Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“Si shkohet për të vet vetja”…

by

Shkruan: Ricardo Rubio-Buenos Aires, Argjentinë/*
E njoha Jeton Kelmendin në qytetin e Curtea de Arges, ish kryeqyteti i mbretërisë së Vllahisë, Rumani, në vitin 2014, gjatë aktiviteteve në një festival të poezisë, virtyti më i madh i të cilit ishte për të mbledhur poetë të distancave të ndryshme, të largëta në të vërtetë, nga ato të cilat bashkojnë rregullisht autorët latinë me të cilat jam mësuar.
Kelmendi është dhe ka qenë një luftëtar në spektër të gjerë të fjalës; është një ish luftëtar ballkanas i cili u përball me peripecitë me të cilat politikat e rradhës i mbajnë pezull popujt, duke ua parandaluar lirinë dhesi pasojë e kësaj edhe buzëqeshjen; këtë temë e shtjellon Richard A. Brosio në parathënien e botimit në gjuhën angleze të paraqitur në vahzdim; preferoj, nga ana ime, tani të flas për punën e përkthimit dhe disa nga tiparet dhe karakteristikat e poetit tonë.
Ne e dimë se përkthimin në mes të gjuhëve të largëta, të tilla si gjuha spanjolle dhe ajo shqiptare ofrojnë më shumë vështirësi se ato me të cilat përballemi gjatë përkthimeve të teksteve të gjuhëve romane mes veti, sepse, në një mënyrë, në këto të fundit, substrati i përbashkët i latinishtes vulgare i bashkon
pjesërisht.
Kam vënë re se si anglishttja, me barrierat e saja që synojnë reduktimin e
fjalëve nuk e përballon sintetizimin energjik të shqipes, dhe në disa metafora ose alegori është dashur të ndërhyhet për t´i mbart nga një gjuhë në një tjetër, në mënyrë që të sigurojë vullnetin dhe synimin e poetit. E shoh në gjuhën shqipe një fuqi të fshehtë, të ngjashme me ate të gjuhës gjermane, por me më shumë mundësi të ekstraktit.
E kam bërë përkthimin nga gjuha angleze, nuk i di gjuhët ballkanike, arsye kjo që nuk më bënë të turpërohem që iukam drejtuar fjalor shqip kur versionet e poezive në gjuhën angleze ishin të papërcaktuara. Papërcaktime që, të detyruara nga idealizimi permanent i synimeve në tropet e Kelmendit, është dashur disa herë të modifikohen për të dhënë kredon e vërtetë të autorit, duke u përpjekur që të jam më besnik ndaj mendimit origjinal dhe sa më pak “tradhëtar”; një lojë e vështirë tekstualiteti, interpretimi dhe përshtatjaje, sepse kthimi i kuptimeve me përkthim të thjeshtë, duke e respetuar renditjen e fjalëve, do të rezultonte në një marrëzi të pakuptueshme.
Janë tri çështje qendrore që zënë plan të parë të “Si shkohet për të vet vetja”, domethënë: çrrënjosja (“atdheu”, “Albanica “,” Iliria “); dashuria, ndoshta më e madhja; dhe kalimi i viteve. Të tjerat, që i konsideroj nëntema, janë homazhe dhe përkujtime (“Gonxhe”, “Familja Dukaj “), disa prej tyre të ndërthurura edhe me çrrënjosjen, me dashurinë dhe me kalimin e viteve.
Tema e çrrënjosjes manifestohet si një nostalgji që madhëron peisazhet e fëmijërisë, madje edhe duke i mbart ato në imazhe të një të kaluare të krenarisë historike, u afrohet njerëzve dhe ngjarjeve që kurorëzojnë përzgjedhjen e tij, duke e cituar familjen e tij origjinale, më të mëdhenjtë e tij dhe më të mëdhenjtë e atdheut të tij.
Tema e dashurisë zë një numri më të madh të punimeve, dashuri që duket
të mos jetë gjithmonë e njëjta dhe në të cilën çifti takohet në vende të ndryshme dhe të largëta, si të mos kishin mundësi të vendoseshin në një vend, në këto raste
ku shpirti paqëndrueshme i autorit tonë i bashkon pasionet e dashurisë me temën e çrrënjosjes-, në këto situata, të dashuruarit janë të detyruar gjithmonë që të vijnë me kohë, që të presin një ardhje, që të ikin në kohë të caktuar, që të ëndërrojnë, dhe që të janë përherë të përmalluar.
Tema e moshës kronologjike e shqetëson autorin tonë në disa nga
tekstet e shfaqura këtu, kjo fazë është e njohur në mjedisin tonë si krizë e moshës së mesme, që e përshkruan një periudhë të pyetjeve personale që prezantohet me të arritur një midis të papeshë konceptuar si pritje jetësore, në të cilën, ai e cili vuan, zakonisht e ndjen si të humbur moshën e rinisë dhe të mjerë hyrjen në moshën e pjekurisë: fakt është se në këtë moshë nuk është se jihet njeri i vjetër e poashtu as
një i ri që ëndërron të fluturoi. Ndoshta poezia “E dashur, më mëso të
dashuroj “(fq. 54), ka një nga çelësat për sintetizimin e të paktën dy
nga temat kryesore të librit.
Momenti kur manifestohet shpronësimi nga ndruajtjet është padyshim një nga virtytet e mëdha të Jeton Kelmendit, na flet se si nuk i shmanget të vërtetës ose ndjenjave të mëdha thumbuese: na flet ca për pak kripë të dashurisë, duke e përdorur simbolin e kripës në përshtatje të përsosur, “koha” pak kohë në dashuri do të jetë kërkesa e tyre; në mënyrë që mund të shihet në këto prekje të vogla, jo vetëm aftësia, por edhe sinqeriteti me të cilin i ndan me ne betejat e tij të inteligjencës dhe nevojat e tij emocionale. Ia vlen për këtë, përveç sintezës, tropeve krahasuese dhe metaforave të pastra që shpesh sintetizojnë në mënyrë figurative semantikën e vargjeve të para, duke u dhënë një “hyrje”, paj janë këto vargjet e para shkaktare të ideve që do t´i shqyrton në çdo rast, këto figura që janë futur në rrjedhën e zhvillimit të teksteve si një fat në lojë, ku shfaqet një pikëllim dhe fill më pastaj krahasohet, e ndërron, në metaforë ose e lë të kuptohet si alegori, si në rastin e poezisë së parë, e cila i jep emrin e saj librit “Si shkohet për të vet vetja”. Për latinët, padyshim është një risi, pavaërsisht se sintetikja, në rastin tonë, afrohet të fshehtës, ajo nuk ndodh te Kelmendi, nuk do të hasim në zona aq të errëta që ngatërrojnë qëllimet, ndoshta analogjitë, të ndryshme nga ato që ne i trajtojmë në gjuhën tonë, do të na paraqitnin disa vështirësi. Për t´u shmangur gabimeve, na mjafton të dimë se poeti ka një gjuhë të drejtërpërdrejtë, pa rrotlla, pa motive të fshehta, edhe pse me aluzione të shpeshta; nuk kërkon të mashtroj lexuesit me dyshime e as nuk dëshiron të thotë e të fshehet ose të dua të shprehet dhe të fshehet pas murit të palexueshëm; ndoshta po, na kërkohet një kënd i ri i të analizuarit dhe i të kuptuarit nga i cili do ti afrohemi kësaj mënyre të pamurit dhe dhe të të shprehurit.
Një vepër poetike si kjo e Jeton Kelmendit, tematikisht e gjerë dhe gjithëpërfshirëse, e krijon një univers të plotë e cila natyrisht mban rregullat e veta -dhe kjo ka të bëj me veprën artistike, e cila është e bazuar në një strukturë organike të rastit, e cila duket se i shkon më shumë për shtati fuqisë konceptuale të poezive dhe jo njësisë tematike, sikur çështjet nuk mund të ndaheshin apo Kelmendi nuk deshi t´i ndajë ato, sepse janë “të pandashme” nga vetja e tij, dhe përziehen dhe përputhen në mënyrë të përhershme; e pranoj dhe e mirëpres këtë vullnet, në të njëjtën mënyrë që e pranoj se punimet që më shumë i “ndjen” apo me të cilat është më i kënaqur janë ato në fillim të këtij libri, poezitë e para që arsyetojnë dhe e vërtetojnë poetin, shumë të angazhuara për cilësinë ontologjike të panoramës emocionale që i parandjen nga kronologjikja — të mos harrojmë se një nga temat kryesore është kalimi i viteve. Ndoshta kjo është arsyeja themelore që çdo dukuri artistike duhet të pranohet me rregullat e saj, nga vetja, nga ligjet e veta, në qoftë se doni t´i analizoni arsyet e të qenurit. Duke u bazuar në këtë koncept, roli i poetit në veten e tij dhe kah vetja e tij, miratojmë një hapësirë shoqërues emocionale, Einfühlung*, parim ose gjysëm teori e Theodor Lipps, duke e formuluar një projektim sentimental për dashurinë duke e kombinuar dashurinë e tërë në konkluzionin:

“Thuaje edhe një fjalë / shqip / Zoti e bekoftë Arbërinë / ndizeni një qiri / le ta ndriçon vendin / e Ilirisë / Kjo është hera e parë / nënë, që je drita në veten tënde”

nga poezia “Duke jetuar përtej vetvetes” (fq. 18), ku shkrihet drita e Nënë Terezës me gjuhën shqipe dhe atdheun historik, tri dashuri të bashkuara në poezinë e dytë të librit, që lirojnë vendimin nga ajo që pritet gjatë këtij udhëtimi poetik. Që nga aty, një fat i panoramës historike të rajonit, një peizazh i brendshëm që ngjall të vërtetën, të mbajturën mend, atë që në te është jetuar, apo që dëshirohet të jetohet, dhe pastaj temat e dashurisë, të futura me sinjalet e shpallura. Një udhëtim i tërë nëpër energjinë dhe njohuritë e Jeton Kelmendit, një udhëtim që afron një hapësirë të bukurisë, një ngushëllim me muzikën e fjalëve dhe referenca të shumta për veprimtarinë e një poeti.

Ricardo Rubio
Buenos Aires, Argjentinë, 2015.
*Parathenia e librit “Si shkohet për të vet vetja”

Historia e një familjeje përmes librit“Gjeneza e familjes Mrijaj ndër shekuj”

by

Së shpejti del nga botimi vepra: “Gjeneza e familjes Mrijaj ndër shekuj” (Kujtime, New York, 2015) e publicistit Tomë Mrijaj/
Nga Leonora Laçi/
“Rrno për me tregue” – ka thënë i madhi At Zef Pllumi O.F.M., në kolanën e tij. Edhe publicisti, studiuesi e autori i disa veprave monografike, Tomë Mrijaj i përket studiuesve, që preferojnë të “rrnojnë për me tregue”.
Historia e popullit s’mund të gjendet vetëm nëpër arkiva, por ajo mund të mësohet edhe nga ata, që e kanë përjetuar, dhe janë dëshmitarë apo bashkëkohës të saj. Sot, rëndësia e kujtimeve po bëhet referencë në studime të ndryshme historike.
Unë kisha fatin në fillim të lexoj me endje dorëshkrimin: “Gjeneza e familjes Mrijaj ndër shekuj” (Kujtime), ku brenda tij janë të mpleksura dhimbjet dhe gëzimet, vuajtjet e një femre (Mrija) dhe sakrificat e saj, aftësitë e burrave të familjes për të marrë poste shtetërore e për t’i bërë ballë shtypjes osmane, sllave, etj.
Që në fillim, më duhet të pohoj, se libri është ndërtuar me argumente historike, përmes një mjeshtërie artistike dhe stili të këndshëm tërheqës, ç’ka e bën lexuesin të futet dhe përjetoi thellë ngjarjet e tij, për të mos u shkëputur deri në përfundim të plotë.
Kujtimet, nuk janë veç një rrefim apo monografi familjare, që i intereson vetëm familjes Mrijaj (për të cilën flitet), por ka shumë faktime historike, që i interesojnë historianëve dhe studiuesve. Këtu njeri pas tjetrit, përmenden figura të shquara të kombit dhe nacionalizmit shqiptarë, emra të mëdhenj, si: Kapidanët e Mirditës, Preng Bibë Doda, Marka Gjoni, Gjoni i Marka Gjonit, Ndue Gjon Marku; klerikët, laikët dhe politikanët e kohës, si: Pader Engjëll Palaj O.F.M., Pader Pashk Prelaj O.F.M., Pader Marjan Prelaj O.F.M., Pader Tomë Xhaja O.F.M., Dom Pjetër Berisha, Dr. Mons Zef Oroshi, Dom Anton Kçira, Prof. Ernest Koliqi, Kolë Bibë Mirakaj, Prof. Rexhep Krasniqi, Kolonel Xhemal Laçi, Prof. Zef Nekaj, Ismet Ukë Sadik Berisha, e të tjerë, që kanë kontribuar në çaste vendimtare të historisë, duke mbetur pjesë e pandashme e saj.
Ngjarjet përcillen njëra pas tjetrës në hapësirë dhe kohë të ndryshme, që përfshin thuajse një periudhë dyqind vjeçare. Levizjet apo migrimet e brendshme (nga fshati në fshat dhe nga qyteti në qytet), ndër dekada të familjes nga një vend në tjetrin, na paraqiten të sistemuara dhe mjaft të qarta.
Përshkrimi me detaje i Lugut të Drinit, vendlindjes së autorit mbart në vete emocionet e mergimtarit, ndjenjat e tij, dhimbjet e thella dhe gëzimet, që shprehen përmes rreshtave, ku heroi kryesor (autori) shpesh përjeton nostalgji për token, që la pas pa dëshirë, ku dihet se qënia larg atdheut i bën kurbetqarët, poet e romancier më të zot.
Rëndësia e veprës, qëndron tek aftësia e kujtesës së studiuesit të mirënjohur Mrijaj, që ka sistemuar copëzat e kujtimeve, duke na i paraqitur në një vepër voluminoze, por mjaft të thjeshtë në stilin e saj. Impresioni më i fortë për nga rendësia historike ishte veprimtaria e stërgjyshit të autorit Nikollë Mrijaj (1838-1907), ku jep detaje për ngjarje të ndryshme të kohës. Autori, shkruan: “Familja Mrijaj nga martesa e Nikollës, me të bijën e Gjok Markut, u lidhën edhe kumbaritë në mes dy familjeve Mrijaj dhe Zef Markut Gjolleshaj, që vijojnë edhe sot me kumbaritë e ndërsjellta.
Dy kumbarët, i lidh një miqësi e hershme, në luftra e beteja të njohura kundërosmane. Më konkretisht, po citoi pjesëmarrjen e tyre historike në “Lidhjen e Prizrenit” (1878), përkrah Kapidanit të Mirditës Preng Bibë Dodës. Këta dy personalitete të kohës ishin miq të pandashëm deri në vdekje.”
Ndërsa dy pasardhësit e tjerë të familjes, që kontribuan në postin e Kryetarit të Komunës së Zllakuqanit, ishin Pren Nikollë Mrijaj (1889-1923) dhe Nikollë Pren Mrijaj (1911-1999), babë e bir. Pren Nikollë Mrijaj i arsimuar në Austri, solli në vendlindje bagazhin e tij intelektual dhe iu përkushtua me vullnet dhe vetëmohim të plotë postit që drejtonte.
Tallazet e fillim shekullit XX, u përcollën me vëmendje dhe nga Kryetari i Komunës së Zllakuqanit, që përdori të gjithë njohurit e tij dhe diplomacinë të marrë në auditorët e shkollave prestigjioze të Perëndimit, për të zgjidhur hallet dhe problemet e popullatës.
Bashkëpunimi me klerin katolik ishte i ngushtë, siç ishte ai me aktivistin e palodhur atdhetar të Rilindjes Kombëtare në Kosovë, meshtarin Pader Engjëll Palaj O.F.M., që vepronte në Kishën e Shën Gjon Pagëzuesit në Zllakuqan apo meshtarët e tjerë franceskanë, që shërbyen gjatë atyre vitëve në të njëjtën kishë, siç ishin vëllezërit shkodranë: Pader Pashk Prela O.F.M. dhe Pader Marjan Prela O.F.M.
Gjatë pushtimit sllav, në vitet 1918-1919 Lugu i Drinit dhe mbarë territoret Shqiptare të Lindjes (Kosova) pësuan plaçkitje dhe djegie të shtëpive, duke i detyruar të shpërnguleshin banorët e këtyre krahinave. Prenë Nikollë Mrijaj si Kryetari i Komunës, kryesoj delegacionin lugdrinas, për të informuar direkt diplomatet e huaj për situatën. Këta përfaqësues të krahinës, zhvilluan bisedime informuese me Konsullatat në Shkodër, të cilat ishin kthyer në qendra të shërbimeve konsullore. Ata i shpjeguan situatën e rëndë, që po përjetonte Lugu i Drinit, ato ditë të dhimbshme nga largimi biblik i popullatës nga shtëpitë dhe pronat e të parëve të tyre.
Hartimi me shkrim i një informacioni të hollësishëm nga qarqet e larta kishtare, mbi gjendjen aktuale dhe bisedat e drejtpërdrejtë të bëra nga vetë kryesuesi i delegacionit lugdrinas kryetari Mrijaj, ndikoi në ndërprerjen e këtij terrori të pashembullt – shkruan publicisti Tomë Mrijaj. Kjo ishte një fitore dhe sukses i madh, falë meritës së klerit katolik vendas dhe delegacionit lugdrinas, që veproi urgjentisht për zgjidhjen e çështjes së mprehtë shqiptare. Prenë Nikollë Mrijaj, ka mbajtur gjithnjë lidhje të ngushta miqësie dhe bashkëpunimi me Kapidanin e Mirditës Marka Gjonin dhe Zef Ndocin. Këto lidhje shumëshekullore miqësie dhe bashkëpunimi, për çështjen kombëtare, Preni i Ri, i vijoi pandërprerje, duke i qëndruar besnik rrugës shembullore të të atit… Ai fatkeqsisht u nda nga jeta në moshë të re 33-vjeçare. Rrugën e tij do e vazhdoj i biri, që për koiçidencë dhe ky do e vazhdoj atë, që i ati e la përgjysëm, detyrën e lartë të Kryetarit të Komunës së Zllakuqanit.
Kështu në moshën 20-vjeçare, pas tetë vitesh të kalimit në amëshim të babait të tij Prenit, detyrën zyrtare e vazhdon i biri Nikollë Mrijaj, duke qenë një ndër më të rinjtë, në drejtim të Komunës së Zllakuqanit. I ati e kishte përgatitur të birin për këtë detyrë, duke i mësuar sekretet e punës me popullin, se si duhet të sillej, komunikonte dhe të respektonte përherë votën e sovranit, shqetësimet, brengat dhe gëzimet e bashkëfshatarave të tij. Tashmë jeta e kishte pjekur para kohe, duke e burrëruar dhe fisnikëruar në shpirt, gjithnjë këtë njeri zemërbujar- shkruhet në veprën e studiuesit Tomë Mrijaj.
Një figurë e rëndsishme e kohës ishte Nikollë Mrijaj, i cili, jetoj gjatë viteve 1911-1999. Këto vite ishin shumë të vështira, nën një pushtim të egër sllav. Ai arriti që falë aftësive të tij të jetë një flamurtar dhe krah për shqiptarët, duke mos pranuar të bëhet asnjëherë vegël e të huajve. Në momentet vendimtare, Nikolla vatrën e tij familjare e kthei në streh atdhedashurie, për luftëtarët nacioanlistë të lirisë gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Falë zgjuarsisë, urtësisë, aftësive intelektuale dhe zotësisë, për t’i zgjidhur me durim dhe kujdes hallet dhe shqetësimet e banorëve, ku, ai punoi me përkushtim, autori kujton se – gjatë jetës së tij, punoi si nëpunës në disa komuna, si: Zllakuqan, Gurrakoc, Istog (Burimi) dhe Klinë. Pushtuesin sllavë e pau gjithmonë me urrejtje dhe nuk pranoi nënshtrimin. Gjatë gjithë kohës do të binte në sy revoltimi i tij e i banorëve të Lugut të Drinit, ku më vonë arriti kulmin e kundërshtimit deri në takimin me Kryeministrin Dr. Vllatko Maçek.
Në veprën e citur, shkruhet: “Sipas një shkrimi të gazetës “Politika” e Beogradit, të vitit 1939, shënohet, se një delegacion shqiptar nga Lugu i Drinit, të kryesuar nga Patër Tomë Xhaja, sëbashku, me babain tim Nikollë Mrijaj, Adem Dushin (i cili, ishte deputet në Parlamentin e ish Jugosllavisë), Llesh Gjon Lleshi, Ukë Sahiti, Ukë Paloka, Mark Duhani, Mark Përgjoka dhe Mark Laska, u takuan në Beograd me Kryeministrin Dr. Vllatko Maçek. Ky delegacion, kishte ngritur zërin e protestës, kundër kolonizimit serb e malazias në këto treva dhe për reformën e përfolur agrare”.
Në kujtimet interesante të autorit për të atin, është një takim mjaft i rëndësishëm në Tiranë me Ministrin e Arsimit shkrimtarin e shquar Prof. Ernest Koliqin, citoj: “Nga fundi i vitit 1940, një delegacion nga Lugu i Drinit, i kryesuar nga Nikollë Mrijaj, me mikun e tij të pandashëm në idealet kombëtare (aktivisti dhe patrioti i palodhur, ish kryetar i Komunës së Zllakuqanit) Adem Dushi, me disa bashkëvendas të tjerë, si: Llesh Gjon Lleshi, Mark Duhani, Zef Cub Përnoka, Mark Përgjoka, etj., u gjenden në Tiranë, në zyrën e Ministrit të Arsimit shkrimtarit Prof. Ernest Koliqit, ku, kërkuan gjatë bashkëbisedimit, që t’u dërgojnë sa më shpejt, që të jetë e mundur në Kosovë arsimtarë, për të mësuar shkrim e këndim, mbasi politika sllavizuese e Beogradit, për ç’kombëtarizimin e vendasve autokton ishte shumë e madhe. Pas këtij takimi shumë të rëndësishëm, menjëherë Prof. Ernest Koliqi, në cilësinë e Ministrit të Kulturës dhe Arsimit, dërgoi Akademik Prof. Rexhep Krasniqin, Mati Logoreci, Prof. Ahmet Gashi, sëbashku me shumë profesorë dhe arsimtarë të tjerë nga qyteti i Shkodrës dhe disa qytete të tjera të Shqipërisë, që iu përgjigjen njëzëri thirrjes kombëtare të Ministrit”.
Në kujtimet e familjes Mrijaj, ruhet i freskët dhe ardhja e trimëreshës shkodrane Marie Shllaku, që u strehua në shtëpin e Nikollë Mrijaj. Në kujtimet histoike, ndër të tjera lexojmë: “Duke qenë se, babai punonte në administratë të pushtetit lokal, askush nuk mund të dyshonte, se në shtëpinë e tij, ai mbante heroinën Marie Shllaku, një antikomuniste të përbetuar, të regjimit kolonial sllavokomunist serb dhe atë shqiptarë të vendlindjes. Një ditë kujtonte gjyshja ime, miku i shtëpisë Lekë Marleku, një burrë besnik e solli Marien nga malet e Dollcit (Lugu i Drinit), të veshur me teshat e nuses në shtëpinë tone”.
Shprehja: “Dardha bie nën dardh”, vlen shumë në këtë rast, sepse nga kjo familje atdhetare, që punoi me përkushtim për çështjen kombëtare, do lindte dhe autori i veprës aktivisti i komunitetit të madh shqiptaro-amerikanë për shumë dekada studiuesi Tomë Mrijaj, që është i biri i Nikollë Mrijajt, i cili, me perkushtim shembullor po e vazhdon rrugën e paraardhësve të tij.
Tomë Mrijaj, është autori i veprës së lartëpërmendur e i shumë monografive (jetëshkrimeve) të tjera kushtuar personaliteteve të ndryshme, që kontribuon në çështjen e Kosovës në Amerikën e largët, duke vazhduar nën frymën paqsore rugoviane.
Mrijaj me familje në New York, nuk i harroi asnjëherë rrënjet e tij të prejardhjes. Ai kishte fatin e lumtur të kishte këshilluesit më të mirë, që iu bënë dhe miqët më të shtrenjtë. Të tillë ishin: Kapidani i Mirditës Ndue Gjon Marku, Dr. Mons Zef Oroshi, Kolonel Xhemal Laçi, Dom Anton Kçira, Akademik Rexhep Krasniqi e të tjerë figura të rendësishme të nacionalizmit shqiptar.
Publicisti dhe studiuesi Tomë Mrijaj, ka botuar disa vepra me shumë vlera historike, dhe si aktivist i palodhur ka marrë pjesë në simpoziume shkencore, duke shkruar me dhjetra shkrime publiçistike, të botuara në shumë organe të shtypit të ditës dhe në librat me karakter shkencorë historik.
Veprat e studiuesit shqiptaro-amerikanë Mrijaj janë:
1 “Dom Anton Kçira shërbestar i Zotit e i Atdheut”, monografi, botuar në Shkodër, 2002.
2.  “Lidhja e Prizrenit (1962-2002) themeluesi dhe udhëheqësi Ismet Berisha”, monografi, Nju Jork , 2002.
3.  “Marie Shllaku bijë e Shkodrës martire e Kosovës”, monografi, botuar në Nju Jork , 2004.
4.  “Ngjarje dhe portrete historike”, jetëshkrime të figurave të shquara shqiptare, botuar në Prishtinë, 2004.
5.  “Mons. Dr. Zef Oroshi – një jetë e shkrirë për fe e atdhe”, jetëshkrim, Nju  Jork , 2009.
6. “Gjeneza e familjes Mrijaj ndër shekuj” (Kujtime), 2015
Ai ka në dorëshkrim disa vepra të tjera, që shumë shpejtë do të shohin dritën e botimit.
Dhe sëfundi, në mbarim të temës, shtoj shkurtimisht se kush është intelektuali Tomë Mrijaj, atdhetari tashmë i sprovuar si aktivist i palodhur për çështjen kombëtare, i cili është gjithnjë i ngarkuar me detyra të rëndsishme në dobi të komunitetit dhe çështjes mbarëshqiptare.
Kështu në vitin 1978, zgjidhet anëtar i Kryesisë së Federatës Panshqiptare “VATRA” në Boston, për 12 vite me radhë. Dy vjet më vonë më 1980, zgjidhet kryetar i degës së Queens Nju Jork. Në  vitin 1982, në Kongresin III, të “Lidhjes së Prizrenit” (1962), u zgjodh Sekretar i Përgjithshëm në mërgim, detyrë që vijon ta mbajë edhe sot. Po ashtu, në vitin 1997-1998, zgjidhet Kryetar i Shoqatës Kulturore “Rozafat”, pranë Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës” në NY dhe anëtar i Këshillit të Kishës. Ndërsa në vitin 2002, ai zgjidhet n/Kryetar i Shoqatës të Pajtimit Mbarëkombëtar “Nënë Tereza”, dega Nju   Jork. Që nga krijimi i Shoqatës së Shkrimtareve Shqiptaro-Amerikanë, është anëtar i saj.
Mrijaj, ka qenë një përkrahës i denjë i nacionalizmit, dhe inisiator i idesë së mirëpritur, që të shkruhet historia e figurave të përbaltura nga komunizmi. Ai gjithnjë pa u lodhur, ka qënë promotor i realizimit me sukses të shumë simpoziumeve shkencore, që po realizon pa ndërprerje Shoqata Mbarëkombëtare “Trojet e Arbrit”, ku rreth saj mblidhen intelektual nga mbarë trojet etnike.
Zoti Mrijaj, është një mbështetës i përhershëm i Shoqatës, duke kontribuar në të gjitha format. Shoqata në fjalë, ka arritur të botoj kumtesat e simpoziumeve të përvitshme në 12 vëllime.
Unë, pata fatin e mirë ta njoh personalisht intelektualin Tomë Mrijajn, siç pata nderin të njoh shumë miq të tij, si: të ndjerin Prof. Dr Mentor Qukun, pjesëtarët të Derës së Kapidanit të Mirditës Gjonmarku, studiuesin dhe miken e mirë Fatbardha Mulleti Saraçin, personalitetin e diasporës shqiptare ne SHBA klerikun dhe atdhetarin e shquar Dom Anton Kçirën, Eugjen Merliken, Gjovalin Çuni, Willy Kamsi, Prof. Dr. Muhamet Shatrin, Mr.sc. Nue Oroshin, Prof. Dr. Riza Sadikun, etj.
Njohja me zotin Mrijaj ishte në rrethana të çuditshme. Kështu para disa viteve, kur po punoja për hartimin e temës së diplomës universitare, për figurën e nacionalistit Kolonel Xhemal Laçi (që ështe xhaxhai i babait tim, ku studiuesi Tomë Mrijaj kishte shkruar Parathënien në veprën e Mustafa Kruja Merlika: “Kuvend Letrash me Miqtë – Kruja – Gjomarku – Nekaj”), përmes shkrimit mësova se autori Mrijaj ishte mik shumë i mirë e i besueshëm i Kolonel Laçit në SHBA.
Qysh në atë kohë, mora kontakt me publiçistin Mrijaj, për të marrë me tepër informacion sesi e kishte njohur Kolonel Xhemal Laçin, për të cilin ai mu përgjigj pa përtes dhe më ndihmoi me material dhe kështu mbetëm miq mes njëri- tjetrit.
Tek figura e aktivistit të palodhur të çështjes kombëtare Tomë Mrijaj gjeta personalitetin, intelektualin e shkrimtarin, me një diapazon të gjërë, që njeh shumë mirë kulturën Perëndimore dhe ruan ende me fanatizëm traditat e vendlindjes…

ZËVËNDËS PRESIDENTI JOE BIDEN HUMBË DJALIN 46-VJEÇAR

by

Beau Biden Kishte Shërbyer edhe në Kosovë/
Nga Frank Shkreli/
Në njoftimin e Shtëpisë së Bardhë thuhet se “Të Shtunën me 30 Maj, vendi ynë humbi një zyrtar publik të përkushtuar- një luftëtar për drejtësi në frontet e luftës si dhe në gjykatat e drejtësisë këtu në Shtetet e Bashkuara.Një bir, baba dhe bashkshort — për Beau Biden, familja e tij zinte vendin e parë. Jeta e tij ishte një jetë që ne të gjithë dëshirojmë të kemi. Të gjithë ata që e njihnin atë janë frymëzuar nga shembulli dhe nga pasioni i tij për tu shërbyer të tjerve çdo ditë të jetës së tij”, thuhet në njoftimin e Shtëpisë së Bardhë.
Fjala është për vdekjen e parakohshme, në moshën 46 vjeçare, të djalit të madh të Zëvendës Presidentit amerikan Joe Biden, i cili ndërroi jetë pas një beteje prej disa vjetësh me kancerin në tru. Beau Biden kishte diktuar probleme që në 2010, por ishte mjekuar me kimoterapi si dhe kishte bërë operacion për të hequr një tumor. Muajt e fundit ai po mjekohej në Qendrën Mjekësore Ushtarake, Walter Reed pranë Uashingtonit. Beau Biden kishte shërbyer si Prokuror i Përgjithshëm për shtetin Delaware nga vjen familja Biden dhe në vitin 2001 kishte punuar për një kohë edhe si jurist në Kosovë për të trajnuar gjykatësit dhe prokurorët në Kosovën e pas luftës, shërbim të cilit iu referua edhe Zëvendës Presidenti Biden në njoftimin që ai bëri mbi vdekjen e djalit të tij të dashur.
Duke njoftuar vdekjen e djalit të tij, Nënpresidenti Biden tha se “Me zemër të thyer njoftojmë ndarjen nga jeta e të njeriut tonë të dashur Beau, pas një beteje me kancerin në tru, betejë të cilën ai e zhvilloi me të njëjtin dinjitet dhe forcë që ka treguar çdo ditë gjatë jetës së tij. Pikëllimi i mbarë familjes Biden nuk mund të përshkruhet me fjalë. Ne e dimë se fryma e tij do të jetojë midis nesh — veçanërisht nepërmjet bashkshortes së saj Hallie, dhe dy vajzave të tyre të mrekullueshme, Natalie dhe Hunter. Jeta e Beau-t dallohej nga shërbimi ndaj të tjerëve.Si jurist i ri ai punoi për të vendosur rendin dhe ligjin në Kosovën e prekur rëndë nga lufta. Si major në Gardën Kombëtare të shtetit Delaware ai ka shërbyer në Iraq ku është dekorua me medaljen “Bronze Star”.Si Prokuror i Përgjithshëm i shtetit Delaware, ai luftoi dhe mbrojti të pafuqishmit dhe i kishte caktuar vetes si mision të tij, për të mbrojtur të miturit nga abuzimet.Më shumë se arritjet e tija në fushën profesionale, Beau dallohej si bashkshort, baba, dhe si bir dhe vëlla i përkushtuar ndaj familjes.një veçori kjo të cilën ai e kishte mësuar nga babai i tij, Joe Biden. Ndërshmëria e tij absolute e bënte atë shembull për të gjithë familjen tonë”, thotë ndër të tjera Nën-presidenti Joe Biden në njoftimin mbi vdekjen e djalit të tij Beau dhe përfundon se, “Thjeshtë, Beau Biden ishte njeriu më i mirë që kemi njohur ndonjëherë”.
Dashuria për familjen ështënjë veçori kjo që ai e kishte mësuar nga babai i tij, Joe Biden, i cili kur ishte senator udhëtone çdo ditë katër orë me tren nga Washingtoni në Delaware, vetëm për të qenë çdo mbrëmje me familjen e tij. Përkushtimi, flijimi dhe dashuria e Joe Biden ndaj familjes së tij konsiderohej si legjendare, për mundin që ai ndërmirrte çdo ditë për të shkuar në punë në Senatin amerikan nga shteti Delaware, të cilin ai e përfaqësonte në Kongres.Në lidhje me këtë Z. Biden është shprehur se, “E vërteta është se, arsyeja që kam shkuar në shtëpi çdo natë megjithë largësinë midis Washingtonit dhe Delaware ishte se unë kisha më shumë nevojë për fëmijtë e mi se ata për mua.”
Presidenti Barak Obama, në reagimin e tij mbi vdekjen e Beau Biden, u shpreh se bashkshortja “Michelle dhe unë jemi të pikëlluar sonte. Beau Biden ishte mik i yni.Familja e tij — Hallie, Natalie dhe Hunter — janë miqët tanë.Joe dhe Jill Biden janë ndër miqët tanë më të dashur…Joe është njëri prej njerëzve më të fortë që ne njohim.Ai është ndër më të fortit dhe për të asgjë nuk ka më shumë rëndësi se sa familja.” Presidenti Obama, në deklaratën e tij me këtë rast të hidhur, vlerësoi kontributin e dhënë nga Beau Biden për të ndihmuar dhe për të përmirësuar jetët e të tjerëve, duke thënë në deklaratën e tij se, “Ashtu si edhe babai i tij, Beau ishte njeri tepër i mirë, me një zemër të madhe, një katolik i devotshëm, besnik deri në fund — i cili gjatë jetës së tij kishte ndihmuar në përmirsim të jetës të të gjithë atyre me të cilët kishte ardhur në kontakt — dhe në zemërat e të cilëve ai vazhdon të jetojë”, tha Presidenti Barak Obama në deklaratën e tij mbi vdekjen e djalit të dashur të Zëvëndës Presidentit të tij, Joe Biden duke përfunduar se, “I lutemi të Madhit Zot që të kujdeset për Beau Biden në atë jetë dhe që Ai njëkohësisht të mbështesë dhe të ngushëllojë familjen e tij këtu në tokë”.
Kjo tragjedi bëri që të pakën përkohësisht të pezullohen konfliktet dhe debatet politike në Washington, ndërkohë që politikanët e të gjitha ngjyrave kanë shprehur ngushëllimet e tyre familjes Biden.Kishte shumë reagime dhe shprehje ngushëllimesh për vdekjen e djalit të familjes Biden nga përfaqsues të lartë politikë të dy partive kryesore të Amerikës, përfshirë edhe Kryetarin e shumicës republikane në Senatin Amerikan, Senatorin Mitch McConnell, i cili tha se, “Beau Biden njihej si një zyrtar publik i dedikuar, baba i dashur i dy vajzave dhe bashkshort i devotçëm…Unë e kam njohur Zëvëndës Presidentin Biden për shumë vjetë dhe nuk mund të merret me mend që në jetën e tij të ketë diçka më të rëndësishme se feja dhe amilja e tij. Shpresoj dhe lutem që ai të gjëjë ngushëllim dhe paqë në fenë e tij, ndërkohë që përballet me këtë humbje të tmershme”, thotë krye republikani në Senatin amerikan në ngushëllimin e tij me këtë rast.
Fatkeqsisht, vdekja e parakohshme e Beau Biden nuk është tragjedia e parë në familjen e Zëvëndës Presidentit Jo Biden.Vet Beau Biden, i cili ndërroi jetë të shtunën, ishte plagosur rëndë me vëllain e tij më të vogël në një aksident automobilistik në vitin 1972, ku patën mbetur të vdekur nëna e tyre dhe një motër e mitur.
Edhe shqiptarët e duhet të ndajnë këtë dhimbje të thellë me familjen Biden. Sepse, Joe Biden gjatë periudhës që ka shërbyer si senator dhe tani si Zëvëndës President është dalluar — ndër zyrtarët më të lartë amerikanë — si njëri prej mbështetësve më të fortë të shqiptarëve të Kosovës, të pavarësisë dhe sovranitetit të Republikës së Kosovës, ndërsa djali i tij që vdiq kishte dhënë edhe ai ndihmën e tij për forcimin e ligjit dhe të rendit në Kosovë menjeherë pas luftës.Gjatë një vizite në Prishtinë në maj të vitit 2009, Zëvëndës Presidenti Biden ka deklaruar para Kuvendit të Kosovës se, “Pavarësia e Kosovës është a pakëthyeshme dhei vetmi opcion për paqën dhe stabilitetin në rajon. Ai i siguroi parlamentarët e Kosovës me atë rast se, “Suksesi i një Kosove të pavarur është një prioritet i administratës sonë”, ka thënë ndër të tjera Joe Biden gjatë vizitës së tij në Kosovë më 2009.
Reagimet dhe ngushëllimet për vdekjen e djalit të Zëvëndës Presidentit Joe Biden qënë të shpejta nga udhëheqsit e Kosovës.Kryeministri Isa Mustafa në një postim në fejsbuk shpreh dhëmbjen e tij të thellë për lajmin e vdekjes së djalit tëZëvëndës Presidentit amerikan. Kryeministri iKosovës kujton një bisedë që ai ka patur me Zëvendës Presidentin Biden gjatë Konferencës për Siguri në Munich, ku siç shkruan Mustafa, Zyrtari i lartë amerikan,“Me krenari më foli për shërbimin e djalit të tij në Kosovë. E ndjeva një lidhje të fortë prindërore por edhe një mburrje, të një burrështetasi të madh se biri i tij i shërben paqës e sigurisë në Kosovë”, u shpreh kreu i qeverisë së Republikës së Kosovës, Isa Mustafa,ndërkohë që si Kryeministër i Kosovës, përfundoi ai, “Ishpreh ngushëllimet e thella familjes Biden për humbjen e birit të tyre, por edhe falënderimin dhe kujtimin e paharruar për ushtarin e paqës e të humanizmit”.
Ndërsa Zëvëndës Kryeministri dhe Ministri i jashtëm i Kosovës, Hashim Thaçi ka postuar ngushëllimet dërguar familjes Biden për humbjen e djalit të tyre duke u shprehur se, “Dhimbjen për humbjen e një miku e bën më të lehtë kujtimi për ‘të dhe krenaria që e kemi pasur mik në ditët kur kemi pasur më së shumti nevojë për miq dhe përkrahje. Ngushëllimet më të sinqerta familjes Biden për humbjen e të birit, Beau”, shkruan Hashim Thaçi në faqen e tij në fejsbuk.
Beau Biden ka lënë pas bashkshorten dhe dy vajza. Pushoftë në paqë dhe familjen Biden Zoti e forcoftë në këto ditë të vështira!

QË TË NA MBETEJ NË KUJTIM MAJI…

by

Nga Murat Gecaj/
Tashmë, ,janë të njohura takimet e ndryshme, me kolegë, miq e dashamirë. Ato bëhen me raste festash, por dhe në përurime librash, në ditëlindje ose gëzime të tjera. Por mund të jenë edhe të rastësishme, pra kur takimet tona nuk janë planifikuar që më parë. Sigurisht edhe këto kanë kënaqësinë dhge bukurinë e tyre, pra na mbeten në kujtesë për disa kohë. Ndërsa janë fotografitë, që ato i fiksojnë dhe i ruajnë për një kohë shumë të gjatë.
Kërkoj ndjesë për lexuesit e këtyrë radhëve, pasi e kuptoj që u zgjata paksa, për të treguar për një nga këto takime tonat. Siç e thshë më lart, edhe ky ngjau fare rastësisht. Ja, si ndodhi…
Po kaloja në afërsi të Bibliotekës Kombëtare të kryeqytetit dhe në një lokal të thjeshtë aty, vërej mikun e kahershëm timin, vlonjatin e mirë, prof. Bardhosh Gaçe, pedagog, studiues e autor librash. U përshëndetën përzemërsisht dhe, sakaq, solla në kujtesë që ishim takuar jo një herë në Tiranë, edhe gjatë kohëve të fundit. Një nga ato takime ishte dhe kafja, që pimë bashkërisht me mikun e dashur Sadulla Zendelin (i njohur ndryshe, Daja), nga Gostivari dhe që jeton tash 50 vjet në Suedi. Ai vjen rregullisht në Panairet e Librit, që organizohen në Tiranë. Dhe jo si një vizitor i thjeshtjë, por duarplot. Pra, paraqet aty libra të rinj, me poezi ose prozë. Por ajo, që e ka bërë atë më të njohur, janë fjalorët suedisht-shqip dhe shqip-suedisht, ky i fundit, me 1.600 faqe.
Nuk e kam të saktë, se ku qëndron në Durrrës, Bardhoshi, kur vjen këtej nga Vlora. Por di që ai ka dëshirë të lerë takime në Tirhanë, sigurisht një ditë më vonë, me miq dhe të njohur të tij. Kësaj here, ai më befasoi me një lajm, sa të papritur, por dhe që më solli kënaqësi. Bardhoshi më tregoi se kishte kaluar një operacion, në Klinikën Gjermane të Tiranës. Po, për fat, kishte dalë me sukses të plotë dhe tani ndjehej shumë mire nga shëndeti. Ai më shfaqi dëshirën që dje, pra në ditën e fundit të majit të këtij viti, kur të vinte nga ai qytet bregdetar, të pinim kafe bashkë me kolegun dhe mikun e përbashkët, shkrimtarin e publicistin e njohur, Viron Kona. Gjithashtu, njoftova të ishte i pranishëm me ne edhe arsimtari e publicist, Sejdo Harka, me origjinë nga Prmeti dhe me banim familjarisht në Tiranë.
“Me të thënë e me të bërë”, është një shprehje. Kështu, në vendin dhe orën e caktuar, ne u bashkuam të katër. Për të bërë pak shaka me miqtë e mi, u thashë se, edhe pse dy nga ata janë vlonjatë, do t’i kisha nën “komandë”, si tropojan që jam (ha,ha). Bisedat tona ishin të këndshme dhe ato u sollën, sa për jetën tonë të përditëshme, për shkrimet e botimet, por dhe për tema shoqërore e historike.
Nga ky “tubim” i thjeshtë, tani ruajmë kujtim edhe një fotografi të përbashkët, të cilën po e bashkëngjes me këtë skicë modeste.
U ndamë, duke u përqafuar me njëri-tjetrin dhe duke uruar për takime të tilla, të shpejta e sa më të shpeshta. Sigurisht, tema e bisedave tona përsëri do të jetë e larmishme.
Kështu, ne e përcollëm ditën e fundit të majit me një kujtim të bukur. Por, sigurisht, presim që edhe qershori të na sjellë ditë e ngjarje tjera të këndshme, të shënuara e të gëzuara. Një nga këto, është edhe Festa e 1 Qershorit të sotëm, që për ne gjyshërit është gëzim, bashkë me nipat e mbesat tona.
Tiranë, 1 qershor 2015

Zëri i Shqipërisë në Australi – Hiqmet Ndreu

by

Nga Fahri Xharra
Në vitet kur Shqipëria ia kishte mbyllur gojën vetës dhe askush nga bota nuk dëshironte të dëgjojë për te; zëri i Shqipërisë dëgjohej në Austarli . Ishte zëri i Hiqmet Ndreut – sepse bota duhej ta dinte të vërtetën shqiptare.
“Mbylljani, pra, gojën
O t’ia mbyll me zjarr
Larg “Radio Merlburnit”!
Gëbelsi shqiptar!” …. Cirrej UDB-ja dhe si rrufeja sulej mbi Hiqmet Ndreun
E lexoni vet këtë tekst për Zotin Hiqmet Ndreu :
mzOIt24“Pan Heleniko.Dhe si gjarpëri hidhet…Por Ndreut të Dibrës Qerpiku s’i dridhet!
“More, sa t’paguajnë? Kjo…s’do kallauz Sa milionë, fol!?” Ndreu e përbuz:
“Ti s’e njeh Atdheun ti njeh vec dollarë Nuk e njeh ShqipërinëAs i njeh shqiptarët!” (Riza Lahi )
“Hiqmet Ndreu lindi në fshatin Sllovë – Dibër në vitin 1928. I biri i Islam dhe Hyrie Ndreut, ose i pari i pesë fëmijëve të kesaj familje pinjollësh. I biri i denjë e njerës prej familjeve më të mëdha shqiptare, e fisit Ndreu, më zë e i njohur si – Familja e Deres se Madhe së Ndreut të Sllovës(Dibër) ose e familjes e cila njihet nga këto anë si nji prej atyre fisve të cilat bënin pjesë në “Kuvendin e burrave” të thirrur “Shtatë Malet e Dibrës”. Ndërsa vet babai i tij Islami, është djali i madh i Cen Elez – Ndreu. “
“Hiqmeti, si fëmija i parë e kësaj dere(Islam Ndreut), kur i ati i tij ishte në detyre në atë kohë, dhe ishte i punësuar, si zyrtar i qeverisë së at’hershme në zonën e Zerqanit të rrethit të Dibërs, do të merrte edhe edukimin e tij të parë në shkollat e kësaj zone, e cila njihet për një nivel të lart arsimore në këto anë.”
Cen Elezi , Cili ishte ? “Në librin me kujtime të Fulcit, përmendet disa herë edhe familja e Cen Elezit. Si një ndër familjet e para dhe të vetëmet në atë kohë që me forcat dhe diturinë e tyre, kishte futur elektrikfikimin në të gjitha shtëpit e fisit. Kjo gjë i bëri përshtypje të madhe në atë kohë , edhe drejtorit amerikan të shkollës që mbante emrin e tij Harry Fulc, i cili kishte shkuar deri në Sllovën e thellë, si mik i familjes Ndreu, nga një fshat i thell malor ky i Dibrës i dalluar për qëndrësn dhe luftën kundra hordhive turke dhe shovinistëve sërb në këto anë.”…..
“Në vitin 1952 së bashku me dy kushërinjët e tij Faik e Nazmi Ndreu, arriti në saj të aftësive të tija të arratiset. Si fillim doli në ish- Jugosllavi ku menjëher u arrestua dhe u dërguan në burgun e Gerovës në Kroaci. Deri sa më 1956 emigroi nga Ish Jugosllavia për në perndim në Itali. “
Për këtë në librin e tij publicistik me titull “Një thirrje Mëmedhut” në parathënjen e tij shkruhet , se “Çfarë ka ndjerë vallë djaloshi 18 vjeçar, nipi i Elez Isufit, tek kapërcente kufirin shqiptar në vjeshtën e largët të vitit 1952? Brengë të pashoqe, acar që thua do t’i nginte shpirtin dhe gjithsesi keqardhje. Keqardhje për legjendën e nëpërkembur të fisit, për kullat e djegura të Sllovës nga serbi, gjermani italiani, për diktaturën hoxhiste që do të ndiqte hap pas hapi edhe jetët e sapoçeluar të shqiptarëve pas luftës vëllavrarëse ideologjike. ….
Në vitin 1957 nga Italia, për arsye vetjake zgjodhi Australinë e largët, për të emigruar. Ku edhe atje si veprimtar dhe njeri shumë aktivë sidomos për çështjen kombëtare, u lidhë me grupet shqiptare patriotike e anti -komuniste atje dhe nisën vprimtarinë e tyre me idenë e bashkimit të të gjithë trojeve shqiptare nën një flamur, çlirimin e shqiptarëve nga mortaja komuniste, demokratizmin e Shqipërisë, dhe për të drejat e liritë e shqiptarve në trojet etnike.
Ai u dallua në Australi, komunitetin shqiptarë atje, si një ndër udhëheqësit e demostratave, për lirinë e të drejtat e shiqptarëve, të mohuara dhë shkelura brabarisht në Maqedoni, Mal të Zi, Preshevë, Bujanovc, Medvegje e Çamëri. Për 18 vjet punojë në radion A3 të Melburnit dhe u marë me shkrime publicitike.
Krimet u shpalos ,Grekërve e serbëve Si me mitroloz Edhe bucet shqip
E s’i tutet frikës Hiqmet Ndreu i Dibrës…
Literatura : Riza Lahi , Fitimtari
Forumi shqiptar, BEQIR SINA, New York
Cezar Ndreu , Shënime per Hiqmet Ndreun.