Nga YLLI. M. DILO/

Njeriu ka nevojë diku të mbështetet që të ruajë të pastër moralin, parimet e shëndosha, zakonet e mira. Përveç këtyre shqetesimi i njeriut ka nevojë për prehjen dhe mrekullinë që i afron feja. Është e vërtetë se çdo gjë vërteton ekzistencën e Zotit, por të gjitha fetë janë bija të njeriut. Ndjenja fetare është aq ngushëlluese, saqë ta zoterosh atë është një hir i qiellit. Profetët janë njerëz, por të pajisur me ndjenja fetare. Ata janë zëdhënësit ( transmetuesit) e udhezimeve të Zotit për njerzit. Kanë ndjenja Hyjnore prandaj janë të aftë të komunikojnë me Zotin. Besohet te Zoti, sepse çdo gjë e pohon qënien e Tij dhe sepse shpirtërat e më të mëdhejve kanë besuar tek Ai:

Njutoni dhe Lajbnici, Liszti dhe Dostojevski… , korifej të shkencës dhe inxhinjerë të shpirtrave njerëzore frymëzimin e gjetën tek Zoti.

Nënë Terza, Dom Shtjefën Kurti dhe gjithë ata hyjnorë që ashtu si Dielli ndoqën orbitën që përshkon ekuadorin ishin të bekuar , të adhuruar. Kudo që arritën shpresat dalngadalë hapeshin, virtytet njerëzore lulëzonin. Profeti, shënjtori Dom Shtjefën Kurti pati fatin që kanë patur shumica e shënjtorëve në këtë planet.

Trupi i Tij u torturua në mënyrë çnjerëzore nga egërsirat që hanin mish njeriu në hetuesitë e kanibalëve, por shpirti I Tij lëvizi i lirë dhe i sigurt kudo në hapësirë ; edhe nga qelitë e errata ai. ( shpirti i shënjtorit Shtjefën) u ikte xhelatëve dhe ngrihej lart në qiell.

Mbi këtë tokë është e mundur të shohësh thellë shpirtërat dhe ndjenjat pas provave të mëdha. Profeti dhe shënjtori Dom Shtjefën Kurti e vërteton plotësisht këtë dukuri. Por kush është ky shënjtor që në mbrëmjet e valleve të zjarrta të amshimit mbron shpirtërat njerëzorë dhe na krijon lidhjet me Zotin neve të gjallëve? U lind në Prizëren më 24 Dhjetor 1898. Kaloi fëmijërinë në Ferizaj, rininë e parë në Shkodër dhe të dytën në Isburk dhe Romë.

Krahu i djathtë i klerikut të shquar Imzot Lazër Mjedës në Shkup, ku i ra fati të jetë rrëfyesi i parë i Nënë Terezës.

Mësues i gjuhës shqipe në shkollën katolike shqipe në Ferizaj dhe mësimdhënës i lëndës së besimit në shqip në shkollën serbe të Novoselës ku mori dhe kërcënime nga serbët.

Bashke me Dom Gjon Bisakun dhe Dom Luigj Gashin ngritën zërin në mbrojtje të bashkëkombësave të tyre me memorandumet e tyre dërguar deri në Lidhjen e Kombeve. Punoi si famullitar në Kurbin, Skuraj dhe Gurzë ku meremetoi kishat ekzistuese dhe ndertoi të reja. Më von Ai shërbeu si klerik në Tiranë duke qënë edhe Dekan i Dekanatit të Tiranës.

Nga ky pozicion, Ai iu përkushtua fesë dhe komunitetit katolik; dha kontribut të çmuar në fushën fetare, arsimore dhe kulturore. Këtë veprimtari e vazhdoj dhe në vitet e pushtimit fashist.

Është një nga ata klerikë që i u përmbajt me rigorozitet misjonit të tyre si klerikë dhe nuk u angazhuan ne politikë.

Nga pozicioni i Tij si klerik ndihmoi në shpëtimin e Hebrejve gjatë Luftës së Dytë botërore.

Ishte përfaqësues tipik i aspiratave shqiptare për lidhje me Perëndimin, dhe u ndëshkua si i tillë nga qeveria komuniste që u instalua në Shqipëri.

Ai, në zbatim të ligjeve të kohës, ku në letër, formalisht “ lejohej liria e besimit dhe e organizimit shoqëror”, punoi për ruajtjen e Kishës nga ndikimi dhe ndërhyrjet e shtetit dhe ishte nga nismëtarët për krijimin e një Partie Demokristiane. Kjo nismë u konsiderua tradhëti e lartë ndaj Atdheut dhe u dënua me 20-të vjet burg. Si njeri i lirë në ndërgjegje Ai nuk pranoi kurrë terrorizmin shtetëror, refuzoi kategorikisht dhunën, duke i qëndruar besnik misionit Kristian dhe sakrificës deri në vetflijim.

Besik i bindjeve të Veta, Ai do të shkonte përsëri në një gjyq farsë, ku do të dënohej me vdekje.

U ekzekutua më 20 Tetor 1971 nga bishat komuniste. Trupi i Tij u përdor per studime mjekësore. Familjarët e Tij, megjithëse bënë shumë kërkime, nuk mundën të gjejnë eshtrat e Tij. Por shënjtori Dom Shtjefën Kurti është I kudo ndodhur dhe transmeton udhezimet e Zotit për njerëzimin.

Lumnimi u bë në Shkodër më 5-Dhjetor 2016.

Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/

Politika e jashtme e Shteteve të Bashkuara ka qenë historikisht e orientuar drejt mbështetjes së një Kosove të pavarur dhe sovrane, që respekton standardet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut dhe mbrojtjen e komuniteteve pakicë. Ky qëndrim nuk është vetëm deklarativ, por mbështetet në veprime konkrete dhe përfshirje të drejtpërdrejtë në proceset politike dhe institucionale të Kosovës.

Mbështetja për sovranitetin e Kosovës

SHBA ka qenë ndër partnerët kryesorë të Kosovës që nga shpallja e pavarësisë më 17 shkurt 2008. Përmes njohjes së hershme të Kosovës dhe lobimit global për shtimin e numrit të njohjeve ndërkombëtare, Shtetet e Bashkuara kanë kontribuar në forcimin e subjektivitetit ndërkombëtar të Kosovës. Ky mbështetje ka përfshirë edhe përpjekjet për anëtarësimin e Kosovës në organizata ndërkombëtare si INTERPOL, UNESCO dhe mekanizma të tjerë globalë. Në vitin 2015, SHBA mbështeti fuqimisht krijimin e Gjykatës Speciale për Krime Lufte në Kosovë, duke e cilësuar atë si një hap të rëndësishëm për të forcuar sundimin e ligjit dhe për të siguruar drejtësi për të gjitha komunitetet, përfshirë komunitetet pakicë.

Respektimi i komuniteteve pakicë

Një nga parimet kryesore që SHBA ka promovuar në Kosovë është krijimi i një shoqërie gjithëpërfshirëse, ku të drejtat e komuniteteve pakicë janë të mbrojtura. Në këtë drejtim, SHBA ka luajtur një rol kyç në ndërtimin e institucioneve demokratike të Kosovës, përfshirë Kushtetutën e saj, e cila garanton të drejtat e minoriteteve dhe ofron kuota për përfaqësimin e tyre në Kuvend dhe institucione të tjera shtetërore. Në vitin 2013, përmes dialogut të ndërmjetësuar nga BE dhe mbështetjes së SHBA-së, u arrit Marrëveshja e Brukselit, e cila përfshinte krijimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe. Edhe pse zbatimi i kësaj marrëveshjeje ka qenë i vështirë, SHBA vazhdon të inkurajojë Kosovën dhe Serbinë për të respektuar detyrimet që rrjedhin nga ky proces.

Investimet për mbrojtjen e minoriteteve

Shtetet e Bashkuara kanë financuar dhjetëra projekte zhvillimi për të përmirësuar jetesën e komuniteteve pakicë në Kosovë. Përmes USAID-it dhe programeve të tjera, SHBA ka investuar në infrastrukturë, arsim, dhe integrim ekonomik për minoritetet, me fokus të veçantë në komunitetin serb, rom, ashkali dhe egjiptian. Në vitin 2020, një projekt i financuar nga USAID-i ndihmoi rindërtimin e shkollave dhe qendrave të shërbimeve sociale në zonat me shumicë serbe në veri të Kosovës, duke përmirësuar qasjen në arsim dhe shërbime për këtë komunitet.

Promovimi i paqes dhe dialogut

SHBA ka luajtur një rol ndërmjetësues në procesin e dialogut Kosovë-Serbi. Për Shtetet e Bashkuara, njohja reciproke midis Kosovës dhe Serbisë është çelësi për paqen dhe stabilitetin afatgjatë në Ballkanin Perëndimor. Në këtë kontekst, respektimi i të drejtave të pakicave shihet si një kusht i domosdoshëm për të ndërtuar një marrëdhënie të qëndrueshme ndërmjet dy shteteve. Marrëveshja e Washingtonit më 2020, e cila u nënshkrua nën ndërmjetësimin e administratës së Trump, përfshinte zotime konkrete për bashkëpunim ekonomik midis Kosovës dhe Serbisë, duke përfshirë ndërtimin e autostradave dhe linjave hekurudhore që do të lehtësonin integrimin e komuniteteve të ndryshme etnike në të dyja vendet.

Mbështetja e vazhdueshme për Kosovën në organizatat ndërkombëtare

SHBA ka qenë një avokat i palodhur për të drejtat e Kosovës në organizata si Kombet e Bashkuara dhe NATO. Duke pasur parasysh që Kosova ende nuk është anëtare e Kombeve të Bashkuara, SHBA vazhdon të sigurojë mbështetje diplomatike për njohjen dhe mbrojtjen e interesave të saj. Në vitin 2023, SHBA mbështeti përpjekjet e Kosovës për t’u anëtarësuar në Këshillin e Evropës, duke theksuar rëndësinë e rolit të këtij institucioni në garantimin e të drejtave të njeriut dhe të drejtave të minoriteteve në vend.

Të Drejtat e Komunitetit Serb në Kosovë: Korniza Ligjore dhe Instrumentalizimi nga Beogradi

Kosova ka zhvilluar një kornizë kushtetuese dhe ligjore që garanton të drejtat e komuniteteve pakicë, përfshirë komunitetin serb, duke ndërtuar një model demokratik gjithëpërfshirës. Megjithatë, pavarësisht këtyre garancive, komuniteti serb në Kosovë mbetet peng i politikave hegjemoniste të Beogradit, i cili përdor këtë komunitet si një instrument për të sfiduar sovranitetin e Kosovës dhe për të ruajtur ndikimin e tij në rajon.

1. Korniza Ligjore dhe Garancitë për Pakicat në Kosovë

Kushtetuta e Kosovës është një nga më përparimtaret në rajon për mbrojtjen e të drejtave të pakicave, duke përfshirë:

Përfaqësim të garantuar në Kuvend: Nga 120 vende në Kuvendin e Kosovës, 20 janë të rezervuara për komunitetet pakicë, ku 10 vende u takojnë serbëve.

Përdorim i barabartë i gjuhëve: Gjuha serbe është një nga gjuhët zyrtare të Kosovës, duke siguruar qasje në dokumente dhe shërbime publike për komunitetin serb.

Pakicat kanë të drejtën për të ruajtur identitetin e tyre kombëtar, kulturor, fetar dhe gjuhësor, si dhe për të menaxhuar arsimin dhe kulturën brenda komuniteteve të tyre.

E drejta për kthim dhe kompensim: Ligjet e Kosovës parashikojnë kthimin e pronave dhe shtëpive të konfiskuara gjatë dhe pas luftës së Kosovës, duke synuar të kompensojnë viktimat, përfshirë komunitetin serb.

Ligji për Mbrojtjen e Minoriteteve

Ky ligj garanton krijimin e qendrave kulturore serbe, rindërtimin e kishave ortodokse dhe financimin e aktiviteteve të komuniteteve minoritare. Për shembull, manastiret serbe si ai i Deçanit dhe Graçanicës gëzojnë mbrojtje të veçantë nga shteti.

2. Instrumentalizimi i Serbëve nga Politikat Hegjemoniste të Beogradit

Beogradi e përdor komunitetin serb në Kosovë për të ruajtur ndikimin e tij dhe për të sfiduar autoritetin e institucioneve kosovare. Kjo politikë bazohet në strategji të ndryshme që synojnë të pengojnë integrimin e serbëve në shoqërinë kosovare dhe të mbajnë tensionet etnike të larta.

2.1. Strukturat Paralele të Beogradit

Serbia ka krijuar dhe financuar struktura paralele në veri të Kosovës, duke përfshirë shkolla, spitale dhe administrata lokale që funksionojnë jashtë juridiksionit të institucioneve të Kosovës. Këto struktura, të financuara drejtpërdrejt nga Beogradi, minojnë përpjekjet për integrim dhe krijojnë një sistem të izoluar për serbët në veri.

Në vitin 2023, Serbia rriti financimet për mësuesit dhe personelin shëndetësor në veri të Kosovës, duke refuzuar të lejojë kalimin e këtyre institucioneve nën juridiksionin e Ministrisë së Arsimit dhe Shëndetësisë së Kosovës.

2.2. Bojkoti dhe Tërheqja nga Institucionet e Kosovës

Nën presionin e Beogradit, përfaqësuesit serbë shpesh bojkotojnë institucionet e Kosovës, duke krijuar vakuume politike dhe administrative. Ky bojkot është përdorur si një mjet presioni për të promovuar narrativën e Beogradit që sfidon sovranitetin e Kosovës.

Në fund të vitit 2022, Lista Serbe, partia kryesore e serbëve në Kosovë e mbështetur nga Beogradi, u tërhoq nga të gjitha institucionet e Kosovës, përfshirë Kuvendin dhe policinë lokale, pas një vendimi për zëvendësimin e targave serbe në veri me targa të Kosovës.

2.3. Propaganda dhe Ndikimi Mediatik

Mediat serbe të kontrolluara nga shteti shpesh përhapin propagandë kundër Kosovës, duke nxitur mosbesim dhe tensione midis komuniteteve. Kjo propagandë përshkruan serbët e Kosovës si “viktima të persekutimit,” pavarësisht garancive dhe masave mbrojtëse që ofron Kushtetuta e Kosovës.

Në maj 2023, mediat serbe raportuan në mënyrë të pavërtetë se qeveria e Kosovës po “dëbonte” serbët nga pronat e tyre në veri, duke shkaktuar tensione dhe protesta në rajon.

3. Pasojat për Komunitetin Serb në Kosovë

Instrumentalizimi i komunitetit serb nga Beogradi ka krijuar pasoja të shumta negative për këtë komunitet, përfshirë:

Izolim dhe varësi ekonomike: Serbët në veri mbeten të izoluar nga pjesa tjetër e Kosovës dhe varen ekonomikisht nga financimet e Beogradit.

Mosintegrim dhe frikë: Shumë serbë ndihen të frikësuar të bashkëpunojnë me institucionet e Kosovës për shkak të presionit dhe kërcënimeve nga aktorët lokalë të lidhur me Serbinë.

Përkeqësimi i marrëdhënieve ndëretnike: Tensionet e vazhdueshme krijojnë një atmosferë mosbesimi midis komuniteteve shqiptare dhe serbe, duke penguar ndërtimin e bashkëjetesës.

Në dhjetor 2022, pas tërheqjes së serbëve nga institucionet e Kosovës, në veri pati një rritje të incidenteve të dhunshme, përfshirë sulme ndaj policisë së Kosovës dhe EULEX-it, duke krijuar një klimë pasigurie për të gjithë banorët.

Angazhimi i Kosovës dhe Mbështetja Ndërkombëtare

Kosova ka bërë përpjekje të vazhdueshme për të përmirësuar integrimin e serbëve, me mbështetjen e Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian. Disa nga masat përfshijnë:

Dialogu Kosovë-Serbi: Marrëveshja e Brukselit dhe ajo e Washingtonit kanë si qëllim përmirësimin e marrëdhënieve dhe integrimin e komunitetit serb në sistemin kosovar.

Projekte zhvillimi: Përmes programeve si ato të financuara nga USAID, janë përmirësuar shkollat, rrugët dhe qendrat shëndetësore në zonat e banuara nga serbët.

Shembull konkret: Në vitin 2020, USAID financoi një projekt për ndërtimin e rrugëve dhe infrastrukturës në komunat me shumicë serbe, duke rritur qasjen në tregje dhe shërbime për banorët lokalë.

Instrumentalizimi i komunitetit serb nga Beogradi mbetet një nga pengesat kryesore për paqen dhe stabilitetin në Kosovë. Për të adresuar këtë sfidë, Kosova duhet të vazhdojë të promovojë një model gjithëpërfshirës, ndërsa bashkësia ndërkombëtare duhet të rrisë presionin ndaj Serbisë për të ndalur ndërhyrjet e saj hegjemoniste. Vetëm përmes dialogut të sinqertë dhe zbatimit të marrëveshjeve ekzistuese mund të ndërtohet një e ardhme më e qëndrueshme për të gjitha komunitetet në Kosovë.

Qëndrimi i Shteteve të Bashkuara ndaj Kosovës nuk kufizohet vetëm në mbështetje politike dhe diplomatike. Ai përfshin edhe një angazhim të qartë për ndërtimin e një shteti demokratik, sovran dhe gjithëpërfshirës, ku të drejtat e komuniteteve pakicë respektohen dhe promovohen. Përmes politikave të saj dhe projekteve konkrete, SHBA vazhdon të mbetet një partner strategjik i Kosovës në ndërtimin e një të ardhmeje më të mirë për të gjithë qytetarët e saj.

Nga Hysen S.Dizdari 

Studiues i Historisë e Filatelisë/

581 vjet – 28 NENTOR 1443 – 28 NENTOR 2024

Moikom Zeqo (1949-2020) ishte shkrimtar, historian, arkelog, studjues, akademik, eurodit, lindi më 3 qershor 1949 në qytetin e Durrësit, dhe vdiq në Tiranë më 15 qershor 2020. Familja e tij është me origjinë nga Libohova.Përfundoi Fakultetin Histori- Filologji, dhe u diplomua në Universitetin e Tiranës më 1971 në degën gjuhë-letërsi. Gjatë jetës  kreu mjaft detyra të rëndësishme:

Në vitin1991 u emrua ministër i Kulturës, Rinisë dhe Sporteve.

Në vitet 1992 – 1996 u zgjodh  deputet i Parlamentit Shqiptar.

Në vitet 1997-2005, ka qenë drejtor i Muzeut Historik Kombëtar.

Dr. Moikom Zeqo është  autori i mbi 75 libra shkencorë, letrarë, prozë e poezi; libra historikë e arkeologjike, për historinë e artit, si dhe të një numri skenaresh për filma kinematografike e televizivë me karakter arkeologjik dhe kulturor. Ka marrë disa herë çmime të para për librat e tij. Krijimet e Moikom Zeqos janë përkthyer në gjuhët : anglisht, frëngjisht, greqisht, italisht, serbokroatisht, bullgarisht, rumanisht, polonisht, danisht, esperanto, gjermanisht etj. Dr.Moikom Zeqo është sot një nga personalitetet e  shquara të kulturës sonë kombëtare. Veprat e tij dallohen për një stil lakonik, të ngjeshur dhe erudit, dhe vlerësohet si pionier i postmodernizmit në letrat shqipe. Ai mban Urdhërin “Mjeshtër i Madh” dhe “Gjergj Kastriot Skënderbeu”. Poeti i madh shqiptar ,Dritëro Agolli ka thënë: “ Moikom Zeqo ishte një enciklopedi e gjallë , një njeri që e shikonte botën me sy poetik dhe arkeologjik. Me te flisje për çdo gjë dhe çdo fjalë e tij ishte një thes me dije”

Dr.Moikom Zeqo një pjesë të jetës tij ia ka kushtuar  studimit të jetës dhe veprës   të Heroit tonë Kombëtar ,Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Ai është autor i dhjetra artukujve e librave kushtuar jetës dhe veprës të Skënderbeut .Librat e tij me të rëndësishëm, kushtuar Skënderbeut janë:

-Vdekja e Gjergj Kastriotit, botim i shtëpisë botuese: “Zenit”, 2018

-Ëndrrat e Gjergj Kastriotit (tregime) ,botim i shtëpisë botuese : “Erik”,2018.

– Beteja e Albulenes (Legjenda-1) ,botim i shtëpisë botuese : “Erik”,2018.

– Fjala e dhënë (Legjenda-2) ,botim i shtëpisë botuese : “Erik”,2018.

-Njëqin jetët e kryetrimit (Legjenda -3) ,botim i shtëpisë botuese : “Erik”,2018.

Por kryevepra i tij kushtuar Skënderbeut është “ SINOPSE PËR  SKËNDERBEUN”  për të cilin Moikomi kishte punuar prej shumë vite, dhe me ndarjen e tij të parakohshme nga jeta, ky libër ngeli si dorëshkrim. Dr.Moikom Zeqo është  mbështetur gjatë punës tij krijuese nga ana, morale dhe financiare  nga pronarët e Shtëpia Botuese “Erik” bashkëshortët , Dëshira Shehu-Jezexhiu dhe Geni Shehu, ku veprat e tij janë botuar nga kjo shtëpi botuese  prej shumë vitesh me radhe. Por në  vitin 2024,  me rastin e 581 vjetorit të ngritjes të Flamurit Kombtar Shqiptar nga Skënderbeu në kalanë e Krujës, amanetin e Dr.Moikom Zeqo , merakun e tij të fundit e plotësuan përsëri, pronarët e shtëpisë botuesë “ERIK”, duke botuar vepren e tij të lënë si dorëshkrim: Sinopse për Skënderbeun.

Kjo vepër Madhore,vjen pra lexuesit shqiptarë me parathënien “Meraku i fundit” të Josif Papagjoni dhe ndahet në tetë kapituj:

Kapitulli I –Skënderbeologjia shqiptare

Kapitulli II – Situata Paraskenderbejane

Kapitulli III – Dueli i Letrave

Kapitulli IV– Gravura e hershme e Skënderbeut dhe simbolika e saj

Kapitulli V – Arbërit dhe shenjëtërimi i eshtrave të Skënderbeut.

Kapitulli VI – Figura e Skënderbeut në arte

Kapitulli VII – Bibloteka e Skënderbeut

Kapitulli VIII – Codex Scanderbeg (Libri i Skënderbeut)

Kjo vepër analizon e trajton në mënyrë shkencore , veprat kryesore të autorëve shqiptarë dhe të huaj, kushtuar Skënderbeut duke filluar me Dhimitër Frangu, Marin Barleti, Frang Bardhi dhe deri tek  vepra Anathas Gegaj, Fan Nolit e Aleks Buda, dhe autorët e huaj, Pjerr Ronsar, Margarita Sarroki, Stefan Zanovic e tjerë, kushtuar Skënderbeut.Në kapitujtë e tjerë trajtone ,figurën e Skënderbeut në arte , Biblotekën e Skëndebeut e deri tek Codex i Skënderbeut ( Libri i Skënderbeut).

Me rastin e nxjerrjes në drtitë e botimin të veprës Dr.Moikom Zeqo: “Sionopse për Skënderbeun” i shprehim mirënjohjen dhe e falenderojmë pronarët e Shtëpisë Botuese: “ERIK”, Tiranë, Znj.Dëshira Shehu Jazexhiu e  Geni Shehu për  botimin e kësaj vepre të rëndësishme kushtuar Heriot tonë Kombëtare Gjergj Kastriotit Skënderbeut, në vitin jubilarë të 556 vjetorit vdekjes të Skënderbeut.

Libri mund tw porisitet direkt tek web.i shtëpia botuese  ‘ERIK” // www.erik.al // Por gjendet në Librarit kryesore në Tiranw, Durrës, Elbasan, Shkodër ,Vlorë por deri me daten 17 Nëntor gjendet në panairin e librit, në pavionin e Shtëpisë botuese: “ERIK”, Kati i Dytë i Pallatit Kongreseve, Tiranë.

Nga Mimoza Dajçi/

5 vite më parë, në moshën 89 vjeçare ndërroi jetë ish i burgosuri politik që i mbijetoi torturave të burgut famëkeq të Spaçit, Agim Musta. Njëherësh babai i gazetares dhe mikes sime të mirë Suela Musta.

Qysh pas rënies së perdes së hekurt në Shqipëri së bashku me Fondacionin “Musine Kokalari” themeluar nga historiani dhe aktivisti i të drejtave të njeriut Agim Musta kemi mbajtur në Tiranë një sërë kumtesash, simpoziume, tubime për të përkujtuar dhe vlerësuar disidentët shqiptarë që u përballën me diktaturën më të egër në Europë.

Me ish të burgosurin politik dhe mikun tonë Agim Musta, personalisht mua dhe anëtaret e “Shoqatës së Gruas ish të Persekutuar Politike” të Shqipërisë na lidhin kujtime e veprimtari të shumta. Flas për kohën kur unë jetoja ne Shqipëri.

Çdo vit me Fondacionin “Musine Kokalari” dhe “Shoqatën e Grave ish të Persekutuara Politike të Shqipërisë” mbanim ceremoni përkujtimore dhe homazhe për gratë që dhanë jetën, u dënuan e internuan nga gijotina komuniste, si dhe vlerësonim personalitete të ndritura të kombit që sfiduan diktaturën siç ishte edhe vetë figura brilante e shumë dimensionale e Agim Mustës.

Agim Musta me intelektin, kurajon e guximin e tij të frymëzonte për të ndërmarrë nisma të fuqishme, për të nxjerrë në dritë vuajtjet e popullit tonë në komunizëm. Autor i shumë veprave, ku në çdo faqe të krijmitarisë së tij shpaloset me gërma të mëdha gjenocidi dhe persekucioni komunist i përbindëshit Hoxha dhe kriminelëve të tij që masakruan padrejtësisht një popull të tërë, izoluan Shqipërinë nga bota e qytetëruar, vranë, burgosën dhe internuan njerëz të pafajshëm deri tek fëmijët e vegjël që vdiqën burgjeve, kampeve të përqëndrimit nga torturat, mos ushqyerja e malarja…

Si veprimtarë të palodhur të kauzës së të drejtave të ish të persekutuavre politikë të Shqipërisë, ku me modesti do të përfshij edhe emrin tim, sëbashku me shkrimtarin disident Agim Musta, si bashkëpunëtorë të jashtëm, ftuar nga “Qendra e të Mbijtuarve të Torturës” në Tiranë, kemi dhënë idetë tona për të venë në zbatim disa projekte të rëndësishme të Qeverisë Daneze, të cilat pasqyronin qartë pasojat që linte tortura jo vetëm tek i burgosuri, por edhe tek familja, gruaja, fëmijët dhe roli suportues që duhet të luajë shoqëria ndaj viktimave të torturës.

Edhe në New York, pata rast të takohem me Agim Mustën, Simon Mirakën, ku për herë të parë në Kishën Zoja e Shkodrës shpalosën “Ekspozitën fotografike” me pamje nga burgjet, kampet e përqëndrimit shqiptar, si dhe foto nga viktimat e komunizmit, heronjve të kombit, ku më ftuan edhe mua për të dhënë kontributiin tim në hapjen e asaj ekspozite.

Gjithashtu ftuar nga Federata Pan Shqiptare “Vatra” në New York dhe ish Kryetari i saj i ndjeri Ing. Agim Karagjozi mora pjesë në një darkë shtruar për nder të mysafirëve ardhur nga Shqipëria Agim Musta dhe Simon Mirakaj.

Agim Musta lindi në qytetin e Gjirokastrës në vitin 1930. Pasi kreu studimet e larta në Fakultetin Histori – Filologji në Universitetin e Tiranës ai punoi si arsimtar në shkolla të ndryshme tetëvjeçare dhe të mesme të vendit. Në vitin 1962 është dënuar me 13 vjet burg nga Gjykata Ushtarake e Tiranës për veprimtari antikomuniste. Agim Musta në shumë nga veprat e tij ka shkruar kundër komunizmit, sistemin e burgjeve dhe persekutimet politike në kohën e diktaturës.

Kanë kaluar disa vite, lajmin për ndarjen nga jeta të Agim Mustës e mësova nga dy vajzat e tij të shkëlqyera Elisabetës dhe Suelës, të cilat edhe ato janë atdhetare të flakta e antikomuniste, të cilat i çmoj dhe i vlerësoj shumë.

Agim Musta është një nga heronjtë që me vitalitetin e tij arriti t’i mbijetoi torturave të xhelatëve të kuq duke lenë pas shumë kujtime e vepra, si dëshmi e gjallë e së kaluarës së hidhur që kaloi vendi ynë për afro gjysëm shekulli.

Disa nga veprat e tij janë;

“Mandelat e Shqipërisë”, 1992

“Dosjet e gjalla”

“Kush ishte Enver Hoxha” (bashkautor), 1996

“Burgjet e shtetit burg”, 1998

“Mjerim pafund”, 1999

“Gjëmat e komunizmit në Shqipëri”, 2001

“Dëshmoj për të vërtetën”, 2004

“Antologjia e plagëve nën terrorin komunist” (bashkautor), 2 vëllime 2006

“Album i burgjeve të diktaturës komuniste”, 2006

“Libri i zi i komunizmit”, 2007, etj.

Duke u njohur me veprimtarinë e gjerë e të pasur të ish të burgosurit politik Agim Musta mbetemi me shpresë që edhe banesa e Tij në Tiranë do të kthehet në “Shtëpi Muze” ku sigurisht edhe mbështetja qytetare është e domosdoshme.

Josef Martinsen/

AKADEMIA E SHKENCAVE DHE E ARTEVE E KOSOVËS – GJENOCIDI DHE MASAKRAT E SERBISË NË KOSOVË (1998-1999) – KONFERENCË SHKENCORE – (28 PRILL 2023)

Abstrakt

Triologjia e Kosovës është dokumentim rreth asaj çfarë ka ndodhur në Kosovë më 1998 – 99 gjatë sulmeve të ushtrisë serbe të Milosheviçit në Kosovë kundër shqiptarëve të Kosovës. 

Qëllimi i kësaj kumtese është sjellja përpara opinionit publik të së vërtetës rreth krimeve të luftës të kryera gjatë viteve 1998 – 99. Paqja, pajtimi dhe falja kanë kuptim vetëm me zbulimin e së vërtetës për ngjarjet e luftës dhe masakrat kundër civilëve të pambrojtur e të paarmatosur ku përfshihen fëmijë, gra, pleq dhe mosha e gjini të ndryshme që pësuan pa asnjë faj. Bazuar në detyrat e ushtruara, dokumentacionin tim të faktuar në periudhën e pasluftës janë ndriçuar shumë ngjarje që vërtetojnë tendencën e dhunës, spastrimit etnik dhe gjenocidit të organizuar shtetëror. Në këtë dokumentacion ekziston një numër i konsiderueshëm i fakteve që flasin për dhunë, vrasje, masakra, dhunime, varreza masive, persona të zhdukur, të pagjetur të cilat i kam siguruar në procedurat e kërkimit për të shkruar një libër rreth trupave të gjetur në puse në të gjithë Kosovën të titulluar “Dødsbrønnene I Kosovo” (Kosovë: Vdekja në puse) ishte botuar nga Sypress Forlag, Norvegji më 2005. Në 2006 vazhduan kërkimet për të shkruar edhe një libër tjetër rreth Kosovës meqë 7 vjet pas luftës asgjë nuk kishte bërë UN/UNMIK-u për të vërtetuar përafërsisht rreth 400 varreza masive të regjistruara nga Gjykata Ndërkombëtare e Krimeve në Hagë dhe e dërguar në UN. Në këtë temë pas 4 vjet hulumtimi në kërkim të fakteve më 2010 u publikua botimi nga Sypress Forlag, Norvegji. Të gjitha faktet e mia rreth gjenocidit janë publikuar në tri vëllime: “The process after a war”, “Kosovo the wells of deaths” dhe “What happened in Kosovo 1998-1999”. 

Fjalët çelës: Kosova, dhuna, masakrat, të vrarët, të pagjeturit, varreza masive.

Dear Kosova Academy, I would like to thank The Kosovaro – Swedish Scientific Institute. for inviting me to speak about my war crime documentation from 1998-99.

History was my favourite subject in school, back in the 1940-s. Back then, there was no internet, today I could easily find on the internet information about Kosova Academy first established in 1975.

Over the years in Kosova and Serbia I read some Albanian and Balkan history, I once came across the word “Bese” in Albanian as something sacred and represented an Albanian virtue. For us Norwegians we have something similar “a word is a word”.

During my lecture I may have a digression or two. (Digression, “act of deviating from the main subject matter in speaking”). Here you have the first digression:

The Albanians in the Balkans, unlike many people in Europe, are said to have taken care of Jews on the run from German Nazi’s persecution, during Second World War 1938-45. In Scandinavia, only the Danish and the Swedish people took care of the Jews on the run. 

The Norwegians did the opposite, the local Norwegian police gathered Jews in secret planned actions. Early in the morning all Jews were gathered and put on a boat to Auschwitz Concentration Camp. On 25- 26 November 1942 more than 750 were sent and only 26 came back alive after the war. This is a heavy historical burden for Norway.

The intervention that turned the tide in Kosova 

If NATO had not intervened in March 1999 and subjected former Yugoslavia to an extensive air bombing for over 78 days. I think most of the Kosova Albanian population would probably have been refugees all over Europe and in the rest of the world, and Kosova would have remained as part of Serbia in the rest of Yugoslavia. 

Well, back to my subject. 

In 1948 UN approved a definition to cover the term Genocide:

Fig 1

The United Nations Genocide Convention defines genocide as “any of the following acts committed with intent to destroy, in whole or in part, a national, ethnical, racial or religious group, such as: 

• killing members of the group; 
• causing serious bodily or mental harm to members of the group; 
• deliberately inflicting on the group conditions of life calculated to bring about its physical destruction in whole or in part; 
• imposing measures intended to prevent births within the group; and] 
• forcibly transferring children of the group to another group.” 

In 1998, the ICTR (International crime tribunal Rwanda) set the important precedent that systematic rape is in fact a crime of genocide. 

 The international legal and political community have for some reason avoided using the term Genocide when it comes to crimes committed in Kosova in 1998-99, where 10600 unarmed civilians were deliberately hunted down and murdered. And around half of the Albanian population was deported and forcibly transferred out of Kosova. My documentation presented in 2010 www.truth-commission.com clearly shows that Genocide was committed. The asymmetric warfare launched by Yugoslavian army and the Serbs in Kosova under the Milosevic regime from 1998 – 99 resulted in these indictments and sentences: 

Fig 2

On 26 February 2009, the following former police and military officials of the former Yugoslavia and Serbia were convicted by Trial Chamber III of the Tribunal for crimes against humanity committed in Kosova in 1999: 

1. Former Yugoslav Deputy Prime Minister, Nikola Šainović, Yugoslav Army (VJ) General, Nebojša Pavković and Serbian police General Sreten Lukić were each sentenced to 22 years’ imprisonment for crimes against humanity and violation of the laws or customs of war. 

2. Yugoslav Army General, Vladimir Lazarević and Chief of the General Staff, Dragoljub Ojdanić were found guilty of aiding and abetting the commission of a number of charges of deportation and forcible transfer of the ethnic Albanian population of Kosova, and each sentenced to 15 years’ imprisonment. 

The Prosecution charged the five with crimes committed during a campaign of terror and violence directed against the ethnic Albanian population of Kosova in early 1999. Each of the accused was alleged to have participated in a joint criminal enterprise, the purpose of which was to modify the ethnic balance in Kosova to ensure continued control by the Serbian authorities. The plan was to be executed by criminal means, including deportations, murders, forcible transfers, and persecutions of Kosova Albanians.” 

When UNMIK took over control of Kosova they had no records of the population or archives that could facilitate the work of setting up lists of dead and missing. Most of the office inventory and technical equipment were gone. 

The new authorities and others in Kosova who worked with dead and missing people were very dependent on the lists that were created by international organisations such as the Red Cross, the ICTY and other NGOs. Because three different languages were used, (English, Albanian and Serbian), the lists were to some extent deficient. Many who came and reported could not document who they were and whom they represented. 

Serb military, police and paramilitary forces who participated in the forced expulsion of more than half of the civilian Albanian population, took by force all forms of personal ID and other documentation from the population that could prove they belonged in Kosova. 

Fig 3

Before I started the book project, November 2006, regarding the 400 mass graves I contacted the Director at the Institute of History Dr. Jusuf Bajraktari and the Director of the Archives of Kosova, Dr. Jusuf Osmani and asked them for advice concerning my book project. To my surprise they said that I should start as soon as possible otherwise evidence could be lost, because it was already seven years after the war. They told me they were barred from acting on this and other cases by UNMIK and the local authorities at the time, since there were no allocated resources to their departments. It is worth mentioning that I first spoke with head of UNMIK JUSTICE section back in 2006, but they told me not to bother doing documentation and book because they had all needed information.

I asked Mr. Bajraktari and Mr. Osmani for a written recommendation for my book project which they issued, see below: 

Fig 4

Data sources I used thanks to the recommendation issued by Dr. Jusuf Bajraktari Institute of History and Dr. Jusuf Osmani back in November 2006. 

1 = International Committee Red Cross – Prishtina (ICRC) 

2 = International Crime Tribunal for former Yugoslavia – the Hague (ICTY) 

3 = Office for Missing Persons Forensic/UNMIK/EULEX – Prishtina (OMPF) 

4 = Humanitarian Law Centre – Belgrade (HLC) 

5 = Author (Josef Martinsen – research work in Kosova) (JM) 

6 = International Justice – Human Rights Watch (HRW 

7 = No Peace Without Justice (NPWJ) 

8 = International Crisis Group, (Reality Demands) Brussels (ICG) 

9 = Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE) 

10 = Council for Defence of Human Rights and Freedoms, Pristina (CDHRF

Fig 5 

Already early spring of 1998 Kosova Albanians were forced to leave their homes and villages due to heavy shelling against their houses and foot soldiers that came in after the shelling and forced the families out on the roads or to the forests and mountains and burned down theirs houses. The number of registered persons outside Kosova from March 1998 to February 1999:

March 1998 24 000 

April 1998 170 000 

October 1998 200 000 

November 1998 175 000 

January 1999 190 000 

February 1999 210 000

Numbers of refugees displaced from
Kosova 23 March-9 June 1999 

From 23 March 1999 things escalated dramatically when USA, Britain and NATO started the announced bombing of rest Yugoslavia, including Serbia and Montenegro. Milosevic declared state of war and the Military was official in charge of all actions that took place in Kosova. I will not repeat the numbers but point out that in the course of about 4 months more than 800 thousand were forced out of Kosova.

(Kosova/Kosova As Seen, As Told (OSCE) registered the following number of people who fled or was forced out of Kosova.)

Fig 6

Mass graves found in Serbia with Albanian victims

During 1998 and first six months of 1999 several thousand Kosova Albanians disappeared inside Kosova. More than 836 were found in mass graves in Serbia. The dead victims were transported from mass graves in Kosova on trucks to mass graves inside Serbia in order to cover up criminal acts committed by Serbian military, police, and paramilitary forces. These covert activities were revealed when a lorry with dead bodies was involved in a traffic accident and the lorry ended in a river and dead Kosova Albanian bodies began to float in the river. More than two thousand Kosova Albanians are still missing. Here I have some pictures, showing a map section and photos of places where dead Albanians were found inside Serbia.

Fig 7

Fig 8 and 9

Batajnica

In this location in Batajnica mass graves where found, in long underground tunnels (50-100 m) which earlier were used to grow mushrooms, now used to store bodies taken from mass graves in Kosova. 

Fig.8

Fig 9

Photo: Dr. Arsim Sh. Gërxhaliu (2002)

Fig 10

Raska

Additional information as late as 10 May 2010 from Serbia shows new mass grave found in Raska near the border to Kosova. (Photo Scanpix/Reuters) 

All that I have presented point at Genocide. For further information concerning my documentation see:

www.truth-commission.com 

Last part of my lecture 

It is very strange how time has flown for me since 2010 when I presented my war crimes documentation. For everyone else also time has clearly flown, except for the raped women during the war in Kosova, especially for the first 423 raped women who found the courage to sign a document, when asked for by UNMIK and the local authorities, for them time has almost stood still. UNMIK and the new Albanian political authorities needed in 1999 documented evidence of abuses against civilians committed by the Serbs in Kosova in 1998-99. The group of 423 raped women signed and were promised protection, support and help in the local environment when they moved home, but help never came! Since 2010 after having the first meeting with some of the women who were raped, I understood that my work in Kosova could not end yet. A new page cannot be opened in the lives of these women without first filling the empty space that was created. The political leaders cannot move on in life with other tasks until given promises are fulfilled. For years I have sent letters to the previous and current Prime Minister for the 423 female war victims, to compensate for the lack of support that was promised, but nothing happened.

Fig 11 

Three books were written since 2003 by local female writers and I wonder how many politicians have read these books? 

– Histori te tmerrit 1998-1999 (History of Horror) of Sanije Gashi (2010)

– Rrefime Tronditëse 2003, Luljeta Selimi (Femrat e Dhunura Gjatë Luftës së Kosovës)

– Pa Apologji (Without Apology) by F. Ramosaj (2005), Printed by Dukagjini

Well, here is the second digression: 

(In religion, a prophecy is a message that has been communicated to a person by a supernatural entity. Here the other night I got a prophecy like this: 

“There will rest a curse upon Kosova until the 423 female war victims have got their rightful excuse and compensation.” 

Thank you for listening.