ESSE – Page 334 – Dielli

MOIKOM ZEQO – TALENTI I BEFASIVE TË MËDHA

October 15, 2016 by dgreca

…..Moikom Zeqo ishte dhe është universal. Ai rrëmon dhe shpirtin e njeriut dhe gjirin e tokës. Nga shpirti njerëzor nxjerr brilantet e virtyteve, nga toka reliket, identitetin, gjenezën, moshën e kombit, kulturën./

(Mrekullitë nuk eklipsojnë dhe nuk eklipsohen)

Detin Adriatik e kam gjetur ndonjëherë të qetë, por Moikom Zeqon s’e kam gjetur kurrë të qetë. Prandaj në përfytyrimin tim ai ka mbetur si një trazim që kërkon të qetësojë, por jo të qetësohet.
_________________________________________________________ /

Esse nga FASLLI HALITI/

Deti Adriatik, buzë të cilit shtrihet Durrësi si një Poseidon, ka dallgë të mëdha dhe të vogla. Moikom Zeqo është dallga e tij me përmasa, me buçima dhe forma të çuditshme, synon vazhdimisht pushtime brigjesh të reja poetike. Ishte oqeani Kadare që e dalloi i pari dallgën dhe lartësinë poetike, Moikom Zeqo.

Në vjeshtën e vitit 1968 Kadare më thotë të shkruaja një recension për librin poetik “Vegime të vendlindjes” të Moikom Zeqos. “Është poet i talentuar, më thotë, dhe librin e ka interesant.” I premtova. Kur u takuam sërish më thotë: “Unë e mbajta fjalën, e dorëzova recensionin e librit tënd në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri”, ti s’e mbajte fjalën. Nuk ma solle recensionin për librin e Moikomit, apo s’të pëlqen libri? – “S’më pëlqen”, i thashë. Në të vërtetë gënjeva. Unë e shkrova disa herë recensionin, por s‘më dukej në lartësinë e porositësit. Ishte koha kur Kadare ishte redaktor në gazetën “Drita”.
Pas konsideratave të Kadaresë, e shtova interesin për poezinë e Moikomit dhe vetë Moikomin. Ishim të dy në konsideratën e Kadaresë. Kjo dhe poezia na lidhi më shumë, na bëri më intimë, më të vëmendshëm me njëri-tjetrin, na bëri të lexonim e të shkruanim më seriozisht.

ZEQO

Moikom Zeqo ishte student i shkëlqyer. Më kujtohet që profesorët nuk e merrnin në provim. E vlerësonin a priori me notën maksimale. Kjo e rriste shumë para meje e të tjerëve Moikomin, unë kisha dobësi për studentët e shkëlqyer, inteligjentë, plus pastaj, që Moikomi ishte dhe një poet, që për mua po bëhej gjithnjë e më shumë një habi. Poezitë e tij ishin plot metafora të mahnitshme, subtile.

Metaforat ishin lulet e vargjeve, por jo lule dekorative, por me frutin në brendësi. Vargjet të kënaqnin me lulet dhe frutat njëherësh. “Qyteti Feniks” qe libri që kish edhe lulen edhe kokrrën. Poeti i ri në këtë libër kishte perfeksionuar njëherësh dhe lulen dhe kokrrën. Zakonisht shkencëtarët përsosin kokrrën e pemës si madhësi dhe si ëmbëlsi. Lulen s’e përsosin dot. Kurse Moikom Zeqo përsoste këtu edhe lulen edhe kokrrën poetike.
Artisti superonte kështu shkencëtarin.

***

Udhëtonim pasdite për në Vlorë. Moikomi ishte redaktor në gazetën “Drita” dhe i duhej të shkruante diçka për monumentin e “Pavarësisë”, që ishte në prag të përurimit, (nëntor 1972). Rrugës u bëmë shumë të gjallë. Moikomi edhe më i gjallë se të gjithë. Kishte hyrë vjeshta e dytë dhe plepat bri xhadesë ishin zhveshur. Por në maja kishin mbetur ca gjethe. “Vjeshtë në majat e plepave”, tha Moikomi. Mbase ky ishte vargu i fundit i ndonjë poezie, mbase titulli i saj. Moikomi ndodhej përherë në gjendje krijuese, në gjendje frymëzimi. Duke udhëtuar për në Vlorë, ne udhëtonim drejt mikut tonë të përbashkët, drejt habisë tjetër, po pranë detit, habisë koloristike, piktorit stuhi Skënder Kamberi. Nëse Moikomi dhe deti kishin të përbashkët lëvizjen, dallgët, Skënderi dhe Moikomi ishin të dy miqtë e mi me cilësinë e përbashkët që s’i gjeje kurrë të dëshpëruar, veçse të revoltuar.
Më vonë, shumë vonë, do të mësoja, se Moikomi kishte si hobi pikturën, mbase kjo ishte edhe një arsye e vetvetishme që na afronte të treve, pasi dhe unë kisha mbaruar Liceun artistik për pikturë.
***
Moikom Zeqo ishte dhe është universal. Ai rrëmon dhe shpirtin e njeriut dhe gjirin e tokës. Nga shpirti njerëzor nxjerr brilantet e virtyteve, nga toka reliket, identitetin, gjenezën, moshën e kombit, kulturën. Ti e kërkon Moikomin në bibliotekë, ai të del nga deti, ku është zhytur gjer në thellësitë e perlave dhe s’del pa to prej thellësive. Perlën më të sigurt ka poezinë. Pa të s’del nga asnjë lloj thellësie.

***
Gjithë interesa, i mençur dhe erudit, Moikomi, në ndryshim nga shokët, guxonte të thoshte fjalën e tij pa pikën e ndrojtjes për cilindo. Asnjëri nga ne s’guxonte të shkruante për Kadarenë, pasi nuk i përgjigjej dot kuotës së lartë kadareane, e pra, ai që guxoi, ishte Moikomi. Shkrimi i tij gati dy faqe në gazetën “Zëri i rinisë” për romanin “Kështjella” të Kadaresë ishte jo vetëm dinjitoz, por ai bëri bujë në qarqet letrare artistike. Të gjithë i befasoi vizioni, kultura dhe aftësia analizuese, që pasqyrohej në shkrimin kritik. Dhe s’ishte një rastësi. Moikomi do të shkruante edhe për vepra të tjera të Kadaresë, Dritëroit dhe do të na linte të gjithëve gojëhapur. Ky djalosh me talent e vullnet “përbindëshi”, sapo vinte e po merrte përmasat e një avalanshi, por jo të një avalanshi shkatërrues, por të një avalanshi kulturor, enciklopedik, aq sa do të detyronte dhe diktatorin që të shprehej gati me zili, se sa me entuziazëm, për kulturën dhe erudicionin e poetit dhe poliedrikut Moikom Zeqo, diku në një takim me të rinjtë.
Kur u kritikua “Dimri i vetmisë së madhe” i Kadaresë, Moikomi më erdhi në shtëpi. Moikomi e kishte lexuar romanin, që në dorëshkrim dhe më ishte shprehur me superlativa, duke e quajtur atë një çudi letrare. Prisja me padurim se çdo të më thoshte tani, që po kritikohej. Por ai më foli për vetë autorin Kadarenë, pasi për romanin e kishte thënë fjalën e tij. “- S’e çan kokën fare për kritikat, – më tha, – As që i përfill fare. Kolos po tregohet, Kadareja”.
U çlirova nga ankthi. U qetësova. Mora zemër. Për ne Kadareja ishte kryekulla e kështjellës së letërsisë shqiptare. Dhe konservatorët këtu i kishin drejtuar topat e mllefit, këtë kërkonin të shembnin.
Moikomi ishte një emisar qetësimi dhe inkurajimi në çaste makthesh shoqërore. Ai ishte shoku dhe miku që të pyeste jo “ku e ke plagën, por si e ke plagën”? I tillë është dhe i tillë do të mbetet ai. Dhe unë atëherë e kisha shumë të pezmatuar plagën. Isha goditur rëndë për poemën “Dielli dhe rrëkerat” e për plot poezi të tjera.
Ardhja e Moikomit në shtëpi në kohërat kobzeza ishte si ardhja mesianike. Dhe Moikomi ishte i pafrikshëm për shokët që ndodheshin në vështirësi.
Disa muaj më vonë ai do ta pësonte vetë. Do të shkonte vetë në Rrogozhinë për riedukim. Dhe në vend të riedukimit të tij ai do të edukonte krijuesit e rinj rrogozhinas. Në kohën e kritikave që po i bëhej poezive “hermetike”, “formaliste, “revizioniste” Moikomi botoi disa poezi ekspresive, moderne, kundër të ashtuquajturit “hermetizëm”. “Më mirë ta themi ne fjalën, ta bëjmë ne kritikën kundër “hermetizmit” – më tha, më mirë ne sesa këta konservatorë të mykur. Por kjo “dredhi”, kjo finte nuk i eci. Vigjilenca e militantëve partiakë, sigurimsave, sekretarëve ishte më sipërane, se sa dredhia, sofistikimet poetike. Moikomi u kritikua ashpër për hermetizëm, modernizëm, formatizëm dhe unë për shfaqje

revizioniste, gabime ideologjike, pra për përmbajtje të gabuar.
Tani, përveç poezisë, miqësisë me Kadarenë, na lidhi goditja e tmerrshme, autodafetë që po na bëheshin.

Filloi koha që t’i çonim vetëm të fala njëri-tjetrit nga, larg.
Aty nga viti 1983-84, Moikom Zeqo do të botonte një cikël me poezi, midis të cilit edhe poezinë “Mbreti lakuriq”. Poezia bëri përshtypje të jashtëzakonshme. Filloi mërmërima popullore. Mbase, kjo mërmërimë, nuk shkonte gjer te Moikomi thjesht për të mos e trembur atë. Cili ishte ky mbret lakuriq? Pse s’guxonin t’i thoshin “Mbreti lakuriq”?
Kumti ishte i qartë. Inkonformizimi i Moikomit ishte tepër i sofistikuar, i tërthortë, që s’kapej edhe kaq lehtë nga syçelët…

***

Moikomi është nga ata që u goditën ashpër nga plenumi IV, dhe u dënua konkretisht, u hoq brutalisht nga detyra e redaktorit në gazetën “Drita”, duke ia ndërprerë rrjedhën e jetës, duke e larguar nga Tirana, jo pak por 32 vjet. Por është për t’u habitur që pas ndryshimit të sistemit politik më 1991, Moikomi asnjëherë nuk e përmend faktin që e dinë të gjithë, dënimin e tij. Ai nuk manipuloi për të përfituar diçka nga ky fakt, nuk bëri asnjë alibi, sepse ai i urren alibitë. Ndryshe ndodhi me të tjerë që nuk ishin kritikuar as sa një e njëqinda e Moikomit, që u vetëshpallën të persekutuar, madje disidentë të mëdhenj. Shpesh së bashku me Moikomin ne qeshim dhe bëjmë shaka me këta “trima” postfestum. Përgjegjësia për të mos përfillur atë që nuk i takon është një veti karakteri, por nuk duhet treguar i plogët me atë që me të drejtë i takon.

***

Moikom Zeqo është tepër shoqëror, dashamirës, i begatë në vlerësime, tepër i vëmendshëm ndaj krijuesve. Ai i lexon të gjithë shokët, pothuaj. Mua më duket sikur atij nuk i shpëton asgjë, tipar ky i gjithë kapaciteteve. Moikomin nuk e ligështojnë lartësitë e shokëve, ai ngjitet edhe më lart. Ai është një thyerës rekordesh poetike. Krejt origjinal vetë, ai çmon cilindo poet origjinal. Bile dhe shprehet. S’ka rast që ta kem takuar dhe ta takoj dhe Moikomi të mos bëjë vlerësime për këtë apo atë poet, për këtë apo atë cikël poezish, tregim, roman. Ndonjëherë ndihem ngushtë, pasi nuk i kam ndjekur botimet si ai. Shoqëria me Moikomin është tejet e gëzueshme, pasi pasurohesh, por në të njëjtën kohë ajo është dhe tejet e vështirë, pasi kërkon durim rezistencë, përqendrim vëmendjeje, shpejtësi e volum kujtese. Te Moikomi takohesh i varfër dhe ndahesh i pasur shpirtërisht, intelektualisht.

Moikomi është tolerant i madh. Ti mund të tregohesh indiferent, mbase dhe mospërfillës në një bisedë, debat me të, apo, ndaj një krijimi të tij dhe ai nuk tregohet zemërak, të toleron, pasi është i bindur, se ka të bëjë me një subjektivizëm gnoseologjik dhe jo etikë. Ai të flet me patos e kompetencë për një poezi tënden, jo vetëm se poezia jote e bën të flasë, porse dhe është i zoti, i aftë që të flasë. Ai është frekuentues i thellësive dhe është i zoti ta mbajë frymën për një kohë më të gjatë se ti e se unë. Kurse ti edhe unë s’e kemi edhe kaq të lehtë të flasim për një poezi të tij edhe pse e pëlqejmë atë. Jemi të zotë të ndiejmë të dalldisemi, por s’jemi po aq të zotë sa të shprehemi. Ky është ndryshimi midis tij dhe nesh. Prandaj dhe ai nuk na zemërohet, nuk fyhet, por na kupton dhe na rrok në qafë.
Edhe më i kulturuari, profesori, akademiku, pas një bisede me Moikomin ndahet disi i lodhur, jo se ngarkesa e bisedës ishte jashtë kapacitetit, por vetë biseda ishte intensive, me ritëm e dinamikë tepër rinore. Moikomi është një sinor i përhershëm dhe urtan. E tillë dhe poezia e tij.

***

Moikom Zeqo ka folur, ka shkruar, flet edhe shkruan shumë për të tjerët, për magët dhe belbanët, kurse për të kanë folur dhe flasin shumë pak. Mendoj se ka dy arsye. E para. Nuk prononcohen për të, sepse presin, që ai të prononcohet, të shkruajë për ta. Kjo është tepër egocentriste. E dyta. Ka, që duan të flasin, por nuk flasin dot për të pasi materia poetike e tij është disi e vështirë. Të paktën kështu u duket atyre. Kjo është një fatkeqësi. Të të duan dhe të mos mund të ta thonë dot. Dhe të tillë janë jo pak.
Megjithatë, thënia e Rexhep Qoses, se Moikom Zeqo është eseisti më i madh shqiptar i gjallë, është jo vetëm tepër impresionante, por edhe shumë cilësore.
Moikomin e kanë joshur disa herë me kolltukun, por poezia e ka superuar zyrën, kolltukun e ka sunduar poeti. Kjo ka qenë shenja më e sigurt e një talenti pa mëdyshje.

***

Po arkeologjia? Është një hobi, apo rivale e poezisë, shemër e saj?
Shpesh herë Moikomi, më ka folur për një vazo, mozaik, për një statuetë, për një urnë, gati me entuziazmin, që më ka folur për një libër poetik, roman, poet.
Dhe unë e kam kuptuar. Ai është gëzuar dhe i gëzohet identitetit, autoktonisë sonë. Nëntoka për Moikomin është po aq frymëzuese, sa dhe qielli dhe toka. Prandaj dhe në poezinë e tij ka diçka nga nëntoka (thellësinë), ka diçka nga qielli (suverenitetin).

Këto karakteristika janë në librat poetikë: “Ditët”, “Libër i hapur”, “Njëqind zemra”, “Meduza”.
Moikom Zeqo ka shkruar për Naimin, Konicën, Fishtën, Migjenin, Kutelin, Mekulin, Barletin, Nolin, Onufrin, Kadarenë, Qosen, Agollin…
Të parët, edhe po të donin të shkruanin diçka për Moikomin, s’do të mundeshin, pasi, s’e kanë më këtë mundësi. Tre të fundit e kanë mundësinë dhe kam bindjen, se do ta thonë fjalën, pasi ata janë tepër të ndjeshëm ndaj vlerave.
Disa herë poezia zemërohet me Moikomin, pasi ai penën s’e ka vetëm për të. Ai, përkthen, shkruan për një copë tjegull, nëse ajo i shërben Shqipërisë. Kur është puna për Shqipërinë, ai e lë mënjanë qibrën dhe shkruan pa u merakosur nëse i var apo jo buzët e bukura poezia.
– Një poezi e Moikom Zeqos – më tha një ditë një poet i ri, jo pa talent, ka më shumë metafora sesa një libër i tërë. Kuptohet, këtu, hiperbola dhe e vërteta. E vërteta është, se poeti që jeton e shkruan në Durrës, ndanë detit Adriatik, gjithçka do ta ketë disi me tepri, siç ka me tepri deti, dallgët dhe buçimën… Të rinjtë e kanë në natyrën rinore, që të flasin me hiperbola. Ata, gati, e konsiderojnë poezinë si valutën dhe lekun. Një lloj poezie e quajnë dollar, një tjetër lek, po ne i kuptojmë të rinjtë dhe i shijojmë hiperbolat dhe gjuhën e tyre metaforike. Kështu do të fliste Moikomi në lidhje me të rinjtë, pasi ai nuk ikën nga mesi i tyre. Gjithnjë në mesin dhe në ballin e poezisë së re, Ai.

***

– E ke parë bibliotekën e Moikom Zeqos? – më thotë një tjetër poet i ri, që Moikomi e mban afër si talent.
– Jo i them.
– Rrëmuja është rregulli i asaj biblioteke.
– Si kështu?
– Ja, kështu është, një rrëmujë estetike. Libra në dysheme, në tavolinë, karrige, komodina, mbi frigorifer, lavatriçe, anash murit, gjer në tavan… E thotë edhe vetë: “Unë e kam më të lehtë të gjej një statujë nën tokë se sa një libër në bibliotekë”.
– Ç’t’i bësh, dhomat i kanë ata, që s’kanë libra.
– Të ka rënë në sy diçka në shtëpinë e Moikomit? – më thotë një mik i tij.
– Çfarë?
– Muret i ka të mbushur me lloj-lloj statueta dhe antikash të tjera të zbuluara prej tij dhe, asnjëra prej tyre nuk është origjinale, por të gjitha janë riprodhime me tasela.
– Si kështu?
– Origjinalet ai, vërtet i zbulon, por ato ia dorëzon Shqipërisë. Në muret e Shqipërisë e kanë vlerën e plotë statuetat e zbuluara, origjinalet. Sepse Shqipëria është shtëpia e parë e Moikomit, shtëpia e shtëpive.

***

Rreshtat e mësipërme i kam shkruar në nëntorin e vitit 1997. Tani në vitin 2005, numri i veprave të Moikomit ka arritur në 70. Madje, ka shkruar dhe botuar disa nga kryeveprat e tij. Më ka bërë përshtypje libri “Syri i tretë”, ku universaliteti është tronditës, Moikomi krijon një libër të hapur, ashtu si kozmosi, të lirë si natyra. Duket sikur Moikomi është shterues, derdh gjithçka nga shpirti. Energjitë e kanë megjithatë një limit. Ekziston rreziku i përsëritjes, formë kjo e lodhjes. Por si ka mundësi, që ai të botojë një tjetër libër krejt të pangjashëm si: “Grishja e Florimontit”? Ky libër po të qe botuar në italisht, frëngjisht, apo anglisht do të ishte nga më të njohurit e kohës. Moikomi matet me të mëdhenjtë, duke qenë gjithmonë vetvetja. Vetë ai thotë, se do të dëshironte, që librin e Florimontit t’ia lexonte Umberto Eko. Por ja, që s’qenka e mundur. Por kur lexova shkrimin e përkthyesit të shquar Fotaq Andrea “Letër Moikom Zeqos për Florimontin” (Koha Jonë, 17 qershor 2005) e kuptova thellësisht se unë nuk jam thjesht një entuziast në vlerësimet ndaj tij, e kuptova gjithashtu se për vlerësimin estetik të veprave të Moikomit duhet një optikë makroskopike dhe mikroskopike kulturore. Kam dëgjuar vlerësimet e larta të Dritëro Agollit për Moikom Zeqon dhe Florimontin në TV.
Edhe të tjerë janë shprehur lartësisht për të, por mungon një vështrim estetik i vërtetë dhe i thelluar.
Disa shkrime si ato të Frederik Rreshpes, Dritëro Agollit, Dhimitër Shuteriqit, Bedri Dedjes, Alfred Uçit, Ali Aliut, Anton Paplekës, Musa Vyshkës, Odise Grillos, Klara Kodrës, Kristo Zharkalliut, Leka Ndojës, Fatmir Mingulit, Josif Papagjonit etj., me të drejtë kanë ravijëzuar anë të veçanta të krijimtarisë së Moikomit.
Më ka bërë përshtypje një mendim i Skënder Drinit, i cili ka shkruar, se Moikomi mund të bëjë një sintezë si ajo midis stilit të Malrosë dhe të Prustit. Shumë esse dhe vështrime vlerësuese janë shkruar për Moikomin në Kosovë. Proza e Moikomit klasifikohet si postmoderniste dhe e ideve të reja të rrymës planetare New Age.
Unë mund të them, se proza e Moikomit nuk ngjan me prozën e askujt tjetër, në kuptimin që ai është një shkrimtar shqiptar, i njohur, por jo si emrat e disave, megjithëse as një çikë më pak origjinal, i rëndësishëm se ata.

***
Proza e Moikomit është një nga format më të çuditshme të palimpsestit, ku kulturat, qytetërimet, poetikat, idetë, përplasen dhe ndërthuren.

Kritiku i shquar Ali Aliu ka shkruar, se Zeqo nuk i ka sot për sot lexuesit që i takojnë, por ndoshta nesër do të ketë lexuesit më të shumtë. Por meqenëse unë jam një mik shumë i vjetër i Moikomit më takon të them diçka më të përgjithshme, më intime dhe klasifikuese për të. Moikomi që më 1970 “shpiku” një poezi të re. Kjo poezi krijoi një sistem sui generis të metaforave. Libri “Meduza e dashuruar mban syza Dielli” është një vepër avangarde. Poezia e Zeqos arriti disa kulme si me “Tempulli i Hënës”, “Zodiak”, “Nostradami në 3 qershor”, por dhe me “Syzet e thyera të Meduzës”. Dritëro Agolli e ka krahasuar sistemin figurativ të Zeqos të përafërt me atë të Majakovskit dhe të Georg Traklit për shkak të vizionit dhe padurimit kozmik të figurave. Por pas këtij rebelizmi heretik në poezi, Zeqo do të krijonte korpusin me format të madh për figurat e mëdha të kulturës kombëtare. Onufri i tij është më shumë se sa një emblemë.
Ai e botoi librin “Kështu foli Mona Liza” pesë vjet para librit bestseller “Kodi i Da Vinçit” të Dan Brown. Zeqo po e plotëson korpusin e tij enciklopedik me librat, që do të botojë së shpejti për Gjon Buzukun dhe Skënderbeun.
Ai ka krijuar rrymën që unë do ta quaja “Labirintizmi”, ku nuk humbet, por del në horizonte të hapura me dritë, duke mos qenë rob i territ. Gjerësia jo gjithmonë është thellësi. Kurse tek Moikomi ato pjellin njëra-tjetrën, ndihmojnë njëra-tjetrën dhe nuk lodhin njëra-tjetrën. Në këtë pikë Moikomi përkon me Pol Eluarin, në errësirën e të cilit veton drita.
Kultura e shumëfishtë e Moikomit nuk më jep aq ndjesinë e së kaluarës, se sa të së ardhmes. Ai na kthen mbrapsht duke na çuar vetëm përpara, në të gjitha kuptimet.
Arritja më e lartë dhe më e veçantë e Moikomit është konceptualiteti. Konceptualiteti i tij është vetë ai, i ndërlikuar dhe i thjeshtë, i qartë dhe metaforik, konkret dhe me abstraksione të mëdha. Por, sa i thjeshtë është ai në bisedë. E keni vënë re?

***

Moikomi njeri meriton më shumë vëmendje. Askush si ai nuk ka ndihmuar shokët dhe kolegët, në këtë pikë ai ngjan Pasternakun, i cili i cili i shkroi Stalinit për lirimin e Madelnshtamit nga burgu. Moikomi nuk e njeh fare ndjenjën e zilisë, nuk ka komplekse. I hapur, shoqëror, i pasur intelektualisht, ai nuk kursehet për të tjerët, ndonëse shpesh e ka pësuar nga mosmirënjohja. Ndonjë talent i zbuluar, i ndihmuar dhe i rritur prej tij, kujton se mund ta harrojë që ka qenë Moikomi ai që,

«I ka dalluar atij kokrrën i pari/ Kur atë / S’e dallonte askush nga bari»,

Por asgjë nuk mund të harrohet. Moikomi njeri ka një jetë, që është jeta e një protagonisti, ka qenë i pranishëm dhe veprimtar qoftë në jetë, qoftë në art, dikur dhe në politikë. Morali i tij është një shëmbëlltyrë, një ganxhë, ku mund të kapen të gjithë ata, që duken se do të rrëzohen. Nëse Moikomi nuk thyhet edhe shqiptarët e tjerë nuk kanë të drejtë që të thyhen.

***

Krijimtaria e Moikom Zeqos i ngjan një qyteti të madh, me mrekullira arkitekturash të kohërave të ndryshme, me sheshe, me kuaj dhe kalorës pellazgë, ilirë, florimontianë, skënderbejanë, me qerre të stilit barok, apo dhe mekanizma kozmike, të sofistikuara dhe të frikshme. Ky qytet i madh nuk mund të vdesë, as të kërcënohet nga tërmetet, mbi të nuk mund të bjerë pluhuri i harresës dhe indiferencës. Pesëmbëdhjetëkatshin, si pikë orientimi, adresimi dhe takimi për kryeqytetin, s’e ka eklipsuar asnjë nga pallatet vigane që popullojnë sot Kryeqytetin tonë. Mrekullitë nuk eklipsojnë njëra-tjetrën. Ato lindin dhe krijohen për t’iu shtuar pambarimisht njëra-tjetrës. Prandaj themi Shtatë mrekullitë e botës dhe jo një mrekulli e botës. Themi ullishta e Vlorës dhe jo ulliri i Vlorës…

***

Duke pasur parasysh thënien e Hugoit se «Komenti e prish poezinë, si vaji i tepërt që e shuan zjarrin» nuk pozova specialistin, por shënova disa ide dhe mendime për Moikom Zeqon, të cilin e njoh mirë, pa mëdyshje dhe në prova të vështira të karakterit prej 40 vitesh, kam vënë re se Moikomi aq sa nuk do të jetë skllav, po aq nuk do të jetë zotëri, kështu si Linkolni, e kupton ai demokracinë. Them se analizat dhe zbulimet më të imta, ideore, estetike do të jenë specialistët ata që do t’í bëjnë në një kohë të ardhme. Unë vetëm artikulova ato gjëra, që mendoj për Moikomin duke riparë vazhdimisht në bibliotekën time librat e tij të rilexuara dhe të nënvizuar apo të mbushura me vizatime në pjesët e bardha, pa shkronja…

Dikush, pasi lexoi këtë shkrim timin, më tha:-Vërtet s’e keni vënë re që Moikomi ka ndërruar mendim, nryshe mendonte dje e krejt ndryshe mendon sot?

Abraham Linkolni se «nuk vlen ai njeri që, sot, nuk është më i mençur se dje»

Njeriu i mirë, Petrika TOLE

October 14, 2016 by dgreca

KUJTESE:Në muajin qershor të këtij viti, futbolli korcar dhe komuniteti shqiptaro-amerikan korcar, në Amerikë, do të tronditej, nga ikja e parakohëshme e djalit guximtar dhe trimit korcar, Petrika Tole, një prej futbollistëve me emër, mbrojtësit me fanellën nr 8 i klubit të Futbollit “Skëndërbeu” i Korcës, dhe anëtar i ekipit kombëtar Shpresa, në vitet ’70-të, Petrika Tole/

Nga Raimonda MOISIU/

Sikush nga ne, afër dhe larg, dëshiron të sjellë në kujtesë dhe të promovojë vlera qytetare, që në etapa dhe forma të ndryshme, në ecjen e njerëzve me kohën e për kohën, nëpërmjet kontributit të tyre modest dhe historik, kanë komunikuar dhe vazhdojnë të komunikojnë, mesazhe modeste e komplekse, dialogimin e së kaluarës, qartësinë e së tashmës dhe udhën e së ardhmes, ndjenja të shpallura këto, për të kuptuar festën e jetës, krenarisë, dhe përjetësisë. Vlera që sigurojnë identitetin e qytetarisë dhe inteligjencës korçare, sfidës, për të kuptuar dritën që ata lanë pas, duke bërë të njohur emrin dhe kontributin e vlerave kombëtare dhe historike të jetës social -kulturore, tema dhe jetë interesante, vlera e personalitete që duhet të respektohen e nderohen në cdo kohë dhe të marrin vendin e merituar në histori, art e kulturë. Sikundër dihet nostalgjia, respekti e nderimi na bën mirë për të kaluarën, dhe për t’i lënë trashëgim brezave të ardhshëm dhe kujtesës së kombit. Të mos harrojmë se Korca e kulturës e qytetërimt ka pasur njerës që nga filantropistë dhe artistë, sportistë dhe shkrimtarë, intelektualë e qytetarë të devotshëm, që kanë shkrirë, vrullin, pasurinë, shpirtin talentin dëshurinë për vendlindje, komb e dinjitet, dhe ia kanë dalë: Shkruan historinë! Kësaj here në vëmendje do të dëshiroja të rikthehem te një ndër vlerat sportive të qytetit të Korcës, futbollit korcar, dhe pikërisht, e një prej ikonave të futbollit korcar, Petrika Tole.

Në muajin qershor të këtij viti, futbolli korcar dhe komuniteti shqiptaro-amerikan korcar, në Amerikë, do të tronditej, nga ikja e parakohëshme e djalit guximtar dhe trimit korcar, Petrika Tole, një prej futbollistëve me emër, mbrojtësit me fanellën nr 8 i klubit të Futbollit “Skëndërbeu” i Korcës, dhe anëtar i ekipit kombëtar Shpresa, në vitet ’70-të, Petrika Tole. Për t’u njohur me figurën dhe profilin njerëzor, sportiv, qytetar dhe intelektual të Toles, falë talentit dhe fizikut të tij prej atleti, energjik, pasionant i futbollit, adhurues i futbollit, falë inteligjencës dhe këmbëve të forta në fushën e lojës, Tole, sikundër e thërrësin korcarët, fitoi shumë shpejt zemrat e publikut futboll-dashës korcar dhe atij shqiptar në tërësi. Lajmi i trishtë se një nga ikonat e futbollit korcar, një mbrojtës i mirë dhe luftarak, i pakalueshmi dhe njeriun që adhuruan në futboll, Petrika Tole u nda nga jeta, u prit me dhimbje e dëshpërim të thellë nga familja, bashkëshortja e fëmijët, nga publiku sportdashës korcar dhe shqiptar, vecmas nga ata që kanë patur fatin ta njohin, ta kenë mik dhe koleg, shprehnin ngushëllimet dhe dhimbjen e tyre në rrjetin social e shtypin shqiptar. Në një bisedë ngushëlluese telefonike që pata me bashkëshorten e Toles, znj. Valentina Cini Tole, kërshërisë sime për të ditur më shumë rreth ish -futbollistit korcar, mbrojtësit me nr 8, znj. Tole, e respektoi dhe ndjehu një moment homazhi malli, mungese, dhimbje, dashurie dhe admirimi, për njeriun që e pati pjesë të jetës së saj për 30 vjet, duke e vlerësuar edhe si një tribun promovues dhe përcjelljen e vlerave njerëzore, sportive dhe qytetare.

Origjina, familja dhe talenti i një sportisti me emër

Babai i Petrika Toles, ka qenë boksier me kampionin e amerikës Latine, Rafael Dishnica-Gërnjoti, dhe Pandi Shano, Ali Kastrati, Thanas Qafzezi, etj. Ndërsa xhaxhai i tij, Stavri Tole ka qenë futbollist, por për Petrikën, mund të them, se ai e kishte edhe dhunti, i lindur për të luajtur futboll. Petrika kur ishte vetëm nëntë vjet aktivizohet në ekipin e fëmijëve me trainierin e mirënjohur korcar, i ndarë edhe ai para disa muajve nga jeta, Trajan Veriga. Më vonëkaloi në ekipet e tjera me tranierët: Kosta Koco dhe Petro Mile, -nis të tregojë, Valentina.

Peti, -sikundër e thërrisnim në familje,- ishte njeri me një zemër të madhe dhe me vullnet të celiktë. Ai kishte sedër, bënte të pamundurën të arrinte cdo qëllim që i vinte vetes. Në vitet ‘71-‘72, ai ka luajtur me të rinjtë dhe ka dalë golashënuesi më i mirë me 36 gola. Ka luajtur me Shpresat për kampionatin ballkanik, në Rjekë, Selanik, dhe Shkup. Si viti më i mirë i tij kanë qenë, vitet ‘76-‘77-ë, kur ekipi i futbollit “Skënderbeu” zuri vend të dytë. Më duhet të përmend një moment emocional, që e sjell gjithmonë në kujtesë: Në atë kohë unë i ndiqja ndeshjet e Klubit të Futbollit “Skënderbeu”, të Korcës, si një adhuruese e futbollit dhe skuadrës së qytetit tonë, pa e ditur se në të ardhmen, njëri prej tyre e pikërisht Tole, më vonë do ishte bashkëshorti im. Një nga ndeshjet më të bukura të tij, ka qenë me skuadrën e “17 Nëntori”, në Korcë , Petrika shënoi në atë ndeshje, dhe gjithë stadium në korr thërriste emrin e tij, gjatë gjithë kohës; Tole, Tole! Me golin e shënuar nga Tole, ekipi i “Skënderbeu”-t, fitoi ndeshjen. Momenti më i vështirë në karrierën sportive të futbollit, për Tolen, ka qenë përsëri me ekipin e futbollit të “17 Nëntori”-t, por kësaj rradhe në Tiranë.

Petrika në fillim të ndeshjes u godit në kokë, ra në koma dhe u rikuperua pas 21-ë ditë, ndeshje të cilën e kam parë në TV-n.Një moment i vështirë dhe i dhimbshëm për të gjithë ne si familje, por edhe për sportdashësit korcarë. Këtu dua të shtoj edhe dicka tjetër; Petrika luante fort, por nuk godiste, nuk i dëmtonte të tjerët.

Në vitin 1997-ë, emigruam në SHBA-s, nëpërmjet llotarisë amerikane dhe u vendosëm në Cikago, shtetin e Illionis. Sigurisht largimi nga vendlindja, Korca, që Peti e donte aq shumë dhe ndarja me futbollin korcar, ishin brengat e tij, i cili do t’i vuante deri në fund të jetës së tij. Si gjithë emigrantët edhe në hasëm vështirësitë, por shpirti i lirë dhe optimist i Petit, na inkurajonte për t’i kaluar lehtë ato. Ai nuk dinte të fliste anglisht, po ashtu edhe ne, por me guxim, mëndje të shëndoshë e krahëtë fortë, ai mori patenten CDL-truck-driver-(shofer kamioni), për të drejtuar makinat e mëdha,pra në transportin amerikan. Pra, ai ish -futbollisti, me këmbët e forta në fushën e lojës, tanimë, i binte Amerikës kryq e tërthor, me po ato këmbë të forta duke ngarë kamionin e tonazhit të rëndë, ditën e natën,për një javë rresht. Amerika është toka e mundësisë dhe Peti hapi kompaninë e tij, në kontratë me FEDEX, duke punësuar dhjetëshoferë të tonazhit të rëndë, shumica prej tyre, amerikanë. Petrika punoi shumë fort, fitoi respektin e të gjithëve, por edhe ne na e bëri jetën të bukur e të lehtë në Amerikë.

Petrika e pëlqente futbollin,ishte pasionant dhe adhurues i futbollit. Ai ndiqtepothuajse cdo ndeshje të ekipit korcar “Skënderbeu” dhe të kombëtares shqiptare, edhe këtu në Amerikë. Kënaqej me fitoret e ekipit të “Skënderbeu”-t, skuadrës së tij të zemrës që e donte aq shumë, ku u rrit u formua si një futbollist i mirënjohur dhe i dha aq shumë nga shpirti forca e talentit dhe inteligjencës së tij, në fushën e lojës. Emisionet sportive ishin të preferuarat e tij të djelave. Nga skuadrat e huaja pëlqente Gjermaninë. Bashkëshorti im, dhe ai ish-futbollisti i mirënjohur korcar, ishte një shpirt dhe njeri i lirë. Petrika gëzohej për cdo arritje të shqiptarëve këtu në SHBA. Kishte edhe shpirtin e bamirësit, ndihmonte me gjithë shpirt këdo që i kërkonte ndihmë. Petrika, si cdokush nga ne e donte jetën. Kishte shumë plane për të ardhmen, por sëmundja e papritur dhe ikja e parakohëshme, bëri që këto projekte të mbeten në mes. Kishte shumë mall për Korcën, miqtë e tij të shumtë, stadiumin e vendlindjes, i mungonin sportdashësit korcarë, brohoritjet e tyre në korr, dhe një nga dëshirat e herëshme të tij, ishte të kthehej në Korcë. Momentet e fundit të jetës, na la amanet të prehej në vendlindje, dëshirë që ne familja e tij, unë e djemtë me dhimbje e dashuri ia plotësuam. Petrika Tole,një nga ikonat e futbollit korcar prehet tashmë në varrezat e qytetit të tij të shtrënjtë, Korcës. Na mungon shumë, vecmas djemëve të tij, akoma më shumë. Ai ishte shoku, miku, mentori, heroi dhe shëmbulli i sakrificës, punëtorit të palodhur, që me mund e djersë, bëri edhe amerikanët të punojnë për të. Ai ishte simboli i bashkëshortit shëmbullor dhe babait të përkushtuar e të dashur. Djemtë e adhurojnë shumë personalitetin e Atit të tyre dhe e mbajnë atë udhërrëfyes në jetën e tyre, -përfundon rrëfimi e saj, znj. Tole.

Postcriptum

Në dt.13 shtator 2016, në ambientet e bibliotekës “Thimi Mitko”, të qytetit të Korcës, u mbajt Eventi përkujtimor , Rikthim ndër vlera, – In Memoria -të dy ish-futbollistëve të ekipit “Skënderbeu” i Korcës, i dy ikonave të futbollit korcar, ndare nga jeta këtë vit, -Maksim Tuxhari, i vlerësuar si Balerini i Futbollit Korcar, dhe Petrika Tole,- mbrojtësin e mirë të kohës, futbollistin e përkryer, trimin e guximtarin, Tolen e “Skënderbeut”, dhe futbollit Shqiptar, du futbollistë me simbolikën e përbashkët -fanellën me nr 8! Një aktivitet i këndshëm dhe një përkujtim i mrekullueshëm i ideuarnga publicistja dhe shkrimtarja korcare me banim në Amerikë, Raimonda Moisiu dhe mbështetur plot qytetari e profesionalizëm, nga legjendat e futbollit korcar e shqiptar, ikonat;, Teodor Vaso dhe Aleko Pilika, për njohjen e vlerave dhe kontributit të tyre cilësor të këtyre figurave të futbollit korcar. Më duhet të theksoj edhe mbështetjen morale e financiare, të familjeve Tuxhari dhe Tole. Për t’u njohur me figurën e tyre miq shokë kolegësi ikonat e futbollit korcar ndër vite, Dhimitraq Dembo, Aleko Pilika, Neim Tuxhari, Vasillaq Thimo, Xhambazi, Stratobërdha, aktori i mirënjohur korcar Guri Koco, etj, dhe të afërm sollën kujtime, mbresa dhe momente të paharruara e mbresëlënëse për profilin e tyre njerëzor, sportiv qytetar dhe intelektual.

I përjetshëm kujtimi dhe kontributi i tyre sportiv.

Në këtë 85 vjetor të Dritëroit

October 13, 2016 by dgreca

Tre kujtime nga Shefqet Kërcelli/

U gëzova pa masë që këtë 85 vjetor të shkrimëtarit dhe poetit të madh Dritëro Agolli, e përcollën të gjitha mediat shqiptare me tregime e fragmente nga jeta e këtij njeriu të madh.Natyrisht me jetën dhe veprën e Tij, Dritëroi i takon gjithë kombit shqiptar, ndërsa për ne si Devollinj, personaliteti i tij, përfaqson dicka të vecantë, pasi ishte pika jonë e referimit të dijes, inteligjences, suksesit ne jete, udhërëfyesi jonë për të ardhmen, një idealist i pandregjshëm për familjen, vendin, shoqërinë dhe rininë e Shqipërisë.E kam takuar shpesh herë në vite Dritëroin, jam mrekulluar nga personaliteti i tij i thjeshtë, mbi të gjitha nga familja e tij.Sa herë zonja fisnike Shkodrane, Sadije më ka shërbyer me raki e kafe, mua devolliun e vogël. Po djali i tij Tani, me kafen e tij në zemër të Tiranës, njëkavalier i pandreqshëm?! Madje unë para se të vizitoja SHBA këtë vit, kam realizuar intervistën më të zgjeruar me Dritëroin, sidoqë ishte sëmurë, Ai më tregoi mjaft rrëfenja të patreguara më parë, të cilën do e përcjellim në faqet e gazetës “Dielli”. Kujtimet më Dritëroin dhe familjen e tij janë të shumta, por sot në këtë 85 vjetor dua të përcjell rrëfimet e panumurta të detarëve shqiptarë, të cilët Dritëroi i kishte miqtë e tij më të mirë.Duke u marrë më historinë e detarëve shqiptarë, jam kujdesur dhe për krijimet e Dritëroit për detarët. Ato janë të shumta, kudo, nëportet, molet, plazhet dhe vendet bregdetare të Shqipërisë. Mos me u zgjat, sot për kënaqësi të lexuesve, po sjellim një nga poezitë e tij të shumta, të cilë e ka shkruar nëShëngjin në vitin 1961, në bordin e anijes “Bajram Curri”, në prani të ekuipazhit të saj, me kapiten Elmaz Goxhaj dhe zonjën e Heroit Bajram Curri dhe djalit të tij:

Varka në det

Një varkë ishte shpuar dhe po mbytej,

Me njerzit fortuna po përfytej,

U hodhën me rrëmbim të gjithë c’qenë

Me kova, me kazanë e me legenë.

T’ia hiqnin ujin varkës, të shpëtonin

Dhe përsëri drejt bregut të lundronin.

Vec njëri rrinte heshtur në kuvertë,

Indiferent, skeptic, kurnac i mefshtë.

-Ti c’bën, i thanë,-pse s’lëviz një thërime?

-C’mëduhet , i tha, -kjo sëështë barka ime!?

S’mendonte fare ky qyqar i shkretë

Se tok me varkën mbytej edhe vetë…

Kjo poeziështë botuar tek vëllimi i parë i “Antologjisë së Detarisë Shiptare”, faqe 417. Natyrisht Dritëroi ka botuar mjaft poezi me këtë tematikë, madje për hatër të kësaj krijimtarie e miqësie me detarët, mjaft marinarë të vjetër durrsakëduan ta takojnë Dritëroin, një dëshirë e cila do ju plotësohet së afërmi.

Ndërkohë në këtë shkrim po përcjell dhe njëmoment të dytë të Driëtorit,

“Kur ngritëm dolli dhe për bagëtinë”

Nëse e pyesnin Dritëro Agollin para disa vitesh, se çfarë është pija, përgjigja është befasuese: Një mjet komunikimi. Dhe me të vërtetë.Historia e jetës së këtij kolosi të mendimit dhe letrave shqipe ka qenë e tillë.Që pija ka pasur rolin e saj në të gjitha rrethanat. Dhe ia nis që kur njohu Sadije, ai përpara kishte një gotë konjak “Skënderbeu”, për të cilin Sadija tregonte se sa e pa me sy e rrëkëlleu me eks.

Dhe kur vajza e druajtur e pyeti si kishte mundësi që e piu menjëherë, ai i tha se nuk e kishte problem. Por në fakt kjo ishte hera e parë që pija për Dritëroin përbëri një problem. Ai më parë nuk vinte në gojë pije, as kur studioi në Rusinë e ftohtë të vodkës, as kur nisi punë si gazetar.Dashuria me lëngjet e alkoolit nisi pas të 30-tave.Ashtu me konjak dhe raki, sidomos kjo e fundit.Një pije për të cilën Dritëroi ka thurur edhe poezi.Por asnjëherë nuk ka shkruar pasi kishte pirë. Pija më turbullon mendjen dhe nuk jam i kthjellët, thotë Dritëroi. Madje ai shton se kur ka shkruar ndonjë poezi në të tilla rrethana, ai e ka grisur.

Por mjeshtri i letrave nuk rri pa treguar histori nga më interesantet. Sidomos ajo në fshatin Pleçisht të Korçës, kur një natë dimri dollitë i linin vendin njëra-tjetrës dhe rakia derdhej lumë.

Por pasi pinë dollitë për udhëheqjen, partinë, njerëzit e shtëpisë për secilin të pranishëm, komshinjtë dhe tërë fshatin, nuk dinin më se për këtë të ngrinin dolli. Për të pirë pijen deri në fund erdhi propozimi: Të ngrihej dolli për njerëzit e fshatit. Dhe ashtu u bë. Nisën dollitë për bagëtitë kokë më kokë, derisa arritën në dollinë 101.Aty u kthyen dolli për lopën, gomarin, etj.Kjo ka qenë një momentet dhe dollitë më të bukura.

Por Dritëro Agolli ka edhe tjetër në raport me pijen.

Ai është i pari shqiptar që hoqi nga fjalori fjalën “pijanec” dhe e ndërroi në “pijetar”.Një fjalë që kishte një tjetër kuptim, pa diskutim më e dashur dhe krejt ndryshe nga fjala që artikulohej me parë që kishte një konotacion negativ.

Po tani?E ka lënë përfundimisht. Pi nga një gjysmë gote verë në drekë ose në darkë. Për Dritëronë, vera është për pleqërinë, e butë, e ëmbël. Ah, kur ishte i ri çfarë i bënte rakisë!…

JAM SOKRATI PLAK
Jam plak gazmor që dehem nga rakia,
Ku rrugës më ngacmon një pijetore,
Pastaj me zor shtyj këmbët tek shtëpia
Në çaste vape, shiu apo dëbore.
Dy sytë e mi, të dy si xixëllonja,
Largojnë njeri-tjetrin, qajnë e feksin
Dhe dy pastruese rrugës si dy zonja,
Më duket se plot nderim më presin.
Jam plak çapkën, i çmendur nga rakia,
I çmendur jam, por jam shumë i gëzuar.
Dhe si Sokratin plak më shan Sadija,
Sadija ime, grua e bekuar…

Në këtë 85 vjetor të gjithë dashamirësit e tij pijnë një gotë raki, duke e uruar Dritëroin: U bëfsh 100! Një plak me mjekër të bardhë sic ikauruar e ka shkruar për gjithë të tjerët !

Në fakt dua ti përcjell dhe dicka lexuesve të shumtë, ky shkrimëtar dhe pijetar fisnik, nuk i ka bërë keq akujt në detyrat që ka kryer, nuk ja lejonte prejardhja e familjes dhe karakteri i Tij, ta gjejnë nga të tjerët, thoshte! Ndërsa sa për disident, shqipëtarët në cdo cep të globit, së afërmi do kenë në anglisht “Shkëqimi dhe rënia e Shokut Zylo”.

Natyrisht krijimtaria e Dritëroit në të gjitha tematikat, zhanret dhe gjinitë e ndryshme letrare është një pasuri e kombit Shqiptar, por janë të shumtë dhe ata që veprat e tyre ja kanë dedikuar këtij korifeu të letrave shqipe. Një nga këtëështë dhe vëllai im Aliu, tashmë Rektor i Universitetit “Fan Noli” Korcë, i cili botimin e tij të fundit, “Fjalori Leksiko-Frazeologjik i Devollit” , ja ka përkushtuar të madhit Dritëro, me këtë nënshkrim:-Këtë fjalor për leksikun dhe frazeologjinë e Devollit, ja kushtoj Dritëro Agollit, në shenjë mirënjohje dhe nderimi të pamatë për jetën dhe veprën e tij, që e ka lartësuar dhe përndritur të folmen e devollinjve me aq dashuri e mjeshtëri, cka Ai e ka shprehur në vargjet e madhërishme “Me të tjera gjuhë e mund të flas/ Por kur shpirti dhemb, vec shqip bërtas”.

SHPËRBLIM I MERITUAR

October 13, 2016 by dgreca

Nga Gjekë Gjonaj/

2-franku Puna e suksesshme e gazetarit, analistit dhe publicistit të njohur shqiptaro-amerikan, Frank Shkrelit, nga fsahti Amull i Komunës së Ulqinit, më ka ngjallur një respekt të jashtëzakoshëm shumë më heret se sa fillova lundrimet e mia të para në ujërat e gazetarisë. Dhe nuk më mbetet asgjë më shumë se sa fjala – Respekt! Këtë fjalë jam i bindur se e meriton nga të gjithë kolegët, nga të afërmit, nga miqtë, nga të njohurit dhe nga të panjohurit. Pa dashur t’i thurë lavdërata këtij njeriu të vlerësuar të shkrimit, respektivisht të penës (lapsit), i cili edukimin, pasionin, kohën, mundin me dekada ia kushtoi dhe po ia kushton punës profesionale në fushën e gazetarisë, e them sinqerisht se në detin e madh e të egër të konkurrencës, ka krijuar autoritetin, besueshmërinë, sigurinë dhe jetëgjatësinë e punës, duke u mbështetur e bazuar mbi të gjitha në të vërtetën, kodin e etikës dhe standardin e profesionit që e ushtron me profersionalizëm më së katër dekada. Përmes zotëri Frank Shkrelit njoha: Seksionin shqip të Radios “Zëri i Amerikës”, vlerat më të çmuara të njeriut publik dhe atij të thjeshtë.

Gjatë jetës dhe karrierës sime kam patur fatin e mirë që Frank Shkrelin ta takoj vetëm një herë dhe atë spontanisht në kremtimin e 15- vjetorit të themelimit të Fondit Humanitar” Malësia” në Nju-Jork. Edhe pse ky ishte një takim vëllazëror shumë i shkurtër në prani të miqve të tij me të cilët shoqërohej atë mbrëmje më la përshtypjen e një njeriu modest, serioz, të thjeshtë, të matur, të aftë e mjaft njerëzor.

Emrin e kolegut të nderuar Frank Shkrelit e kam të njohur qysh se ka qenë gazetar dhe redaktor në Zërin e Amerikës, seksioni shqip nga viti 1974 -1984. Por edhe më vonë gjatë viteve 1984- 1985 kur zotëri Shkreli, po tek kjo medie e fuqishme botërore ka qenë shef i seksionit shqip. Me interesim e kënaqësi herë pas here, e kam ndjekur nga larg punën e tij edhe në periudhën 1985-1990, kur ka shërbyer si këshilltar i lartë programacioni për Divizionin Evriopian të Zërit të Amerikës, pastaj nga vitet 1990-1994, kur ka qenë zëvendësdrejtor i Euroazisë në Zërin e Amerikës, për të vijuar më pas në vitet 1994 – 2003, kur ka qenë drejtor i Divizionit Europian i Zërit të Amerikës , deri në ditët e sotme , kur është ndër gazetarët më aktiv shqiptarë në shtypin e kohës. Analizat e tij lexohen dhe vlerësohen shumë nga lexuesit dhe ekspertët e çështjes kombëtare për faktin se mendoj se është një vëzhgues dhe një analist i regjur mirë dhe shumë i vëmendshëm i zhvillimeve politike dhe çështjeve shqiptare dhe ballkanike . Një arsye për lexueshmërinë e madhe të shkrimeve që Shkreli publikon mund të jetë edhe fakti se ai bazohet në informata të verifikueshme, të mbledhura nga burime të pavarura dhe të besueshme të mediave amerikane, të cilat u përmbahen standardeve më të larta të gazetarisë në botë.

Gjatë kryerjes së detyrave të larta në Zërin e Amerikës të besuara nga shteti amerikan, zotëri Shkreli u rreshtua në mesin e emrave më të shquar të fjalës së lirë dhe lirisë së shtypit nga radhët e komunitetit shqiptar në botë. Dhe jo vetëm kaq por falë veprimtarisë së tij të palodhur atdhetare për çështjen kombëtare, kontributit të tij të çmuar në fushën e të drejtave të njeriut si dhe forcimit të lidhjeve miqësore shqiptaro –amerikane, u bë një shembull i lartë për t’u ndjekur.

Zotëri Frank Shkreli, edhe pse në pension, ai ka shërbyer si drejtor i Këshillit Kombëtar Shqiptaro-Amerikan, një organizatë jo-qeveritare që punon për mbrojtjen e interesave të shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara të Amerikës si dhe për promovimin e paqes dhe zhvillimit ekonomik në trojet shqiptare në Ballkan, e vetmja organizatë shqiptare lobiste me prezencë në Uashington DC.

Për këto vlera, merita e arritje të tjera të pakontestueshme profesionale e morale, Presidenti i Republikës së Shqipërisë Bujar Nishani e dekoroi para pak ditësh me plotë të drejtë, Frank Shkrelin me titullin “Kalorës i Urdhërit të Skënderbeut”, me motivacionin: “Në vlerësim të veprimtarisë së shquar atdhetare dhe kontributit të vyer shumëvjeçar si gazetar, publicist e redaktor i Seksionit Shqip dhe drejtues i palodhur i Divizionit Euro-Aziatik të “Zërit të Amerikës”, duke përhapur, mbrojtur me paanshmëri dhe lartësuar vlerat e parimet e shenjta të lirisë dhe demokracisë”.

Ky nderim i lartë nga kreu i shtetit shqiptar e nderon në radhë të parë vetë laureatin, por edhe të gjithë komunitetin të cilit ai i takon. Andaj, ne shqiptarët me të drejtë duhet të mburremi dhe të krenohemi me personalitete të këtilla, të cilët gjithë jetën e tyre punojnë në heshtje, pa bujë, me përvujtëri, duke mos pretenduar për vlerësime e shpërblime për merita të veçanta si ky.

Gjekë Gjonaj

DHURATA MË E BUKUR E LULES SIME MË TË DASHUR”

October 13, 2016 by dgreca

NGA RAIMONDA MOISIU/
Dielli e mimozat kurrë nuk kishin ndricuar më bukur se atë ditë…… (Meditim -Esse) Nga Raimonda Moisiu
Sa i kam dashur mimozat! Tërë jetën time i kam dashur marrëzisht këto lule që i quajnë budallaqe. Budallaqe, sic është dashuria – budallaqe. Dashuria ngjan shumë – shumë me mimozat. Mimoza, hmmm, ja, lulja ime më e dashur, sapo del pak diell, veshë fustanin e verdhë të vajzërisë dhe del në bulevardin e pemëve, të cilat ngurrojnë të nxjerin gjethe dhe lule.
Edhe dashuria nuk do të dijë as për ofiqe, as për para, as për rracë, as për shtresë shoqërore, por vetëm për ca rrahje zemrë; sikurse mimoza ca rreze diellore.
A nuk u ngjajmë pra ne mimozave, kur biem në dashuri?
A nuk është aq e brishtë dashuria, sikurse brishtësia e mimozave?
O, sa herë jam dehur prej këtyre budallackave të bukura!
Furgoni i Korcës më zbriti atë ditë para kinema “Partizanit “dikur.Nuk e kisha ndjerë rrugën aspak.Në Pogradec, u ndala për pak. Nuk largohesha dot nga liqeni i kthejllët si syri i trishtuar i një djali të rënë në dashuri me mimozat.
Pranë meje ishte një mimozë. Kish celur e tëra , sikur ishte mbuluar me florinj. M’u dhimbsen shumë. Mua, sa herë që shkoj në atdhe, kam një dhimbje të patreguar për të gjithë. Një herë kam hequr byzylykun tim të florinjtë dhe ia kam vënë në dorë një vajzë jetime me flokë të verdhë si prej lulelimozash.
Ndjeva…dhe ktheva kokën. Një miku im po i afrohej ato caste vetmisë sime ; më thërriti me emër. Më bënë përshtypje shumë sytë e tij ndërsa nxori si një madem të shtrenjtë dicka nga canta. Ishte një roman që fliste për një vrasje. Oh, mua më dhurojnë një roman që flet për vrasje dhe, për më tepër,në ditën e dashurisë?
U ndava me autorin pogradecar Bardhyl Berberi; e dija se, kushedi se kur do të shiheshim sërish. Por, nga mënyra se si buzëqeshte ai me vete, ndërsa më shkruante dicka si kujtim, e kuptova mirë se po më dhuronte një cikëz nga zëmra e tij dhe nga ajo mimozë që ishte pranë . Nga ajo mimozë që rrinte mbi mua, si një tufë e bukur që dashuria i dhuronte liqenit të Pogradecit. Atij që, sikurse edhe kjo mimozë mbi mua, kushedi se sa psherëtima dashurie do të kenë dëgjuar dhe ruajtur fshehur.
Tërë rrugës lexova romanin, që po më tërhiqte shumë – “Vrasje në Shën Valentin”.
Lexoja romanin e fundit të mikut tim, dhe më dukej se, qark mikrobuzit që rendëte me furi, nuk ishin gryka malesh dhe peme gjysëm të cveshura, por liqen, ujra dhe mimoza…
Dhe…arritëm në Tiranë.
Ngado – mimoza.
Tirana kish hapur krahët e mimozave për të më pritur mua, dashnoren e përjetëshme të atyre, të harlisur si ato .
Sa herë shoh mimozat më sjell nostalgjinë e dashurisë së parë.Në një pemë të madhe e të madhërishme, mbushur plot me mimoza,nën rrezet e verdha dhe aromën e tyre, kam provuar puthjen e parë. Një tufë mimoza kisha për jastëk, kur provova misterin e dashurisë; kur shijova castet e të qënit princeshë.
Qëndra e Tiranës gumëzhinte nga njerëzit e shumtë që lëviznin, borijet e makinave, motorët uturitës të autobuzëve, frenat e tyre, edhe hingëllimën e ndonjë kali, që tërhiqte karrocën, packa se ishte qëndër qyteti.Nuk kisha më shumë se një javë që kisha ardhur në atdhe, dhe po endesha në bulevardet e kryeqytetit tim, për të shijuar gjithcka që shikoja e më rrethonte, atë të dashurën, të shtrenjtën, -Aromën e Mëmëdheut.
Mundohesha të hetoja gjithshka, se cfarë kish ndryshuar në një vit.
-Një tufë mimoza, teta, a dëshironi,-dëgjova një zë të butë fëminor nga pas kurrizit. Ktheva kokën e para meje qëndronte një djalë, jo më shumë se 12 vjec. Kishte dy tufa të bukura me mimoza në duar. Donte t’i shiste.
Zilja e celularit më shkëputi një moment…
-Sa e ke një tufë mimoza, shpirti i tetës?
E pyes kot dhe i jap kartmonedhën më të madhe shqiptare që kam me vete.
– Po nuk kam kusur, moj teta.
– Nuk ka gjë, moj zemër.
Po më shihte me sy të habitur që u gëzuan shumë menjëherë.
– Mbaje kusurin dhe bli cokollata dhe një libër a dy.
E puth në faqe djalin nga atdheu im dhe ai i fshin faqet që ia kam bërë me të kuq me mëngën e dorës.
– Po pse nuk ke shkuar në shkollë sot?
– Po , po teta, po sot e bëmë pushim, festuam “Neëborn Kosova,”-një vjetorin e Pavarësisë.
– Uuu, sa mirë…Sa miiirëëëë….Dale, ti më dhurove mimoza dhe unë do të të dhuroj një libër për Kosovën.
Kujtohem se në cantë kam edhe dy tre kopje nga vëllimi i mikut tim shqiptaro-amerikan,poeti Mëhill Velaj – “Lule që rritemi në gurë” – dhe e nxjerr. Kujtoj Mëhillin zemërbardhë këta caste si dhe “zilinë” e tij të trishtuar, kur i thashë se do të shkoj në atdhe, në Tiranë. E kam mik të vjetër Mëhillin dhe e di se do të kishte lënë gjysmën e jetës , sikur të provonte këto caste kaq të bukura në atdhe, sikurse unë … – me këto mimoza të bukura në duar, nën këtë qiell të pastër si sy, nën këtë diell të ngrohtë dhe më këtë bukurosh të vogël nga atdheu si dhe…oh…Heroin tonë Komëbtar në krye të sheshit që mban emrin e tij…
– Po unë nuk ta dhurova tufën e mimozave, moj teta, por ta shita…. E di…nesër…Nesër do të mbledh mimoza prapë…ateherë është dhuratë…Sa e mirë që qënke, moj teta!
– Mirë, mirë…Nesër teta nuk është këtu…ja të të lexoj një poezi nga ky libri për Kosovën.
Dhe nis e i lexoj në syprinën e pasme të librit të Mëhillit duke përfytyruar se sa do të gëzohej ai , kur të merrte vesh se librin e tij ia kisha dhuruar një fëmije që kish festuar në mes të Tiranës ditën Pavarësisë të Kosovës së tij:
Oh,jetoj unë i mjeri, mes ujrash Atlantikut,
fshehur derdh lot më njelmët se ujrat e Adritatikut.
Përjashta lozin, qeshin, më pret gruaja, fëmijë,
c’bëhet te shpirti i babit, asnjeri, s’mund ta dijë!
Askush nuk mund ta dijë, pse zgjohem natën unë,
sirenat e atdheut më thërresin në gjumë!
Moj Kosovë, në u kthefsha te ty dhe njëherë,
a do më njohë njeri, sikur Ago Ymerin?
Ago Ymer Ulqini kish në llërë dhëmbë nga një kalë,
unë i mjeri s’kam tjetër, vec këta lotë të valë….
Celulari sërish.
Bukuroshi i vogël i mimozave vazhdoi te lexonte dhe unë…
“Erdha Kozata!”
Po vinte, ja, atje, te,kafja e intelektualëve e thërresin,kafe “Europa”, Kozeta Zavalani, Gruaja e Botës për vitin 2007, mikesha ime e vjetër e motra korcare.
Më duhej të nxitoja.
Ja, pak metro më tej është “Europa”
Ja ku po qeshnin një gup poetësh të Tiranës, që të gjithë të njohur dhe aq të këndëshëm në vargjet e tyre.
Mua më magjeps gjithcka sa herë që vij në atdhe. Edhe poezitë e këtyre poetëve; edhe vetë ata. Ata që, ja po qeshin me të madhe dhe janë në krah të një mimoze e të një manjole.
Janë Xhevahir Spahiu , Faslli Haliti dhe Riza Lahi.
– Oh, kush na qënka, Raimonda,-shpërtheu, Xhevahiri
Që të tre poetët gëzohen për praninë time me mënyrat e tyre. Xhevahir Spahiu me këtë klithëm gjithë hare, Faslli Haliti me sytë e qeshur dhe përpirës, Riza Lahi me buzëqeshjen e mrekullueshme melankolike.
Pastaj të qeshura sërish. Kalimtarët vështrojnë nga ne ; nga hareja jonë zëlartë..
Ja po vjen dhe Kozeta e veshur bukur, ylli I dikurëshem televizionit shqiptar…
– Ju të dyja me siguri që jeni korcare….A nuk kanë dicka nga blirët e Korcës sytë e këtyre korcarkave, more Faslli?
Xhevahir Spahiu e di përgjigjen që më parë të pasionantit të përjetëshëm, Faslli Haliti, që na vështron në thellësirat e syve Kozetën e bukur dhe mua.
Riza Lahi shikon me dhëmbshuri nga rudhat në fytyrën ekspresive të Xhevahirit pa e hedhur fare vështrimin e tij melankolik mbi sytë tanë, nga janë ngulur rrezet e syve plot adhurim, të dy poetëve të tjerë.
Më pas hymë në brëndësi të kafe “Europa”, e të tjerë miq e kolegë erdhën, poetja rebele e dashurisë ,e talentuara, gazetarja Fatime Kulli, gazetari,Afrim Himaj, analisti,studiuesi dhe një nga ish-liderët kryesorë të UCK-së, Kolonel Dilaver Goxhaj, botuesi Mehmet Gëzhilli,etj. Ishte ngrohtë dhe bashkuam tavolinat jashtë kafenesë. Të përfshirë në biseda të ndryshme me filxhanët me salep, përpara, tufa e mimozave mbi tavolinë, i dhurova miqve të mij librin e sapo botuar, romanin “Pafajsia e Evës”, dhe librin me poezi “Lule që rritemi në gurë”, të poetit dhe kolegut tim nga Kosova , Mëhill Velaj, të shoqëruar me autografe sipas porosisë nga vetë autori. Xhevahiri e shfletoi për një moment vëllimin me poezi të Mëhillit, duke bërë një vlerësim maksimal për kopërtinën e librin në përgjithësi, lexoi këto vargje:

OTRANTOS…KANALIT TË VDEKJES
Me dritëzën e hënës, me qerpikë të lagur ,
me ëndërra parajse e shumë shpresa në gji,
vërsulen si shtriganë të detit skafet natën,
skafistë…dallgë…det… frikë e lemeri.
“Mbahuni fort do arrijmë gjallë, të gjithë,
gjer në Brindizi fryj moj erë e mallkuar!”,
ulërijnë skafistët …Nuk qajnë dot me zë,
nëna me fëmijë, cifte të fejuar.
Nuk është peshkaqen , as janë dallgët e egra
si të ishte duke ardhur vetë vdekja me flotilje
po vjen një anije si fantazma e Eva Braunit*,
anije që vret njerëz me një emër vajze – Sibilia.
O përbindësh, më të zi se peshkaqenët e detit,
përse s’ia ndërruat emrin më parë anijes suaj,
të qe mes jush Sibilia, pasha shpirtin e nënës,
me viktimat e Otrantos do kish dhënë jetën në ujë.
I qetë pret kapiteni ndërsa njerëz përpin deti,
përpiu dhe të fundmen britmë : “Ika nanë”
Sibilia …Sibilia…si ke forcë të kthehesh në breg,
dhe të ankorohesh e qetë në Parajsën italiane…??!!
*Eva Brauni-dashnorja e Hitlerit.
-Ja se cfarë bën magjia e tridhjetegjashtëshkronjave, magjia e gjuhës shqipe, që nuk të bën të gabosh në përcaktimin e fuqisë së ndjenjave poetike, mbi bazën e shkëlqimit të vecantë të shpërthimit të tyre.Një poet duhet ta ketë të vetin këtë shpërthim të jashtëzakonshëm,-sepse poeti që në vargjet që sapo lexova ,dashuron jetën, njerëzit atdheun, bën të vetat vuajtjet e të tjerëve , i derdh në poezi, në vargëzime e gurgullon poetikisht shpirti njerëzor e ndjenja kombëtare e pasuruar me krenari, për historinë, heronjtë , atdheun,Kosovën.Gëzuar një vjetorin e Pavarësisë!- e mbylli patriarku i poezisë, Xhevahir Spahiu komentin rreth librit të Mëhillit.
Heshtje.Të gjithë dëgjonim poetin.
xxx
Po vjen Driteroi,Driteroi me Sadijen- u dëgjua zëri i ëmbël ,i butë i Kozetës .
Drejt nesh po vinte ai i madhi, ai Patriarku i letrave shqipe, Patriarku Devolli! Në krah të mjeshtrit Sadija, e dashura e tij,besnike dhe fisnike tërë jetën. Thinjat që e kishin zbardhur “malin’ krejt, krekoseshin hijshëm në shtatin e dy bashkëshortëve.
U cuam në këmbë.Me zërin e tij baritoni karakteristik, fytyrën e qeshur, cigaren në mes gishtave, i mbajtur nga krahu,nga Sadija e tij, iu afrua tavolinës.
Si zuri vëndin e nderit apo të “dollibashit”, në tavolinë ngrihem dhe e përqafoj fort Driteroin tonë të madh.Iu hodha sytë lulemimozave.Ndrisnin më shumë atë moment.Iu marr erë përsëri.Sa fat më sollët!-iu thashë, e i putha.Sa fat më solle o bohemi i vogël i Tiranës sime me këtë tufë mimozash!Ma bëre ditën më të bukur të jetës!Biseda u ndez më e zjarrtë.Fotot të shumta bëmë së bashku të gjithë sa ishim në tavolinë.Janë kujtime të përjetëshme e të paharruara.
Më pas me Kozeta Zavalanin,”motrën time korcare”-shkuam te shtëpia e Patriarkut devolli.Një shtëpi e bukur, ku mbizotëronte antikiteti, lulet shumëngjyrëshe, pikturat e bukura ,plot kolor të larmishëm e ndjenjë,kombinim i përkryer i modernes në lashtësi me modernen e kohës së sotme.Libra pafund.
Frymëzim pafund!
Një pritje shumë e ngrohtë, miqësore, një bisedë si prindi me bijtë rreth shumë temave të ndryshme. Me gotat e rakisë së rrushit përpara, që Driteroi ynë e pëlqen shumë, trokisnim ato “Gëzuar”,e bisedonim shtruar. Aq shpirtërore u bë biseda sa Sadija u ndje si një mike e hershme me ne sikur njiheshim prej vitesh-vitesh e na tregoi disa intimitete të jetës së saj, me Driteroin.Ato ishin një mesazh i bukur për ne,si nëna,bashkëshorte intelektuale.Pyetjes time se:
– A ka pasur raste të jesh ngritur natën, kur nuk ke gjumë, e frymëzimin e castit ta hedhësh në letër?
– Po ,poezia është si tështima.Kur të vjen nuk e mban dot.Duhet të tështish.Poeti duhet të flerë më laps,letër e gomë poshtë jastëkut.
– Po një poezi mund ta bësh në disa variante?- e pyeta përsëri.
– Po poezia ka delikatesë. Është një konfiguracion i gjërë që mund ta bësh në disa versione.
Biseda vazhdoi, rreth arësimit në Shqipëri e Amerikë, rreth arësimimit të nipërve e mbesave dhe Driteroi yne i madh na tregonte me një dashuri të madhe për nipin e mbesën e tij, ashtu sic dinë dhëmbshur të tregojnë gjyshërit.
I dhurova Mjeshtërit romanin tim të parë “Pafajsia e Evës”, dhe vëllimin me poezi të poetit, Mëhill Velaj.
– Më ke dhuruar një dhuratë shumë të bukur sot në një vjetorin e Pavarësisë së Kosovës, -do të më thoshte Driteroi, ndërsa shikonte librin e Mëhillit.Të lutem uroje poetin e Kosovës tonë të dashur ;Urime dhe Suksese!
Edhe këtu bëmë fotot me ciftin Agolli, në shtëpinë e tyre.
.
Ajo ditë ishte nga më të bukurat e jetës sime.Kisha takuar atë që kisha ëndërr dikur.Më pas me miken time,Kozeta festuam një vjetorin e Pavarësisë së Kosovës, mes bashkëkombasve tanë, dhe me mikeshat e tjera, te sheshi,”Nënë Tereza”.
Delli e mimozat kurrë nuk kishin ndricuar aq bukur si atë ditë….