i rëndomtëlokal.

Papritmas në momentinmë të vështirë, Luli kthehet ne “djalin plangprishës”, qengji kthehet në ujk, dhe kur Luli ja bën këtë“atit” të tij politik, mjerë demokratët e thjeshtë çfarë të presin prej tij. Në mëse 8 vite, qyshse Berisha dha dorëheqjen mbas humbjes së tij, Partia demokratike ka qenë në një rënie të lirë, një parti pa vision, pa frymë, pa demokraci të brendshme, pa zgjedhje të ndershme brenda partisë. Në këto 8 vite, Partia Demokratike ka njohur vetëm humbje, ka prodhuar të njëjtin kryeministër (pasi të metat e PD-së zgjodhën Ramën, jo sukseset e Ramës) dhe të njëjtin kryetar opozite njëkohësisht, një paradoks ky alla-shqiptar apo alla-turk. Thotë populli “I mbyturi të mbyt”. Lulzim Basha, ne këtë plejadë humbjesh spektakolare, ka marrë me vete zvarrë edhe Paprtinë Demokratike.Për të vetmen arsyepër të mbijetuar apo pluskuar si i ndyrë mbi ujërat dhe gjakun e pastër demokrat, Lulzim Bashaka eleminuar rrugës kundershtarët e tij brenda partisë, Sokol Olldasin, Jozefina Topallin, Astrit Patozin etj, së fundmi, Edit Harxhin, Agron Shehajn, apo Fatbardh Kadilin dhe në aktin e tij final makbethian, kërkon të fundosë edhe liderin historik Sali Berishën, shtyllën e vetme dhe të fundit të sëdjathtës shqiptare. Lulzim Basha harron se ai nuk gëzon asnjë mbështetje të ndershme të demokratëve, përjashtoj këtu atë të servilëve apo jeniçerëve, harron se rrënjët e Sali Berishës shtrihen thellë në bazën e Partisë Demokratike, tek ata të cilën nuk kanë folur akoma porse fjala e tyre do të jetë vendimtare, tek shumica absolute e diasporës, por më së miri Berisha i shtrin rrënjët tek e vërteta dhe integriteti i tij.

Vendimi i Lul Bashës, fundos veten e tij dhe Partinë Demokratike por jo Sali Berishën. Në fakt ky vendim pastron Berishën nga të gjitha dyshimet; Berisha po të kishte vrarë, do të dilte në pension me “nder” sikurse doli Gramoz Ruçi, po të ishte komunist do të ishte në pushtet sikurse janë pinjollët e nomenklaturës, po të ishte i korruptuar do të kishte oligarkët mbrapa sikurse i ka Rama, po të ishte i pabesë do të ishte akoma kryetar partie sikurse është Lulzim Basha.

Megjithate me dhimbje e shkruaj se Partia Demokratike po kalon nje Knock-doën akut. Sali Berisha dhe forcat e vërteta të djathta të kanë dy rrugë: ose të mblidhen bashkë dhe të rrezojnë renegatin Basha dhe të rifitojnë integritetin e Partisë Demokratike, ose le të mblidhen dhe t’i bëjnë një funeral dinjitoz Partisë Demokratike, t’i japin nderimet e fundit me të gjitha respektet siç e meriton, dhe në epitafin e “gurit të varrit” të shkruajnë: “E themeluan disa heronj shqiptarë dhe e vranë disa shqiptarë tradhëtarë”. Ky do të ishte një fund më më ender sesa të lejojnë të tërheqin zvarrë apo përçudnojnë partinë dhe vlerave që ajo mbart. Mbas këtij funerali, lirisht ajo çka mbetet me në krye Bashën le të quhet “Partia e Hapur George Soros”. 

Ky vendim, sikurse edhe vendimi i DASH, siç e kam thënë edhe më pare e nxjerr Berishën edhe më te fortë. Shpjegimin për këte të fundit e kam shtjelluar më poshtë.

Si amerikan,në çdo rast dhe rredhanë e kam për detyrë që të jem përkrah dhe në mbrojtje të politikës dhe interesit amerikan. Kur vendosa që të bëhem qytetar i Amerikës, jam betuar se do jemi besnik vetëm ndaj Amerikës dhe se heq dorë nga luajaliteti ndaj çdo vendi tjetër, përfshi këtu edhe vendin nga vij, Shqiperia. Nga ky kontekst, do të jem gjithmonë luajal ndaj çdo vendimi qe merr Senati, Kongresi apo Shtëpia e Bardhe, sigurisht këtu nuk përfshij vendimet e njëanëshme personale apo te segmenteve të dala jashtë orbitës së kontrollit të Shtëpisë së Bardhë.

Po si amerikan, aktin e sekretarit Blinken e konsideroj si një akt të pastër politik, për sa kohë nuk ka prova për këto akuza.Akuza të ngjashme me këto të Blinken për Berishën u bën katër vite më parë edhe nga partia e tij për Presidentin Trump, këto, spekulime të lidhjeve korruptive dhe bashkëpunimit të Trump me Rusinë apo Ukrainën. Kishte edhe “dëshmitarë dhe prova“. Si rezultat Kongresi amerikan votoi për pezullimin e Presidentit Trump. Por investigimet provuan se akuzat ishin të gjitha të pavërteta dhe Senati aprovoi pafajësinë e Presidentit Trump. Ky rast, në perceptimin tim, ngjan si dy pika uji me rastin Berisha. Po ti jepet kohë kësaj çështje, edhe Berisha do të dalë i pafajshëm.

Prandaj si amerikan, dua qe të qartësoj shqiptarët se përshtjellimi i krijuar së fundmi nga vendimi i sekretarit Blinken, më shumë se një politikë amerikane është një vendim i marrë nën influencën e të tretëve, në këtë rast Soros, i cili,bazuar në të dhëna të faktuara, në zgjedhjet e fundit presidenciale amerikane, ka qenë jo pak aktiv në rrëzimin apo humbjen e Presidentit Trump. Soros shpenzoi mbi $50 milionë dollarë për të rrëzuar Presidentin Trump në 2020, duke financuar kandidatët demokratë, dhe duke mbledhur shumat e dhuruara për organizatat ekstremiste Antifa dhe Black Life Matters, shuma arrin ne mbi 200 Milione dollare, këto enkas për te rrëzuar Presidentin Trump. Duke u bazuar në një artikull të FORBES tëdatës 21 Korrik 2021, Soros ka qene një mbështetës i vazhdueshëm iPartise Demokratike amerikane, i cili deri mësot ka dhuruar mbi 16.8 Miliardë dollarë për këtë parti.

Bazuar mbi keto të dhena, nuk eshte e veshtirë që të kuptohet se influenca e George Soros mbi Partine Demokratike apo Departamentin e Shtetit është e padiskutueshme.

 Po ashtu vetë sekretari i shtetit Blinken, përflitet për lidhje të ngushta dhe miqësi familjare me filantropin Soros tëcilat fillojnë nga i ati, Donald Blinken, ish ambassador i Amerikës ne Hungari.  Sipas gazetës Hungarian Spectrum, në vitin 2015 arkivat e (Shoqerise se Hapur) ne Universitetit Qendror Evropian (CEU) te George Soros u pagëzuan me emrin “Vera dhe Donald Blinken”, si vlerësim për kontributet e mëdha financiare të dhuruara nga këta të dy.

Ne një artikull te World Tribune të datës 21 Qershor 2021, thuhet se:“lidhjet familjare të Sekretarit të shtetit Anthony Blinken dhe George Soros i kanë rrenjët e thella…Blinken me shumë se punën e Departamentit të Shtetit po bën punën e Soros”.

Po ashtu në një artikull te dates 30 Nentor 2020 të gazetës Hungary Today, shkruhet: Donald dhe Vera Blinken, kanë ndihmuar financiarisht Universitetin Qëndror Evropian te Soros si dhe arkivat e Shoqerisë së Hapur. Gjithashtu në atë artikull thuhet: “…emërimi i Anthony Blinken si Sekretar i Shtetit është një lajm i madh dhe i gëzueshem për George Soros”.

Këto janë vetën disagrimca faktesh nga gazeta prestigjoze, të cilat hedhin dritë mbi ate të cilën Presidenti Berisha mbron pafajësinë e tij se vendimi i Sekretarit të Shtetit është influencuar nga filantropi Soros. Në fund të fundit, njerëzit dhuhet që të gjykojnë me faktet që janë mbi tavolinë. E vërteta  eshtë se deri tani kemi fakte te donacioneve miliarda dollarëshe të Soros për Partine Demokratike, lidhjeve miqësore Blinken-Soros, lidhjeve miqësore Rama-Soros, Kontrollin e OJQ-ve nga Soros. Eshtë fakt përplasja dhe armiqësia Berisha –Soros. Po ashtu,është e qartëse Berisha si njohës i shkëqyeshëm i gjeo-politikës rajonale me influencën e tij në viset shqiptareështë pengesë e planeve dhe projekteve të Sorosit. Nga ana tjetër përveç akuzës se Sekretarit të Shtetit, nuk kemi asnjë fakt që implikon Berishën  me këto akuza, prandaj për sa kohë mungojnë këto fakte, unë guxoj të jem një shën Tomë që “pa e vënë gishtin në plagë, unë nuk besoj”.

*Ky shkrim është një qëndrim personal i autorit, nuk përfaqëson mendimin dhe qëndrimin e Vatrës dhe të asnjë organizate apo subjekti ku autori bën pjesë.      

DEMOKRACIA DHE DEMOKRATURA

by

Nail  Draga

Demokratura, do të thotë diktatura në demokraci, që manifestohet në pluralizëm, duke dëshmuar mungesën e demokracisë së brendshme, me pasoja për subjektët politike, ku përjashtim nuk bën as hapësira etnogjeografike shqiptare. Madje përvoja e deritashme dëshmon se  në skenën politike pluraliste është i pranishëm egozmi, autokracia e atavizmi duke i trajtuar subjektët politike si pronë private apo e një grupi të caktuar individësh,  veprim që krion paknaqësi sepse janë menanjuar individët me vlera profesionale, meritokraci e autoritet shoqëror, që ka ndikuar në dekompozimin e skenës politike  dhe te kohezionit të elektorati votues shqiptar  që nuk është në favor të realizimit të drejtave  qytetare e kombëtare sipas standardëve ndërkombëtare

Për  demokracinë vazhdimisht është shkruar duke e vlerësuar ate si nivelin më të lartë të drejtave qytetare e lirive të njeriut, që ka të bëjë me  shtetet demokratike, ndërsa e kundërta ka të bëjë me shtetet në ish kampin socialist, që për qytetarët ishte koncept i imagjinuar, sepse aty në vepër ishte diktatura e proletariatit e cila pati pasoja të mëdha për qytetarët e vendeve përkatëse. Por, më falimentimin e socializmit si rënd shoqëror dhe komunizmit si idelogji, edhe në këto vende me aplikimin e pluralizmit politik, demokracia e munguar u bë realitet, me formimin e subjektëve të ndryshme politike, duke demontuar dhe demaskuar sistemin monist. 

Demokracia e pakonsoliduar

Por, në sajë të mungesës së përvojës politike, si dhe të ambicieve lideriste, egoizmit dhe interesave personale e klanëve të ndryshme, demokracia filloi të humbi vlerat e saja,duke qenë një farsë demagogjike, sepse në praktikë filloi të jetë e pranishme demokratura që nënkupton diktaturën në demokraci. Ky koncept dhe kjo qasje në rrethana të reja shoqërore, paraqet pengesën kryesore për demokracinë funksionale, sepse vazhdojmë të jetojmë në periudhën e tranzicionit, përkatësisht të demokracisë së pakonsoliduar, e cila është e pranishme jo vetëm në hapësirën etnogjeografike shqiptare, por në tërë vendet e ish kampit socialist në Evropën Juglindore, me pasoja për qytetarët e vendëve përkatëse.

Nga monizmi në pluralizëm

Për rreth pesë dekada në monizëm cekëj me të madhe se pushteti buron nga populli dhe i takon atij të qeverisë. Madje kanë ekzituar edhe parulla të ndryshme që më ndryshime të vogla ishin identike në të gjitha vendet e ish kampit socialist. Por, të gjithë jemi dëshmitarë, për mungesën e të drejtave dhe lirive të njëriut, për të shprehur mendimin e lirë, sepse pasojat ishin skandaloze, nga dënimi e deri të internimi si armik i popullit. Dhe një epitet i tillë ka pasur pasoja për familjarët dhe të afërmit e tyre dekada me radhë, sepse ideologjia komuniste si bazament kishte diktaturën e proletariatit. Ndërsa me rastin e dështimit të komunizmit -monizmit si teori dhe ideologji praktike me shëmbjen e Murit të Berlinit me 8 nëntor 1989, për qytetarët e vendeve të ish kampit socialist filloj një frymarrje e re e cila kishte munguar rreth pesë dekada. Informacionet për vujatjet e qytetarëve në ato vende në emër të ideologjisë komuniste, janë tragjike dhe të paimagjinueshme për botën normale. Fakti se vetëm gjatë periudhës së diktaturave komuniste janë eliminuar rreth  100  milion qytetarë të popujve e shtresave të ndryshme sociale, është dëshmi e mjaftueshme për të kuptuar falsitetin e sistemit të tillë. Praktikën e shëmtuar të “gulagëve” në ish Bashkimin sovjetik, u trashëgua përmes kampeve të internimit në Shqipëri, duke qenë modeli me monstrum i diskriminimit të qytetarëve në emër të ideologjisë së kohës, dhe luftërave të klasës, pasojat e të cilës janë edhe në ditët tona.

Për ne shqiptarët që kemi jetuar jashtë shtetit amë-Shqipërisë, në mungesë të informacionit nuk kemi pasur  të dhëna të drejtpërdrejta, andaj nuk e kemi kuptuar realitetin e kohës së diktaturës në Shqipëri(1944-1991). Ishte kjo koha e ndryshimit të sistemit shoqëror, me bazamentin ideologjik që në praktikë   ishte  ndër me të egrat në kampin socialist në Evropën Juglindore. Dhe nuk ka pasur si të ishte ndryshe, kur në emër të konceptit ideologjik u eliminuar vlerat intelektuale, shoqërore  dhe ato kombëtare, në emër të luftës klasore që ishte në kundërshtim me interesin kombëtar të shqiptarëve pas Luftës së Dytë Botërore.

Demokratura dhe shqiptarët

Demokratura, do të thotë diktatura në demokraci, që manifestohet në pluralizëm, duke dëshmuar mungesën e demokracisë së brendshme, me pasoja për skenën politike. Në këtë aspekt përjashtim nuk bën as hapësira etnogjeografike shqiptare sepse në sajë të mungesës së përvojës politike pluralizmi u keqkuptua, duke menduar se do të eliminoheshin mënjëher defektet e monizmit. Ishte ky një iluzion, sepse në kuadër të partive të reja në skenën politike pluraliste u zgjodhën individë të cilët keqpërdorën pozitat e tyre udhëheqëse, duke shpalosur vlerat autokratike, me favore personale dhe klanëve të ndryshme. Një qendrim i tillë, me kalimin e kohës ndikoi në formimin e fraksioneve brenda partive, që më pas ndikoj në ndarje definitive duke formuar subjektin tjetër politik. 

Egoizmi, virus i demokracisë 

Një dukuri e tillë  legjitimoj formimin e subjekteve të veçanta politike, duke dëshmuar dekompozimin e skenës politike, dukuri që është e pranishme kudo në vendet e ish kampit socialist ku përjashtim nuk bën as Mali i Zi.

Në vend që dallimet e ndryshme brenda partive të eliminoheshin duke debatuar dhe gjetur konsenzus, lideret partiak nuk ishin të shqetësuar për përçarjet e brendshme partiake, përkundrazi ishin të gëzuar se po iu largoheshin të padegjueshmit, përkatësisht konkurentët brenda partisë. Madje, ka pasur raste kur konkurentët i “këshillonin” se nëse nuk iu pelqen formoni partinë tuaj, sepse pluralizmi ofron një mundësi të tillë. Kemi të bëjmë pikërisht me individët të cilët vuajnë nga virusi i  egoizmit, që me sjelljet e tyre autokratike, janë bërë të dëmshëm për subjektin politik dhe elektoratin votues  të cilin e përfaqësojnë.

Pluralizmi brenda shqiptarëve 

Nëse analizojmë këtë dukuri të shqiptarët në Mal të Zi, paraqet çështje për hulumtim të veçantë, sepse kemi të bëjmë me një popullatë numërikisht të paktë dhe në hapësirë të vogël, por numër relativisht të lartë të partive politike. Nga themelimi i partisë së parë politike LDMZ(1990), me pas janë themeluar parti tjera: UDSH(1993), PPD(2001), FORCA(2005), BDSH(2006), ASH(2006), PD(2011), LDSH(2016) etj., që janë shumë për një popullsi e elektorat të vogël.  

Shkaku kryesor  i paraqitjës së  ndarjeve apo frakcioneve brenda partiake, ka qenë në mungesë të  funksionimit  të demokracisë së brendshme partiake, sepse udhëheqësit e tyre kanë pasur qendrime egoiste, autokratike dhe ambicie  të sëmura lideriste. Veprimi i tillë ishte nihilist sepse nuk janë  vlerësuar kuadrat e brendshme, ndërsa nga ana tjetër nuk janë përpjekur për të  ofruar kuadra më integritet personal e profesional, e sidomos intelektual,  por ishte e kundërta duke i injoruar e larguar ata të cilët i kanë vlerësuar si konkurent të tyre në të ardhmën. 

LDMZ- model i veprimit autokratik

Rasti i LDMZ, paraqet rast për hulumtim sepse nga Lëvizje Kombëtare që cilësohej në vitin 1990, u degradu aq shumë duke u tkurrur vazhdimisht, duke mbetur pas tridhjetë viteve në nivelin e një OJQ-eje. E dhëna se kryetari i saj ishte në krye të kësaj partie për 29 vjet, mbetet rast i veçantë në pluralizëm, sepse kudo janë mbajtur zgjedhje dhe ndryshuar udhëheqësit, që janë në favor të subjektëve por edhe të pluralizmit politik, por këtu një dukuri e tillë ishte e panjohur, që ishte shkak i zhgënjimit të elektoratit votues shqiptar. Kemi të bëjmë me rastin tipik të demokraturës e cila është e dëmshme dhe me pasoja për çdo subjekt politik dhe qytetarët në mjedisin përkatës, që nuk është në favor të parimeve demokratike.

Vlerësimi në prezantim e përfaqësim

Hapja e subjektit politik nuk duhet të trajtohet si çështje formale por obligim ndaj antarësisë dhe elektoratit votues. Nëse në fillim të pluralizmit janë bërë gabime në sajë të pa përvojës politike, me pas përgjegjësia bie mbi forumet partiake, duke respektuar profesionalizmin e dëshmuar, meritokracinë dhe autoritetin shoqëror.

Në këtë aspekt çështja e kandidimit të individëve  në listat zgjedhore për këshilltar apo deputet duhet të jetë e hapur duke iu mundësuar të kandidojnë edhe individë të tjerë, e jo të jenë të rezervuara vetëm për disa persona, sipas shijes së kryetarit të partisë. Në këtë aspekt duhet të respektohet rotacioni duke iu dhënë rast  edhe të tjerëve. Vetëm në ketë formë do të respektohej parimi i vlerësimit partiak edhe për të tjerët në procesin e përfaqësimit dhe të prezantimit, sipas parimeve  të demokracisë pluraliste.

Autokracia si demokratura

Përfundimidht, për të gjithë duhet të jetë e qartë se për jetëgjatësinë e  subjektëve politike duhet të ekzistojë demokracia e brendshme, si rezultat i shprehjes së vullnetit në zgjedhjen e organëve partiake përmes procesit të votimit, në mes disa kandidatëve, e jo përmes aklimacionit, që paraqet demokraturën, përkatësisht autokracinë. Po ashtu duhet të percaktohet mandati i limituar(një plus një mandat), duke qenë  parim demokratik.

Duhet të eliminohet koncepti autokratik, një herë kryetar gjithmonë kryetar, duke kriuar kultin e personalitetit, si personin e vetëm dhe të pazëvendësueshëm. Përvoja e deri tashme dëshmon se një logjikë e tillë është  disfatiste me pasoja në kohezionin e eletoratit votues të subjektit politik që  është dëshmuar në zgjedhjet lokale apo qendrore.