Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Hipokriti i kohës sonë

by

Fejton nga Reshat KRIPA/
Një ditë prej ditësh m’u tek të shkoja të vizitoja varrezat e qytetit. Ide e çuditshme do të thoni ju. Me të vërtetë ashtu është, por ja që mua m’u tek ta bëja një gjë të tillë. Kështu mbërrita atje dhe fillova t’i vizitoj varret njërin pas tjetrit. Mbi pllakat e mermerit që mbulonin varroshet shikoja lloj-lloj përkushtimesh. Pothuajse në të gjitha flitej për meritat e të ndjerit që prehej aty dhe në fund emrat ose lidhjet familjare me ata që kishin bërë përkushtimin.
Duke kaluar kështu njërin pas tjetrit, më tërhoqi vëmendjen një varrosh me të vërtetë madhështor që ndodhej në krye të parcelës kryesore, në hyrje të varrezave. U afrova dhe u mundova të lexoj emrin e të gjorit që prehej aty. Për çudi, vura re se nuk kishte as emër, as mbiemër dhe asgjë tjetër përveç një epitafi, të një autori të panjohur, të gdhendur në pllakën e mermerit:

Këtu prehet hipokriti
Gojëmjaltë e trupërlyer,
Që s’tha fjalë pa lezet,
Që s’u prish në muhabet,
Dhe s’e ndyri kurrë gojën,
Me ata që kish nevojën!

Qëndrova i habitur dhe po kundroja atë varrosh të çuditshëm. Po thartoja trutë për të gjetur se kush duhej të ishte ky i paemër që prehej aty. Mendja më vajti tek “i paemri” i romanit të Petro Markos. Por jo, nuk mund të ishte ai. Ai personazh ishte vetëm fryt i fantazisë së shkrimtarit.
Nga kjo fantazmagori më zgjoi një zë që dëgjova pas meje:
– Çfarë halli të ka zënë, mor mik, që e ke humbur pusullen kështu?
Ktheva kryet dhe pas meje pash një plak që po i afrohej të njëqindave.
– Jo, or mik, – iu përgjigja, – nuk kam asnjë hall, por më çuditi ky varrosh pa emër.
Plaku qeshi si me qesëndi dhe u përgjigj:
– Ky varrosh dhe ky epitaf u kushtohet atyre që, kur ishin gjallë, kishin shumë fytyra, një për të djathtën dhe një për të majtën, një për eprorin dhe një për vartësit. një për djallin dhe një për engjëllin.
Plaku nuk foli më dhe unë nuk e ngacmova më tej. Po mendoja dhe po mendoja për të gjetur ndonjë figurë të tillë. Nuk vonoi shumë dhe para syve më doli ajo e një bandilli, të cilin e kisha njohur rastësisht. Ishte një tip kameleoni. E ndërronte ngjyrën sipas ambjentit ku ndodhej. Dikur, në kohën e merhumit, ishte kthyer në një një tip servili dhe hipokriti duke arritur në krye të një organizate që përfaqësonte punëtorët në një kantjer të madh të vendit. Madje ishte edhe poet. Shkruante vargje për “heronjtë’ e kohës, Ismet Sali Bruçën, Shkurte Pal Vatën, Adem Rekën, Shkruante edhe për “mësimet e partisë dhe të shokut Enver” Por, një ditë, kjo kohë perëndoi dhe erdhën ditë të tjera. Fati i çeli edhe bandillit tonë dritën e gjelbër. Përnjëherë ai e ndërroi ngjyrën. Për këto “merita” e emëruan në një institucion që merrej me rehabilitimin e njerëzve të përvuajtur.
U copëtua dhe u ropëtua i ngrati që t’i ringjallte përsëri të mjerët e përvuajtur. I ranë këmbët sa në një dikaster në tjetrin, duke bërë lutje e duva për ta. Por shumica e tyre e përcillnin ashtu siç kishte hyrë. Kjo gjë bëri që në ndërgjegjen e tij të rrënjosej një ndjenjë tjetër, ajo e inferioritetit, si pasojë e të cilit iu rrit vesi i hipokritit, shumë i përhapur në kohët tona. Kështu që arriti puna deri aty sa, kur ndodhej para ndonjë eprori, për të kërkuar diçka, harronte përse kishte shkuar dhe në fytyrën e tij dallohej vetëm një buzëqeshje skllavi dhe një përulje alla Uriah Hipi i Dikensit. Një buzëqeshje e tillë nuk i mungonte edhe kur dilte para ekraneve të televizioneve për të dhënë ndonjë intervistë ose për të shfaqur ndonjë mendim, që natyrisht nuk ishte i tij.
Një ditë, pa pritur dhe pakujtuar, e pushuan nga kjo detyrë. Ditët kalonin dhe oreksi i shtohej bandillit tonë. Mirë thonë që oreksi vjen duke ngrënë. Por, për t’ia arritur kësaj, duhej ndërruar edhe gjuha. Xhonglerit tonë një gjë e tillë nuk i mungonte. Ishte bërë mjeshtër për këtë marifetçillëk. Ai e dinte se pika e dobët e të përvuajturve ishte lëmosha që u jepte shteti dhe që shpesh herë zvarritej pa fund. Ndaj filloi të çirrej dhe të këlthiste me zë të lartë, që ta dëgjonin mirë të gjithë, se do të bënte këtë ose atë veprim deri sa t’ia arrinte qëllimit. Nuk kaluan shumë ditë dhe bandilli na doli në krye të një grupimi që e quante veten si bashkim të të gjithë shqiptarve kudo që ndodheshin, jashtë apo brenda vendit mëmë.
Në një mbledhje që organizoi ky bashkim u ndodha edhe unë me një mikun tim. Midis llafeve të tij pa fund, në mbarim të tyre xhongleri tha:
– Të dashur bashkëvuajtës! Ju premtoj se qëllimit tonë do t’ia arrijmë me çdo kusht. Ndaj mendoj se duhet të organizojmë një protestë të jashtëzakonshme, që nuk e ka parë kurrë bota, për realizimin e kërkesave tona!
– More, a nuk të duket shumë i ekzaltuar ky “heroi ynë”? – i thashë mikut tim.
– Lere, lere, – u përgjigj ai, – shpejt do ta shohim.
Çuditërisht nuk u organizua as një protestë dhe asgjë tjetër. Në ato ditë, në vend, ishte hapur fushata për zgjedhjet parlamentare. Kandidatët për deputet bënin parreshtur takime me banorët e zonës për të votuar për ta. Një takim të tillë organizoi me shtresën e të përvuajturve edhe kllouni ynë. Edhe ai ishte kandidat për deputet i një partie opozitare. Kjo bëri që nami i këtij bandilli të arrinte qiellin. Partitë politike u futën në garë se kush do ta afronte më tepër. Madje, asnjëra prej tyre nuk pyeste se çfarë përfaqësonte ky inidivid në të vërtetë. Mediat vizive dhe ato të shkruara nuk kishin ditë që të mos botonin ose shfaqnin intervista të këtij ekzemplari. Para syve të mi më dillte kameleoni me atë buzëqeshjen hipokrite dhe përuljen alla Uriah Hipçe.
– More, po deri kur do të vazhdojë kjo komedi? – i thashë mikut tim.
– E ç’lodhe më kot – u përgjigj ai – Do t’ia dëgjojmë më vonë avazin,
Nuk kaloi shumë dhe “heroi ynë” fluturoi nga karriket ku qëndronte si kaposh. Qyqarit i doli boja dhe nuk i vlejtën më as mbështetjet e partive politike, as lajkat e mediave dhe as buzëqeshjet hipokrite. Lumëmadhi mbeti si peshku pa ujë. Fluturoi dhe që atë ditë u end rrugëve të qytetit si një qyqar të cilit i ka humbur emri.
– Ky është fundi i hipokrizisë, – më tha miku.
Unë heshta, Nuk kisha çfarë të flisja.
Këto më dolën parasysh atë ditë që shkova në varreza. Nuk e di nëse ai varr i përkiste këtij bandilli apo ndokujt tjetër, por mendova se të tillë fund meritojnë të gjithë hipokritët dhe servilët që qëndrojnë mbi tokë. Megjithatë më bren pyetja:
“Deri kur do të mbështeten dhe të ngrihen në qiell të tilla mostra hipokrizie?”

JU TREGOJ PËR TIM ATË, POETIN VEHBI SKËNDERI – ECCE HOMO ISHTE IM ATË –

by

Nga ELIDA BUÇPAPAJ/
Ishte një mbrëmje e bukur qershori. 12 qershor 2011. Nga ato më të bukurat e vitit, kur stina e verës është në prag të shpërthimit me plotmadhështinë e vet prej shumëlaryshisë së ngjyrave. E të grish vetëm të jetosh pa fund e sosje. Atëher kur çdo shpirt njerëzor mendon se jeta është e përherëshme. Ndërsa im atë Vehbi Skënderi po luftonte me vdekjen.
Në një mbrëmje të tillë qershori, ai do të ishte dehur nga abazhuri i hënës në qiell. Dhe ajri i ngrohtë i përzierë me aromat e luleve do ta ngazëllente për të krijuar pastaj në laboratorin e tij poetik përfytyrimet e tij ekstravagante në skulptura poezish.
Në një natë qershori të tillë, të vitit 2005 një dorë kriminale na kishte vrarë kolegun tonë 28 vjeçar, Bardhyl Ajetin, duke krijuar tragjedinë dhe dhimbjen prej një absurdi surreal. Sepse është e pamundur të vrasësh një gazetar të ri për ato që shkruan. Vetë vrasja si nocion është e ndaluar. Të presësh një jetë në mes. Por po aq e pamundur dhe e ndaluar është ta mbulosh vrasjen duke heshtur. Të heshtësh je po aq kriminal sa ideuesi i vrasjes dhe ekzekutori. Vrasja e këtij djaloshi ka mbetur ende e pazbardhur. Ai ka mbetur i harruar nga kolegët dhe nga shoqëria që po bëhet çdo ditë edhe më tribale sepse po humb sensin për të kërkuar e gjetur të drejtën. Krejt ndryshe nga im atë që gjithmonë iu fal të drejtës, si një konstitucioni universal hyjnor që nuk varet nga konjunkturat por nga ndërgjegja njerëzore e gjithësecilit prej nesh. Që të lejon të gjesh shpresë e mundësi për të ndihmuar atë që ka nevojë edhe në kohë të pamundura. Edhe unë vijoj dhe e kërkoj të drejtën si bija e tim eti. Edhe kur më thonë të gjithë se e drejta ka vdekur, unë nuk do të ndalem si për të vijuar jetën e tim eti.
Nata e 12 qershorit 2011 na hutoi e na e mbushi mendjen se jeta triumfon mbi vdekjen, se jeta triumfon edhe ndaj prognozave të mjekëve. U bëmë naivë. Me vullnetin tonë. Aq më tepër duke e njohur dëshirën e paepur të tim eti për të jetuar, për t’u ndjerë i lumtur pranë familjes së tij. Sot lumturia është kthyer në nonsens ose mision i pamundur. Njerëzit e kërkojnë lumturinë tek paratë, pasuria, makinat dhe vilat. Ndërsa lumturia është gjithmonë me ne, ne jemi lumturia e njëri-tjetrit. Dhe im atë e kishte zgjidhur me kohë këtë rebus. Ose më mirë të them s’ka qenë për të fare një rebus dhe ai gjithnjë e ka ditur. Sepse të gjitha dramave të jetës së tij, për fajin e një regjimi kriminal, ai u kishte mbijetuar për arsye dhe shkak të familjes që ia kthyente dashurinë me dashuri dhe nuk e tradhtoi kurrë. Krejt ndryshe nga kolegët, që mbetën tregëtarë flamujsh me shpirtëra çakejsh.
Ne i qendruam rreth shtratit natën e 12 qershorit, duke e kundruar e kundruar. Fytyra e tij ishte e bukur. Ngjyra e lëkurës ishte rozë. Im atë nuk e tregonte moshën, ai është dukur gjithmonë i ri, i mbushur me energji të pashterëshme. Kjo bënte që unë të ndihesha gjithmonë fëmijë. Edhe natën e 12 qershorit. Unë i vërtitesha rreth dhe ia puthja duart e faqet, ia prekja këmbët e bardha. Ishte i pastër si drita. Ai nuk reagonte. Flinte. Nën efektin e qetësuesve. Që kur u shtrua në spital ai kishte qenë nën efektin e qetësuesve dhe vetëm një herë ishte zgjuar sa për të thirrur vetëm një emër: „Lili“. Emrin e nënës time.
Duke e parë të flinte i qetë, dikur vonë, ne vendosëm të ktheheshim në shtëpi. Të bindur se nesër do ta gjenim më mirë. Ishte mbrëmja e vonët e së djelës. Jeta gumëzhinte. Në tram u takuam me Endritin që kthehej me shokët nga kinemaja. Përpara filmit ishte në spital. Kur iu afruam shtëpisë, dritat e apartamentit tonë nuk ishin të ndezuara si zakonisht. Shtëpia jonë gjithmonë ishte e hapur, gjithmonë kishte njerëz e drita. I ramë ziles dhe derën na e hapi Prizreni. Ai po vuante. Im atë i kishte rritur djemtë. I kishte marrë sa kishin ardhur në shtëpi nga materniteti, bebka dhe iu kishte përkushtuar kohën dhe jetën. Me një dashuri pa kufi e cak. U ka treguar me mijra përralla që i krijonte për ta, u ka mësuar alfabetin e shqipes, gjuhën, u ka lexuar libra, u ka recituar poezitë e tij, poezitë e tij për ta. Midis tyre mbretëronte një aleancë sublime. Të dy djemtë tanë kanë qenë me fat që i ka rritur një gjysh si ai. Megjithëse të gjithë gjyshat e gjyshet e botës janë të mrekullueshëm.

Tani në shtëpi ishim të katërt. Familja Buçpapaj. Familja Skënderi ishte në spital. Folëm fare pak midis nesh. Djemtë ishin bërë burra papritmas. Pastaj mora në telefon tim më që nuk i ishte ndarë kurrë tim eti. Edhe ajo më qetësoi. Po fle i qetë më tha. Unë i qetësova të tjerët. Dhe u shtrimë të flemë si robotë.
Kishim fjetur pa ëndërra, shpejt, përhumbshëm, për t’iu larguar një frike. Deri kur ra zilja e telefonit, që na ngriti menjëherë të katërve, gatitu. Dhe matanë telefonit zëri jepte lajmin që ne nuk do të donim ta dëgjonim kurrë.
Kur po gëdhihej 13 qershori dhe kalendari shënonte ditën e Shëna Ndout, shpirti i tim eti u largua prej trupit të tij. Në agun që ai e ka përmendur shpesh në poezitë e tij, ku ai e ka përshkruar me laryshi nuancash e ngjyrash të pafundme. Por agu i ikjes të tim eti ishte i vërejtur, i humbur prej tymnajave të mjergullës dhe ngjante e pamundur që kjo ditë të kish lindur prej barkut të një nate magjike qershori, kur ne u larguam nga spitali dhe e lamë tim atë në një gjumë të thellë e shpresëdhënës. Gjithçka ishte përmbysur brenda dy-tri orësh, ashtu si jeta që ishte shndërruar në ikje, largim e vdekje. Për dy-tre orë qielli kishte ndryshuar uniformë në një antitezë të plotë. Ishte zhdukur hëna, yjet, magjia e natës kur ne i dhamë përshëndetjen, pa e ditur se do të qe përshëndetja jonë e fundit në këtë tokë, pak përpara kur fryma e tij do të fluturonte si zog i çliruar nga prangat e një kohe mistrece.

Kur ne vendosëm të largoheshim nga spitali, në prag të shkëmbimit të 12 me 13 qershorin, ai ngjante sikur flinte si normalisht. Nuk e kishte më frymëmarrjen e dendur, të vështirë, të mundimshme që e kishte pasur prej ditës së mërkurë. Kur u përkeqësua papritmas. Një ditë më parë, dmth të martën, ai kishte bërë një shaka me ne. Ime më ashtu si e kanë zakon gratë përdori klishenë e njohur se po vdiste prej lodhjes, dhe im atë, që rrinte me orë e ditë të tëra pa folur, ia ktheu me buzën në gaz, « po për mua kush do të kujdeset atëherë?!» Reagimi i tij ne na hodhi të gjithëve përpjetë. Na zgjoi. Sepse sëmundja e kishte transformuar. Ngjante si Mbreti Lir. Tragjik, i madhërishëm, i vuajtur, i heshtur e solitar në botën e tij të mbyllur. Kështu e përjetonte largimin apo distancën nga mungesa e tij fizike me botën rreth tij, nga mosprania në rrjedhat e ditës, në rrugët që ai i kishte kaluar çdo ditë, që edhe sot i mbajnë gjurmët e tij.
Reagimi i tij na e ktheu humorin. Kujtuam se ishte shenja e rikthimit në jetë, për të shpëtuar nga sëmundja e zezë, që është depresioni, ashtu si kishte shpëtuar edhe në vitet ’70. Unë e mbaj mend atë kohë, se si vuante im atë, si lëngonte. Pranë tij ishte im më dhe unë, fëmijë. E vizitonte rregullisht, për çdo ditë njëra prej hallave të mija, Lumja dhe fëmijët e saj dhe vëllai i tij i vogël, sepse të tjerët nuk vinin dot pasi kishin frikë nga partia kuçedër. Atëherë im atë sapo i kishte mbushur 40 vjeç dhe ngjante i moshuar si një plak. Por një mëngjes papritmas u ngrit nga shtrati e ul në makinën e shkrimit dhe rinisi të shkruante poezi. Prej asaj dite nisi të dilte nga shtëpia e të shëtiste nga Kodrat e Liqenit. I vetmuar. Kolegët i largoheshin, shokët i fshiheshin, të afërmit kujdeseshin për biografitë.
Si shenjë fatmirë, të daljes nga kështjella që ai kishte ndërtuar me mure qiklopikë prej heshtjes së vet e morëm edhe reagimin e tij. Ne u lumturuam pasi e dinim se im atë dinte të ngrihej gjithmonë më këmbë, se im atë do ta kalonte edhe këtë provë, pas aq provash e vuajtjesh, që i kishte e kishim kaluar së bashku.
Por ndodhi e papritura dhe ai u përkeqësua papritmas të mërkurën. Iu vështirësua frymëmarrja. Ne u trembëm. Filluam t’i luteshim të hante. Sepse kishte dy vjet që kishte hequr dorë nga e ngrëna. E ushqente me shumë mundime ime më. Im atë refuzonte ushqimin, refuzonte ujin, po ime më nuk dorëzohej deri sa e ushqente çdo ditë, çdo vakt, dalë e nga dalë, një kafshore, një lugë, ishte një fitore, një gllëngjkë ujë, një gotëz me lëng frutash, ishte jetë për tim atë.
Unë po punoja në komputer atë të mërkurë, kur ime më më erdhi pranë e më tha se ai nuk po hante dot më. U ngrita menjëherë. I shkova pranë e i vura buzët në ballë. Si veproja me djemtë. Kishte temperaturë. I dhamë menjëherë një dafalgan dhe e shtrimë në shtrat. U qetësua pak. E zuri gjumi dhe frymëmarrja ju bë normale. Pasdite bashkë me Skënderin blemë biskota fëmijësh që ime më t’i shtypte e ta ushqente më lehtë.
Hëngri nga mbrëmja pa e refuzuar ushqimin si bënte zakonisht. Dukej se kishte frikë nga vdekja. Por ne nuk na shkonte mendja për atë gjë. Kur ra nata i shkova në dhomën e tij ku flinte. Dhe qava e qava me lot e pa zë. Për të gjitha vuajtjet që kishte hequr, pa i bërë kujt keq në jetën e tij. E pastaj iu lutëm Zotit që vetëm të jetonte. Edhe me depresion. Veç të jetonte. Ishim mësuar tashmë edhe me këtë gjendjen e tij. Ai rrinte i ulur në kolltukun e tij në një cep të dhomës. Hijerëndë, pa folur, duke na parë ne. Herë i përhumbur në mendimet e tij, herë me sy të trishta e herë me sy të trembura, sepse e shkuara i kthehej si fantazmë, si makth e ankth. Mallkuar qofshin ata që e kanë bërë tim atë të vuante. E bashkë me të edhe ne. Që nuk kanë marrë mundimin kurrë të kërkojnë ndjesë. Një pjesë e tyre kanë shkuar në ferr. Në ferr shkofshin të gjithë që e kanë merituar. Sepse nuk e njohin ende pendesën. Në pranverën e 2011 kur e kishim shtruar në spital për rehabilitim në një moment të kthjellët i kishte thënë sime mëje se « ata nuk na kishin lënë që ta jetonim jetën tonë». « Ata »ishte regjimi komunist, që identifikohet me emra. Sepse na e kishin ndryshuar tërësisht rrjedhën e jetës brutalisht, na kishin detyruar të jetonim kalvarin. Sot është e trishtë kur lexojmë se disa shkrimtarë qahen nga vuajtjet që paskan përjetuar në diktaturë. Një farsë e vërtetë cinike ndaj vuajtjeve të vërteta, si ato që ka përjetuar im atë, që u largua nga kjo botë i mbytur nga pikëllimi, kur e humbi betejën e fundit.
Ne e shtruam në spital të premten, kur frymëmarrja iu rëndua rishtas. Ishte më 10 qershor, paradite. Sa herë i shoh sot makinat e urgjencës më kaplon trishtimi. Kur erdhi urgjenca, im atë nuk ishte më im atë. Erdhën e morën lart me barelë sepse ishte krejt i pafuqishëm. Mezi merrte frymë. Nuk më kërkonte mua me sy, por time më e cila hypi me të në makinë. Ne i shkuam pas. Pas kësaj ai nuk u kthye më në shtëpinë tonë. Ishte ikja e tij e fundme.
Frymëmarrjen e tij të rënduar e kam edhe sot në vesh, si asaj të premte. Dukej sikur prapë po luftonte, deri në frymën e fundit dhe pikën e fundit të gjakut.
Pasi e shtruam në spital të premten, e pasi biseduam me mjekët u kthyem për t’u kujdesur për fëmijët. Sa hymë në shtëpi, na ra në sy kolltuku i tij që ishte bosh, që priste më kot. Në dhomën e tij makina e shkrimit rrinte e heshtur, me tastet e ngurta si copa kalldrëmash, të palëvizur nga gishtat e bukur të tim eti. Gjithmonë im atë na e kujtonte se si një pianiste e njohur shqiptare mahnitej nga gishtat e bukur të tim eti, që tani rrrinin të palëvizur dhe nuk krijonin vargje e rima me makinën e tij të shkrimit. Makina e shkrimit ishte si faltore për tim atë. Atje ai falej duke zbrazur shpirtin e tij të kthjellët si kristali. Kanë qenë shumë të rrallë shkrimtarët bashkëkohës me tim atë që e kanë patur shpirtin e pastër si të tijin. Pa asnjë njollë. Shpirt njeriu. Ecce Homo ishte im atë.
Por ne vazhduam që t‘i luteshim Zotit që im atë ta kalonte edhe këtë furtunë. Ne ishim mësuar tashmë edhe me këtë situatë. Ai rrinte i ulur në kolltukun e tij dhe na ndiqte me sy. Nganjëherë i shpinte sytë diku larg, nganjëherë i mbyllte si për të mos lejuar që tmerret e së shkuarës t’i ktheheshin si fantazma për ta marrë e larguar nga familja, për t’ia marrë e djegur librat, për t’a dërguar në riedukim apo internim, duke i lënë në mes poezitë apo treguar përgjysëm përrallat që ia tregonte së bijës, dmth mua. Aty i ulur në kolltukun e tij, ai me pamje epike, ngjante si një personazh i dalë nga cikli i kreshnikëve. Nganjëherë, dikur, rrallë e përherë rrallë e më rrallë, kur na hidhte ndonjë fjalë, si meteor, na bënte të hidheshim përpjetë prej gëzimit e kaq pak na dukej aq shumë, sepse mendonim se po i mblidhte forcat për të dalë nga ky tunel i errët.
(MARRË NGA LIBRI ‘DISIDENCË NË TRANZICION’ QË ËSHTË NË PROCES BOTIMI)

” HIRI HYJNOR” I SELISHTE KRYEZIUT

by

“Hiri hyjnor”, si vepër e dimesioneve të mëdha dhe sprovave të mbijetsës së një populli të tërë./
Referim rreth romanit “ Hiri Hyjnor” të autores Hasije Selishta Kryeziu/
Nga Agron Shele/
“ Kosova është gjaku im që nuk falet ”- Ali Podrimja/
Sa herë që preket tematika e Kosovës mendja të shkon tek gjenocidi më i fundit që u krye nga ushtria dhe mercenarët serbë mbi këtë popullsi, tek krimet nga më makabret, tek të rrëmbyerit me forcë që nuk u kthyen më kurrë, tek dhunimet dhe ai marshim biblik i imponuar nga dëbimi masiv. Sigurisht që për këtë akt të pashembullt dhe mesjetar të ndodhur në miljeniumin e dytë në mes të Evropës është shkruar shumë, por zanafilla e një memorieje inteligjente dhe psiko-filozofike, gërmon nëpër këtë plagë të thellë dhe me bisturinë e mprehtë sjell jo vetëm klithmat e kësaj tragjedie, por dhe metastazat dhimbje të shkaktuar në mënyrë sistematike. Përbrenda kësaj suaze dhe me objeksion të qartë autorja tashmë e njohur Hasije Selishta Kryeziu sjell për lexuesin romanin “ Hiri Hyjnor”, i cili për nga karakteri i rrëfimit, faktet rrëqethëse që sjell, stilistika e përzgjedhur, teatri i ngjarjeve dhe zhvillimeve, ndërtimi strukturor, si dhe trajtesa social-psikologjike, të bën të kuptosh se proza e shkruar vjen jo vetëm si gjurmë që do i shërbejë kujtesës historike, por dhe si vepër e mirfilltë letrëre që do ndriçijë në fonetekën e letrave shqipe. Që në fillim ndeshesh me realitetin e grishës të pasluftës, i cili në mënyrë koshiente përjetohet tronditshëm dhe plekset tek ajo e shkuar plot sakrifica e dhimbje, e cila duke kaluar para spektrit të moshës rinore, por me metastaza nga bota fëmijërore shpreh jo vetëm traumat e shkaktuara nga gjithë kjo tragjedi, por ngre dhe aktakuzën e madhe për denacimin e gjithë kësaj dhune dhe për më tepër mosreflektimin pas gjithë këtyre akteve çmendurie, akte që nuk kanë kriminalizuar instuticione ose segmente të veçanta të një shteti, por gjithë popullin e tij. Narrativiteti i këtij romani dhe mënyra e përshkrimit, i cili përbën dhe gjetjen stilistikore të autores, vjen larg shablloneve të krijuara, ose modeleve të ngurtësuara apo formave klasike, por në paratezë të zhvillimeve dhe marrëdhënieve që krijohen, gërshetohet dhe krijon një trinitet rolesh (ai që e përshkruan, ajo që rrëfehet dhe personazhi kryesor) dhe e gjithë kjo në funksion të plotësimit dhe dhënies së hapësirës së duhur të shtrishmërisë së gjithë subjektit të veprës. Vlen të theksohet se në gjithë këtë shtjellim kemi format dualiste, të cilat vendosin përballë etikat dhe konceptet mentale-shoqërore, kemi përballjen e familjes që e solli në jetë Furtunën (Elizabetën) dhe familjen adoptuese, që ka birësuar një fëmijë në mënyrë krejt spekullative dhe të pa arsyeshme, kemi nënën e vajzës, e cila për t’ u paraqitur si personazh sinjikativ plotësohet me elementët e natyrës ( furtunë dhe stuhi jashtë, furtunë dhe stuhi në shpirtin e saj), por dhe Sllavicën, e cila në mënyrë krejt arbitrare, që me të drejtë alegorizohet nga autorja si shtrigë e djall, fshin jetët e lindura nga skedat e regjistrit themeltar, për ti shitur më pas tek birësuesit e mundshëm. Një tjetër pikë kyçe e këtij romani është dhe trajtesa metafizike dhe gati hipnotizuese e ndërlidhjes midis vajzës dhe babait (Yllit), ndërlidhje që në mënyrë subktive vjen nëpërmjet zërit dhe formave të çrregullta të imagjinatës, që shfaqet si hije netëve të tij të pafundme, e cila thërret pareshtur nga përtej koshiencat dhe kërkon ndjekjen e gjurmëve të jetës, rrënjëve të patjetërsuara të gjakut, vetë hirit hyjnor. Gjithashtu, veçanësia e kësaj vepre qëndron tek forma e komunikimit midis personazheve, konkretisht tek monologu, i cili rrit jo vetëm forcën artistike dhe prek pikat kulminante, por e bën dhe më identifikues dhe grishës për lexuesin, pasi nëpërmjet dialogut të përbrendshëm (Ylli, Shpresa, Elizabeta dhe Zhaku) ravijëzohet koncepti botëkuptimor dhe psikologjik i tyre, si dhe jepet ideja bazë e hedhur nga vetë autorja. Për të analizuar këtë vepër duhet të ndalesh tek aspektet kryesore që përbëjnë dhe thelbin e vërtetë të gjithë kësaj prurjeje prozaike, tek boshti qëndror që e përshkon, tek fryma angazhuese e autores, si dhe përqasja që përafron momentin tragjik e historik të një populli të tërë, sikurse ishte kalvari përjetues i popullit kosovar me refleksionin si proçes, por që fatkeqësisht nuk po ndodh me shkaktarët e vërtetë të saj dhe e gjithë kjo në funksion të qëllimit të madh e të shenjtë, që drama të tilla të mos përsëriten më kurrë.

Përshkrimi si editim i realitetit të përjetuar

Autorët janë ata që i përjetojnë dramat e popullit të tyre më shumë se kushdo. Në këtë kontekst, shkrimtarja Selishta paraqet tablon e gjallë të gjithë atyre ngjarjeve që kanë ndodhur para lufte, gjatë luftës dhe pas saj, përpjekjen e kahershme të një populi martir për të drejtat legjitime të tij. Nisur nga kjo tematikë ajo ndërton teatrin e gjerë të personazheve të saj dhe të gjithë këta të vërtitur rreth kryepersonazhes Elizabeta, e cila është jo vetëm pika referuse qëndrore, por dhe pika ndërlidhëse që i mban të bashkuar dhe pjesë të gjithë zhvillimeve në vepër.
Jehona është personazhi i ftillimit të gjithë fabulës, e cila për nga roli i vendosur ka dimesionin dhe figurën shumëplanëshe, figurë që deshifron dhunën dhe kalvarin e përvuajtjes së vajzës kosovare, figurë që deshifron dramën e Elisabetës, figurë që proklamon përditshmërinë e përjetimit të pasluftës, si dhe figurë që sjell nëpërmjet gjuhës së autores përnjohjen dhe dualizmin mes dy familjeve, të cilat për nga koncepti, hapësira kulturore dhe ajo gjeografike që i ndan përbën dhe pikat më të larta kulminante.
Nga njëra anë operojnë familjarët biokogjikë (Ylli me Shpresën), ndërsa në krahun tjetër familja adoptuese (Zhaku dhe Zhana), të cilët pas shumë peripecish dhe endjesh nëpër hulli botëkuptimesh të ndryshme, i japin zgjidhje problemit, zgjidhje që mjeshtërisht jepet në mënyrë të tërthortë dhe përbrenda vullnetit të vajzës.
Rrëfyesi i vërtetë i gjithë kësaj ngjarjeje, i cili sikurse e cituam edhe më lart plotëson trinitetin e strukturës së ngritur nuk është as mistik dhe as i fshehtë, por identifikohet në vetën e parë “unë”, i cili nëpërmejt epilogut, përpiqet që mbi gërmadhat e jetës së shkuar të ndërtojë një jetë të re (me persoanzhin dytësor Vila), larg dëshpërimit dhe depresioneve të luftës, larg trishtimit dhe dashurisë së humbur “Lamtumirë, Fjolla ime e dashur! Lamtumirë!” .
Personazhi negativ dhe tipizues i gjithë atij pervesiteti shoqëror është Sllavica, e cila me një të rënë të lapsit fshinte jetën e një krijese të lindur, vetëm e vetëm pse ishte foshnjë shqiptare, akt sa makabër aq dhe i tmerrshëm. Ajo që vlen të theksohet është se edhe pas gjithë kësaj drame të shkaktuar tek ky personazh nuk shikohet asnjë shenjë reflektimi, asnjë shenjë fajësie, ide e qartë kjo e autores për të zhveshur dhe diskretituar ligësinë njerëzore, e cila nuk ishte burim i kufizuar, por anë mentale e një shteti të tërë.

Aspekti psikologjik i veprës letrare

Një nga veçoritë kryesore të kësaj vepre letrare është trajtimi psikologjik që i bëhet realitetit shoqëror kosovar, realitet që përkon me fatalitetin dhe dhunën sistematike ekstreme të ushtruar, e cila ka lënë pasoja të shumta dhe përjetimë që ndoshta nuk fshihen kurrë nga kujtesa. Diku ndeshesh me vajzën e dramatizuar, që edhe zhurma më e vogël i humbet arsyen dhe e kalon në gjendje shoku, diku tjetër me babain që falet para bustit të heroit, si të jetë busti i djalit të tij, më pas ndeshesh me fëmijën jetim që falet para shtatores së Nënë Terezës, diku me gruan e leckosur që thërret birin e vrarë, diku tjetër me mësuesen që emërton lulet me emrat e fëmijëve që i kanë vrarë në orën e mësimit, e diku e diku pa fund… Përdorimi i monologut e bën shumë më të theksuar këtë aspekt dhe definiton katërcipërisht idetë dhe përjetimin njerëzor si qënie emocionale, qënie e arsyeshme, qënie humane, qënie shoqërore, por dhe qënie shtazarake. Efekti psikologjik jepet qartë nëpërmjet kryepersonazhes, Elizabeta, e cila shpesh përjeton dualizëm ndjenjash, hera – herës kontradiktore, por bashkëshoqëruese dhe pjesë e pandarë e vizualitetit dhe konceptualiteve mentale të saj. Personazhi tjetër, Ylli, zhytet në iluzione të pafundme dhe ashtu në gjendje haluçinacioni ndjek parandjenjat dhe ëndrrën e tij, ndjek zërin hyjnor dhe imazhet e çrregullta, të cilat dhe ashtu të turbullta hedhin dritëhije mbi egzistencën e vajzës së tij. Monologu i Shpresës është sinjikativ dhe ndër më kulminantët, jo vetëm për trajtimin psikologjik si nënë, por edhe për veshjen e botës së saj me elementët e natyrës dhe ajo që është më e rëndësishme për vetë ndërlidhjen që krijon në raportin si pacinete me Sllavicën ( infermierie -shtrigë).
“Shpresa donte që para syve të kishte vetëm një portret, atë të Furtunës së saj të dashur. Ndoshta kjo do e qetësonte, por nuk arrinte gjithsesi. Gjithçka ishte shndërruar në furtunë. Furtunë brenda, furtunë jashtë. Shpresa zgjaste duart në mënyrë krejt instiktive dhe të pakontrolluar, sikur donte diçka të prekte. Po më kot. Tani nuk lutej më, por mundohej diçka të arrinte.
– Furtuna!
Në mendjen e Shpresës aq shumë ishte fanitur ajo natë e tmerrshme, sa e kishte ndjekur pas për tërë jetën. Në thellësinë e gjendjes së saj patologjike po ringjallej një Furtunë, që kaherë kishte vdekur, por që fatkeqësisht nuk i kishte lënë asnjë kujtim, që së paku ta kishte si shenjë që të ndante së paku ndonjë çast me të.
Fryjti një erë drejt saj, e cila i valëzoi dhe i fluturoi flokët nga supi. Më pas u shndërrua në uragan dhe filloi t’ i tërhiqte më me forcë. Por kurrsesi ti shkulte. Ato ishin ngulitur mirë në kokë, aq thellë ishin rrënjosur, sa dashuria e një nëne që mbetet në zemër për jetë. Ajo erë e tronditi Shpresën. Një pikë loti rrodhi faqeve të saj të purpurta dhe u shpërnda në tokë. Aq i madh ishte, sa që njerëzit filluan të iknin tmerruar. Ishte loti i nënës që mallkonte gjithkënd që i prek dhe i bën keq foshnjës së saj. Vendi përreth ishte boshatisur, aty mbeti vetëm Sllavica. Ajo i përulej Shpresës. Lutej dhe përgjërohej para saj. Shpresa nuk kishte fuqi që ta falte, por as të hakmerrej. Vetëm e shikonte me vështrim mëshirues.”
Fragmenti i shkëputur përflet shumë, rrëfen të parrëfyerën e një nëne, anën dramatike të përjetimit dhe çastin fatal, kur kupton se si dhe kush e ka rrëmbyer foshnjën dhe së fundi pas gjithë kësaj dhimbjeje ajo nuk është më në gjendje të urrejë (rrënjosje karakteri), por vetëm mëshiron.
Shtrishmëria e veprës kapërcen teritorin e vogël dhe të ngushtë dhe rifiton dimesionin e hapësirës, jo vetëm gjeografikisht por dhe atë kulturore, sikurse është Franca. Vendosja përballë e dy kulturave të ndryshme, imponon tek Zhaku trajtim tjetër mental dhe psikologjik të fenomenit, i cili ringrihet mbi veten, pasi si birësues mund të humbiste edhe vajzën, por me ndërgjegjie të plotë ndërmerr gjithë hapat e duhur, që vajza të gjejë prindrit e vërtetë dhe së fundi ai të rifitojë paqen e humbur me veten dhe më pas me mjedisin përjetues.
Vepra e autores Hasije Selishta Kryeziu që në titull të grish dhe të bën të kuptosh se pas këtij hiri hyjnor fshihet diçka shumë më e thellë, shumë më e madhe, shumë më kuptimplote, shumë më identifikuese, ashtu sikurse është rrënja e gjakut që thërret dhe të rikthen tek trungu i etërve, të cilët ashtu nëpër përzhitjen e flakëve të luftrave kanë mbijetuar për të treguar të kaluarën, të sotmen por dhe të nesërmen patjetërsueshme të tyre.

Mithat Frashëri: “Partia ime është Shqipëria”

by

(Në përkujtim të 135-vjetorit të lindjes)/
Nga Anton Çefa/*
Njerëzit e mëdhenj shpesh e bëjnë veten të paharrueshëm edhe vetëm me një fjalë, një porosi, një thirrje, duke mbetur kështu të përjetshëm në kujtesën kombëtare.
Mithat Frashërin e kujtojmë kështu me sentencën e famshme “Partia ime është Shqipëria”. Një devizë që të merr sytë me dritën e idealit dhe të ngrohë me afshin e dashurisë për Atdheun. Flakërimë e vetëtimtë ndërgjegjeje kombëtare dhe zjarr i pashuar atdhetarizmi. Sado ta mbulojë hiri i murmë i kohës, do të përshkënditë gjithnjë si shpuzë e zjarrtë.
Shqipërinë e krijuan njerëzit e mëdhenj si Mithati. Ajo ka qenë me fat. Nuk i kanë munguar kurrë. Shqipërinë e kanë prishur njerëzit e vegjël. Edhe këtu ka qenë me “fat”. Nuk i kanë munguar kurrë. Përkundrazi, i ka pasur me tepri. Edhe sot e kësaj dite prishanakët vazhdojnë zanatin e tyre të përjetshëm.
Në ato kohë kur Shqipërisë i mungonte çdo gjë, edhe vetvetja, kur ideja kombëtare në hauzin e errët e kaotik të kohës përpëlitej në dhimbjet e lindjes, kur kultura qe veç djerrinë e asgjë më shumë dhe kur organizmit politik shtetëror i kishte humbur emri prej shekujsh, Zoti i fali asaj, ndër të tjerë, edhe treshen e vëllezërve frashëriotë: Abdylin për t’i vënë themelet shtetit, Samiun për të ravijëzuar platformën ideologjike të lëvizjes kombëtare dhe Naimin për të ndezur flakëzën e qiriut të fjalës, flakëz fjale e flakëz shpirti, dhe për të kultivuar përmes saj farën e edukatës kombëtare.
Mithati qe i vetëm. Duhej të kryente detyrat e të treve. Dhe i kreu. Qe i fundit. Duhej t’i kryente një herë e mirë. Dhe u përpoq tërë jetën pa kursyer asgjë. Me fjalë, si ideator i Shqipërisë së qytetëruar; me vepra, si demiurg i saj. Ai botoi një bibliotekë të tërë shkencore duke na mësuar të lexojmë abetaren e vetes, të kohëve dhe të popujve, shkroi një letërsi të tërë artistike, duke na shpirtësuar me frymën e shenjtë të idealit dhe të dashurisë dhe, kur Shqipëria rrezikohej të humbte në vorbullën tejet të trazuar e tejet të përgjakshme të Luftës së Dytë Botërore, i dha asaj alternativën e shpëtimit.
“Partia ime është Shqipëria”. Me këto fjalë mua dhe ju na troket në kujtesë dhe do të na trokasë gjithnjë, ai Mithati, filizi i fundit i trungut frashëriot, atij trungu që i dha aq rrënjë truallit tonë dhe aq e aq degë qiellit tonë. Ndoshta sepse në ato fjalë, më shumë se kudo tjetër, përmblidhet jeta e tij, ideali dhe dashuria, puna dhe veprat.
U lind 135 vjet më parë. Nuk dua t’ia kujtoi vdekjen. Qe e errët. E errët, siç janë vdekjet që vijnë nga duar diktaturash. Jo pak njerëz të ndritshëm kanë vdekje të errëta.
“Partia ime është Shqipëria”. Ky qe ideali i jetës së tij. E lindi dhe e tharmoi që në fëmijëri të hershme, nën ndikimin e baba Abdylit, e urtësoi dhe e pasuroi me porositë e xhaxha Samiut, dhe e shpirtësoi e i dha flatra me frymën e xhaxha Naimit. E leçiti me dritë në Manastir për t’i dhënë shkronjat alfabetit të gjuhës dhe abetares së atdhetarizmit, e shpalli me bujë në Vlorë, në atë më të bardhën ditë të 28-ës, përkrah Babait të Kombit dhe e mbrojti gjithnjë e gjithkund. Për hir të tij, iu kundërvu edhe Plakut, kur Janina rrezikohej prej të huajve, ashtu siç u rrezikua. Kështu iu duk, kështu e pleqëroi dhe kështu e veproi.
Dhe, më së fundi, e ngriti si një armë shpëtimtare, kur atdheu ra rishtas nën thundrën e të huajit. E ngriti si alternativën më të ndershme, kur të tjerë, të kulluar a të turbullt, i nënshtroheshin armikut me motivin për t’i shkyer një thelë sado të vogël për atdheun – duke folur për ata të shëndoshët, – a për të xhvatur sa më shumë për vete, a edhe thjesht për lakmira kolltukësh dhe kotësirash; dhe të tjerë, prishanakë të çmendur, që futeshin qorrazi a edhe syhapur në luftë, nën flamurin e turpshëm të ideologjisë së një Internacionaleje pansllaviste, për ta kthyer atë në një kasaphanë vëllavrasëse.
Në atë gjendje të tallazitur udhëkryqi për fatet e Shqipërisë dhe të kombit – sepse ai gjithnjë mendoi e punoi jo vetëm për gjysmështetin, por për shtetin shqiptar të të gjitha trojeve të veta – si një tribun i vërtetë, zgjodhi atë më të ndershmën rrugë, atë të bashkimit kombëtar, larg dasisë, kundër pasioneve egoiste që sjellin vetëm koncepte, qëndrime dhe institucione dasie.
U bë prijës i rinisë, i popullit, pa e lënë për asnjë moment rolin e mësuesit, të edukatorit. Dhe rinia e admiroi dhe i shkoi pas.
I armatosur me kulturat e qytetërimet e Lindjes e të Perëndimit, i rrahur me përvojat e jetës e të punës së dy botëve, në krahë politike dhe diplomacie, dhe i pajisur me një mendje të shëndoshë, me një zemër të madhe dhe me një vullnet të çeliktë, ai, dishepulli i idealeve demokratike, ai demokrati i vërtetë nuk krijoi parti, siç pritej, sado që e njihte aq mirë shkencën e demokracisë dhe gramatikat e partive, por krijoi një organizatë. Paradoks? – Jo, nuk ishte kohë paradoksesh. Ishte shtjellë ideali dhe domosdoshmëri, nevojë e kohës.
Përballë të huajit, populli është e duhet të jetë një. Vetëm një, i bashkuar; prandej ai duhej rreshtuar në një organizatë, siç është rreshtuar gjithnjë, kur në qiellin kombëtar kanë vetëtuar kërcnueshëm flakët kobndjellëse të rrezikut.
E krijoi dhe e drejtoi. Në fillim, në ditët e para të errësirës së huaj, si një rezistencë e gjithmbarshme sabotimesh e protestash dhe, në një fazë të dytë, si një luftë e armatosur çetash e më vonë njësitesh më të mëdha luftarake.
Komunistët hodhën baltë mbi të; po, a mbulohet ari me baltë? E quajtën “një nga përfaqësuesit kryesorë të reaksionit në Shqipëri, intelektual liberal, pseudopatriot e tradhtar” 1), etj., etj. Dokrra! Gjykimin e artë e jep historia. Ndërsa ata përfunduan në fëlliqësitë e plehrave, qelbësirat e të cilave po na zënë hundët edhe po na ndotin mushkëritë sot e kësaj dite, e nuk dihet se deri kur, historia e ngriti atë në piedestalin e Heroit Kombëtar. Qoftë i qetë në lavdinë e vet! Atdheu do të ketë nevojë gjithnjë për shpirtin e tij, për fjalën dhe veprën e tij; por atdheu është ende i sëmurë dhe nuk kujtohet se duhet t’i japë dy metër vend për t’i pushuar eshtërat e shenjta.
Pse të mos e themi: pati edhe një “dobësi”: nuk mundi ta ngrejë dorën në luftën vëllavrasëse të imponuar nga komunistët. Kjo “hije” e ndriçon edhe më tepër madhështinë e personalitetit të tij. Si për të vërtetuar atë që thuhet shpesh: “Përjashtimi përforcon rregullin”. Më vjen mbarë këtu t’u kujtoj lexuesve një bisedë mes Hasan Dostit, mikut dhe krahut të djathtë të Mithatit, dhe Mustafa Gjinishit, fill mbas mohimit të Mukjes dhe shndërrimit të luftës çlirimtare në luftë për pushtet nga ana e komunistëve:

“Dosti: kush do të fitojë?
Gjinishi: Po të bashkohemi, do të fitojë Shqipëria.
Dosti: Po të mos bashkohemi, do të fitoni ju, sepse ju e dini dobësinë tonë, që ne nuk mund t’ju konsiderojmë armiq dhe t’ju luftojmë në mënyrë të paskrupullt ashtu siç na luftoni ju.
Gjinishi: po fituat ju, jam i sigurt se nuk do të më hyjë gjemb në këmbë, përndryshe s’dihet si do të vejë fati yt dhe imi bashkë.” 2). Dhe dihet se si shkuan fatet e të dyve.
Natyrisht, në kushtet që po jetojmë, do të ishte paradoksale të pretendonim prej politikanëve dhe diplomatëve tanë të sotëm të bëjnë të tyren thirrjen frashëriote “Partia ime është Shqipëria”, por na vret në shpirt nëse nuk u kërkojmë ose së paku nëse nuk u kujtojmë që në veprimtarinë e tyre të mos nisen nga thirrje te kundërta.
Referenca
-Akademia e Shkencave e RPSSH: “Fjalori enciklopedik shqiptar”, Tiranë 1985, f. 289
-Dashnor Kaloçi: “Hasan Dosti-Historia e vërtetë si u formua Balli Kombëtar”, nga interneti.
*Ribotim i redaktuar

3 VJET NGA IKJA E SHKENCËTARIT, QË IU NDËRPRENË ËNDRRAT NË MOSHËN 43 VJEÇARE

by

*Prof.Asc. Dr. Ardian Greca lartësoi Shqipërinë në shumë auditore të Europës, Azisë dhe Amerikës./
*Përveç doktorimit në Japoni dhe punës kërkimore në Qendrën Shkencore NTTJ, ai ishte anëtar i mbikqyrur i Komitetit të Tezave të Studentëve M.S në Georgia; anëtar i Institutit Amerikan të Aeronautikës dhe Astronautikës, ishte pjesë e Shoqatës Ndërkombëtare për Sistemet Informative Kompjuterike…/
Ne Foto:Prof.Asc. Dr. Ardian Greca 25 Tetor 1968-3 Prill 2012/
Nga Dalip GRECA/
Prof. Asc. Dr. Ardian Greca, u nda nga jeta në moshën 43 vjeçare në Nju Jork me 3 Prill 2012. Edhe pse mbanim të njëjtin mbiemër, në të gjallë, nuk pata rastin ta njihja. Dhe tek u takova me prindërit e tij të pikëlluar, një ditë marsi 2015 në Vatër, pasi biseduam për orë të tëra, rreth Ardianit, ua shpreha pengun e mostakimit:Sa do të doja ta kisha njohur sa qe gjallë!
Jeta e Ardianit edhe pse tepër e shkurtër, ishte e mbushur me ngjarje, suksese, me dhimbje. Ai përfaqësoi Shqipërinë në shumë auditore të Europës, Azisë dhe Amerikës. Artikujt e tij shkencorë janë publikuar në revista autoritative të shkëncës si në: IEEE, IEICE etj. Përveç doktorimit në Japoni dhe punës kërkimore në Qendrën Shkencore NTTJ, ai ishte anëtar i mbikqyrur i Komitetit të Tezave të Studentëve M.S në Georgia; anëtar i Institutit Amerikan të Aeronautikës dhe Astronautikës, ishte pjesë e Shoqatës Ndërkombëtare për Sistemet Informative Kompjuterike,ndërkohë që në Universitetin e Georgias, Ardiani futi programe e koncepte të reja; si pjesë e departamentit të Shkencave kompjuterike që më 2001, ai dha një kontribut të veçantë,si Asitent Profesor në Yamacrau, ku ishte përgjegjës për edukimin në shkencat kompjuterike.
Biseda me prindërit dhe xhaxhanë rreth Ardianit, nuk ishte e lehtë.Emocionet gjatë rrëfimit, krijonin ngërçin e shpërthimeve të dhimbjes dhe mallit.Veçanërisht nëna Liliana, e kishte më të vështirë të tregonte; lotët e tradhëtonin, por edhe babain e Ardianit, Ndriçimin, e mbërthenin emocione të forta. Xhaxhai, dr. Sefedini, mbahej. Gjithësesi e bëmë një pakt,- ta prezantonim Profesor Ardianin tek lexuesit e Diellit, përmes bisedës, dokumenteve që ata kishin sjellë me vete. Ata rrëfejnë radhazi, herë-herë ndërpresin njëri-tjetrin.Vendin e dhimbjes e zë krenaria për një talent të shkencës. Biseda kapërcen oqeanin, shkon në Elbasan, atje ku i lind Ardiani me 25 tetor 1968. Nëna, mësuese Liliana, tregon hapat e parë të formimit, shkollimin, që nisi në shtatorin e vitit 1974 në Shkollën “Dr. Xhaferr Kongoli” të qytetit të Elbasanit. Duke pasur edhe prindërit mësues ai qe një nga nxënësit më të mirë, por veçanërisht shkëlqente në matematikë. Me rritjen e moshës rriteshin dhe interesat e Ardianit; i pëlqenin librat, muzika(ushtronte instrumentin e violinës),i pëlqenin udhëtimet, pushimet në plazhe gjatë verës. Shkollën e mesme e kreu në Tiranë. Në Universitet studimet i kreu në fakultetin e inxhinierisë, dega elektrike & elektronikë. E rrëmbeu elektronika dhe harrohej në labirintet e saj. Ishte student i shkëlqyer. Ëndërronte, por jeta nuk ta shtron rrugën si në ëndrra. Kur përfundoi studimet në vitin 1991, Shqipëria ishte në shpërthim. Ai kishte nevojë të punonte. Po ku? I ofruan vendin e elektriçistit në Teatrin Kombëtar.Sa larg ëndrrës për elektronikë.Po pa punë s’rrihej, pranoi. Nga studimet nuk hoqi dorë. Pas ca kohësh sistemohet në drejtorinë e doganave. Dha kontribut të rëndësishëm në kompjuterizmin e sistemit. Spikati talenti i tij në elektronikë dhe rezultatet që pat aty solli kërkesa nga Institucionet e Ministritë. Ardiani ishte bërë si doktori i kompjuterave.Kudo, ku kishte defekte, kërkohej ndihma e tij.Për Ardianin nisën edhe kërkesat nga kompani europiane.Kërkesa e parë erdhi nga IMB. Austriakët kishin një përfaqësi në Tiranë dhe e kërkuan aty. Nga ana e tij, Departamenti i Elektronikës në Universitetin e Tiranës e ftoi si pedagog, ku dha mësim si i jashtëm. Tash ishte më shumë i vlerësuar dhe ndjente kënaqësinë e punës së vet, por ëndrra nuk mbaronte këtu. Synim ishin studimet pasuniversitare, kryrja e doktoraturës në ndonjë nga vendet perëndimore. Puna në universitet, dogana, dikasteret, ia shtuan kontaktet. Hyri në lidhje me Universitete të njohura në Gjermani, Francë, Angli, SHBA, Itali. Pranime erdhën nga Franca, Anglia si dhe shumë universitete në SHBA, por kushti financiar ishte i papërballushëm. Një shpresë plot dritë dukej përgjigja që i pat ardhë nga Universiteti i Darmstatit në Gjermani, i cili duke parë CV e tij, e ftonte që të paraqitej në Ambasdën Gjermane dhe të merrte vizën. Por s’ishte e thënë; edhe pse Ardiani njihte disa gjuhë të huaja, përfshi anglishten, i doli pengesë Gjermanishtja.Atasheu kulturor i ambasadës e refuzoi për mosnjohje të gjuhës.
Një trainim në SHBA, edhe pse i shkurtër, i hapi një dritare të re Ardianit, ashtu siç i hapi një dritare plot shpresa, edhe një shërbim kualifikues në Japoni.Në Japoni la përshtypje të shkëlqyera.Njohuritë e tij, njohja e shumë programeve, që sapo ishin hedhë në treg, prakticiteti, informacioni, ishin të mjafta për t’u admiruar nga Japonezët.Duke parë cilësitë e Ardianit, Japonezët i ofruan mundësinë e aplikimit për të thelluar njohuritë përmes një burse. Ia treguan praktikën që duhej të ndiqte për ta fituar të drejtën e doktoraturës.Një vit pas aplikimit, kur i kishte humbur shpresat, i vjen përgjigja”PO”. Përgjigja arriti në nëntor 1995, ai duhej të nisej më 26 Janar 1996. Shteti Japonez i akordonte bursë të plotë. Madje edhe biletën e udhëtimit e kishte të rezervuar. Një ditë të ftohtë me borë udhëtoi me autobus nga Tirana në Sofje për t’u pajisur me vizë në ambasadën Japoneze. Procedura në ambasadën Japoneze kaloi pa problem. I gëzuar u kthye në Tiranë dhe nisi përgatitjet. Me 26 Janar 1996 udhëtoi në linjën Tiranë-Munih- Tokio. Vendqëndrimi i tij ishte në Jamagata,Yonezawa. Ky është qyteti ku u shpalos talenti i shkencëtarit të ri Ardian Greca. Doktoraturën ai e mbrojti në Universitetin Yamagata. Teza e doktoraturës ishte:” Algoritmet vetshërues dhe akordimi i kapaciteteve rezervë për ATM mbijetuse dhe rrjete me kanale optike.”Doktoraturën e udhëhiqte profesor Tano. Marrdhëniet që në fillim ishin të ngrohta. Profesori përveç laboratorit, ku i dha hapësirë shkencëtarit nga Shqipëria, e afroi atë edhe në mjedisin familjar. E konsideroi si djalin e tij. Ia pëlqeu sjelljen, karakterin, mbi të gjitha ia vlerësoi aftësitë profesionale dhe shpirtin kërkues të shkencëtarit. Në laborator Ardiani punonte me orë të zgjatura.Ishte shumë i dhënë pas kërkimeve shkencore. Profesor Tano ishte i kënaqur me studentin e tij,me mënyrën se si i shtronte tezat shkencore, habitej me këmbënguljen dhe i thoshte :Ardian, ke për t’u ngjitur lart. Ti je i veçantë nga të gjithë studentët e tjerë që kam udhëhequr. Profesori shprehte siguri që doktorimi i studentit të tij do të vlerësohej “Shkëlqyshëm”. Mirëpo në kulmin e studimit, profesor Tano ndërroi jetë. Kjo qe një goditje e rëndë për Ardianin.E qau me lotët e shpirtit profesorin.Pas vdekjes të udhëheqësit të vet kaloi çaste të vështira. Kishte kaluar një vit e gjysëm studime në udhëheqjen shkencore të profesorit Tano. Rektorati i Universitetit e vonoi caktimin e një udhëheqësi të ri të studimeve. Ardiani u trondit nën dilemën e ikjes kot të një viti e gjysëm.Kaloi një perudhë të vështirë stresi. Kishte zëra në universitet që përshpërisnin se nuk kishte një të dytë si profesori që ndërroi jetë. Por sërish fati i buzqeshi, profesor Kioshi Nakagawa, një personalitet i njohur në fushën e fibrave optike, pasi kishte parë vlerësimet e profesor Tano, që tregonin se me Ardianin kishin një rast të rrallë në fushën e elektronikës, një shkencëtar i së ardhmes, pranoi ta udhëhiqte. Ashtu si parardhësi i tij, edhe Nakagawa,i afroi bashkëpunim të ngushtë në laborator, por edhe miqësi familjare. Madje edhe kur prindërit e Ardianit shkuan për vizitë, në shtator 2000 profesori i ftoi në shtëpinë e tij. Ardiani i kishte bërë për vete japonezët. Profesori Kenixhi Kato dhe bashkëshortja e tij Joko i mbajtën dy ditë në shtëpinë e tyre prindërit e Ardianit dhe më pas i mundësuan të viztonin qendra turistike, shkolla, ujra termale, muze etj.
Autoriteti shkencor i Ardianit sa vinte e rritej. Atë filluan ta ftonin në simpoziume e katedra që të shpaloste arritjet shkencore.Ftesa e parë i erdhi nga Austria. Tërhoqi vëmendjen e rretheve akademike të fushës me studimin e tij. Në korrik 2000 ai u ftua në konferencën ndërkombëtare të Frankfurtit, ku paraqiti punimin e tij shkencor, që u vlerësua nga autoritetet ndërkombëtare. Në udhëtimin e tij shoqërohej nga Keixh, që ndihej krenar me Ardianin. Pas konferencës, profesori japonez dhe bashkshortja u ftuan në Shqipëri. Familja e Ardianit i priti ngrohtësisht dhe u ofroi mundësi që të vizitonin bukuritë shqiptare, muzetë, si ai i Skënderbeut në Krujë, bënë vizita në qytetin piktoresk të Pogradecit, në Korçë, të gjitha këto u lanë mbresa të jashtzakonshme japonezëve. Ishte forcuar miqësia mes Ardianit e familjes së tij dhe familjes së profesorit. Kur u kthyen në Japoni, Ardiani konsiderohej pjesë e familjes dhe nuk kishte ngjarje familjare apo festa të qytetit, ku të mos ishte bashkë me ta edhe Ardiani.
Studimet e Ardianit po arrinin kulmin. Profesori Nakagawa ishte i kënaqur me arritjet e shkencëtarit të ri dhe po thurte plane për të ardhmen e tij në Japoni. Doktoratura kishte përfunduar me sukses. Doktori i Shkencave u vlerësua shkëlqyshëm. Tash dyert e shkencës ishin hapur. NTTJ, një ndër institucionet prestigjioze në botë, e punësoi Ardianin. Ky ishte një tjetër shans i shkëlqyer. Stafi shkencor i NTTJ, e priti me ngrohtësi. U caktua që të punonte me grupin studimor të telekomunikimit. Ardiani ishte jo vetëm një studiues që premtonte, por ftohej në konferenca e simpoziume ndërkombëtare. Vlerësimet në këtë qendër shkencore nuk munguan. Ata e inkurajonin dhe e vlerësuan kur prezantoi në konferencën ndërkombëtare të Nagojës, qytet në Jug të Japonisë, punimin e tij të ri shkencor. Drejtori e thirri në zyrë pas konferencës dhe e përgëzoi për suksesin që kishte arritë, dhe i parashtroi të ardhme të shkëlqyer në këtë qendër. Mirëpo, pas një viti pune në NTTJ, drejtusit dhe grupi i studiusve u habitën kur mësuan se shkencëtari shqiptar kishte kërkuar që të largohej nga institucioni për arsye familjare. Pjesa më e madhe e këshillonin që të mos e ndërmerrte këtë hap pasi e ardhmja e tij ishte aty. Vetë drejtori i qendrës e thirri në zyrë dhe i tha të mos merrte veprime të nxituara.Ai i kishte garantuar pajisjen me pasaportë japoneze, si një shkencëtar me të dhëna të shkelqyera. Shko e mendohu dhe një herë, i tha ai. Po Ardiani nuk e mori këtë veprim pa u menduar. Drejtori e thirri sërish, kur e pa se Ardiani nuk kishte ndryshu mendim, i tha:” E pranoj kërkesën tuaj, edhe pse nuk jam i një mendje me ju. Je i vetmi shqiptar që ke punuar në qendrën tonë. Nuk besoj se do të kemi një të dytë, si ju. Ju falenderoj. Natyrisht, ç’keni arritur këtu, do ta harroni, nuk do ta dergoni në vend tjetër. Përbën sekret.” Ardiani e miratoi dhe firmosi.
Në mars 2001 ai u largua nga Japonia drejt SHBA-së. Zbriti në aeroportin e Nju Jorkut. Ishte bashkë me motrën, Matildën. Ajo ishte arsyeja që ai la Japoninë për Amerikën. Filloi intervistat. Fillimisht u intervistua nga kompania japoneze”Mitsubishi”, më pas i erdhi një ftesë nga NAVY, një tjetër ftesë erdhi nga Georgia Southern University. Intervistuesit në këtë universitet, duke parë CV e tij,gradën shkencore, përvojë në qendrën kërkimore shkencore në Japoni, e vlerësuan si një rast të rënë nga qielli dhe e pranuan menjëherë. I ofruan programin e kërkimeve shkencore. Puna si profesor në Universitet e rrëmbeu. Përvoja që sillte nga Japonia i jepte siguri. Pati dhe momente përplasje me kolegët. Kështu psh është shkruar për një debat me paraardhësin e lëndës Prof. Dr. Zheng. Debati i diktuar nga reagimi i studentëve, që kishin konstatuar koncepte të reja, arritje të fundit të elektronikës tek Profesori Ardian Greca, kërkuan një debat akademik mes tyre. Ardiani nuk iu shmang dhe me fakte tregoi se koncepteve që kishte përcjellë prof. Zheng, u kishte kaluar koha. Dhe solli referencat më të fundit që ishin publikuar në konferencat ndërkombëtare, ku ai vetë kishte qenë lektor. Profesori e përgëzoi për bagazhin shkencor që manifestonte Ardiani. Ky ballafaqim ia rriti kreditet. Shumë nga profesorët e tjerë kërkuan bashkëpunim për studimet e tyre. Nga ana e tij Ardiani nuk i ndërpreu studimet dhe kërkimet shkencore. Ai referoi artikuj shkencor në Conecticut, New York, Colorado, Las Vegas, Orlando, Hawai, Toronto, Alaska etj. Në tërësi, sipas statistikave të botuara Ardiani, promovoi nëpër konferenca shkencore dhe botoi nëpër revista të njohura të shkencës 48 artikuj shkencorë. Rektorati i Universitetit e vlerësonte shkencëtarin e ri. Por një ditë, ëndrra u thye. Ardiani mësoi se brenda trupit të tij, flinte e keqja, kanceri. Nuk u dorëzua, por luftoi për ta fituar betejën. Nuk hoqi dorë as nga projektet shkencore. Madje as nga studentët e tij nuk u nda, i kryqëzuar në karrocë, shkonte t’i ndihmonte. Kishte në projekt të botonte dhe një libër me kërkimet e veta shkencore, por koha nuk qe e mjaftë. Betejën përfundimtare nuk mundi ta fitojë. Me 3 prill 2012 zemra e lodhur nga dyluftimi, shkoi të pushojë. Ardiani shkoi të flejë përgjithmonë.
…I shoh bashkëbiseduesit e mi tek nuk kanë të ndalur së rrefyeri mirësitë e Ardianit. Me vete kanë edhe një libër me 222 faqe, që i kushtohet Ardianit. Në faqet e tij ka shumë vajë e lot, ka dhe kujtime malli. E kanë qarë të gjithë me poezi shpirti. Këto ditë që publikohet ky shkrim, i ati i Ardianit, Ndriçimi, është në Tiranë për t’iu gëzuar një libri të ri me rastin e 3 vjetorit të ndarjes nga jeta e të birit!
….Ja kështu, 3 vjet të shkuara, me 3 prill 2012, një shkencëtar i ri u nda nga jeta në kulmin e kërkimeve shkencore, në mesin e jetës plot ëndrra. Fati, sa të pafuqishëm përball tij ?!