Nga Rafael Floqi /

Takimi mes Presidentit Donald Trump dhe Presidentit Vladimir Putin në Anchorage, Alaska, më 15 gusht 2025, është një nga ngjarjet më të analizueshme diplomatike të viteve të fundit. Përtej deklaratave zyrtare dhe marrëveshjeve të mundshme, komunikimi joverbal i liderëve ofron një pasqyrë të thellë mbi dinamikat e pushtetit, kontrollit dhe strategjive psikologjike. Ekspertët e gjuhës së trupit theksojnë se çdo gjest, shikim apo pozicion trupor ka kuptim dhe mund të zbulojë më shumë sesa fjalët. Siç vë në dukje Joe Navarro, ish-agjent i FBI dhe ekspert i komunikimit joverbal:

“Trupi nuk gënjen kurrë. Ai tregon emocione dhe dinamika të fshehura që shpesh mbeten jashtë vetëdijes së folësit.”

1. Përshëndetja Fillestare: Dukeshin si shokë

Presidenti Trump dhe lideri rus Vladimir Putin “dukeshin si shokë” gjatë përshëndetjeve të tyre të para në pistën e aeroplanëve shkruan Patti Wood, eksperte e gjuhës së trupit, për The Post:

“Trump qëndroi duke u drejtuar nga Putin dhe duartrokiti ndërsa ai afrohej, dhe simbolikisht, si nikoqir, kjo zakonisht është një shenjë feste.”

Trump buzëqeshi gjerë dhe dukej pozitiv dhe i sigurt, duke komunikuar pritshmëri pozitive për takimin. Dr. Beth Dawson shtoi se sjelljet jo-verbale të liderëve gjatë përshëndetjes tregonin një lidhje miqësore dhe “të sinqertë” mes tyre.

2. Shtrëngimi i Duhave: Lufta e Vogël për Fuqi

Kur duart e tyre u takuan, shpërtheu një “luftë e vogël” për dominim. Shpjegon Wood

“Kur hynë në shtrëngimin e dorës, Trump ishte poshtë dhe Putin sipër… Trump tërhoqi krahun e Putinit, duke e mbajtur afër trupit të tij. Pastaj ai i preku krahun e Putinit me dorën e majtë… Putin e përsëriti të njëjtin gjest. Kishte një luftë të vogël për fuqinë.”

Në fund të shtrëngimit të gjatë, ata dukeshin krah për krah si shokë, duke reflektuar një balancë simbolike të fuqisë dhe respektit reciprok.

3. Reagimi ndaj Fluturimit të B-2: Demonstrimi i Fuqisë

Gjatë takimit, fluturimi i një bombarduesi B-2 mbi bazën ushtarake shërbeu si një demonstrim i fuqisë amerikane. Reagimi i Putin ishte i matur dhe i kontrolluar, pa shenja shqetësimi, duke treguar vetëkontroll dhe një përpjekje për të shmangur shenjat e dobësisë para kamerave dhe publikut. Ky qëndrim tregon njohuri të thellë mbi simbolikën e fuqisë dhe diplomacinë psikologjike.

4. Udhëtimi me “The Beast”: Simbol i Fuqisë

Pjesë e ceremonisë ishte udhëtimi i Trump me limuzinën presidenciale “The Beast”, simbol i fuqisë dhe sigurisë amerikane. Putin e vëzhgoi këtë moment me një shikim të ftohtë dhe të përqendruar, pa shfaqur shenja befasie, duke ruajtur një imazh të fuqishëm dhe të kontrolluar.

5. Shtrëngimi i Dorës Pas Takimit: Lodhja dhe Strategjia

Pas tre orësh bisedimesh të pasuksesshme për përfundimin e luftës së Moskës në Ukrainë, gjuha e trupit ndryshoi. “Gjatë shtrëngimit të parë të dorës, Trump kishte pëllëmbën lart, por gjatë atij të fundit, ai po bën atë që unë e quaj ‘shtrëngim prerës’… shprehja në fytyrën e Trumpit është lodhje – gjuha e trupit është e lodhur dhe e rraskapitur.”

Putin ruante një buzëqeshje të vogël dhe një qëndrim të ftohtë, duke reflektuar qetësi dhe strategji të qëndrueshme.

6. Pozita Trupore dhe Hapësira

Trump shpesh mbante një qëndrim të hapur, duke drejtuar trupin përpara dhe duke përdorur duart për të theksuar argumentet e tij, që tregon dëshirë për të imponuar prezencën e tij. Nga ana tjetër, Putin ruante një qëndrim më të mbyllur, me duar të palosura ose pas shpinës, duke sinjalizuar vetëkontroll dhe qetësi. Një pozicion i mbyllur transmeton autoritet dhe maturi, ndërsa një qëndrim ekspansiv tregon energji dhe dominim.

7. Kontaktet me Sytë dhe Mimika

Trump përdorte shikimin e drejtpërdrejtë për të treguar vendosmërinë dhe për të imponuar kontroll, ndërsa Putin ruante një shikim të ftohtë dhe të matur, shpesh duke lejuar Trump të bëjë hapin e parë. “Shikimi flet më shumë se fjalët. Ai mund të tregojë pushtet, pasiguri, ose gatishmëri për bashkëpunim.”

Mimika e fytyrës thekson kontrastin: Trump përdorte buzëqeshje të gjera dhe ekspresione të forta, ndërsa Putin ruante fytyrë të qetë dhe minimale, duke krijuar një dialog psikologjik mes ekspansivitetit dhe vetëkontrollit.

8. Gjestet dhe Lëvizjet e Duarve

Trump përdorte lëvizje të mëdha dhe ekspresive për të theksuar pikat e tij, duke krijuar një ndjesi dominimi dhe kontrolli hapësinor. Putin, në kontrast, përdorte duar të kontrolluara dhe të palosura, duke reflektuar maturi dhe stabilitet. Gjestet e mëdha shprehin energji dhe presion, ndërsa lëvizjet e kufizuara tregojnë kontroll dhe strategji.

Përfundim

Takimi Trump-Putin në Alaska tregoi se komunikimi joverbal është po aq i fuqishëm sa fjalët zyrtare në diplomaci. Nga shtrëngimi i duarve dhe reagimet ndaj fluturimit të B-2, te udhëtimi me “The Beast” dhe shtrëngimi i dorës pas takimit, çdo gjest pasqyron dinamikat komplekse të pushtetit dhe rivalitetit mes dy liderëve. Siç thekson Patti Wood:

“Kur burrat shtrëngojnë duart, ata përballen për të treguar forcën, guximin dhe hapësirën e tyre. Çdo lëvizje trupore është një mesazh.”

Analiza e këtyre momenteve tregon se në marrëdhëniet ndërkombëtare, ajo që nuk thuhet shpesh ka rëndësi më të madhe se fjalët.

Mustafë Krasniqi/

Një thirrje për bashkëkombësit mërgimtarë, që jetojnë e veprojnë jashtë atdheut shqiptar, të cilët po përballen me të tashmen, ndërsa të ardhmen e presin me drojë: se si do të përfundojë vetë ata dhe fëmijët e tyre? Si do të ketë mundësi ta bindin veten për ta ruajtur kulturën, traditën, identitetin kombëtar dhe, mbi të gjitha gjuhën amtare.

Viti shkollor po fillon, zilja e shkollës do të bjerë, dhe ne si komunitet shqiptar në mërgatë shqiptare a do të tregojmë më shumë interes, këtë vit, për t’i dërguar fëmijët në shkollën shqipe? Duam apo nuk duam ta pranojmë, fëmijët po përballen heshturazi me harrimin e gjuhës së origjinës. Brezi i dytë sikur ka filluar ta belbëzojnë gjuhën amtare dhe po përballet me asimilimin e përditshëm. Një pjesa e madhe e tyre nuk ndjekin mësimin plotësues, ndërsa pjesëmarrja e atyre që e vijojnë është tepër simbolike. Ky është një realitet që duhet të na shqetësoj të gjithë bashkëkombësit dhe dy qeveritë e dy vendeve tona. Dhe, me keqardhje theksoj se kemi bashkëkombës që nuk ndiejnë asnjë përgjegjësi; madje shpesh, me sarkazëm, kundërshtojnë përpjekjet e atyre veprimtarëve të cilët si mision ka ruajtjen e gjuhës amtare. Mirëpo kjo përgjegjësi, pavarësisht atyre që e neglizhojnë, duhet të bjerë mbi secilin prej nesh; mësues, prindër, intelektual dhe institucionet tona shqiptare.

Prandaj kjo dukuri dhe që e përfshin mërgatën shqiptare duhet të jetë po ashtu shqetësim për të dy qeveritë e dy shteteve tona shqiptare, të cilat duhet të bashkëpunojnë ngushtë për realizimin e qëllimit dhe misionin për ruajtjen e gjuhës shqipe te fëmijët e mërgatës shqiptare.

Në bashkëpunim me institucionet, prindërit, përfaqësuesit, shoqatat dhe bizneset, duhet të bashkuar të hapim shtigje të reja për përhapjen e gjuhës shqipe kudo ku ka shqiptarë. Nuk duhet të heshtim duke kërkuar se kush është më përgjegjës që fëmijët nuk e ndjekin shkollën shqipe; përkundrazi, secili prej nesh duhet të jetë në ballë të kësaj kauze kombëtare. Edhe pse kemi mësues, vullnetarë të devotshëm që veprojnë prej kohësh, kjo nuk mjafton. Na duhet bashkim dhe veprim i përbashkët për të arritur qëllimin tonë në këtë mision.

Fatkeqësisht, ka mësues që shpeshherë kritikohen padrejtësisht nga individ me njohuri të kufizuara ose mungesë të idealit në këtë mision të shenjtë për ruajtjen e  gjuhës shqipe. Kjo kategori, edhe pse e vogël në numër, shfaqet kryesisht në rrjetet sociale. Por, do të ishte shumë më arsyeshme që kjo kategori të krijojë vetëdije kombëtare dhe të gjejë kurajë për një bashkëpunim, që ta çojmë përpara vizionin dhe misionin tonë për rritjen e numrit të nxënësve dhe për t i motivuar prindërit për t’i dërguar fëmijët në shkollat shqipe.

Si kryetar i KKAD-së dhe koordinator i LAPSh-it në Bavari të Gjermanisë, përmes këtij shkrimi kërkoj të jemi më të unifikuar dhe të bashkëpunojmë ngushtë në interes të kauzës sonë të përbashkët. U drejtohem atyre që hezitojnë t’i bashkohen thirrjes sonë, se vetëm të bashkuar mundim ta mbrojmë gjuhën dhe identitetin kombëtar, të mbështetur në baza të forta didaktike, gjuhësore dhe shkencore.

Shtatori po vjen….

Shtatori po afrohet dhe nxënësit do të vijojnë mësimin në gjuhën e vendit ku jetojnë. Prandaj bashkëkombës kudo që jeni, në emër të KKAD-së dhe LAPSh-it në Bavari ju bëj thirrje të gjithë atyre që duan të kontribuojnë në ruajtjen e gjuhës dhe kulturës shqiptare: le të bashkohemi për t’i ndihmuar fëmijët tanë që edhe ata ta vijojnë mësimin plotësues, duke hapur edhe klasa të reja.

Të gjithë për shkollën shqipe, sepse kjo na nderon dhe ndërgjegjëson si komb!

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

I privilegjuar të ftohesha nga Ambasadori i mirënjohur, Sh.T.Z Volodymyr Shkurov për të ndarë këndvështrime strategjike: “mbi dinamikën e luftës së përgjakshme (3.5 vjeçare) si dhe fatin e aventurës neonaziste  të Rusisë-Putiniste në Ukrainë”. 

Paraprakisht, përsërita përuljen për dëshmoret e luftës, si dhe respektin me të mirënjohur për sakrificat dhe përballjen stoike të popullit Ukrainas: “jo vetëm për mbrojtjen e tërësisë territoriale të Ukrainës por edhe kontributit kritik për mbrojtjen e Rendit Global të Sigurisë, Paqes, kufijve dhe vlerave të demokracisë, si dhe interesave gjeopolitike të Aleancës Euroatlantike (USA/NATO/BE)”!

Po ashtu shpreha besimin e plotë se nesër (pra sot) në takimin e Alaskës, Presidenti ShBA “do të imponojë ndalimin e luftës gjakatare, pra ndalimin e menjëhershëm të vrasjeve të civilëve të pafajshëm si dhe ushtarëve Ukrainas dhe Rus”. Thënë këtë përsërita se: “vetëm fuqia ushtarake e pakonkurueshyme dhe vdekjeprurëse e USA, si dhe falë vendosmërisë se Presidentit Domald Trump, në Alaska do të nënshkruhet gjithashtu edhe një “Road Map” drejt paqes së qëndrueshme/sigurt dhe afatgjatë për Ukrainën”.

Nga ana tjetër, ndamë këndveshtrime për rolin e Bashkimi Europian në këtë luftë, që në opinionin Tim: “mund të kontribuojë vetëm si fuqi komplementare, pra jo rivalizuar apo konkuruar ShBA”. Kjo pasi përtej vullnetit diplomatik dhe burokratik: “BE nuk ka kapacitete/fuqi ushtarake për të luajtur rol vendimtar, pra për të imponuar ndalimin e luftës gjakatare si dhe vendosjen e paqes në Ukrainë”. Fatëmirësisht, (por besoj jo rastësisht një ditë para takimit historik të Alaskës), mbas video-Konferences me Udhëheqësit e vendeve të BE: “Gjermania deklaroi 500 milon Euro shtesë për të mbështetur Ushtrinë Ukrainase”, ndërsa vendet e tjera konfirmuan se: “do të vijojnë të mbështesin fort Ukrainën, deri në fitoren kundër të keqes së perbashkët”. 

Së fundmi, i shpreha konsideratat më të sinqerta për “përkushtimin e spikatur dhe mirënjohur të Ambasadorit Shkurov në forcimin e mëtejshëm të marrëdhënieve bilaterale mes dy vendeve tona, jo vetëm në fushën e mbrojtjes” ! 

Shënim: *Gjeneral ® Piro Ahmetaj është

Senior Ekspert për Sigurinë Kombëtare,

Ballkanit si dhe marrëdhëniet me USA/NATO.

Teza # 5

“Çamët ishin turko-shqiptarë”

Një nga manipulimet më të qëllimshme që përdori shteti grek për të justifikuar dëbimin e shqiptarëve të Çamërisë ishte përhapja e tezës se “çamët nuk ishin shqiptarë, por turko-shqiptarë”.

Ky manipulim nuk ishte thjesht një lojë terminologjie. Ishte një strategji për të mohuar identitetin etnik shqiptar të çamëve myslimanë, duke i identifikuar si mbetje të Perandorisë Osmane dhe për rrjedhojë të huaj, të padëshiruar dhe të dëbueshëm.

Si u shpik një identitet i rremë për të fshirë një komb

Që nga vitet ’20 e në vijim, në dokumente administrative, raporte ushtarake, deklarata zyrtare dhe madje edhe në shtypin grek të kohës, shqiptarët myslimanë të Çamërisë përshkruheshin shpesh me etiketën “τουρκαλβανοί” (turko-shqiptarë).

Përse?

Për të fshirë përkatësinë e tyre shqiptare, për t’i identifikuar me osmanët si “pushtues të dikurshëm”, dhe për t’i paraqitur si të huaj në tokën ku kishin lindur, jetuar dhe ndërtuar për shekuj.

Por kjo tezë është historikisht e rreme

1. Marrëveshja e Lozanës i përjashtoi çamët nga shkëmbimi me Turqinë

Në janar 1923, Greqia dhe Turqia nënshkruan një marrëveshje për shkëmbimin e popullsive me bazë fetare. Megjithë përpjekjet e qeverisë greke për ti përfshirë çamët në këtë shkëmbim popullsie, reagimi i çamëve dhe patriotëve shqiptarë në qeverinë shqiptare bëri që Turqia të përjashtonte çamët nga shkëmbimi, sepse nuk ishin turko-shqiptarë, por shqiptarë myslimanë pra, qytetarë të Greqisë që nuk kishin lidhje me Turqinë.

2. Çamët kishin vetëdije dhe trashëgimi shqiptare

• Gjuha: shqipja ishte gjuha amtare.

• Zakonet, emrat dhe kultura ishin shqiptare.

• Shumë çamë kontribuan në Rilindjen Kombëtare Shqiptare, në Kongresin e Manastirit, dhe në Shpalljen e Pavarësisë më 1912.

“Turko-shqiptar” – një etiketë për të legjitimuar spastrimin

Etiketa “turko-shqiptar” nuk ishte term etnografik. Ishte një instrument politik:

• Përdorej nga autoritetet greke për të mohojë kombësinë shqiptare të çamëve myslimanë.

• Përdorej në propagandë për të nxitur urrejtje ndaj tyre, duke i paraqitur si “turq të mbetur”, të dyfishtë: të huaj si shqiptarë, dhe të rrezikshëm si “turq”.

Në shumë raporte të EDES-it dhe në ligjëratën zyrtare të kohës, dëbimi i çamëve përshkruhet si “spastrimi i Thesprotisë nga turko-shqiptarët”.

Ndërrimi i identitetit përmes fesë është krim simbolik

• Kombësia nuk zëvendësohet me fenë.

• Të quash dikë “turko-shqiptar” sepse është mysliman është diskriminim i drejtpërdrejtë, dhe mohim i identitetit kombëtar.

• Është një formë e gjenocidit kulturor: fshirje e identitetit përmes përvetësimit terminologjik.

Çamët nuk ishin turko-shqiptarë. Ata ishin shqiptarë. Dhe për këtë arsye u dëbuan.

Etiketa “turko-shqiptar” u përdor për të mohuar të kaluarën, për të justifikuar dhunën dhe për të fshirë një popull nga harta.

Feja nuk fshin gjuhën. Nuk fshin origjinën. Dhe nuk fshin të drejtën për të qenë shqiptar në Çamëri.

Alket VELIU

– 𝗖̧𝗳𝗮𝗿𝗲̈ 𝗻𝗱𝗼𝗱𝗵𝗶 𝗻𝗲̈ 𝗯𝗼𝗿𝗱𝗶𝗻 𝗲 𝗮𝗻𝗶𝗷𝗲𝘀 “𝗩𝗹𝗼𝗿𝗮” 𝗱𝗵𝗲 𝗻𝗲̈ 𝘀𝘁𝗮𝗱𝗶𝘂𝗺𝗶𝗻 𝗲 𝗕𝗮𝗿𝗶𝘁!

(Një histori e vërtetë)

Nga Dr. Bledar Kurti

Në atë verë postkomuniste të vitit 1991, liria erdhi si një tundim i ëmbël dhe joshës, por shumë shpejt u kuptua që pa katarsis çlirimi nga një regjim, sado i egër e mizor të kish qenë, nuk garantonte liri. Me sa duket, ferri nuk kishte qenë i mbushur vetëm me demonët që kishim lënë pas. Ferri ishin edhe njerëzit e tjerë.

Te vepra Huis Clos (Me dyer të mbyllura) Jean Paul Sartre shkruan: Ferri janë të tjerët!

Në këtë vepër, tre shpirtra të mallkuar, Garseni, Inesi dhe Estela, përfundojnë në një dhomë në ferr. Në vend të torturave të tmerrshme ndëshkuese, gjejnë një dhomë të modeluar në stilin perandorak francez. Ata kuptojnë se nuk kanë përfunduar në atë dhomë rastësisht dhe janë aty pikërisht për ta bërë njëri-tjetrin të mjerë. Për të ofruar ferrin te njëri-tjetri. Ndaj edhe vepra mbyllet me: FERRI JANË TË TJERËT!

Anija Vlora e nisur më 7 gusht 1991 nga Porti i Durrësit, dhe ajo çfarë ndodhi në stadiumin e Barit më 8 gusht, janë ndër ilustrimet më tragjike të ferrit të shkaktuar nga të tjerët, pra nga vetë ne. Elementi më tragjik i atij eksodi ishte ferri që i shkaktuam njëri-tjetrit.

Perdja e hekurt kishte rënë, por ne ende vazhdonim ta bënim njëri-tjetrin të mjerë. Ndoshta pa asnjë arsye. Ndoshta thjesht sepse dinim. Ku ishte vëllazëria e bashkëvuajtësve? Ku ishte solidariteti? Torturuesit nuk ishin më, përse nisëm të torturojmë njëri-tjetrin? A fshihet brenda njeriut dëshira për t’u ushqyer me dhimbjen e vëllait? Përse eksitohet e përndizet viktima kur viktimizon të tjerët? Pra, ferri janë të tjerët.

Disa elementë të atij eksodi janë mbajtur të pathëna si në media ashtu edhe në diskutimet e hapura publike.

Historia nis me atë çfarë ndodhi në bordin e anijes Vlora më datë 7 gusht 1991.

𝐑𝐫𝐞̈𝐟𝐢𝐦 𝐫𝐞𝐚𝐥 𝐧𝐠𝐚 𝐩𝐞̈𝐫𝐣𝐞𝐭𝐢𝐦𝐢 𝐢 𝐛𝐚𝐛𝐚𝐢𝐭 𝐭𝐢𝐦 𝐀. 𝐊𝐮𝐫𝐭𝐢:

Të etur e të përvëluar nga dielli, njerëzit u vërsulën në kuzhinën dhe mensën e anijes. Aty kishte punonjës që u jepnin njerëzve vetëm një garuzhde me ujë për person. Pasi uji mbaroi, të tjerët mbetën pa pirë deri të nesërmen kur arritën në Itali.

Nuk e kuptuam se çfarë kishte ndodhur, por në bord të anijes kishte ushtarë të vrarë të cilët ishin të mbuluar me batanije. Poshtë në hambar kishte tonelata me sheqer dhe mbi kapakët që mbulonin hambarin gjendeshin disa ushtarë të vrarë. Ne i dalluam menjëherë që ishin ushtarë nga spaletat dhe qethja e flokëve. Ajo anije po lundronte me njëzet mijë njerëz në kërkim të një jete më të mirë, ndër ta shumë gra shtatzëna dhe fëmijë. Por ai ishte udhëtim makthi. Shumë burra dhe gra u hodhën në det nga njerëz të panjohur. Gjatë natës dëgjonim ulërima dhe shumë banda të armatosura me thika të gjata tmerronin njerëzit. Trauma e eksodistëve dhe smerilimi i lirisë që kishim ëndërruar nisi që në bordin e anijes.

Me të arritur në bregun italian, rojat bregdetare do ta patrullonin rreptësisht anijen Vlora dhe ende pa u ankoruar në kalatën e portit, njerëzit nisën të hidheshin në det për të shuar të nxehtin që u kishte pushtuar trupin. Isha në gjendje të fikëti. Diellin e kisha mbi kokë. Nuk munda të duroj më dhe u hodha nga dymbëdhjetë metra lartësi. Kur preka ujin, forca e hedhjes më çonte thellë e më thellë nën ujë. Luaja këmbë e duar për t’u ngjitur, por vazhdoja të zhytesha. Ngrita kokën lart dhe drita e diellit sa vinte e zvogëlohej, derisa u bë terr. As edhe një rreze drite. Ky ishte fundi, mendova. Kujtova dy djemtë e mi dhe gruan. Nënën time, motrën dhe vëllain. Këmbët dhe duart më ishin mpirë dhe fryma po më mbaronte, megjithatë vendosa të shtyj me çdo muskul të trupit dhe me çdo grimcë të shpirtit të përpiqesha të shpëtoja. Nisa të ngjitem lart. M’u duk një përjetësi. Zot, më trego dritën. Të lutem, më trego dritën. Shtyva dhe u përpëlita derisa pashë një pikë të vogël drite e cila zmadhohej teksa ngjitesha gjithnjë e më shumë. Më në fund, dola në sipërfaqe, si një njeri i ringjallur nga vdekja.

Pas disa orësh na strehuan të gjithëve brenda stadiumit të Barit. Policia italiane e rrethoi stadiumin dhe na hidhte me helikopter ushqime e pije. Ne vërsuleshim si kafshë për të marrë diçka për t’u ushqyer dhe për të shuar etjen. Shpeshherë nuk ia dilnim, pasi kishte disa banda që vrisnin me sëpata e bajoneta këdo që merrte pakot me ushqime. Netët ishin të tmerrshme. Për shkak se ishte muaj i nxehtë, askush nuk e mori me mend që natën do të bënte aq ftohtë dhe ne ishim të veshur me bluza të holla, madje shumë burra ishin gjysmëlakuriq.

Kur erdhi mesnata, bashkë me të ftohtët nisën edhe përdhunimet. Shumë gra dhe vajza u përdhunuan sistematikisht gjatë atyre netëve brenda stadiumit të Barit. Ishte një terror përtej çdo imagjinate. Një dramë e gjallë. Që kur na strehuan brenda në stadium, e gjithë ajo hapësirë kontrollohej nga disa banda shqiptarësh të cilat ishin të armatosura. Madje njëra prej tyre kishte edhe një qen të egër që e mbanin me zinxhir. Si u armatosën, mendova unë. Po këtë qenin e egër ku e gjetën?

Njëra bandë njihej si e Laprakës, të tjerat si të Tiranës. Njëri prej drejtuesve të bandave, të cilat përbëheshin nga shtatë a tetë veta, mbante në kokë një kapelë kaubojsh, ndërkohë që pistoletën e mbante në brez.

Çdo mbrëmje këto banda shkonin nga njëri grup njerëzish tek tjetri, të shpërndarë në shkallët dhe fushën e stadiumit, zgjidhnin gratë dhe vajzat që u pëlqenin dhe i përdhunonin. Në një rast, më thirrën disa të njohur që të shkoja e t’i flisja Kujtimit, i cili punonte në të njëjtën ndërmarrje me mua. E kishin gjetur duke varur veten brenda një magazine nën shkallët e stadiumit. Kur shkova unë, ai ishte me një shkop në dorë me të cilin godiste dyshemenë. Bam, bam, bam dhe vërtitej nëpër dhomë. Bam, bam, bam. Sytë më kapën litarin që ishte ende varur në një tra metalik. E shthura nyjën dhe e mora litarin me vete. I fola, por ai vazhdonte të vërtitej dhe të godiste dyshemenë me shkop. Shoqja e tij me të cilën ishte takuar në anije, ishte përdhunuar një natë më parë. Ndoshta e kishin përdhunuar edhe vetë atë. Sytë e tij përpiqeshin të më thoshin diçka. Unë arrita të lexoja dhimbjen në ta dhe vuajtjen që kishte në shpirt. Por, ashtu si edhe njëzet mijë të tjerët në atë geto, isha i pafuqishëm.

Natën e dytë, teksa po ngrohesha bashkë me disa të tjerë në një zjarr të vogël me kartonë që kishim ndezur në shkallët e stadiumit, disa metra më poshtë ishin disa emigrantë nga Lushnja. Njëra prej bandave të armatosura, e kryesuar nga një burrë trupmadh i cili kishte vënë parukë të gjatë për t?u maskuar, iu afrua njërit dhe nisi ta godiste me shkop në kokë. Unë dëgjoja një tingull të thatë që jehonte deri te ne dhe mendova se ai po godiste shkallët e stadiumit e jo atë, por ajo zhurmë e thatë ishte koka dhe brinjët e lushnjarit. Aman, mos më vrisni. Jam baba i pesë fëmijëve. Ma kurseni jetën. Aman, mos më vrisni. Aman, kush do të ushqejë fëmijët e mi. Mos më vrisni. Mos më vrisni?. E lanë për të vdekur. Nuk e di nëse vdiq apo jetoi.

Adrenalina bëri të vetën dhe emocionet e tmerrit na pushtuan trupin duke na shndërruar edhe ne në bisha. Kur flinim, mbanin hunj e hekura në dorë në rast se na sulmonin. Nuk ishte më Italia ëndrra jonë e madhe, por mbijetesa.

Për shkak se netët ishin të ftohta, njerëzit nisën të thyenin çdo derë që gjenin në kërkim të një mbulese, rrobe apo çadre me të cilat mund të mbanin veten ngrohtë gjatë natës. Dhe ja u gjet një magazinë me materiale sportive ku siguruam mjete rrethanore për të fjetur ngrohtë gjatë natës. Por në atë magazinë kishte edhe gjyle, shtiza, sëpata dhe mjete të mprehta. Me të rënë në duart e bandave, njerëzit brenda stadiumit u shndërruan në shënjestra për rrokje. Shumë njerëz u vranë me shtiza të cilat ua depërtuan trupin tej e përtej. Disa të tjerë me goditje gjyle e sëpata në kokë. Kush mbante në duar ushqime apo rroba, bandat i bënin pritë dhe e godisnin me shkopinj bejsbolli.

Dy ditët e para u vranë shumë njerëz. Të ulur në shkallët e stadiumit, shikonim të tmerruar se si shumë burra dhe gra goditeshin me shtiza në bark, pas shpine apo me gjyle e shkopinj mbi kokë. Më pas hidheshin në cepat e stadiumit dhe mbuloheshin me plastmasë.

Një mëngjes pamë një ushtar që vraponte nga njëra anë e stadiumit tek tjetra dhe bandat e ndiqnin me shtiza në dorë. Ai u shpëtoi shumë shtizave, por njëra prej tyre e zuri dhe e depërtoi mespërmes. Klithma e tij u dëgjua nga të gjithë ne.

Ferr. Ai eksod ishte ferr. Flakët po i ndiznim vetë për njëri-tjetrin.

Ferri janë të tjerët.

————

Anija Vlora kishte 20,000 mijë shqiptarë në bord kur arriti në Bari, pas refuzimit dhe bllokadës që iu bë për t’u ankoruar në Brindisi. 17, 400 prej tyre u riatdhesuan në Shqipëri ose përmes shpërblimit prej pak liretash ose me detyrim (me qenë, forca policie dhe të trasportuar në Rinas me avionë ushtarakë), ndër ta edhe babai im. Qeverisë shqiptare iu dhanë 90 miliardë lireta për ushqime dhe 60 miliardë lireta për industrinë dhe shkollat. Kjo ndihmë u dha që të mos kishte më eksode të tjera. U mbajtën zyrtarisht vetëm 1,500 shqiptarë, vetëm ata që paraqitën kërkesë për strehim politik. Por, gjatë 30 viteve në vazhdim, azili ekonomik dhe kërkesat e shqiptarëve për strehim politik në vendet perëndimore do rriteshin gjithnjë e më shumë.

U larguan nga një vend i mrekullueshëm dhe i bekuar nga Perëndia por i sterrosur nga njerëzia, nga ajo që Jean Paul Sartre e quajti: FERRI JANË TË TJERËT.