Analiza – Page 319 – Dielli

Mos e vrit veten motër!

November 8, 2020 by dgreca

Nga Ilir LEVONJA/

1) Njëra nga gratë e grevës në Ballsh, tentoi të presë damarët. Mos e vrit veten motër. Jetën ta ka dhënë Zoti dhe duaje. Ju plotësuat burrat. Ndërkohë u kërkuat grave të kuvendit një solidarizim. Ndofta i kujtoni si vetja. Por nuk janë të tilla. Janë lodra duarsh. Dhe me duart bëhen shumë gjëra. Janë të përdoruara si makinat. Ndërkohë edhe shoqërisë. Edhe ajo ishte apatike. Një lloj mendësie sociale e jona që na ka lidhur pas hurit. A një emri. Dhe kjo na ka kërrusur. Shumë kanë frikë. Sepse pushteti tek ne është dhunë psiqike. Të ikën buka e gojës. Shumë as që duan t’ia dinë edhe pse nesër mund të ndërroni vendet. Ne kujtohemi për njëri tjetrin veçse në hall. Nuk e keni vënë re, kur ikën tjetri kujtojmë ta duam. Duam një fantazmë, duam një krijesë që kaloi gardhin e nuk do na kthehet më. U ka ardhur shpirti në majë të hundës. Nuk keni faj. Megjithëse punoni ( me një fjalë burrat tuaj) në një minierë ari të zi, jeni më të varfër se vet varfëria. Mos e vrit veten grua, se të presin në shtëpi. Lufta ka vërtetë viktima por ka edhe triumfator. Radhitu tek kjo anë e mbarë.

2) Sot qeveriu nuk ka pak që njoftoi se ju e hapët krahun. Parimi i tij ishte që nuk ka bisedime pa ndaluar grevën. Nuk e di nëse është i drejtë vendimi juaj. Koha do e tregojë. Megjithatë ai është i lumtur dhe zakonisht lumturia e njëshave është pak mjalt në krye, se më tutje kavanozi ka vetëm farmak. Unë uroj me shpirt të merrni ato që u takojnë, punën e pa paguar prej dy vitesh. Dhe jo vetëm kaq, por dinjitetin e punëtorit të arit të zi. Të punëtorit perëndimor, me të gjitha tagret e duhura, si vjetërsia e siguracioni. Madje të jeni vendimarrës në fatet e uzinës. Puna nuk bëhet me harabela, por me frymën tuaj. Për më tepër që aty përreth jetoni, aty gëzoheni, martoheni e trashëgoheni. A janë këto të arritshme. Absolutisht që po. Mjafton të zhduket kanceri i ekonomisë sonë, informaliteti. Mjafton që uzina juaj të mos jetë laborator në pastrimin e valutës, me ato transaksionet e firmave fantazmë që mbijnë sot e zhduken nesër. Ujku është i lumtur dhe deklaroi lumturisht se do vi tek ju nesër. Por shikoni se çfarë mendje kishte dikur për grevën, protestën dhe qeverinë. Janë nga koha kur ishte një opozitar.

3) ”Sali Berisha del dhe thotë sikur të ishte duke i dhënë popullit një lajm të mirë, nuk ka draft, nuk ka marrëveshje, nuk ka zgjidhje, nuk ka gjë në tavolinën time. Po atëherë çfarë bën zotrote në atë tavolinë në rast se nuk ke zgjidhje për këtë krizë që po e rrënon ekonominë , për këtë krizë që po rrënon demokracinë, shtetin e së drejtës, ekonominë? Çfarë bën zotrote në atë tavolinë kur nuk je në gjendje të bësh detyrën minimale? Dhe detyra jote minimale është ti japësh zgjidhje kësaj krize e cila i ka rrënjët tek kutitë e mbyllura të zgjedhjeve të shkuara.”

4) Këto janë fjalët e Edi Ramës. Ose ca syresh. Nga ato lëçitjet e tia në majin e 2010-ës. Atë kohë ai ishte opozitar. I donte grevistët, i donte protestuesit. Bënte grevë urie për kutitë e votimit. Një grevë që do mbahet mend për formën beduine. Që i bashkangjitej strategjive radikale të bojkotit, thirrjeve për rrëzimin me dhunë të qeverisë, grevë urie nga militantët a funksionarë që kishin braktisur Kuvendin. Një grevë ku ai vet nuk u bë pjesë sikur edhe një orë. Dhe që sipas kabllograve nga Wikileaks, rezultoi që e bënte për të tërhequr vëmendjen ndërkombëtare, izoluar qeverinë, për rrjedhoj edhe anëtarësimin në Europë. Të gjitha këto me paratë e fondacionit Shoqëria e hapur apo siç e njohin shqiptarët, fondacioni Soros. Prandaj kijini parasysh se me kë do flisni.

5) Sa të vërteta janë këto, e pohon vet Rama kur thotë, ”ka prej tyre që arrin të thonë se protesta jonë dëmton demokracinë dhe integrimin. Këta janë përgjithësisht një pakicë e cila vetë jeton më mirë se shqiptarët, ata që sot s’kanë asnjë rrugë tjetër përveçse të protestojnë.” Edi Rama, muaji maj 2010. Por kur erdhi në pushtet, protestat e opozitës i cilësoi si shkaktaret kryesore që po dëmtonin imazhin dhe integrimin e vendit. Sot siç e dini Shqipëria që ishte tek dera e zyrës së integrimit, e kanë nxjerrë nga radha fare.

6) Ka edhe kësi pohime: ”Sot kam pasur një diskutim me një qytetar i cili më tha, se si plotë të tjerë, ishte dakord me çka ne kërkojmë, ishte plotësisht dakord se kutitë duhet të hapen, ishte plotësisht dakord se transparenca duhet të jetë parimi i funksionimit të institucioneve shtetërore, të parlamentit, të qeverisë e kështu me radhë. Ishte plotësisht dakord se liria e medias duhet garantuar, por nuk ishte dakord me formën e protestës sonë dhe as me grevën e urisë. Atij qytetari dhe të gjithë atyre që mendojnë si ai u them, në rast se jeni dakord me gjithçka që ne kërkojmë, por nuk jeni dakord me formën se si ne protestojmë, atëherë protestoni në formën tuaj, por mos rrini duke bërë sehir, mos rrini duarkryq, mos rrini larg.”

I tha Edi këto, jo unë. I drejtohej shoqërisë civile. Unë vetëm se po i kujtoj. Dhe kur i kujtoj, ramistët më ngërdheshen.

7) Sa për dijeninë tuaj, ky Edi Rama në kohën e grevave, protestave, për karriken e tij, jo për ekonominë tuaj, jo për fatin e Shqipërisë në Europë, bojkotoi rreth shtaqind e ca ditë Kuvendin. E kam thënë gjithmonë po si opinionist modest që jam nuk para m’i marrin seriozisht llogaritë. Shtaqind e ca ditë bojkot, plot dy vjet, por rroga nuk iu ndërpre asnjë kuvendari të rilindjes. Nuk ja ndërpreu Jozefina. Kokërr më kokërr pa qënë në punë. Kurse ju, burrat tuaj punonin e nuk paguheshin. Ec e gjeje tani. Ec e uluni të bisedoni me ujkun. Babain e absurdit, të informalitetit, të propogandës. Atij që shëmb teatro dhe kthen në muzeume shtëpitë me gjethe, ose strofkullën e spiunëve.

JEMI

November 6, 2020 by dgreca

Shkruan: Astrit Lulushi-Mrekullia e njeriut nuk është sa thellë është zhytur por sa madhështor është ngritur; jo se nga vjen, por ku shkon. Origjina e njeriut të parë nga Afrika tregon se jemi majmunë të ringjallur, jo nga engjëj të rënë, dhe përveç kësaj, ata ishin vrasës e të armatosur. Për çfarë të pyesim veten që kemi bërë? Vrasje, masakra, kemi krijuar armë e ushtri të papajtueshme. Ose kemi arritur marrëveshje, sido që të jenë, apo simfoni që rrallë mund të luhen; hapësira paqësore kemi krijuar, që shpesh mund të shndërrohen në fusha beteje; ëndrra, që rrallë mund të realizohen Të detyruar të zgjedhim, si të varfër, si të pasur, duam paranë më shumë se lirinë politike; dhe e vetmja që mund të durojë është ajo që krasitet aq shumë sa të pasurit përfitojnë nga zhveshja e të varfërve dhe të varfërit nga grabitja e të pasurve me dhunë ose vota. Një zgjedhje është tmerr moral,
aq e keqe sa një betejë pa gjak;një banjë balte për çdo shpirt të interesuar në të. Shokë, thoshte Stalini, e konsideroj plotësisht të parëndësishme se do të votoj, ose si. Ajo që është jashtëzakonisht e rëndësishme është: kush do t’i numërojë votat dhe si?! Dhe kjo krijoi bazë morale nga e cila s’ndahemi dot.

Të fala nga vëllai që lanë pjata në Amerikë

November 6, 2020 by dgreca

Nga Ilir LEVONJA-1-A laj pjata?Po vëlla, pjata laj sa bretku më bie. Kam korrur edhe bar e pastruar gjerdhishte. Haletë kam pastruar. Dhe nuk më ka ardhur turp. Nuk kam parë as majtas e as djathtas, nëse po më shikon ti a kush tjetër që më njeh e më tall nëpër tavolina. Por kam kuptuar se sa shumë e dashka punën njeriu edhe kur lanë haletë. Hamall kam punuar. Bojaxhi krahu se nuk i blija dot takëmet menjëherë. Në vend të tyre kam përdorur thonjtë. Me turne kam punuar e punoj. Në fund të fundit inxhinjerët, arkitektët a shefat e zyrave ishin këtu para se të vija unë. Por dyert nuk m’i kanë mbyllur. Më kanë ofruar edhe shefllëkun veç me punë, me standartet sociale të karrierës, jo me skuthllëkun e mikut shqiptar. Me tarifën në dorë etj. Jam me fat që jam pjatalarës këtu, se sa kontigjent i atyre që hanë fara luledielli rrugëve të vendlindjes dhe mendojnë se kur do ikin, ku do venë, kush do i presi etj. A laj pjata? Po vëlla, por jam rob i Zotit, i lirisë time. Madje më i fortë se Presidenti i Shteteve të Bashkuara.
              2) Kurrë në Shqipëri nuk është diskutuar kaq gjatë, mbi zgjedhjet Amerikane se kësaj here. Ka ditë të tëra që studiot janë plot. Dhe për më tepër dërrmuese për faktin se një vend i ndarë juridikisht në pesë ngjyra, nga inatet personale të unit otoman, i degraduar ekonomikisht, i rrëzuar moralisht pasi akoma ka në krye institucionalistë të regjimit, debaton zgjedhjet amerikane. Eshtë tmerrësisht e dhimbshme kur shikon zellin si nga një komentues gjoja i majtë, ashtu dhe një gjoja po i djathtë, mbi palët me gjoja homologet në vendin me demokracinë më të konsoliduar. Të jeni të sigurtë, nuk keni asnjë lidhje. Nëse do kishit lidhje, sot studiot e Shqipërisë sfidës amerikane, pra zgjedhjeve do i kushtonin një orë punë dhe kaq. Koha tjetër do ishte mbi programet e suksesit nga ekonomitë e konsoliduara, nga demokracitë e tilla ku baza e progresit është rotacioni dhe balancimi i pushtetit. Por kjo nuk ndodh. Madje as si shoqëri nuk keni asnjë lidhje. Këto janë të tjera çoka që u bien kokës. Nëse fiton Biden apo Trump nuk ka asnjë ndryshim. Biles më mirë kur fiton kundërshtari. Rotacioni është shëndet, por kujt ia thua. Nuk ka ndryshim për Shqipërinë për faktin e thjeshtë, pasi ne duhet të kuptojmë një herë e mirë se përpara se të na ndihmojnë të tjerët, duhet të ndihmojmë ne vetveten. Pra shkurt, mos u merrni me faktin se kush ka fituar, se kanë vjedhur votat apo jo? Por sheshoni problemet tuaja siç edhe bën shoqëria amerikane. Qoftë me masa, qoftë me studio, qoftë me ligj.
            3) Cilat janë problemet tuaja? A mund t’i përmbledh në pak radhë? Asesi. Gangrena fillon kur një analist i/e majtë, quan dështim adresimin në gjykata të kundërshtarit që duket se po humbet. Në vendin tonë ky i/e majtë nuk i dhemb fakti që vendi i tij nuk ka gjykata. Por e shqetëson fakti që ai që po humbet zgjedhjet do i drejtohet gjykatës. E shqetëson sepse i dhemb ajo që po i prishet imazhi i fairplay-it amerikan. E quan absurde vjedhjene votës në Amerike dhe normale në Shqipëri. Dhe ky standart shqiptar është sa i ligjshëm aq edhe i moralshëm. Shkurt një neveri, një mendësi që nuk i duhet vendit. Zoti ju ndimoftë e t’i jashtqitni menjëherë se ndryshe regresi vazhdon. Ashtu sikur një i/e djathtë i bie gërrnetës mbi vjedhjet. Mbi meritat e Trampit karshi Shqipërisë dhe Kosovës. E para Trampi na ngjiti pullë poste me vendet e lindjes së mesme, na cilësoi si vend mysliman. Na futi në atë shpurën e mendësisë që po na ha të gjallë, që akoma na mbyt në kalendat e botës si vend me përqindje të lartë myslimane. Ne bash bregu i mesdheut, një përzierje me adrelinë të theksuar si kur pimë raki, si kur debatojmë, si kur predikojmë Krishtin, Muhametin, apo dhe sektet e tyre. Aq sa harrojmë që jemi shqiptarë.
        4) Amerika ka sot problemet e veta. Ato janë të shumta. Por marrin zgjidhje. Ne duhet të na shqetësojnë problemet tona, ato që kurrë nuk marrin zgjidhje. Duhet të na shqetësoj përshembull se si liderët tanë me paratë tuaja, të cilat i qarkullojnë me metoda tenderimesh, paguajnë shuma të majme për një foto me presidentin e Amerikës. Qoftë ky demokrat apo republikan. Duhet të na shqetësoj fakti pse jemi radhitur me zellin e të majtit të kulluar apo të djathtit kristal, respektivisht në Biden e Trump. Lërjani amerikanëve këtë zanat se e bëjnë shumë mirë. Sot të ngjisin në krye, nesër të zbresin poshtë. Po ne, a e bëjmë?
         5) Tramp erdhi në pushtet me premtimin se do ta bënte Amerikën të madhe si koha e dikurshme. E madhe në kuptimin e jetueshmërisë jo gjeografisë. Pra punë me shumicë, para, ekonomi.
Një Amerikë që të minimizonte vrimat e zeza nëpër botë ku shkojnë shuma të konsiderueshme dollarësh, ku ndodhin konflikte ushtarake etj. Për më tepër që vendi prej kohësh mbante sytë tek krahu i punës nga Kina. Luftoi politikat sociale të paraardhësit etj. Që për konceptin kapitalist amerikan, janë si ato në vendet socialiste. A i bëri? Nuk ka asnjë rëndësi përgjigja. Ose ajo mund të jetë tek rezultati përfundimtar i zgjedhjeve. Por si t’ja bëjmë ne shqiptarët, kur dështimin e vet shtetari ia hedh atij tjetrit. Si përshembull Francës kur vendos veton e jo-së, Hollandës po ashtu. Dhe në zgjedhjet pasardhëse ky dështak fiton akoma.
         6) Ky tjetri ka ardhur me premtime sociale që janë thuajse të natyrës së djathtë, për taksa më të forta dhe siguracione mjeksore më gjithëpërfshirëse. Vjen edhe nga tradita e Amerikës që vë dorën në plagë ku ka konflikte. Ne na duket se do zgjidhi një herë e mirë çështjen e Kosovës. Dhe ajo që të ngjall krupën këtë ide e suportojnë takëmi i nomeklaturës. Të ashtuqujturit gjoja të majtë në Shqipëri. Ku referuar viteve pas luftës së dytë botërore, qeverisjes së tyre, janë pikërisht ata që e dorëzuan pa kushte Kosovën. Sot atdhetarizmi është boria motorike e tyre. Dhe kjo ka vetëm një emër, neveri.
       7) Si përfundim Shqipëria dhe shqiptarët duhet të kuptojnë një gjë, ajo çka na duhet nga Amerika është modeli dhe jo koha e djegur duke u marrë me Trump e Biden. Jo retorikat bajate dhe fyese që degradojnë deri në plane personale, deri në edukatën bajate shqiptare se kush je ti, sa di ti, kë ke lexuar, po ta them unë, ti gënjen. Apo zelli urdhërues pusho, mos më ndërpre se ta dhashë kokës etj. Mund të dish shumë, mund të kesh lexuar shumë, por asgjë nuk ka dobi nëse nuk ka vullnet të mirë dhe liri reciproke mendimi. Asgjë nuk bën dobi nëse bëhesh palë me atë që do të poshtëronte edhe ty po të ishe në vendin e atij që po poshtëroni. Kurse për një shoqëri asgjë nuk ka dobi kur nuk dominon balancimi i pushtetit, rotacioni, e mbi të gjitha ligji. Me zë ulët po ua kujtoj se Amerika këto i ka, po ne a i kemi?

Të fala me shëndet nga vëllai që lanë pjata…

FRUTET E SHTETIT

November 4, 2020 by dgreca

Nga Astrit LULUSHI- A është Shqipëria demokraci ose përmirësimi i fundit i mundshëm në qeverisje? A nuk është e mundur të bëjë një hap më tej drejt njohjes dhe organizimit të të drejtave të shtetasve?
Nuk do të ketë kurrë një shtet me të vërtetë të lirë nëse individi nuk njihet si një fuqi më e lartë dhe e pavarur, nga e cila rrjedh e gjithë fuqia dhe autoriteti e vet, dhe qeveria ta trajtojë në përputhje me rrethanat.
Vëzhguesi e kënaq veten duke imagjinuar një shtet të paktën që mund të jetë i drejtë për të gjithë njerëzit, jashtë e brenda, të rinj e të vjetër, dhe individin t’a trajtojë me respekt, jo si pronë, as si të pasur a të varfër, as nën komandë, por si një fqinj, i cili nuk do të mendonte se ishte në kundërshtim me prehjen e tij nëse disa do të jetonin larg, duke mos u përzier me të, ose të përqafuar prej tij, të cilët përmbushnin të gjitha detyrat e fqinjëve. Një shtet i cili jep këtë lloj fruti dhe e lejon atë të bjerë sapo të piqet, do të përgatiste rrugën për një Shtet akoma më të mirë, të cilin gjithashtu vëshguesi e ka imagjinuar, por ende nuk e ka parë.

SHËMBULLI KINEZ PO PUSHTON BOTËN

November 3, 2020 by dgreca

Nga DANILO TAINO-Corriere della Sera/

George Kennan, një nga strategët më të mëdhenj të politikës së jashtëme amerikane të shekullit të shkuar, më 1946 dërgoi nga Moska në Washington një Long Telegram, në të cilin përimtonte natyrën e Bashkimit Sovjetik dhe propozonte një metodë për të përballuar regjimin e Stalinit. Telegrami i gjatë përfundonte kështu: “Më së fundi, rreziku më i madh që mund të kemi në të përballuarit e komunizmit sovjetik do t’ishte që ne t’i lejonim vetes të bëhemi si ata me të cilët matemi”. Ishte një ftesë për të bërë dallimin e Shteteve të Bashkuara e të Perëndimit nga diktatura kolonialiste e BRSS, për të mos ndjekur gjurmët e saj me iluzionin për të fituar n’atë mënyrë belegun e mbasluftës. Me këtë logjikë Kennan qe njëri ndër arkitektët e Planit Marshal të 1948.

Në këta muaj kemi hyrë si sonambulë në rrezikun që diplomati amerikan e quante si “më të madhin”, të verbuar natyrisht jo nga Bashkimi Sovjetik por nga regjimi kinez. Shëmbulli kinez është bërë zotërues duke filluar nga përgjigja ndaj Covid-19.

Kundërveprimi ndaj pandemisë i Evropës, i Shteteve të Bashkuara dhe i demokracive të tjera ka qënë, në panikun e krijuar nga vrulli i virusit, pa e menduar gjatë, pothuajse si një refleks i kushtëzuar: të mbyllemi në shtëpi, siç ka bërë Kina. Ndoshta i kuptueshëm në fazat e para të rritjes epidemike, kur bota ishte e papregatitur: nuk e njihte koronavirusin, shihte të vdekurit, nuk kishte strukturat për të përballuar krizën. N’ata çaste u vendos – së pari n’Itali – të ndiqej shëmbulli i zbatuar nga Pekini: lockdown. Ndoshta ishte e pashmangëshme: kush befasohet nuk ka kohë të arsyetojë. Problemi është se zgjidhja kineze është e zbatueshme me sukses vetëm në Kinë, në fakt duket se ka funksionuar mjaftueshëm (e kuptueshme retorika ngadhnjyese e presdidentit Xi Jinping). Në demokracitë – ku nuk mund të vendoset një polic para çdo apartamenti të infektuar, ku informacioni nuk mund të jetë i kufizuar, ku kritikët nuk mund të futen në burg – është e pamundur të kallkanoset jeta. Për fat është e pamundur.

Është kjo kundërshti që ka penguar Evropën dhe Shtetet e Bashkuara të mundnin pandeminë, prandaj ende sot numërojmë të infektuarit e të vdekurit. Kemi zgjedhur një mënyrë për të përballuar krizën që nuk mund të ishte e jona, që nuk mund të kishte sukses. Jemi bërë mjaftueshëm kinezë, në kuptimin e pasuesve të Partisë komuniste kineze, dhe jemi duke paguar pasojat. Të thuhet se gjëndja është jashtë kontrollit, ose rrezikon të jetë është pranimi i pamundësisë për të kontrolluar një dukuri me metodat dhe instrumentët e një diktature. Ajo që ishte në mos e ligjësueshme, së paku e kuptueshme në kohët e para të pandemisë, është e papropozueshme sot: nëse një mënyrë nuk funksionon, nuk ka kuptim të ngulet këmbë në të e për më tepër të përsëritet.

Problemi është se pandemia do të zgjasë shumë. Nuk do të zgjidhet në nivel Kombesh të veçanta, përfshirë edhe Kinën, do të mbetet e rrezikëshme deri sa virusi të jetë mundur në një pjesë të mirë të botës. A është e mundur të mbetemi në perspektivën e një lockdown-i mbas një tjetri, të një stop and go të shoqërive dhe ekonomive të tëra? Ndoshta për gjithë vitin 2021 e përtej? Me përfundimin e shkatërrimit të bashkësive të tëra, të varfërimit të vëndeve që tani të varfëra dhe t’atyre gjithënjë më pak të pasura, të vërdallosjes së burrave e grave nga frika me rezultate sëmundjesh shkatërrimtare psikologjike e shoqërore? Të vazhdohet të ndiqet sot modeli kinez pa patur asnjë mundësi për t’u barazuar me të, nuk do të thotë vetëm një dënim për një kohë të gjatë me varfërim dhe ankth në çdo vështrim të jetës: do të thotë edhe t’i jepet shëmbullit totalitar, iliberal e policor kinez një fitore mbi pjesën tjetër të botës, mbi demokracitë, t’arritur madje pa luftuar, çeljen e një faze t’errët, e me gjasë jo paqësore për gjithë botën.

Me koronavirusin do të na duhet të bashkëjetojmë për shumë kohë. Duhet të fuqizojmë masat shëndetësore, veçanërisht për të mbrojtur infermierët, mjekët, të moshuarit e të sëmurët më shumë në rrezik. Do të na duhet të investojmë për të pakësuar vdekjet. Por në të njëjtën kohë duhet të rihapim botën simbas shëmbujsh të ndryshëm nga ata që zhvillon Kina si pasojë e drejtpërdrejtë e mënyrës së qeverisjes në diktaturë. Pa kulturë, pa liri zgjidhjesh e lëvizjesh, pa të drejtë rrahje mendimesh e kritikash do të jemi të gjithë jo vetëm më të varfër e më të angështuar: do të jemi edhe të njëjtësuar me modelin e Vëndit nga u nis pandemia. Përgjegjësia e shoqërive demokratike e të lira është t’a shmangin, siç këmbëngulte 75 vite më parë George Kennan. Të dyshohet se qeveritë nuk janë në gjëndje t’a bëjnë është e ligjëshme. Por më e ligjëshme është të vihen para përgjegjësive të tyre.

“Corriere della Sera”, 27 tetor 2020 Përktheu Eugjen Merlika