Erion Muça*/

1. Ndihmoni nxënësit të identifikojnë dhe zhvillojnë prirjet dhe talentet duke i mbështetur ti promovojnë kështu suksesi i tyre do të jetë i garantuar. Kjo do të stimulojë konkurencën e kohëve moderne e rritur ndershmërinë dhe meritokracinë. Duhet hequr dorë nga cilësimi i aktivëve si harrakatë dhe hiperaktivëve si të prapte duke minimalisht ndrydhur dhe maksimalisht bullizuar. Mbështesni rritjen e mesatares së nxënësve duke vlerësuar çdo përpjekje të tyre për diferencbërje nga të tjerët bazuar në prirje dhe projekte duke i mbështetur në ide dhe iniciativa të pavarura dhe lërini ekselentët të ecin vetë si dhe dinë pasi talenti është rrallëherë ekselenti dhe shpeshherë ai gjendet ku s’ta pret mendja, e po aq shpesh bllokohet nga paragjykimet dhe steriotipet.

2. Zgjidhni zanatet, profilet dhe degët e perspektivës për ti patur si zotësi dhe profile pune. Shmangni degët për pasion nëse ai është i lidhur me zbulimin e një planeti të ri apo ato që zgjidhen në mungesë informacioni, se na sugjeron shoqja, shoku apo se familja mendon kështu dhe kështu do bëj. Më mirë lexoni, dëgjoni dhe kuptoni veten mbi atë që doni vërtet të jeni dhe të bëni e se çfarë kërkohet më shumë në treg duke marrë një vendim sesa të vuani pasojat e mendimeve personale të të tjerëve që fatkeqësisht shpeshherë kthehen në dëmin tuaj më të madh.

3. Identifikoni kompanitë dhe sipërmarrjet që po përmirësohen dhe “zënë mend” nga kriza e burimeve njerëzore dhe jo ato që kanë mbetur prapa e i duket sikur ja ke nevojën e të thonë “po të mbajmë me bukë”. Rritja artificiale e pagave nga këto tipologji kompanish është më tepër e kushtëzuar nga rrethanat dhe që në rastin e parë të jeni të sigurtë që të ngarkojnë përgjegjësinë e 5 pozicioneve që të amortizojnë shpenzimet e shkaktuara me pagën e lartë.

4.Jini analitikë dhe arsyetoni para se të punësoheni nëse sipërmarrja ose nuk ka standartet e duhura në kohën e IA ose nuk bën përpjekje për ti krijuar dhe zhvilluar ato, lidhur me sistemet e promovimit të brendshëm, mekanizma fiks të incentivimit me sisteme bonusesh dhe benefitesh mbi bazë produktiviteti, performance, rezultatesh apo edhe eksperience të gjatë në një sipërmarrje për punonjësit.

5. Matni dhe njihni që pa filluar një punë mentalitetin dhe qasjen e drejtimit të një sipërmarrje.

Ka shumë rëndësi se si do ndjeheni në punë, sa do rriteni dhe zhvilloheni në të, sa vlerë ka puna dhe profesionalizmi juaj për sipërmarrjen pasi vetëm paga nuk e mbulon dhe justifikon mungesën e motivimit deri në zhgënjim që mund të keni nga ambienti i brendshëm pesimist dhe mbytës.

6. Negocioni për pagën pasi tregu vendas dhe europian ka uri për punonjës dhe ky është momenti juaj për të vendosur kushtet e punës dhe barazisë në marrëdhënien lidhur me të.

Niseni pritshmërinë nga niveli i pretenduar i pagës pasi është instrument i cili nuk është fiks por objekt i personalizuar diskutimi mbi bazë kombinimi mes pretendimit, mundësisë, interesit të ndërsjelltë, kërkesave të sipërmarrjes dhe markës personale e profesionale të punonjësit.

7. Merrni përsipër përgjegjësi të drejtpërdrejta vetjake mbi punën por sidomos për rezultatet pasi çdo sipërmarrje do zhvillim dhe ju duhet ta garantoni me punën tuaj atë që në start duke e prirë drejt suksesit.

8. Kujdes.. kërkoni cilësi pune dhe jo mjafton ta keni atë.

Puna duhet të shoqërohet medoemos me një profesion dhe zanat. Shmangni sa më shumë të mundeni sa jeni në kohë dhe në rini, punët e thjeshta apo ato që mund të gjeni lehtësisht për të marrë një pagë por që nuk ju bëjnë të përfundoni duke përfituar një profesion apo zanat pas përvojës së gjatë dhe rezultateve të arritura. Ndonjëherë sakrifiko pak duke kërkuar në menyrë inteligjente punën sesa ecja me shprehjen “të futësh këmbët” kur mungojnë masivisht sistemet e promovimit të brendshëm në shumë sipërmarrje duke rrezikuar të mbetesh në një vend dhe në një profil e nivel pune për shumë vite.

9. Ruani veten që mos katandiseni nga profesionistë në numra.

Mos e lini veten në dorë të tregut e kërkesës t’ju hedhë dhe t’ju presë gjithandej nga nevoja për punë që keni. Ruani staturën dhe përpiquni gjithmonë të punoni minimumi në punë të lidhura me degë të afërta dhe të ngjashme me fushën e arsimit, kualifikimeve dhe zanatit që keni duke çeduar minimalisht vetëm një nivel më poshtë formimit që keni për tu përshtatur me një punë të caktuar. Mos bëni një punë e cila ju rrëzon deri në shkatërrim arsimin, investimin, arritjet profesionale duke ju vrarë ëndrrat dhe besimin që do jeni një ditë të sukseshëm. Sakrifica më e madhe sot është të dish dhe të jesh i ndërgjegjshëm sesa vlen e çfarë potenciali ke dhe sesi ti përshtasësh me një profesion apo zanat, me të cilin të punosh si për veten si freelancer apo profesionist i vetëpunësuar ashtu dhe tek tjetri. Nëse do punosh ke tjetri duhet ti parashtrosh modelin, pretendimin dhe standartet e tua si ato të duhurat e pse jo ti kërkosh llogari sipas mundësisë dhe rastit, se pse ka mbetur 100 vite prapa lidhur me motivimin e vlerësimin e punonjësve.

10. Zhvilloni aftësitë multifunksionale, ato multiskills dhe ato që lidhen me komunikimin, prezantimin dhe zgjidhjen e problemeve. Me to dhe me aftësitë për tu përshtatur me ndryshimet e shpeshta dhe ambjentuar shpejt me to duke zoteruar në kohë reale tempin dhe punën që keni për të bërë, keni arritur të keni në dorë disa armë të forta për ti vënë në dispozicion të punëdhënësit dhe prezantuar si asete personale dhe profesionale shumë të vyera.

11. Përditësoni profesionin, njohuritë dhe aftësitë që keni çdo ditë, javë dhe maksimalisht muaj lidhur me punën që bëni apo profesionin e zanatin që keni. Me automatizimin, robotizimin, digjitalizimin, kodimin dhe shumë më tepër me prezencën e Inteligjences Artificiale në shumë sektorë dhe industri po lindin çdo ditë 500-600 pune, profesione dhe profile të reja. Këto profile janë zgjatime, shtojca dhe komponentë të kohës në dukje të ngjashme dhe plotësuese me profilet tradicionale por që mospërditësimi mbi to është thelbësisht skualifikues dhe ju nxjerr me thjeshtësinë me të madhe dhe menjëherë totalisht jashtë tregut.

12. Mësoni të përdorni inteligjencën artificiale dhe zhvilloni sa gjykoni aftësitë në sigurinë kibernetike pasi janë mjete pune efiçente nëse jeni “shoferë të zotë” në profesionin dhe zanatin që keni. Në këtë menyre do dispononi mjetet e duhura mbrojtëse për të penguar si ata që “fusin hundët në punët e të dhënat e të tjerëve” ashtu edhe do jeni të përgatitur në luftën e aktualitetit përballë lajmit të fundit lidhur me risitë e IA në dobi të njerëzimit.

13. Papunësia e të rinjve do të ulet kur të gjithë ata që punojnë në punët trende të kohës online me dëshirë dhe vetëdije të deklarojnë të ardhurat e fituara sepse e kanë një motiv të fortë për ta bërë dhe do kenë të gjitha lehtësirat e duhura. Papunësia do ulet nëse do rishikohet taksa e vetëpunësimit që hyn në fuqi në Janar 2024 lidhur me mundësi start-upesh individuale me bazë inovacionin dhe kreativitetin. Papunësia do ulet kur ritmet dhe niveli i emigracionit të ulet progresivisht dhe kur shifrat e natalitetit të shënojnë një epërsi logjike rritje përballë mortalitetit. Papunësia e të rinjve do të ulet nëse do mbështetet në një sistem unik vetëpunësimi i të rinjve dhe financohet me kusht që pas mbështetjes përmes një plani biznesi të mund të ketë ecuri dhe stabilitet për ti siguruar zhvillimin e sipërmarrjes dhe vazhdimësinë e saj në menyrë të pavarur. Papunësia e të rinjve do të përmirësohet nëse talentet do të ndihmohen me politika publike dhe skema konkrete suporti për praktikat dhe eksperimentet teknike që ti patentojnë shpikjet dhe projektet e tyre duke i komercializuar ato. Papunësia e të rinjve do të ulet nëse do të edukonim fillimin e aksesit me punën që 15-16 vjeç dhe të rregullonim mekanizmat për të zgjeruar fashën e mundësive dhe kushteve të të miturve në punë dhe shumëfishimin e kategorive të punëve duke lehtësuar dhe burokracirat e sipërmarrjeve kur duan të punësojnë një 15-16 vjeçar. Papunësia e të rinjve do të ulet nëse do të krijohen dhe funksionojnë skemat dhe strukturat standarte fikse dhe të konsoliduara të identifikimit dhe kultivimit të prirjeve dhe talentit që në klasën e 7-8. Papunësia do të ulet po të ekzistonte informacioni kombëtar i ofertës për punë ku çdokush do njihte kapacitetin real të tregut. Në këtë aspekt të rinjtë do të kishin mundësinë të ballafaqonin talentin dhe prirjet e tyre përballë kërkesave të tregut që të nxirrnin llogaritë e tyre e merrnin një vendim në fund. Nëse këto politika dhe masa mbështetëse, fiskale dhe sociale nuk ndërmerren atëherë objektivi shumëvjeçar për ta ulur nën 20% papunësinë e të rinjve 15-29 vjeç do të mbetet serish objektiv i së ardhmes.

14. Në të gjitha rastet pavarësisht profilit, punës apo profesionit që keni duhet të përpiqeni të jeni më të zotët në atë që bëni.

Puna flet vetë pavarësisht se çfarë natyre ka apo cilit lloji dhe kategorie i përket apo sa e vështirë bëhet në kushtet e tregut vendas suksesi përmes sinqeritetit, përkushtimit, profesionalizmit dhe ndershmërisë.

Behuni profesionistë në punën që bëni dhe më të mirët sesi e bëni atë dhe promovojeni fort atë që jeni. Vetëm kështu modelet e deformuara të vipllëkut injorant, të vetëshpallur e të pamerituar, në shpërfillje të meritokracisë dhe profesionalizmit, do të na duken të gjithëve në 2024 si makth i së shkuarës dhe pjesë e një përralle të së kaluarës.

*Pedagog dhe Studiues i Çështjeve të Karrierës dhe Punësimit.

Lëvizja Vetëvendosje/

24 vite më parë, 8 muaj pas përfundimit të luftës, në natën mes 3 dhe 4 shkurtit të vitit 2000, formacioni kriminal serb “Rojat e Urës” filloi aksionin për spastrimin etnik të veriut të Mitrovicës nga shqiptarët. Ngjarjet ndodhën para syve të pjesëtarëve francezë të KFOR-it.

10 shqiptarë u vranë. Më i riu 13 vjeç. Më e moshuara 65 vjeç. Mbi 100 të tjerë u torturuan e plagosën. 11,364 shqiptarë të pambrojtur u dëbuan nga shtëpitë e tyre. Mijëra shqiptarë ende nuk janë kthyer në shtëpitë dhe trojet e tyre.

Kjo masakër, ky dëbim i shqiptarëve civilë e të paarmatosur, nga shtëpitë e tyre në pjesën veriore të Mitrovicës përmbysi demografinë aty në favor të asaj që kërkonte Serbia.

Ndarja e qytetit të Mitrovicës do të bëhej e mundur pas kësaj masakre dhe dëbimi duke krijuar artificialisht një gjoja shumicë serbe në pjesën veriore.

Kjo u arrit përmes këtij krimi makabër në sy të forcave të KFOR-it dhe u fashit përmes ish drejtuesve politikë të atyre viteve.

Frazat e thënë ato ditë se së shpejti do të kthehen në shtëpitë e tyre dhe se Mitrovica nuk do të ndahen mbeten vetëm video. Realiteti e dërgoi diku tjetër. Plani i Ahtisaarit e formalizoi këtë ndarje që në thelb e ka një masakër dhe dëbimin masiv të shqiptarëve.

Për qytetarët shqiptarë që përjetuan dhe i mbijetuan masakrës duke humbur më të dashurit e tyre presin ende vendosjen e drejtësisë nga Prokuroria dhe Gjykatat në Kosovë.

Në vitin 2013, 13 vite pas masakrës së 3-4 shkurtit, mazhoranca e asaj kohe bashkë me disa nga partitë opozitare hartuan e miratuan ligjin për amnistinë e kriminelëve në veri të vendit tonë.

Atë botë Lëvizja VETËVENDOSJE! dhe deputetët kundërshtuan dhe rezistuan për të mos ta miratuar këtë akt të turpit. Për fat të keq ligji kaloi dhe amnistia ndodhi.

Sot, 24 vite pas masakrës së 3 dhe 4 shkurtit në Mitrovicë, edhe pse gjendja në pjesën veriore ka ndryshuar me qeverisjen e re që ka vendosur ligjshmërinë, ka përndjekur e burgosur bandat dhe strukturat kriminale, ka shpallur terroriste organizatat “Mbrojtja Civile” dhe “Brigada e Veriut”, ka rindërtuar dhe mundësuar kthimin e shqiptarëve në shtëpitë e tyre, 3 dhe 4 shkurti ende kërkon adresimin, ende kërkon vendosjen e drejtësisë.

Lëvizja VETËVENDOSJE! përkujton me nder dhe respekt të rënët e 3 dhe 4 shkurtit të vitit 2000 dhe vijon të jetë e përkushtuar që drejtësia për ta të gjejë dritë.

Prof.Asc.Dr. Gëzim MUSTAFAJ/

Në të drejtën ndërkombëtare klasike është parashikuar e drejta e shtetit për të bërë luftë, domethënë për të përdorur forcën e armëve si mjet për realizimin e qëllimeve kundrejt një shteti tjetër. Kjo mund të parashikohet në rastet për të vënë në vend një të drejtë të shkelur, për të detyruar kundërshtarin të tërhiqet nga territori i pushtuar ose të shlyejë një dëmshpërblim. Historia e zhvillimit të shoqërive ka treguar se realizimi i së drejtës me anë të forcës ka qenë metodë që përdorej nga një rreth i ngushtë i shteteve të mëdha ose më të fortët.

Popujt kanë synuar gjithmonë të gjenin mënyra të përbashkëta për parandalimin e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve me anë të përdorimit të forcës së armëve. Përpjekja e parë për të institucionalizuar këtë u bë pas mbarimit te Luftës së Parë Botërore. Statuti i Lidhjes së Kombeve në vitin 1920, me gjithë kufizimet që parashikonte në zhvillimin e luftës, ai nuk e përjashtonte krejt luftën dhe përdorimin e forcës. Sipas Statutit të Lidhjes, një shtet kishte të drejtë të bënte luftë, “për të ruajtur të drejtën dhe drejtësinë”. Kuptohet se një formulim i tillë kaq i përgjithshëm e i papërcaktuar qartë linte mundësinë e kryerjes së agresionit të një shteti ndaj një tjetri. Në Paktin e Parisit të 27 Gushtit 1928, i cili zyrtarisht njihet si Traktati i Përgjithshëm për Heqjen dorë nga Lufta si Instrument i Politikës Kombëtare. Pakti mban emrin e autorëve të tij, Sekretarit të Shtetit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës Frank B. Kellogg dhe ministrit të jashtëm francez Aristide Briand. Fillimisht pakti u nënshkrua nga Gjermania, Franca dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe më pas nga shumë shtete të tjera, duke përfshirë edhe Fuqitë e Mëdha (në këtë pakt aderoi edhe Bashkimi Sovjetik), Më e rëndësishme ishte sepse ai është akti i parë ndërkombëtar që ndalonte luftën si mjet i politikës së jashtme. Sipas nenit të këtij Pakti, shtetet nënshkruese deklaruan solemnisht në emër të popujve të tyre, se ata e dënonin përdorimin e forcës për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve ndërkombëtare dhe hiqnin dorë nga konsiderimi i luftës si mjet i politikës kombëtare. Problematike ishte sepse pakti u lidh jashtë Lidhjes së Kombeve.

Që prej nënshkrimit të këtij pakti, ndalimi i luftës është sanksionuar si një normë e së drejtës ndërkombëtare. Kjo normë është ripohuar edhe në një varg aktesh të tjera ndërkombëtare siç janë Karta e OKB-së dhe Statuti i Gjykatës Ushtarake Ndërkombëtare pas Luftës së II të Botërore. Karta e OKB-së në nenin e saj të dytë, paragrafi i 4-të shkruhet: “Në marrëdhëniet e tyre ndërkombëtare anëtarët e organizatës heqin dorë nga kërcënimi ose përdorimi i forcës, qoftë kundër tërësisë territoriale ose pavarësisë politike të çfarëdo shteti, qoftë në çdo mënyrë tjetër të papajtueshme me qëllimet e Kombeve të Bashkuara”.

Pakti nuk i përmbushi të gjitha synimet e tij, pasi ai nuk ishte në gjendje të parandalonte Luftën e Dytë Botërore por, luftërat u bënë më të rralla pas vitit 1945. Pakti nuk kishte asnjë mekanizëm për zbatim, ndoshta kjo ishte edhe një nga problematikat kryesore të tij. Megjithatë, pakti shërbeu si bazë ligjore për konceptin e një krimi kundër paqes, për të cilin Gjykata e Nurembergut dhe Tribunali i Tokios gjykuan dhe ekzekutuan udhëheqësit kryesorë përgjegjës për fillimin e Luftës së Dytë Botërore. Dispozita të ngjashme u përshtaten më vonë në Kartën e Kombeve të Bashkuara dhe traktate të tjera, të cilat krijuan një politikë të jashtme më aktive e cila filloi me nënshkrimin e paktit. Nga sa më sipër mund të thuhet se, marrë në kuptimin thjesht si, “e drejta e shtetit për të bërë luftë” për të përdorur forcën e armëve, e drejta e luftës nuk njihet më nga e drejta ndërkombëtare e sotme. Çdo shtet, që bën një akt agresioni dhe përdor luftën për qëllimet e politikës së tij të jashtme, kryen një shkelje të rëndë të së drejtës ndërkombëtare. Por kjo nuk duhet kuptuar sikur e drejta ndërkombëtare ndalon çdo lloj lufte. Objekt ndalimi i së drejtës ndërkombëtare janë luftërat pushtuese, grabitqare për përvetësimin e pasurive të të tjerëve. Këto janë luftëra të padrejta. Veç luftërave pushtuese, grabitqare janë edhe luftërat vetëmbrojtëse, për tu mbrojtur nga agresioni. Këto luftëra janë të drejta. Ato nuk mund te cilësohen si të paligjshme nga pikëpamja e së drejtës ndërkombëtare. Në klasifikimin dhe vlerësimin e luftërave ka një evoluim të ri të koncepteve. Kështu për të vlerësuar një luftë nuk mjafton vetëm koncepti tradicional i përcaktimit nëse ajo është e drejtë ose e padrejtë. Në përkufizimin e luftërave tashmë ndikojnë shumë faktorë të cilët ende nuk janë marrë në konsideratë nga e drejta ndërkombëtare.

Nëse e marrim në mënyrë absolute ndalimin e përdorimit të forcës atëherë pse nevojiten forcat e armatosura? Forca ushtarake nuk konceptohet vetëm për zhvillimin e agresioneve madje në kohën e sotme ku pjesa më e madhe e rreziqeve e kërcënimeve nuk janë të karakterit jo ushtarak dhe zgjidhja e tyre nuk kërkon përdorimin e forcës ushtarake. Madje sot shprehja “nuk ka vend pa ushtri” nuk është plotësisht reale pasi vende të tilla ka, por gjithashtu shprehja se “ushtria është për luftë” nuk është plotësisht e përshtatshme pasi ushtritë kanë edhe detyra të tjera të rëndësishme dhe kur nuk ka rrezik për luftë kanë detyra edhe më të rëndësishme se lufta.

E drejta e vetëmbrojtjes njeh sot një zhvillim të ri. Në kuadrin e OKB-se, Karta e Kombeve te Bashkuara parashikon një sistem të tërë të sigurimit kolektiv. OKB-ja bazuar në kreun e VII-të të Kartës të OKB-së për ruajtjen e paqes dhe të sigurimit ndërkombëtar, nënkuptojnë që ajo të kundërveprojë kundër çdo akti të agresionit. Nga kjo del se shteti, që është viktimë e një agresioni sot nuk lihet vetëm në fatin e tij. Gjithë sistemi i Kombeve të Bashkuara në sajë të paqes dhe të sigurimit ndërkombëtar ka këtë kuptim: që një shtet i sulmuar të mbrohet nga të gjithë sikurse edhe një shteti keqbërës të ndëshkohet po nga të gjithë.

Karta e Kombeve të Bashkuara ngarkon me kompetenca e përgjegjësi kryesore për sigurinë dhe paqen ndërkombëtare Këshillin e Sigurimit dhe Asamblenë e Përgjithshme. Zhvillimet kanë treguar se dispozitat e Kartës jo gjithmonë kanë gjetur zbatim. Këshilli i Sigurimit në këtë veprimtari mjaft herë ka qenë i bllokuar nga parimi i unanimitetit të pesë anëtarëve të përhershëm,(ShBA, Rusi, Francë, Angli, Kinë). Rasti i Kosovës, 1999 ishte ndoshta rasti më i veçantë kur NATO ndërhyri pa mandat nga Këshilli Sigurimit. Megjithatë ka disa raste të veprimit të Këshillit të Sigurimit me anë të sanksioneve ekonomike ose edhe prerja e marrëdhënieve diplomatike me shtetin agresor dhe përdorimi i forcës ushtarake aq sa mund te jetë e nevojshme për të ruajtur ose rivendosur paqen. Pavarësisht nga atributet e Këshillit të Sigurimit për sigurimin e paqes ndërkombëtare asnjë shteti jo vetëm që nuk i kufizohet e drejta e vetëmbrojtjes por parashihet në nenin 51 të Kartës së OKB-së ku thuhet: “Derisa Këshilli i Sigurimit të marrë masat e nevojshme për ruajtjen e paqes dhe të sigurimit ndërkombëtar asnjë dispozitë e kësaj Karte nuk cenon të drejtën e natyrshme të vetëmbrojtjes së ligjshme, individuale ose kolektive në rast se një anëtar i Kombeve të Bashkuara bëhet objekt i një sulmi të armatosur”.

Rëndësi të veçantë, në lidhje me këtë ka përcaktimi i nocionit të agresionit. Debati për këtë nocion ka vazhduar për disa dekada, deri sa sot është arritur një përkufizim në bazë të një rezolute të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-se, në vitin 1974, neni 1 i kësaj rezolute e përcakton agresionin si përdorim të forcës së armatosur nga një shtet kundër sovranitetit, tërësisë territoriale ose pavarësisë politike të një shteti tjetër, ose përdorim të çdo mënyre tjetër që nuk pajtohet me Kartën e OKB-së. Në këtë rezolutë jepen edhe disa shembuj të akteve agresive siç janë përdorimi i armëve nga një shtet kundër territorit të shtetit tjetër, bllokimi i portit ose bregdetit të një shteti nga forcat e armatosura të një shteti tjetër, sulmi Forcave të Armatosura të një shteti kundrejt një shteti tjetër, (sot rasti i sulmit Rusë kundër Ukrainës), dërgimi i bandave të armatosura në territorin e një shteti tjetër për të kryer akte dhune (rasti i fundit në Kosovë).

Zhvillimet e deritanishme ndërkombëtare kanë treguar se normat juridike kanë rëndësi relative. Një dekade pas miratimit të Paktit Brian- Kellog, shpërthen Lufta e Dyte Botërore, lufta më e madhe e më gjakderdhëse në historinë e njerëzimit. Edhe pas mbarimit të kësaj lufte, përvoja po tregon mjaft raste të shkeljes së kësaj norme, e cila vazhdon edhe sot dhe të “fortit”, nuk janë në gjendje ti ndalojnë ato. Ky fakt shtron nevojën e përcaktimit të disa normave dhe rregullave të posaçme që duhet të respektohen nga të gjithë përfshi edhe këta të “fortët”. Tërësia e këtyre normave dhe rregullave përbën “të drejtën e luftës”. Pra, e drejta e luftës mund të përkufizohet si një pjesë e së drejtës ndërkombëtare publike si një degë e saj e veçantë që ka për objekt të rregullojë marrëdhëniet midis vete shteteve që janë në luftë, nga njëra anë, si dhe marrëdhëniet midis shteteve ndërluftuese dhe shteteve neutrale, nga ana tjetër. Ajo që është më domethënësja, OKB-ja edhe pse e ndalon shprehimisht luftën si mjet të politikës së jashtme, nuk ka fuqi të ndaloje Fuqitë e Mëdha në rast shpërthimi të një lufte. Për këtë OKB-ja ka hartuar një kod të krimeve kundër paqes dhe njerëzimit, vetëm kaq. Ka mbi një vit që vazhdon lufta në Ukrainë, (Rusia fuqi e Madhe?), vriten me qindra të pafajshëm në Lindjen e Mesme, Izrael-Hamas, (Fuqitë e Mëdha vetëm flasin, asgjë më shumë). Mos vallë ka ardhur koha që vet OKB-ja të bëjë një riorganizim brenda saj? Në gjykimin tim po! Pyetja që me të drejtë lind sot është! A po shkon bota drejt një konflikti të ri botërorë? Unë do ti referohem shkurtimisht shkaqeve që sollën Luftën e Parë dhe Luftën e Dytë Botërore.

Shkaqet e vërteta të Luftës së Parë Botërore ishin sepse, Britania e Madhe dhe Franca humben parësinë e madhe ushtarako-ekonomike që kishin. Ky vend ishte marrë nga forcat e reja ushtarako-ekonomike si SHBA, Gjermani dhe Japoni. Ky ekuilibër i ri ushtarako-ekonomike, këmbëngulja për ndarje të reja të botës në zona për ndikim, ndarja e tregjeve të reja, etj, ndërlikoi seriozisht jetën politike ndërkombëtare dhe krizat politike bëheshin gjithnjë me te shpeshta dhe më të rrezikshme. Rivaliteti midis Fuqive të Mëdha u bë më i ashpër si në Evropë, Azi dhe Afrikë. Pamvarësisht preteksit, këto ishin shkaqet kryesore që çuan në Luftën e Parë Botërore.

Marrëveshja e Versajës në Paris pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore ngarkoi Gjermaninë me të gjitha fajet e luftës. Sanksionet që iu vendosën Gjermanisë ishin të rënda, por ajo do të firmoste këtë marrëveshje. Inflacioni, shkëputja e territoreve, kushtet e këqija të jetesës, tensioni i madh dhe çështjet e pa përfunduara të Luftës së Parë Botërore për ndarjen e territoreve, si edhe shumë arsye të tjera do bënin që vetëm pas 20 vjetësh të fillonte Lufta e Dytë Botërore.

Ç’farë po ndodh sot? Këmbëngulja e Fuqive të Mëdha për ruajtjen e zonave të tyre të ndikimit, krizat politike në vende të ndryshme po bëhen gjithnjë me të shpeshta dhe më të rrezikshme, terrorizmi në rritje, luftërat dhe konfliktet në disa rajone mund të zgjerohen, inflacioni dhe kushtet e jetesës në përkeqësim, etj. Midis këtyre paralelizmave dhe gjendjes së sotme, të gjithë janë në gjendje të gjykojnë se; A ka vërtetë premisa për një konflikt më të gjerë botërorë? Popujt nuk duan luftë! Ata shpresojnë dhe besojnë që Fuqitë e Mëdha “të fortit”, jashtë preferencave ta marrin situatën seriozisht dhe të ruajnë ekuilibrat.

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka pritur në takim ambasadoren e Shtetit të Izraelit në Republikën e Kosovës, Tamar Ziv.

Në takim u diskutua për bashkëpunimin në mes të dy shteteve, si dhe për marrëveshjet ndërshtetërore në fusha të ndryshme të cilat pritet të nënshkruhen së shpejti.

Ambasadorja Ziv e njoftoi Presidenten Osmani se pas kërkesës së Presidentes drejtuar institucioneve të Izraelit, qeveria e Izraelit ka shprehur pajtueshmërinë për miratimin e marrëveshjes për heqjen e vizave për qytetarët e Kosovës.

Në këtë drejtim, të dy ministritë përkatëse do të vazhdojnë me procedurat e nënshkrimit të marrëveshjes dhe qytetarët do të njoftohen sapo vendimi të hyjë në fuqi. Përmes kësaj marrëveshje, qytetarëve të Kosovës do t’u mundësohet udhëtimi pa viza në Izrael për qëllime turistike.

Presidentja Osmani e falënderoi ambasadoren Ziv për këtë vendim, si zhvillim pozitiv i cili do t’i hapë rrugë bashkëpunimit më të thelluar në mes të dy vendeve.

Tutje, me rastin e përvjetorit të Ditës së Kujtimit të viktimave të Holokaustit, Presidentja Osmani përsëriti se Kosova kujton miliona njerëz të pafajshëm të humbur në një nga kapitujt më të errët të historisë së njerëzimit, dhe se kjo ditë shërben si rikujtim për pasojat shkatërruese që rrjedhin nga urrejtja dhe paragjykimi.

Ambasadorja Ziv e informoi për situatën e sigurisë në Izrael, ndërsa Presidentja Osmani e informoi ambasadoren për zhvillimet e fundit në vend dhe rajon.

Fejton nga Rafael Floqi/

Në rrugën e ngjarjeve plot humor dhe ngjarje që mahnitin opinionin publik, nga SPAK një shprehje vjen natyrshëm në mendje: “Ndiq paranë” ose, në anglisht, “Follow the money”. Kjo shprehje bëhet edhe më thelbësore kur hedhim një vështrim në detajet e çështjes së Agron Nezaj dhe Charles McGonigal, duke u fokusuar tek lidhjet e dëshmuara dhe rrugën e parave.

Në këtë rreth, Agron Nezaj u bë burim konfidencial i FBI-së, megjithatë një pyetje po del në sipërfaqe: Pse?

Duke “ndjekur paratë”, shqetësimet dhe lidhjet fillojnë të dalin në dritë. McGonigal pranon se ka marrë 225,000 dollarë nga Nezaj dhe justifikon këtë me presionin financiar dhe shpenzimet e universitetit për fëmijët e tij. Po ku shkojmë, në një sitcom apo një dramë teatri? Pse dhe të kujt ishin paratë?

Kryeministri Rama dëshmon se nuk ka njohur Nezaj-n dhe ka qenë i pranishëm vetëm me McGonigalin. Pyetja e natyrshme që lind: Përse Nezaj bëhet burim konfidencial dhe pse McGonigal përfshihet në këtë grumbullim ngjarjesh? Ndoshta ky është momenti kur shprehja “Ndiq paranë” merr një kuptim të plotë.

Në një ngjarje të papritur që po forcon besimin tek drejtësia shqiptare, Agron Nezaj, një shqiptaro-amerikan i cili u bë burim konfidencial i FBI-së, po përballet me sfidën e Prokurorisë së Posaçme për lidhjet e tij me ish-zv. drejtorin e FBI-së, Charles McGonigal. Ngjarjet e fundit kanë tërhequr vëmendjen e opinionit publik dhe medias shqiptare, por në një atmosferë të pasigurt, një fakt mbetet i qartë: Nezaj u thirr për 6 orë në Prokurorinë e Posaçme dhe refuzoi të jepte deklarata. Kaq mjafton për të filluar të krijojmë një skenar satirik për këtë “komedi të re shqiptare”.

Çështja filloi kur deputeti demokrat Gazmend Bardhi vendosi të hedhë në arenë një paditë për hetime ndaj kryeministrit Edi Rama dhe ish-zv. drejtorit të FBI-së, McGonigal. Këtu nisi loja e shqiptaro-amerikanit Nezaj, që u bë burim konfidencial i FBI-së për të hedhur dritë mbi lobistin amerikan. Megjithatë, kur u thirr për të dalë në skenë, Nezaj e mbuloi tërë ngjarjen me heshtjen e tij që solli nostalgji për ditët e kinematografisë klasike shqiptaretw socializmit, po që përhapi si thashetheme pyetjen . ”A është bërë Neza burim konfidencial edhe për SPAK-un?

Ndërkohë, McGonigal pranoi më vonë fajësinë për të pasuruar veten me 225,000 dollarë nga Nezaj. Shpërthimi i tij komik i justifikimeve për pagesën është po aq absurd sa një sitcom i Hollywood-it.

Dokumentat e Drejtësisë amerikane sjellin detaje të hetimeve, ku paratë duket se kanë një rol kyç. Nezaj, si burim konfidencial, tregon për lidhjet e McGonigal me kryeministrin dhe sponsorizon udhëtimet e dëshmitarëve për takimet me FBI-në.

Zoti McGonigal ka pranuar të gjithë akuzat që kishin të bënin me Shqipërinë, përfshirë kontaktet me kryeministrin Rama dhe zotin Duçka.

I pyetur nga gjykatësja Colleen Kollar-Kotelly, nëse më 25 nëntor, se ai kishte “informuar Prokurorin e Departamentit të Drejtësisë … për një hetim të mundshëm kriminal për një shtetas amerikan, që ishte regjistruar për të bërë lobizëm ‘për një parti që nuk ishte e kryeministrit Rama’, zoti McGonigal u përgjigj “Po”. Në akt-padi nuk identifikohet lobuesi amerikan dhe as partia shqiptare. “Rregulli i artë është që nuk ka rregulla të arta.” shkruante George Bernard Shaw.

Por më 14 nëntor të vitit 2017, lobisti Nick Muzin, depozitoi në Departamentin e Drejtësisë, ndonëse me vonesë, dokumentet mbi aktivitetin lobues të disa muajve më parë për llogari të PD-së. Ish zyrtari i FBI-së informoi Departamentin amerikan të Drejtësisë për këtë rast, më 25 nëntor, “pasi një ditë më parë ai kishte marrë informacion mbi lobistin amerikan nga personi B”, i identifikuar si Dorian Duçka. Në atë kohë, pikërisht dy ditë më parë, më 22 nëntor, BIRN, kishte bërë publik faktin se Muzin kishte deklaruar se kishte marrë 500 mijë dollarë nga Partia Demokratike. Ndërsa në janar 2018, ish zyrtari i FBI-së, merr sërish informacion, këtë herë nga shqiptaro-amerikani Nezaj. Ky i fundit, sipas aktakuzës, e ka marrë informacionin nga zyra e kryeministrit të Shqipërisë.

Nëse dëshironi të kuptoni çdo problem në Amerikë, duhet të përqendroheni te ai që fiton nga ky problem, jo tek ai që vuajti nga ky problem.”, thoshte Dr. Amos Wilson për këto soj çështjesh.

Vitin e kaluar kur foli në parlament për këtë çështje zoti Rama tha se “koha së cilës i referohet ky moment, përkon me ditët pasi skandali kishte dalë në media këtu dhe unë apo zyra ime, nuk kishim asgjë tjetër lidhur me këtë, përveç informacioneve të dala në media se po t’i kishim, si do i mbanim, të fshehura?”, duke shtuar se “po të kisha patur çfarëdo informacioni, më shumë se ato që dolën në media, për faktin e tmerrshëm që rusët financonin opozitën më të madhe të këtij vendi për të rrëzuar qeverinë, do t’ia kisha përcjellë kujtdo që të mundja, pa asnjë diskutim, nga organizatat partnerë të ndjeshme për këto çështje dhe FBI-së patjetër, të parës fare”.

Tani pyetja shtrohet: Kush po ndjek paratë, kush i dha dhe për çfarë qëllimi?

“Ndiqni paratë. Gjithmonë ndiqni paratë.” dëshmoi Deep Throat (informatori i Watergate). Kur bëhet fjalë për korrupsion, nuk bëhet fjalë për njerëzit që mund t’u besosh; është për njerëzit që nuk mund t’u besosh. Ndaj pastaj, koha e McGonigal të dalë në skenë duke pranuar fajësinë për fshehjen e parave dhe gënjeshtrën ndaj FBI-së. Për shkeljen e sanksioneve ndaj Rusisë, shprehja “Ndiq paranë” duket se ka arritur një pikë kulmore. A mund të jetë ky një moment që do të shfaqet në komedinë shqiptare të tij?

Si përfundim, në një ngjarje që përshkon lidhjet diplomatike, paratë, dhe marrëdhëniet e dyshimta, shprehja “Ndiq paranë” bëhet një farë thirrjeje për të hedhur dritë mbi ngjarje dhe për të ndjekur rrugën e parave. Ndoshta, në fund të kësaj telenovele, do të shohim se kush ka ndjekur paratë me sukses dhe kush ka pasur një humor ta fshehur në gjithë këtë skenar, mund të pyesë me humor :

-Pse dollari shkoi tek terapisti?

-Sepse kishte shumë probleme me “ndjekjen e parave”