Kriledjan Çipa/

Jovan Adami lindi në Devoll në vitin 1892 dhe përfundoi studimet e larta për inxhinieri në Salcburg të Austrisë, në vitin 1920. Përpara studimeve universitare jetoi për një kohë të konsiderueshme në Bullgari, ku u lidh me shoqatat e ndryshme patriotike që vepronin atje në prag të shpalljes së pavarësisë së shtetit shqiptar. Duke u mbrujtur me frymë patriotike, por dhe njëkohësisht me një kulturë të përgjithshme mjaftë të pasur, ai shfaqi një inters të madh për antikitetin dhe arkeologjinë që përpara Luftës së Dytë Botërore. Fillimisht, punoi si inxhinier në komuna dhe prefektura të ndryshme në Korçë, Vlorë e Tiranë deri në vitin 1945. Ky angazhim shërbeu si një fazë e parë e njohjes së pasurisë arkeologjikë të Shqipërisë, nëpërmjet kërkimeve në terren.

Në vitin 1935 së bashku me skulptorin Odise Paskali themeluan një shoqëri arkeologjike. Njohuritë e tij mbi antikitetin dhe monumentet e ndryshme arkeologjike, do ti bënte publike nëpërmjet disa artikujve divulgativ në shtypin e kohës. Duke punuar vetë në një sërë projektesh mbi infrastrukturën rrugore të vendit, ai pati mundësi të njihte në teren traktet e rrugëve antike e mesjetare. Në gazetën “Tomori” të vitit 1942, lavdërohen njohurit e tij mbi rrugën Egnatia. Ndër vite, do të shkruante për kështjella e ngjarje të ndryshme historike, duke i kontekstualizuar me njohurinë e tij mbi topografinë e zonave përkatëse. Përgjatë Luftës së Dytë Botërore me rëndësi është libri i botuar prej tij “Bujqësia shqipëtare në kohën antike”, si dhe libri me njohuri të përgjithshme mbi prehistorinë “Bota dhe origjina e Njeriut” i botuar në vitin 1943. Duke u nisur nga njohuritë dhe interesi që Jovan Adami kishte për antikitetin, në vitin 1948 u emërua në Sektorin e Arkeologjisë të Institutit të Shkencave, ku punoi dhe dha kontributin e tij së bashku me Hasan Cekën dhe Skënder Anamalin.

Deri kur ndëroi jetë në vitin 1951, morri pjesë në të gjitha ekspeditat arkeologjike që u zhvilluan në territorin e vendit, ku dhe skicoi planimetritë e para të monumenteve antike e mesjetare, si dhe kontribuoi për mbëledhjen e materialit arkeologjik, i cili do të shërbente për ngritjen e Muzeut Arkeologjik. Ai shkroi disa raporte e artikuj mbi rezultatet e kërkimeve arkeologjie në periodikun Buletini i Shkencave Shoqërore, si dhe depozitoi në arkivat e institutit disa raporte. Ndër raportet e shumta, bëjnë përshtypje dy raporte mbi gërmimet arkeologjike të zhvilluara prej tij në qytetin antik të Zgërdheshit në Krujë, jo vetëm të pabotuara, por në fakt shumë pak të njohura nga studiuesit. Këto gërmime të kryera përpa ndërhyrjeve të Selim Islamit, japin të dhëna me interes mbi fortifikimin, monumentet e ndryshme brenda tij, si dhe për nekropolin.

Disa prej punëve të tij si “Monumente të Klturës në Shqipëri” dhe “Rrugët dhe objekte arkeologjike në Shqipëri” të botuara post mortem, duhen konsideruar si hartat e para arkeologjike të Shqipërisë. Gjithashtu, botimi i plotë i jetëshkrimit të tij “Nga jeta dhe vepra e Jovan Adamit (1892-1951)” në vitin 2009 nga familjarët, na jep një panoramë të plotë mbi gjithë veprimtarinë e tij në Arkeologjinë Shqiptare. Nëpërmjet kontributit të tij, Jovan Adami përfaqëson hallkën lidhëse të Arkeologjisë Shiptare përpara dhe pas Luftës së Dytë Botërore, dhe është padyshim bashkëthemeluesi i arkeologjise se institucionalizuar së bashku me Hasan Cekën, Skënder Anamalin, Selim Islamin dhe Frano Prendin.

     – Prezantimi im në takimin me senatorin Corry Booker të organizuar nga LQSHA (fjalimi im dhe libri i xhepit “Mos harro kurrë” nga Nusret Pllana dhe Agim Aliçkaj që dokumenton gjenocidin serb)

1. GJENDJA E BAZUAR NË FAKTE

Populli shqiptar i Kosovës dhe Shqipërisë, i rrethuar nga shqiptarë që jetojnë në katër shtete të tjera fqinje të Ballkanit (Serbi, Mali i Zi, Maqedoni e Veriut dhe Greqi), është populli më pro-amerikan në botë.

Serbia kurrë nuk do të largohet nga Rusia dhe asnjëherë nuk do të rreshtohet me Amerikën për asnjë arsye. Shqipëria dhe Kosova u krijuan nga Amerika, ndërsa Serbia u krijua nga Rusia. 

Kosova dhe trojet e tjera shqiptare u pushtuan nga Serbia në vitin 1887, pas rënies së Perandorisë Osmane, duke filluar gjenocidin dhe spastrimin etnik të territoreve në Serbinë qendrore (Nish, Toplicë, Leskovc, Vranjë dhe të tjera).

Kanë qenë pesë faza të gjenocidit kundër popullit shqiptar nga Serbia, që kulmuan në vitin 1999: qindra mijëra të vrarë, miliona të shpërngulur në Turqi dhe vende të tjera. 

Vetëm në vitin 1999, 15,000 njerëz u vranë, 20,000 gra u dhunuan, 800,000 u dëbuan nga Kosova, 1,600 ende janë të zhdukur, dhe më tragjikisht, 1,543 fëmijë, përfshirë foshnja, u masakruan para prindërve të tyre.

Gjenocidi serb kundër shqiptarëve u planifikua dhe u zbatua me kujdes nga qeveritë serbe, në bashkëpunim me Kishën Ortodokse Serbe dhe Akademinë Serbe të Shkencave. Kjo u dokumentua që në vitin 1937 nga politikani dhe shkrimtari serb Vaso Çubriloviq në pamfletin e tij “Dëbimi i Shqiptarëve”.

Pas shpërbërjes së ish-Jugosllavisë, Kosova u çlirua në vitin 1999 përmes luftës tokësore nga UÇK-ja dhe sulmeve ajrore të NATO-s, të udhëhequra nga Shtetet e Bashkuara. Ushtria dhe forcat paramilitare terroriste serbe u dëbuan nga Kosova. Fatkeqësisht, puna nuk u përfundua pas luftës, siç deklaroi atëherë Kryetari i Komisionit për Marrëdhënie me Jashtë të Senatit Amerikan (ish-Presidenti) Joe Biden.

Serbia nuk u denazifikua kurrë. Nuk u ndëshkua për katër luftërat e saj të padrejta dhe dy gjenocidet në Bosnjë dhe Kosovë. Shumica e kriminelëve të luftës janë ende të lirë në Serbi. Vetëm diktatori serb Sllobodan Millosheviq dhe disa të tjerë dolën para drejtësisë në Hagë. Prandaj, Serbia e sotme nuk ka ndryshuar aspak — është e njëjtë me Serbinë e Millosheviqit. E udhëhequr nga regjimi autokratik i Vuçiqit, Serbia është bërë problemi më i madh i Evropës pas Rusisë.

Më 24 shtator 2023, u krye një akt agresioni kundër Kosovës nga terroristët serbë. Komandanti i tyre, Radoiçiq, dhe të tjerë që shpëtuan, jetojnë sot lirshëm dhe me luks në qarqet e regjimit serb në Beograd. Serbia e destabilizon Kosovën dhe vendet fqinje sa herë të dojë dhe mbështet luftën e Rusisë në Ukrainë.

Kërkesa e Serbisë për më shumë autonomi për pakicën e saj 4% në Kosovë ka vetëm një qëllim: ta bëjë Kosovën jofunksionale, ta ndajë dhe ta shkatërrojë. Ndërkohë, rreth 80,000 shqiptarë që jetojnë në jug të Serbisë diskriminohen dhe pastrohen etnikisht nga regjimi serb. Pse ata nuk mund të gëzojnë të njëjtat të drejta që kanë serbët në Kosovë? Pse edhe ata nuk mund të kenë një asociacion të komunave me shumicë shqiptare?

Krahasimi i të drejtave tregon se serbët në Kosovë kanë spitalin e tyre, universitet në gjuhën serbe, diploma të njohura, 10 vende të rezervuara në parlament me të drejtë vetoje, një ministër, e shumë të tjera. Shqiptarët në Serbi nuk kanë asnjërën nga këto, ndërsa mbi 6,000 adresa të tyre të regjistruara janë fshirë, duke ua hequr të drejtën e votës.

Kritikat ndaj Kosovës për shkelje të të drejtave të njeriut të minoritetit serb janë absurde. Kosova është nën mbikëqyrje të vazhdueshme nga shumë gazetarë, OJQ, agjenci ndërkombëtare të inteligjencës dhe organizata si KFOR, UNMIK dhe EULEX. Ajo nuk mund të abuzojë me askënd, edhe po të donte.

Serbia ka arritur të krijojë një parti në Kosovë, të quajtur Lista Serbe, e kontrolluar dhe e drejtuar nga regjimi serb, për ta destabilizuar Kosovën nga brenda. Bashkësia ndërkombëtare e detyroi Kosovën ta regjistrojë si parti politike, megjithëse ajo nuk e njeh Kosovën. Imagjinoni sikur SHBA të lejonte një parti të financuar dhe trajnuar nga Kuba apo Venezuela të merrte pjesë në demokracinë amerikane!

Kosova, e udhëhequr nga liderët e saj të mëdhenj demokratikisht të zgjedhur, Presidentja Vjosa Osmani dhe Kryeministri Albin Kurti, po ndërton ura, një shtet për të gjithë, duke promovuar të drejtat e njeriut dhe demokracinë. Në mënyrë të padrejtë, ajo është ndëshkuar nga Evropa me “masa të përkohshme” vetëm pse zbaton ligjin dhe rendin dhe vetëm për t’i kënaqur rebelët serbë.

Kosova e ka pranuar dhe është gati të nënshkruajë Marrëveshjen e Brukselit, por Serbia jo. Diplomatët e BE-së ushtrojnë presion të padrejtë ndaj Kosovës për të zbatuar vetëm një pikë të saj — krijimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe — që do ta ndante dhe shkatërronte vendin.

Evropa e ka trajtuar në mënyrë tërësisht të gabuar problemin serb. Për arsye gjeopolitike dhe me shpresën e rreme se Serbia do të shkëputet nga Rusia, shumë politikanë dhe diplomatë të BE-së e kanë përkëdhelur Serbinë, duke përdorur mantrën “të dyja palët” për të zbutur problemet që vetë Serbia i ka krijuar dhe i ka përshkallëzuar.

Fatkeqësisht, dy administratat e fundit amerikane kanë mbështetur politikat e gabuara të Evropës dhe dialogun e dështuar, të dizajnuar për ta shpërblyer agresorin (Serbinë) dhe për ta detyruar viktimën (Kosovën) të bëjë lëshime shtesë.

Ish-Ambasadori amerikan në Beograd, Chris Hill, një lobist për Serbinë, shkoi aq larg në mars 2023 sa të kërkojë falje ndaj Serbisë për bombardimet e NATO-s të udhëhequra nga SHBA-të. Ky veprim bie ndesh me politikën e Kongresit amerikan dhe me interesat e Amerikës në Evropë.

Politikani kryesor amerikan që kundërshton hapur Kosovën dhe interesat amerikane në Evropë është ish-ambasadori dhe i dërguari Richard Grenell. I ndikuar nga diktatori serb Aleksandar Vuçiç, ai ndërhyn në punët e brendshme të Kosovës dhe përpiqet të minojë demokracinë.

Grenell e ka kritikuar publikisht Kryeministrin Albin Kurti shumë herë. Ai tani bashkëpunon me Listën Serbe dhe partitë opozitare (PDK, LDK, AAK) për të penguar Kurtin, i cili fitoi 42% të votave, që të formojë një qeveri të re.

Besimi i përgjithshëm është se Grenell dhe Hill kanë ushtruar presion mbi Chargé d’Affaires Anu Pratipati në Kosovë për të pezulluar nismën e Dialogut Strategjik SHBA–Kosovë, për ta ndëshkuar Kurtin për mbrojtjen e ligjit dhe rendit.

Administrata Trump, e përfshirë me luftërat në Palestinë dhe Ukrainë, nuk i ka kushtuar mjaft vëmendje Kosovës. Megjithatë, përveç çështjes së dialogut strategjik, fusha të tjera si mbështetja ekonomike dhe ushtarake, si dhe përballja me Serbinë në OKB, janë inkurajuese.

Në përfundim, Amerika ka investuar shumë në Kosovë që nga viti 1999. Ky investim duhet mbrojtur, mirëmbajtur dhe zhvilluar më tej. Është thelbësore që Amerika të përfshihet drejtpërdrejt dhe vendosmërisht. Konflikti midis Kosovës dhe Serbisë mund të zgjidhet vetëm nga Amerika.

2. ÇFARË MUND TË BËHET NË AMERIKË?

Gjithçka që populli i Kosovës pret nga diplomatët amerikanë dhe evropianë është një qasje e drejtë dhe e barabartë ndaj problemeve me Serbinë. Ata kërkojnë drejtësi, jo hakmarrje ndaj Serbisë – e cila ende nuk ka pranuar përgjegjësi apo kërkuar falje për gjenocidin.

Ndërsa Serbia kërkon luftë dhe sundim mbi të tjerët, Kosova kërkon vetëm lirinë dhe të drejtën për të ekzistuar në paqe dhe harmoni me kombet e tjera.

Besoj se senatori Booker dhe senatorë e kongresmenë të tjerë të përfshirë në politikën e jashtme, nga të dyja partitë, duhet të marrin parasysh sa vijon:

• Të bëjnë deklarata publike, ndryshime ligjore dhe rezoluta në Kongres që mbështesin paqen, demokracinë, integritetin territorial dhe pavarësinë e Kosovës.
• Të kërkojnë heqjen e pezullimit të Dialogut Strategjik SHBA–Kosovë.
• Të sigurojnë që një ambasador i ri amerikan në Kosovë të emërohet sa më shpejt, në konsultim me shqiptarët e Amerikës.
• Të nxisin pesë vendet evropiane që ende nuk e kanë njohur Republikën e Kosovës, ta bëjnë këtë.
• Të dënojnë Serbinë për agresionin e vitit 2023 dhe të kërkojnë ekstradimin e Radoiçiçit dhe kriminelëve të tjerë serbë të përfshirë në aktin terrorist të Banjskës të shtatorit 2023, për t’u përballur me drejtësinë në Kosovë.
• Të ushtrojnë presion ndaj regjimit të Vuçiçit për të siguruar që shqiptarët në Luginën e Preshevës dhe në Sanxhak të gëzojnë të njëjtat të drejta që ka minoriteti serb në Kosovë.
• Të kërkojnë që Serbia të ndalojë nxitjen e urrejtjes dhe destabilizimin në Kosovë dhe në vendet fqinje.
• T’i bëjnë të qartë regjimit serb se, përderisa nuk pranon dhe nënshkruan Marrëveshjen e Brukselit, nuk ka rrugë drejt Evropës.
• Të informojnë liderët evropianë se ata nuk kanë të drejtë të ushtrojnë presion apo të vendosin sanksione ndaj Kosovës për krijimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe, nëse Serbia nuk nënshkruan marrëveshjen me BE-në dhe nuk njeh Republikën e Kosovës. Ndryshimi i kufijve është absolutisht i papranueshëm.
• Të ndihmojnë Kosovën në forcimin e kapaciteteve të saj mbrojtëse.
• Shtetet e Bashkuara duhet të nënshkruajnë një marrëveshje mbrojtjeje me Kosovën deri sa anëtarësimi i saj në NATO të bëhet i mundur. Kjo është mënyra e vetme për ta mbajtur Serbinë larg.

Senator Booker, shpresoj që ju të përdorni fuqinë dhe ndikimin tuaj në Kongres për të ndihmuar popullin më pro-amerikan në botë, shqiptarët e Kosovës, të jetojnë të lirë, në paqe dhe demokraci, në atdheun e tyre stërgjyshor.

Agim Aliçkaj
Drejtor Ekzekutiv, LQSHA

THE CONFLICT BETWEEN KOSOVA AND SERBIA CAN BE RESOLVED ONLY BY AMERICA

• My presentation at the meeting with Senator Corry Booker organized by AACL (my speech and pocket book “Never forget” by Nusret Pllana and Agim Aliçkaj documenting Serbian genocide)

1. FACT-BASED SITUATION

The Albanian people of Kosova and Albania, surrounded by Albanians living in four other neighboring Balkan countries (Serbia, Montenegro, North Macedonia, and Greece) are the most pro-American people in the world.

Serbia will never turn away from Russia and never align itself with America for any reason. Albania and Kosova were created by America, while Serbia was created by Russia.

Kosova and other Albanian lands were occupied by Serbia in 1887, after the fall of the Ottoman Empire, beginning the genocide and ethnic cleansing of territories in central Serbia (Nish, Toplice, Leskovc, Vranje and other).

There have been five phases of genocide against the Albanian people by Serbia, culminating in 1999: hundreds of thousands killed, millions expelled to Turkey and other countries. 

In 1999 alone, 15,000 people were killed, 20,000 women were raped, 800,000 were expelled from Kosova, 1,600 are still missing, and most tragically, 1,543 children, including infants, were massacred in front of their parents

The Serbian genocide against Albanians was carefully planned and executed by Serbian governments, in cooperation with the Serbian Orthodox Church and the Serbian Academy of Sciences. This was documented in 1937 by Serbian politician and writer Vaso Čubrilović in his pamphlet “The Expulsion of the Albanians.”

After the breakup of the former Yugoslavia, Kosova was liberated in 1999 through ground fighting by the KLA and air strikes by NATO, led by the United States. The Serbian army and paramilitary terrorist forces were expelled from Kosova. Unfortunately, the job was not completed after the war, as then–Senate Foreign Relations Committee Chairman (former President) Joe Biden stated.

Serbia was never de-Nazified. It was never punished for its four unjust wars and two genocides in Bosnia and Kosova. Most war criminals remain free in Serbia.  Only Serbian dictator Slobodan Milošević and a few others faced justice in The Hague. Therefore, today’s Serbia has not changed at all, it is the same as Milošević’s Serbia. Ruled by Vučić’s autocratic regime, Serbia has become Europe’s biggest problem after Russia.

On September 24, 2023, an act of aggression was carried out against Kosova by Serbian terrorists. Their commander, Radoičić, and others who escaped, now live freely and lavishly within the Serbian regime’s circles in Belgrade. Serbia constantly destabilizes Kosova and neighboring countries at will and supports Russia’s war in Ukraine.

Serbia’s demand for greater autonomy for its 4% minority in Kosova has only one goal: to make Kosova dysfunctional, divide it, and destroy it. Meanwhile, around 80,000 Albanians living in southern Serbia are discriminated against and ethnically cleansed by the Serbian regime. Why can’t they enjoy the same rights as Serbs in Kosova? Why can’t they also have an association of Albanian-majority municipalities?

A comparison of rights shows that Serbs in Kosova have their own hospital, a university in the Serbian language, recognized diplomas, 10 reserved seats in parliament with veto power, a minister, and more. Albanians in Serbia have none of these, while over 6,000 of their registered addresses have been removed, stripping them of voting rights.

Criticism of Kosova for violating the human rights of the Serbian minority is absurd.

Kosova is under constant oversight from many journalists, NGOs, international intelligence agencies, and organizations such as KFOR, UNMIK, and EULEX. It could not abuse anyone even if it wanted to.

Serbia has managed to facilitate the creation of a party in Kosova, called Serbian List, controlled and directed by the Serbian regime, to destabilize Kosova from within. The international community forced Kosova to register it as a political party even though it does not recognize Kosova. Imagine the U.S. allowing a political party funded and trained by Cuba or Venezuela to participate in American democracy!

Kosova, led by great democratically elected leaders, President Vjosa Osmani and Prime Minister Albin Kurti, is building bridges, a country for all, promoting human rights and democracy. Unjustly, it has been punished by Europe with “temporary measures” simply for enforcing law and order, just to please the Serbian rebels.

Kosova has accepted and is ready to sign the Brussels Agreement, but Serbia has not. EU diplomats unfairly pressure Kosova to implement only one point of it, the creation of the Association of Serb Municipalities, which would divide and destroy the country.

Europe has fundamentally mishandled the Serbian problem. For geopolitical reasons, and with false hope that Serbia will break away from Russia, many EU politicians and diplomats have appeased Serbia, using the mantra of “both sides” to de-escalate problems Serbia itself has created and escalated.

Unfortunately, the last two US administrations have been supporting Europe’s mistaken policies and failed dialogue, designed to reward the aggressor (Serbia) and pressure the victim (Kosova) to make additional concessions. 

Former U.S. Ambassador to Belgrade, Chris Hill, a lobbyist for Serbia, went so far in March 2023 to apologize to Serbia for NATO’s U.S.-led bombings. This act goes against U.S. congressional policy and American interests in Europe.

The main U.S. politician openly opposing Kosova and U.S. interests in Europe is former Ambassador and Envoy Richard Grenell. Influenced by Serbian dictator Aleksandar Vučić, he interferes in Kosova’s internal affairs and tries to undermine democracy.

Grenell has publicly criticized Prime Minister Albin Kurti many times. He now collaborates with the Serb List and the opposition parties (PDK, LDK, AAK) to prevent Kurti, who won 42% of the vote, from forming a new government.

It is widely believed that Grenell and Hill pressured Chargé d’Affaires Anu Pratipati in Kosova to suspend the U.S.–Kosova Strategic Dialogue initiative, to punish Kurti for upholding law and order.

The Trump administration, preoccupied with wars in Palestine and Ukraine, has not paid enough attention to Kosova. However, apart from the strategic dialogue issue, other areas such as economic and military support and confronting Serbia at the UN are encouraging.

In conclusion, America has invested heavily in Kosova since 1999. This investment must be protected, maintained, and further developed. It is essential that America becomes directly and decisively involved. The conflict between Kosova and Serbia can only be resolved by America.

2. WHAT CAN BE DONE IN AMERICA?

All that the people of Kosova expect from American and European diplomats is a fair and equal approach to the problems with Serbia. They seek justice, not revenge against Serbia—which still has not accepted responsibility or apologized for genocide.

While Serbia seeks war and domination over others, Kosova seeks only freedom and the right to exist in peace and harmony with other nations.

I believe that Senator Booker and other senators and congress members involved in foreign policy, from both parties, should consider the following:

·  Make public statements, amendments, and congressional resolutions supporting peace, democracy, territorial integrity, and the independence of Kosova.

·  Demand the lifting of the suspension of the U.S.-Kosova Strategic Dialogue.

·  Ensure that a new U.S. ambassador to Kosova is appointed as soon as possible, in consultation with Albanian Americans.

·  Urge the five European countries that have not yet recognized the Republic of Kosova to do so.     

·  Condemn Serbia for the 2023 aggression and demand the extradition of Radoičić and other Serbian criminals involved in the Banjska terrorist act of September 2023 to face justice in Kosova.

·  Pressure the Vučić regime to ensure that Albanians in the Presheva Valley and Sanxhak enjoy the same rights that the Serb minority has in Kosova.

·  Demand that Serbia stop promoting hatred and destabilization in Kosova and neighboring countries.

·  Make it clear to the Serbian regime that unless it accepts and signs the Brussels Agreement, it has no path to Europe.

·  Inform European leaders that they have no right to impose pressure or sanctions on Kosova to create the Association of Serb Municipalities unless Serbia signs the EU agreement and recognizes the Republic of Kosova. Changing borders is absolutely not unacceptable.

·  Help Kosova strengthen its defense capabilities.

·  The United States should sign a defense agreement with Kosova until Kosova’s membership in NATO is made possible. This is the only way to keep Serbia at bay.

Senator Booker, I hope that you will use your power and influence in Congress to help the most pro-American people in the world, the Albanians of Kosova, live freely, in peace and democracy, in their ancestral homeland.

Agim Aliçkaj
Executive Director, AACL

Prof.Dr.Mehdi HYSENI/

– Kur kryeministri apo presidenti flasin dhe veprojnë drejt në mbrojtjen e interesave vitale dhe të përgjithshme të popullit dhe të shtetit, atëherë si gazetarët, si publicistët, si shkencëtarët, duhet t’u thonë se, – e keni mirë! Ndërkaq, nëse bëjnë të kundërtën e kemi me borxh, edhe njerëzor, edhe profesional, t’u themi se janë gabim dhe e kanë keq. Ndryshe, çdo vlerësim idiotik, shpifës, intrigues dhe diskreditues ndaj cilitdo shtetari a a lideri politik të brendshëm a të huaj, është i papranueshëm, i dënueshëm dhe jo profesional.

Ribashkimi nuk ka brirë, Drejtori i Portit të Durrësit në Shqipëri nga Kosova, është AKT NACIONAL, PATRIOTIK DHE STRATEGJIK

– I lumtë kryeministrit Edi Rama! – Hapin e dytë konkret shumë të shpejtë ( e kërkon koha) si në rastin e Portit të Durrësit me Liburn Aliun në krye, ta bëni me një dekretligj dhe, në bazë të Kushtetutës në fuqi të Shqipërisë (1998) ribashkimin e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë me Akademinë e Shkenacve të Kosovës dhe me Akademinë Shqiptaro-Amerikane të Shkencave dhe të Arteve të Nju-Jorkut. Kjo është urgjente dhe me interes staretgjik të jashtëzakonshëm kombëtar dhe shtetëror shqiptar, sepse i gjithë potenciali akademik, ashtu, sikurse ai politik e diplomatik, duhet të jetë i bashkuar sa më parë të jetë e mundur, sepse koha po kërkon ribashkimin e domosdoshëm të të gjitha trojeve etnike shqiptare.

Që nga viti 1878 (shek.XIX) e deri më sot (2025, shekulli XXI), koha provoi se me “100 parti”, me “100 politika”, me “100 akademi”, me “100 platforma” dhe me “100 kushtetuta”, nuk pati ribashkim kombëtar shqiptar e as Shqipëri etnike të ribashkuar. Ndaj, koha s’po pret, patjetër duhet të njësohet i gjithë potenciali kombëtar akademik shkencor dhe politik e diplomatik. Ndryshe, do të vendnumërojmë në shekujt XIX dhe XX, pa zgjidhjen e çështje koloniale të shqiptarrëve në katër vilajetet e Shqipërisë Etnike në Ballkan.

Zgjedhja e Liburinit në krye të Portit të Durrësit të Shqipërisë assesi nuk është tradhti, as mashtrim, as mit, as utopi, as spekulim me Kosovën dhe me Shqipërinë, por është realitet faktik, institucional, moral, ligjor, demokratik dhe paqësor, që është një nga objektivat e prioriteve strategjike të politikës dhe të diplomacisë së Shqipërisë në sfondin e marrëdhënieve ndërkombëtare.

Ndryshe, do të ngelim në “mëshirën” e “botës serbe” të Serbisë së Madhe të Nikola Pashiqit, të Slobodan Milosheviqit, të Aleksandër Vuçiqit, të Aleksandër Vulinit dhe të Ivica Daçiqit…etj. Do të na përpijë djalli nga “qëllimi i përhershëm i Serbisë për zhdukjen e përhershme fizike të popullit shqiptar nga trojet e tij shekullore, duke zbatuar terror, gjencid shtetëror me përmasa shumë më të gjera, si në të kalaurën, ashtu edhe sot, kështu do të vepronte edhe në të ardhmen…” (shih: Akademik Prof.Dr. Mark Krasniqi, Kosova sot, Prishtinë, 1992, f.36 ).

Kjo vepër strategjike, politike, tregtare, ekonomike dhe diplomatike në funksion të institucionalizimit të ribashkimit kombëtar dhe të Shqipërisë etnike, e kryeministrit aktual Edi Rama, pa dyshim se pasqyron ndjenjën e guximt, të patriotizmit, të përgjegjësisë ndaj aspiratës shekullore të ribashkimit kombëtar dhe të Shqiërisë Etnike.

-Bravo kryeministër Edi Rama, ky emërim i Liburn Aliut nga Prishtina në Portin e Durrësit, është patriotizëm, dëshmi se Edi Rama jo vetëm se e do bashkimin si koncept teorik, historik, kombëtar e shtetëror, por, ja me shembull konkret po e argumenton idenë, dëshirën dhe vizionin e ardhmërisë së ribashkimit të Shqipërisë Etnike.

-Ata skribomanë me mendje të ndryshkur dhe me sy të verbër, që këtë zgjedhje të Liburn Aliut e quajnë si “tradhti” të kryeministrit Edi Rama ndaj Kosovës, janë spiunë, agjentë dhe argatë merecenarë filorusë ose filoserbë të paguar të agjenturave propagandisike subversive të Beogradit, të Moskës, të Athinës, të Bukureshtit ose të Sofjes…etj.

Pavarësisht nga zagarët dhe klysharia poliito-propagandistike kusilinge shqipfolese kundër ribashkimit kombëtar shqiptar dhe Shhqipërisë Etnike, kryeminisri Edi Rama, duhet të vazhdojë me projekte të këtilla strategjike kombëtare dhe ndërkombëtare për realizimin e domosdoshëm institucional (de fakto dhe de jure) të ribashkimit të kombit dhe të Shqipërisë Etnike, jo me Serbinë, as me Greqinë, as me Malin e Zi , as me BeH etj., sepse ne nuk kemi opsion tjetër të ekzistncës si komb dhe si shtet në Ballkan. Së pari, ta bëjmë ribashkimin brendakombëtar shqiptar, pastaj të integrohemi dhe të bashkohemi me shtete të tjera të Bashkimit Evropian (BE).

Sa më sipër, me akt institucional patriotik gjeopolitik dhe gjeostrategjik largpamës në favorin e interesave të ribashkimit ekonomiko-financiar, tregtar dhe politik e territorial të mbarë kombit dhe Shqipërsië etnike, kryeministri Edi Rama nuk është “tradhtar”, por vetëm faqebardhë e shpresëdhënës për zhvillimin, përparimin dhe lulëzimin e gjithëmbarshëm të kombit dhe të Shqipërisë së Bashkuar Etnike në Ballkan. “Kjo do të ishte zgjidhja më e drjetë dhe më e mirë e problemit të popullit shqiptar në Ballkan”, siç thotë argumentueshëm, Akademiku ynë i paharruar Prof.Dr. Mark Krasniqi në veprën e tij “Kosova Sot”, 1992; f.31.

Analizë ekskluzive për gazetën “Dielli”, New York

Nga Washington D.C. – Prof. Dr. Fejzulla BERISHA/

I. Qeveria në detyrë në një shtet që pret veten

Republika e Kosovës ndodhet sot në një nga momentet më të brishta të historisë së saj politike pas pavarësisë: një Kuvend që ende nuk ka arritur të konstituohet, një Qeveri që vazhdon të ushtrojë detyrat në cilësinë e “qeverisë në detyrë”, dhe një proces politik që është futur në qorrsokakun e refuzimit të mandatit për formimin e qeverisë së re.

Kjo situatë e krijon një vakum të trefishtë institucional – parlamentar, ekzekutiv dhe politik – ku partia e radhës, e cila sipas nenit 95 të Kushtetutës do të duhej të propozonte Kryeministrin, refuzon ta marrë mandatin dhe kërkon shkuarjen në zgjedhje të jashtëzakonshme.

Në këtë kontekst, pyetja themelore shtrohet me forcë të re:

Kush do ta mbikëqyrë Qeverinë në detyrë dhe si ruhet rendi kushtetues në mungesë të një shumice parlamentare funksionale?

Në republikën parlamentare, kontrolli parlamentar mbi pushtetin ekzekutiv është garancia më e lartë e demokracisë. Por kur ky mekanizëm bllokohet, qeverisja kthehet në administrim të përkohshëm pa përgjegjësi politike – një situatë që rrezikon të përmbysë parimin e ndarjes dhe balancimit të pushteteve, thelbin e çdo rendi demokratik.

II. Bazamenti juridik dhe kufijtë e Qeverisë në detyrë

1. Parimi kushtetues i vazhdimësisë institucionale

Sipas nenit 95, paragrafi 5, të Kushtetutës së Republikës së Kosovës:

Ky parim siguron stabilitet institucional dhe parandalon boshllëkun ekzekutiv. Por ai nuk e pajis qeverinë në detyrë me legjitimitet të plotë politik.

Në këtë periudhë, Qeveria është kujdestare e rendit juridik, jo bartëse e një mandati të ri qeverisës. Prandaj ajo mund të ndërmarrë vetëm veprime të nevojshme dhe administrative, pa prekur politikat strategjike apo orientimin e brendshëm e të jashtëm të shtetit.

2. Kufizimet dhe ndalesat

Në asnjë rrethanë, Qeveria në detyrë nuk mund të ndërmarrë:

-marrëveshje të reja ndërkombëtare që krijojnë obligime të reja për shtetin;

-emërime politike, diplomatike apo ushtarake me karakter të përhershëm;

-ndryshime të buxhetit apo reforma ligjore me ndikim afatgjatë;

-vendime që mund të prekin sovranitetin apo territorin e shtetit.

Këto kufizime burojnë nga parimi i proporcionalitetit të pushtetit në fazat e tranzicionit politik. Çdo tejkalim i tyre përbën shkelje të Kushtetutës dhe hap rrugën për ndërhyrje të Gjykatës Kushtetuese.

III. Mbikëqyrja institucionale: kush ruan ekuilibrin kushtetues?

1. Roli i Presidentit të Republikës

Në situatën kur partia e parë dështon në formimin e Qeverisë dhe partia e dytë refuzon ta marrë mandatin, Presidenti bëhet hallka kryesore e stabilitetit kushtetues.

Sipas nenit 84 të Kushtetutës, Presidenti është “garant i funksionimit kushtetues të institucioneve publike” dhe ka detyrimin që:

-të sigurojë që procesi i formimit të qeverisë të ndjekë rrugën kushtetuese deri në fund;

-të konsultojë partitë parlamentare për zgjidhje të mundshme institucionale;

-dhe, në rast pamundësie objektive për formim të qeverisë, të shpallë zgjedhje të reja brenda afateve të përcaktuara nga Kushtetuta.

Në një fazë të tillë, Presidenti duhet të veprojë si arbitër kushtetues, duke garantuar transparencë, neutralitet dhe stabilitet institucional.

2. Gjykata Kushtetuese – interpretuesja e rrugës përpara

Nëse lind dilemë juridike mbi refuzimin e mandatit apo kompetencat e qeverisë në detyrë, Gjykata Kushtetuese është institucioni që përcakton kufijtë dhe rrugëdaljet.

Ajo mund të:

-interpretojë nëse refuzimi i mandatit përbën “dështim për formim qeverie” në kuptimin e nenit 95;

-të sqarojë nëse Presidenti ka të drejtë të shpërndajë Kuvendin dhe të shpallë zgjedhje;

-si dhe të përcaktojë kufijtë e veprimit të qeverisë aktuale deri në krijimin e një të reje.

Në këtë kuptim, Gjykata Kushtetuese është garancia e fundit juridike që parandalon devijimin e pushtetit dhe mbron ligjshmërinë e procesit demokratik.

3. Bashkësia ndërkombëtare – garancia e jashtme e stabilitetit

Në faza të brishta tranzicioni, partnerët strategjikë të Kosovës – SHBA, BE dhe shtetet e QUINT-it – ushtrojnë një rol thelbësor diplomatik.

Ata nuk ndërhyjnë në mënyrë juridike, por ndikojnë politikisht në ruajtjen e stabilitetit institucional dhe integritetit demokratik.

Ky dimension ndërkombëtar është pjesë e arkitekturës së sigurisë së Kosovës dhe shpeshherë ka shërbyer si mekanizëm i balancimit politik në periudha krizash të brendshme.

IV. Rreziqet që e presin Kosovën në mungesë të kontrollit efektiv

1. Paraliza institucionale dhe boshllëku i përgjegjësisë politikeNëse Kuvendi mbetet i pazonjë të konstituohet dhe partia e radhës refuzon mandatin, vendi hyn në një periudhë pezullimi ku ekzekutivi funksionon pa legjitimitet të ri.Kjo gjendje e zgjatur do të krijonte një qeverisje teknike të paqëndrueshme, me pasoja për të gjitha proceset shtetërore.
2. Rreziku i abuzimit me pushtetin administrativNjë qeveri në detyrë mund të keqpërdorë mekanizmat e administratës për qëllime elektorale, duke krijuar një terren të pabarabartë politik dhe duke cenuar parimin e neutralitetit të institucioneve publike.
3. Kriza e përfaqësimit demokratik dhe humbja e besimit qytetarKur populli mbetet pa përfaqësim efektiv parlamentar, krijohet një hendek i rrezikshëm ndërmjet sovranit dhe pushtetit, që e minon besimin në institucionet demokratike.
4. Rreziku i izolimit diplomatikNjë qeveri në detyrë, pa mandat politik, nuk mund të negociojë marrëveshje ndërkombëtare apo të përfaqësojë plotësisht shtetin në arenën ndërkombëtare.Kjo e dobëson pozicionin e Kosovës në proceset e anëtarësimit në Këshillin e Evropës, NATO dhe BE, duke krijuar perceptimin e një shteti në krizë funksionale.
5. Rreziku i ndërhyrjeve të jashtme dhe rikthimit të ndikimit serbÇdo dobësi institucionale në Kosovë shfrytëzohet nga Serbia për të fuqizuar strukturat e saj paralele dhe për të penguar integrimin e veriut.Një periudhë e gjatë pa qeveri të re e rrit ndjeshëm këtë rrezik.

V. Perspektiva e domosdoshme: kthimi në rendin kushtetues

Për të rikthyer ekuilibrin dhe besimin institucional, Kosova duhet të ndërmarrë tri masa themelore:

1. Konstituimi urgjent i Kuvendit ose shpallja e zgjedhjeve të reja – si rrugë e vetme për rikthim të legjitimitetit politik.
2. Vendim i menjëhershëm i Gjykatës Kushtetuese, që sqaron kufijtë e kompetencave të qeverisë në detyrë dhe sanksionon çdo tejkalim të tyre.
3. Koordinim i ngushtë me partnerët ndërkombëtarë, për të ruajtur kredibilitetin e Kosovës si demokraci funksionale dhe të përgjegjshme.

VI. Qeveria në detyrë dhe provimi i maturisë kushtetuese

Kjo fazë është testi më serioz i maturisë politike dhe kushtetuese të Republikës së Kosovës.

Nëse institucionet e saj arrijnë të menaxhojnë krizën me ndërgjegje demokratike dhe përkushtim ndaj Kushtetutës, Kosova do të dalë më e pjekur dhe më e respektuar ndërkombëtarisht.

Por nëse lejohet që vakumi politik të shndërrohet në mjet për përfitime partiake, atëherë rrezikohet jo vetëm funksionaliteti i institucioneve, por vetë kredibiliteti i shtetit.

Kosova ndodhet në udhëkryqin më të rëndësishëm pas shpalljes së pavarësisë:

Të tregojë se është republikë me institucione të pjekura, apo shtet që ende pret të bëhet plotësisht vetvetja.

Rrugëdalja është e qartë: kthim te Kushtetuta, respektim i afateve kushtetuese dhe përgatitje e përgjegjshme për zgjedhje të reja.

Vetëm kështu, Republika e Kosovës do ta kalojë këtë provim me dinjitet – si shtet i së drejtës, i maturisë institucionale dhe i partneritetit të përhershëm me demokracitë perëndimore.

Prof.dr. Muhamet Racaj

Universiteti “Nënë Tereza”, Shkup/

Në tetorin e vitit 2025, tensionet ndërmjet Federatës Ruse dhe Ukrainës arritën një kulm të ri diplomatik pas deklaratave të Presidentit Vladimir Putin, i cili paralajmëroi se “çdo prani e trupave perëndimore në territorin e Ukrainës do të konsiderohet si shënjestër legjitime për forcat ruse.” Paralelisht, ai deklaroi gatishmëri për bisedime të drejtpërdrejta me Presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky në Moskë, duke ofruar garanci për sigurinë e tij personale. Këto dy mesazhe të kundërta – kërcënim ushtarak dhe ofertë për dialog – shënojnë dy rrugët e mundshme të zhvillimit të situatës: paqen me kushte ose luftën totale.

1. Logjika strategjike e paralajmërimit rus

Nga një perspektivë strategjike, deklarata e Putinit mund të interpretohet si përpjekje për të ndaluar çdo ndërhyrje të drejtpërdrejtë të vendeve anëtare të NATO-s në territorin ukrainas. Rusia synon të ruajë kontrollin mbi dinamikën e konfliktit dhe të shmangë eskalimin që mund të çojë në përfshirje të drejtpërdrejtë të Aleancës Perëndimore. Paralajmërimi ndaj pranisë së trupave të huaja përfaqëson një përshkallëzim verbal me qëllim frikësimi, por edhe një përpjekje për të vendosur “vijën e kuqe” strategjike të Moskës. Ky pozicion gjithashtu përforcon doktrinën ushtarake ruse mbi parandalimin përmes kërcënimit, që prej kohës së Luftës së Ftohtë ka mbetur element kyç i politikës së sigurisë së Kremlinit.

2. Diplomacia si mjet presioni

Ftesa për Zelenskyn që të vijë në Moskë “nën garanci sigurie” paraqitet si një ofertë paqeje, por në thelb është një instrument politik me dy funksione:

● 1.Ta paraqesë Rusinë si palën e gatshme për dialog, dhe

● 2.Ta testojë legjitimitetin dhe vendosmërinë e liderit ukrainas ndaj aleatëve perëndimorë.

Një negociatë e këtij lloji, e zhvilluar në territorin rus, do të krijonte një imazh diplomatik favorizues për Moskën dhe një dilemë për Kievin – ndërmjet vazhdimit të rezistencës ose pranimit të një paqeje të diktuar.

Nga ana tjetër, Zelensky përballet me presione të dyfishta:

● Nevojën për të mbrojtur integritetin territorial të Ukrainës dhe

● Domosdoshmërinë për të shmangur një konflikt total që mund të përfshijë Evropën në një luftë të re kontinentale.

3. Perspektiva ndërkombëtare dhe dilema e Perëndimit

Për vendet perëndimore, deklarata ruse nënkupton një test të ri të politikës së “parandalimit pa ndërhyrje direkte.” NATO dhe Bashkimi Evropian kanë forcuar mbështetjen ushtarake, logjistike dhe ekonomike të Ukrainës, por janë treguar të kujdesshëm në dërgimin e kontingjenteve aktive. Prania e trupave perëndimore do të ndryshonte natyrën ligjore dhe operacionale të konfliktit, duke e shëndërruar atë në një luftë të drejtpërdrejtë midis fuqive bërthamore.

Në këtë sfond, “paqa me kushte” e ofruar nga Moska mund të shihet si:

● Taktikë për të fituar kohë,

● Për të konsoliduar fitimet territoriale dhe

● Për të fragmentuar unitetin perëndimor.

4. Lufta totale si realitet potencial

Nëse dialogu dështon dhe vijat e frontit vazhdojnë të përshkallëzohen, atëherë perspektiva e një “lufte totale” bëhet e paevitueshme. Rusia, e mbështetur nga një aparaturë industriale të ripërtërirë dhe partneritete strategjike me Kinën, Iranin dhe Korenë e Veriut, ka aftësi të zgjatura për të zhvilluar luftë të gjatë.

Ukraina, nga ana tjetër, mbështetet kryesisht në ndihmën perëndimore, e cila është e ndjeshme ndaj dinamikave politike të brendshme në SHBA dhe BE.

Një zgjerim i konfliktit do të kishte pasoja të rënda për sigurinë evropiane, duke rrezikuar stabilitetin e kufijve lindorë të NATO-s dhe duke testuar aftësinë e organizatës për të zbatuar mbrojtjen kolektive sipas nenit 5 të Traktatit të Uashingtonit.

5. Gatishmëria e Ukrainës për negociata

Presidenti Volodymyr Zelensky ka shprehur gatishmërinë për negociata me Rusinë, por kusht kjo është një armëpushim i vërtetë përgjatë vijave aktuale të frontit. Ai ka theksuar se negociatat mund të zhvillohen në çdo format — dypalësh apo trepalësh — por vetëm pasi luftimet të ndalen në mënyrë të qëndrueshme. Zelensky ka nënvizuar rëndësinë e ruajtjes së integritetit territorial të Ukrainës dhe ka refuzuar çdo lëvizje që do të sillte dorëzimin e territoreve shtesë Rusisë.

Megjithatë, Rusia ka vendosur kushte të ashpra për një armëpushim:

● Duke kërkuar tërheqjen e trupave ukrainase nga territoret që ajo konsideron si të saj,

● Ndalimin e mobilizimit dhe

● Ndalimin e ndihmës ushtarake nga jashtë.

Putini ka deklaruar se është gati të takohet me Zelenskyn vetëm kur të jetë i gatshëm për të nënshkruar një traktat paqeje, duke vënë theksin mbi kushtet e Rusisë për negociata.

Përfundim

Deklaratat e Kremlinit dhe përgjigjet e Kievit paraqesin një moment vendimtar në dinamikën e konfliktit në Ukrainë dhe ndikimin e tij për sigurinë evropiane. Sipas kësaj situate, sistemi ndërkombëtar përballet me një zgjedhje dramatike:

● Të pranosh një paqe me kushte të imponuara ose

● Të përballesh me perspektivën e një lufte totale.

Historia tregon se paqet e imponuara rrallë janë të qëndrueshme, por shmangia e luftës totale mbetet qëllimi suprem i diplomacisë bashkëkohore.

E ardhmja e Ukrainës, dhe e vetë rendit ndërkombëtar, do të varet nga aftësia për të balancuar në mënyrë efektive forcën dhe arsyen në këtë moment kritik historik. Në këtë mënyrë, artikulli propozon një analizë të thelluar të sfidave strategjike, diplomatike dhe ushtarake që po përballet rajoni, duke vlerësuar në mënyrë të balancuar rolin e aktorëve kryesorë dhe pritshmëritë për zhvillimet e ardhshme.