Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

IKJA PA BUJË E PETRIT QEJVANIT

by

Nga Gëzim Llojdia/
1.Ai iku nëpër mjegull. Si mërgojnë shpirtrat e poetëve përtej botës tonë. Në dimensione të kohës është përsëritja qindra vjeçare e poetëve,që humbasin në pikëllimin mëngjesor,por që rizgjodhën e ndërkaq rilindin nga ndriçimi yllësor. Kishte kohë që sëmundja e rëndë tek fytyra e zbehtë e poetit,kritikut,publicistit Petrit Qejvani ,ruante kërcënimin e një dihatje të vështirë. Stomaku nuk ndjente më sëmbimet e zemrës. Por ajo nuk ndjente më, as klithmën e dalur nga fundi i shpirtit. Firomën e fundit, që kërcënonte dhe e kurthonte me terrin e zi,përgjithmonë e dha me 13 gusht 2014,në mbrëmje,ne Spitalin e Vlorës.I but shpirti i tij.I lehtë si ajri,shtegtoi në prerin qiellor. Kështu rangut të poetëve tw këtij qyteti jugor,do tu mungojë një zë i bukur.
2.Vasil Qesari-gazetarë TV Francë. Në Spitalin e Vlorës u shojt jeta e mikut, shokut dhe kolegut tone te shtrenjte, Petrit Qejvani. Pas një sëmundje te rende e te pashërueshme, pas një beteje te forte për ta mposhtur atë, zemra e tij pushoi. Kështu,në moshë të parakohshme, u nda prej nesh një nga intelektualet me te spikatur te qytetit te Vlorës: Pedagogu, poeti, kritiku i artit, publicisti dhe njeriu me zemër te madhe i njohur për veprimtarinë e tij intensive dhe cilësore, jo vetëm ne Shqipëri por edhe ne trojet jashtë saj.
Petrit Qejvani, ishte njeri me vlera te veçanta humaniste, me kulture enciklopedike, me talent dhe krijimtari mjaft cilësore artistike, me sensibilitet te madh shpirtëror si edhe me virtyte te çmuara, njerëzore e intelektuale. Ai, le një boshllëk te madh mes nesh, miqve dhe shokëve te tij, një dhembje te thelle e pikëllim te veçante jo vetëm për familjen, vëllezërit e motrat, por edhe për te gjithë ata qe e njohën nga afër dhe i qëndruan pranë,ne çdo kohe,situate e periudhe te jetës,te mire apo te vështirë .Jeta, personaliteti, puna dhe krijimtaria e Petrit Qejvanit, veprimtaria pasiononte ne shume fusha si edhe kontributi i tij arsimor e artistik, gjithçka qe ai përfaqësonte si njeri, pedagog dhe artist, do te mbeten te paharruara ne zemrat tonë.
lmi Cani Një skicë e vogël,një portret perfekt për Kallaratin. Një përshkrim lakonik. Respekt për figurën e tij
Lame Fandi kritik arti: Ishte befasi e dhimbshme humbja e Petritit, këtij shoku te dashur, me te cilin kemi qene çdo dite, për një vit te tere, ne te njëjtat banka studimesh pasuniversitare.
Violeta Brahimaj Humbje e parakohshme për njeriun e shkrimeve, mësuesin e pasionuar, drejtuesin e drejte dhe vizionar.
Fatmir Toci :shuhet një zë nga Vlora dhe nga lumi… pedagogu i apasionuar, publicisti i shquar vlonjat. Një lajm i hidhur për humbjen e një miku si Petrit Qejvani, profesorit dhe publicistit te spikatur, një zë autentik intelektuali vlonjat.
Sejmen Gjokoli;Jam në Kosove por po më trondit lajmi që po lexoj në Statusin e Ergys Alushit,këtë mbrëmje të vonë . I rende plumb ky lajm, si Bogonica mbi Kallarat, apo si Çipini përballë….Na iku parakohe një shok i mire, një edukator shembullor, një krijues dhe analist i shkëlqyer,një poet i mrekullueshëm, një pasionant i fjalës dhe artit, një polemist i klasit të parë, një intelektual që s’dinte të bënte kompromis me mediokritetin, majtist evropian i thekur, një mjeshtër i njohur i fjalës së shkruar dhe folur, një bashkëpunëtor i shkëlqyer në veprimtaritë kulturore e artistike të 100 Vjetorit të Pavarësisë, një NJERI me germa te mëdha….Lamtumire shoku dhe miku im i mire !
3.Kallarati (skicë-esse) Nga Petrit Qejvani
Petrit QejvaniNë mes të Labërisë së thellë, në të dy anët e Lumit të Vlorës, sapo ai ka marrë startin, në këmbët e malit të Bogonicës, shtrihet Kallarati. Nga të rrallët fshatra të dyzuar, njëri përballë tjetrit, si ne legjendë: një i gjallë, tjetri i vdekur (i djegur), por me rrënojat thuaj 100-vjeçare ende në këmbë, mbresëlënëse.
Është një fshat i vogël, ” i paktë” siç thotë kënga popullore, por i vetmjaftueshëm në qenien tij, me njerëz të qetë e dinjitozë, që zënë vendin, që u takon në jetë dhe në shoqëri, modestë dhe të pagabueshëm në vlerësimin e vetes dhe të tjerëve. Që nuk e matin veten me hijen e mëngjesit, që nuk mburren e bëjnë zhurmë, kur bëjnë gjëra të çmuara, por bëjnë gjithçka bëjnë njerëzit e zakonshëm të kësaj bote.
Që zënë pozicionet e tyre kur kërcënohet liria dhe kur duhet thënë fjala. Ata nuk bënë asnjëherë teatër në jetën e tyre, për t’u dukur para të tjerëve, fqinjëve apo botës, sepse janë të natyrshëm. Një fshat mes malesh, me shpatulla mbështetur te mali i tij i bukur dhe bujar, Bogonica, një mal interesant, me dy maja gati simetrike dhe me një livadh të gjelbër në mes, si për të qetësuar rreptësinë e majave në krah të njëra-tjetrës. Duket sikur është projektuar njëherë nga njeriu, pastaj është realizuar, në trajtën e një ë-je gjigande, si tek “ëëolksvageni”. Është një fshat, që nuk shfaqet menjëherë, por pjesë-pjesë për shkak të relievit të thyer dhe të kodrave, që fshihen njera pas tjetrës, me pemë rreth oborreve dhe me një prehër tokë para çdo shtëpie për shkak të terrenit të sertë prej guri e shtufi. Por i bukur, ndoshta më i bukuri i fshatrave përreth , i zbritur buzë rrugës automobilistike, me një lumë të kthjellët, që gjarpëron midis rrapeve, që e bën më poetik dhe romantik. Një fshat i vogël, por i veçantë, me mullirin e dikurshëm, me shkollën, me qendrën shëndetësore, me klubin e vogël ndanë xhadesë, me dyqanin në Qafën e Ubavit, me njerëz, që e kanë ditur me kohe se bota nuk fillon e mbaron me sinoret e fshatit, ndonëse pa emigracion të shënuar. Ndërsa pas vitit 1990 si gjithë të tjerët. Dhe nuk e rrahën ndonjëherë gjoksin se kishin bërë çudira…
Ka qenë fshat i madh dikur, thonë. Bile një këngë popullore flet për 42 dyqane!.Pak si shumë!..Gojëdhëna thotë se dikur një murtajë shoi fshatin dhe, mes lemerisë, ata që shpëtuan iknin ku të mundnin. Një pjesë e tij mbeti, për pamundësi largimi apo nga malli për vatrën,(ku i dihet?!) duke u zhvendosur pak më tej, aty ku sot është Fshati i djegur, një arkeologji e rrallë mbi tokë, një “Trojë e vogël” labe, shqiptare, djegur në fillim të shekullit XX (1914) nga po ata që dogjën Trojën e madhe. Këtë ndjesi më jep, sa herë e vizitoj, sidomos pasdite, në perëndim të diellit, kur nga rrezet e tij muret e rrënuar dhe pluhuri i shkatërrimit marrin një ngjyrë kafe të kuqërremtë. Ka dhe një pllakë në lapidarin simbolik atje. Sot fshati po braktiset sërish, por jo prej ndonjë fatkeqësie natyrore a pushtimi, por thjesht me dëshirë për një jetë më të mirë drejt qyteteve. Ndoshta kjo braktisje do të kthehet në një rilindje, në një pamje e funksion tjetër. Do të vijë koha, kur do të ndërtohen shtëpi të reja për efekt pushimi, sidomos në verë. Nuk është një ide fantastike. Besoj do të ndodhë kështu, bile jo larg, sapo ish fshatarët të “ngopen” me qytetin, gjë që e kanë bërë të tjerët para nesh. Sepse natyra në Kallarat është e bukur: mali, lumi, pylli i Morrezës me rrepe te lashtë, ajri i pastër, qielli i thellë…Duhet vetëm rruga e mirë për të shkurtuar kohën, pasi nga Vlora 50km nuk janë ndonjë distancë e madhe. Ndoshta një ditë një rrugë e mirë do të shkojë dhe atje…

Domenico Corradini H. Broussard

by

Një filozof dhe shkrimtar i huaj që e do dhe punon për Shqipërinë/
Nga Anton Çefa/
Domeniko Korradini H. Brusard u lind më 14 nëntor të vitit 1942 në Katanxaro të Kalabrisë, në një familje me prejardhje suedeze. Studioi në Shkollën e Lartë Normale të Pizës dhe në Maximilianeum Stiftung të Münchenit, Bavari. Në tetorin e v. 1971, fitoi konkursin për profesor ordinar në Universitetin e Pizës. Është avokat mbrojtës pranë Gjykatës Supreme të Italisë.
Në vitin 1963, botoi në revista tri punimet e para filozofike. Shkrimet e vitit të fundit (2008) u kushtohen çështjeve të të drejtave të njeriut dhe të themelimit të së drejtës mbinacionale ose “gjeosëdrejtës”. Nga veprat e tij, midis të cilave disa u përkthyen në gjuhën portugeze, braziliane, greke, rumune turke, dhe shqipe, janë: “I giorni dell’ inchiostro”(“Ditët e ngjyrimit”, 1983), “Gelso Bianco” (“Mani i bardhë”, 1988), “Corale dell’ inquietudine” (“Koralja e shqetësimit”, 1997), “Laudario crociato” (“Lavdërimi i kryqëzuar”, 2000). Vuri në skenë shfaqjen “Yo el Rey” (1991). Nga viti 2003 punon për poemën lirike-epike “Alfabeti i dashurisë”.
Ka fituar çmimet: “Friedrich Nietzsche”, “Città di Catanzaro”, “Cultura Sila”, “Mar Jonio” dhe “Siracusa”.
Është përkthyes në gjuhën frenge, spanjolle, portugeze, braziliane, greke, angleze, gjermane dhe shqipe. Në shqip, ka botuar këto vepra: “Koralja e shqetësimit”, poemë, “Marin Barleti”, Tiranë, 1997; “Shtjella e kryqëzimit”, roman, “Shpresa”, Prishtinë 2005; “Lavdërimi i kryqëzuar”, “Faik Konica”, Prishtinë 2008.
Corradini njeh dhe vlerëson kulturën shqiptare, letërsinë dhe botën shqiptare, në përgjithësi. Ka treguar interes të veçantë për De Radën, Naimin dhe Migjenin. Ka përkthyer në italisht nga Naimi dhe Migjeni: “Shqipëria, nëna ime” dhe “Poema e mjerimit”, ende të pabotuara. Ka lexuar Agollin, Kadarenë, Mimoza Ahmetin, Dashnor Kokonozin dhe ka mendimet e veta për veprën e tyre. “Letërsia shqipe, së cilës i jam kushtuar që prej më tepër se 10 vite, është një letërsi e madhe. . . . Me punën time modeste, unë bëj atë që mundem për të mbrojtur në Itali kulturën shqiptare, që nuk është vetëm Kadareja”, më shkruan ai në një letër personale. Vlerëson, në mënyrë të veçantë, narrativën e Anton Nikë Berishës, siç del nga analiza bërë tri romaneve të tij: “Gjin Bardhela i Arbëresh”, “Nëna e dritës” dhe “Ferri i lodhur”. Ka rishikuar përkthimin në italisht të poemës së A. N. Berishës për Nënën Tereze: “Cascate di luce nel cuore” (“Ujëvarë drite në zemër”), që e botoi “Luigi Pellegrini Editore” e Kozencës.
Për punën e tij në dobi të kulturës dhe të letërsisë shqipe, ai shkruan: “Kultura shqiptare është një kulturë shumë e rëndësishme; unë bëj atë që mundem dhe për atë që mundem nuk kursehem . . . Vendi i Shqipeve është bërë për të fluturuar, shqipet fluturojnë lart, dhe unë këtë ‘fluturim’ kërkoj ta ndjek me forcat e mia modeste; jam thjesht një shqipe e vogël”.
I rritur në Kalabri, pranë arbëreshëve, ushqen një dashuri e nderim të veçantë për arbëreshët. “Kalabria ime, prej kohësh ‘Vis i shpirtit’, më tepër se një vend i thjeshtë gjeografik ka mbetur e paprekur në zemrën time, e gjelbër, e freskët, e gjallë, e dridhshme … Dhe në zemrën time kanë mbetur shqiptarët e Kalabrisë, që kam njohur e çmuar që në fëmijëri.”. Ka treguar interes të veçantë për të drejtën zakonore e të drejtën shoqërore e kushtetuese shqiptare. Vlerësim të lartë i jep strukturës etike të popullit tonë: “Shqipëria është kudo, kudo ku njerëzit kanë bukë e zemër e krypë për miqtë. Kudo ku njerëzit i qëndrojnë besnikë vlerës etike të besës, që më duket se përfshin gjithë etikën”, shkruan ai.

BESA

by

Motto: “Me shti kryet ngushtë, e nxjerr me fjalë;me shti fjalën ngushtë, e lan me krye”/
Fjalë e urtë shqiptare/
Të gjitha shkrimet e shenjta nisin me lavdimin e Fjalës, e Cila pat qenë në fillim të fillimeve, pat qenë në Zot dhe vetë Zot. Kjo Fjalë mori trup dhe jetoi mes njerëzve: “Të gjitha u krijuan me anë të Tij; asgjë
nuk u bë pa veprimin e Tij. Ai ishte burimi i jetës…” Vetvetiu zbulohet se Fjala zbriti në tokë dhe ishte në vend të Zotit. Ishte njëherazi një shenjë e Zotit për njerëzit, dhe një mundësi tashmë e përkryer e
njerëzve për të hyrë në dialog me Të.
Më pas Fjalën e kryqëzuan, e përqeshën, nuk e besuan, por Fjala nuk kaloi. Përkundrazi: të gjitha kaluan e po kalojnë nën shenjën drithëruese të përjetësisë së Saj. Kësisoj, me shumë martirë, gjak e keqkuptime, u vendos krishtërimi i vërtetë, shpirtëror e mendor, kurse për shqiptarët e periudhës së paganizmit Fjala u shfaq në trajtën e Besës. Pararendës i natyrshëm i Besës ishte premtimi, pra dëshira për të bërë mirë, për të shpëtuar, mbijetuar etj. Premtimi nuk është veçse zhvendosja në kohë dhe në hapësirë e shpirtrave të atyre që marrin pjesë në aktin përkatës, shpirti i premtuesit dhe shpirti i atij, të cilit i
premtohet; është një katapultim në të tashmen që ende nuk ka mbërritur, por që pritet të vijë ashtu siç e duan premtuesit dhe pritësit e përmbushjes së premtimit. Kjo zhvendosje në të ardhme, ose paraprirje,
joshje, tërheqje e së ardhmes në të tashme përmes Fjalës, paraprihet nga një flijim – zakonisht gojor, nga një betim, përbetim: njëfarë vulosjeje e padukshme e premtimit. Kjo është Besa: një gjendje shpirtërore, tashmë edhe strukturë genetike, e shqiptarit të gjithëkohshëm (arketipal). Mund të thuhet se Besa ishte për shqiptarët në vend të Zotit, ose, më saktë, ishte Zoti shqiptar.
Zoti shqiptar mbeti i pandryshuar edhe pasi Apostulli Pavël solli në Ilirikum krishtërimin. Besa me krishtërimin, sipas logjikës moderne, duhej ta kish zbritur Besën shqiptare në një plan më pak të rëndësishëm,
me karakter gjysmë-muzeal, sepse shqpirti i një populli me tipare kaq të veçanta nuk mund të ndjekë njëheresh dy trajta shpirtërore, të cilat,etnologjikisht, madje edhe nga ana antropologjike, e përjashtojnë
njëra-tjetrën; më vonë ndërthurrja e krishtërimit me Besën çoi në njësimin më të natyrshëm të tyre (për t’u shënuar ngjashmëria befasuese e Ligjeve të Moisiut me filozofinë e Pavlit dhe me Kanunin e Lek Dukagjinit). Teksa krishtërimi realizonte hyrjen e shpirtit shqiptar në hapësirën e Homo Religiosus, Besa ndalonte përdaljen e genit shqiptar, shmangte shprishjen e tipareve të shpirtit shqiptar, rrjedhimisht:
shkombëtarizimin. Prandaj “Besa është më e fortë se vdekja”, prandaj besa nuk duhej humbur, se përndryshe të humbte varri etj. Për të zbuluar rolin e kësaj bese dhe rolin e saj në qëndresën e shqiptarit ndaj
tundimeve të ashtuquajtura përparimtare të epokës moderne, mjafton të përmendim shprehjen e famshme se “Shqiptari, kur jep fjalën, therr djalën”. Pra, është gati të shterë jetën e një brezi, për të cilin është
robtuar e flijuar me gjithë shpirt, vetëm e vetëm që brezi pasues të mos hyjë në jetë nga dyert e mbrapshta.
Folklori shqiptar është ndjeshëm i orientuar ndaj Besës dhe bëmave të saj: në disa balada Besa ngre nga varri, në të tjera muros, në të tjera rimarton bashkëshortë apo çliron të burgosur, por gjithmonë duke bërë
ligjin mbi kohën e hapësirën, mbi kufijtë mes botëve e shqisave. Në të gjitha rastet drama është e pranishme dhe e përshkruar mrekullisht, siç mund ta kryejnë vetëm popujt që kanë një marrëdhënie të veçantë e aspak dogmatike me Zotin, pa lënë vend për komente të stërholluara e ripunime.
Ideja qëndrore e kësaj zone të folklorit tonë, si një shtyllë e gurtë,mban të vërtetën se gjithçka do të kalojë, përveç Fjalës. Edhe personazhet që murosen nga besa e shkelur, edhe ata që ngrihen nga varri
për të mbajtur Fjalën e dhënë, udhëtojnë në kohë dhe në hapësirë, për t’u gjendur atje ku kanë dhënë besën të jenë. Dhe atje arrijnë: nusja e kështjellës Rozafat mbetet e vdekur-e gjallë, me gjysmën e trupit të
murosur, me tjetrën jashtë mureve, që kështjella të mbahet më këmbë;Ymer Agai e rimerr të shoqen vetëm pak çaste para se pritja e saj të mbarojë; Konstandini i vogëlith ngjallet pak, mban fjalën, kthehet
rishtas në varr. I parë nga ky kënd, shqiptari ndodhet në ardhmëri qysh kur ndeshet me kthetrat e së tashmes; për rrjedhojë, çdo shkelje e Besës, apo çdo vonesë, kushton më shtrenjtë nga ç’mund të pandehet.
Logjika është e thjeshtë dhe përgjakëse: sa më pak Besë, aq më pak Zot, aq më pak Shqiptar. Në Kanunin e Lek Dukagjinit, në Librin e Shtatë, Nye Tetëdhetetet, nr.532, thuhet: “Beja e Shqyptarit ka dy punë para sysh:
a) thrret Perëndin në dishmit të së vërtetës; b) i nënshtrohet randimit të ndëshkimevet të përjetshme e giobës së kohëshme kah kanuja”.Etimologjia e fjalës “Besë” është ende e paqartë. Dikush e ka lidhur me
emrin e fisit të bessëve, shqyrtuesit dhe përkthyesit e Orakullit të Delfit – dhe mjeshtëria e tyre në përkthimin e hieroglifeve dhe të shenjave hyjnore lidhet drejtpërdrejt me lashtësinë e shqipes, por jo aq
sa një fis i tërë të shndrrohet në një fjalë të vetme; fjala është e papërkthyeshme (popujt e tjerë e përdorin siç e dëgjojnë, dhe meqenëse kjo fjalë shpreh e mishëron një fenomen rrënjësisht shqiptar, ka tashmë
kodin e vet në qëniet e atyre që e hasin); të përpiqesh ta përkthesh në plotni dhe njëheresh në të gjitha thellësitë, është njëlloj sikur të përpiqesh të përkthesh një fytyrë apo një gur.
Besa ka qenë Zoti i shqiptarëve të mërguar, ka qenë toka e tyre e humbur, toka e tyre e premtuar, e rigjetur; ka qenë vetë jeta dhe mbijeta e tyre. Edhe nëse nuk e kanë ditur, shumë shqiptarë e kanë
ndjerë në eshtër metaforën mahnitëse e rrënqethëse të yllit që, pasi u bë bisht, filloi të pritet, apo filluan ta prisnin. /Dielli arkiv-Janar-Prill 2001

Abetari shqip

by

Nga Faik KONICA/
Në pak fjalë, – me qëllim por pa shpresë që t`u mbushim kokën hamajve, zaptieve, të shtrembërve e t`egërve, – duam të shkoqitim çështjen e abetares gjer më sot. I pari libër në gjuhën tonë dolli në 1635, d.m.th. 256 vjet më përpara, në Romë, prej Frengut të Bardhë (Dictionarium Latino-Epiroticum). [Autori më vonë do zbulonte duke gërmuar në arkivat e bibliotekës kombëtare të Francës, veprën e Pjetër Budit “Speculum Confessionis” ose “Pasqyra e të rrëfyemit” të shkruar, me të njëtin alfabet, në vitin 1621, pra 14 vjet më parë]. Ky libër përdori një alfabet, i cili ka të ngjarë se përdorej edhe më parë, se, po ta kish bërë Frengu i Bardhë, do ta kish thënë në parathënie të librit të tij; pra duke heshtur, na rrëfeu se alfabeti i tij nuk qe i ri. Me atë alfabet duallën gjer më sot shumë libra, më të shumtët përmbi fe, një fjalor shqip e italisht disa mijëra shtyllash, e me atë mëson gjithë pjesa e Gegërisë katolike. Të metat e atij alfabeti janë kryesisht dy: 1) Ka disa gërma të veçanta që nuk gjenden në shtypshkronjat; 2) S`është i mjaftueshëm për toskërishten.
Që të mos e ngarkoj tepër artikullin, shkoj e vij te viti 1879. Në atë mot, Sulltani, për të ndezur në Shqipëri një zjarr kundër sllavizmit, cpoi disa “Meemure” shqiptare të mblidhen që të bëjnë një alfabet shqip. Këta, me leje të qeverisë (turke), u mbluadhnë. Në mes tyre, hyri si thonë e si do të mund të provojmë një ditë – një anëtar i Moskovit, i cpuar me udhë nga patriarku grek. Kjo mbledhje kishte për detyrë: 1) O të merrte alfabetin e Frengut të Bardhë, si 300 e sa vjetësh më të vjetër; 2) O të bënte një të ri, duke treguar të metat e alfabetit të vjetër; 3) O të mos i përsëritte ato mangësi.
Mjerisht, mbledhja turko-moskove: 1) Nuk e mori alfabetin e Bardhit. 2) Nuk tha pse s`e mori. 3) I përsëriti të keqiat e alfabetit të Bardhit. 4) Shtoi shumë gabime të reja.
Që të marrin vesh atdhetarët e kulluar se ç`është ai alfabet i Stambollit, le të venë re këto: Alfabeti i Stambollit ka 36 gërma. Ndër këto janë: 1) shtatë shkronja cirilike (sllave). 2) Pesë shkronja greke. 3) Një shkronje cirilike (sllave) kokë-tatëpjetë. 4) Një shkronjë latine e vërtitur. 5) Dy shkronja latine kokë-tatëpjetë. 6) Një shkronjë latine e tredhur. Të tjerat janë latine. Lexuesi që ka pakë mendje, i sheh vetë ndyrësinë e këtij alfabeti: 1) I bërë me spica të Moskovit, na vë në rend të popujve sllavë. 2) I përzier me shtatë mënyra shkronjash, është i ndyrë në të parë, e i jep gjuhës një hije të egër. 3) Nuk mund të botosh libra asgjëkundi në Evropë, veç po të blesh shkronjat përkatëse dhe të paguash shumë më shtrenjtë. Kur desha të filloj një të përkohshme shqipe gjashtë vjet më parë, dëshirova pikë-së-pari të përdor o alfabetin e vjetër të Shkodrës, o alfabetin e Stambollit – të cilat do t`i rrëfej ndoshta një ditë gjatë e gjerë, e atëherë le të gjykojnë shqiptarët ç`janë ata njerëz e ç`jam unë – nuk më tunden fare.
Më 1899, disa atdhetarë të flaktë të Shkodrës u mblodhnë, për të themeluar një shoqëri të madhe për lëvrimin e gjuhës shqipe. Këta shqiptarë krijuan një alfabet, të cilin, edhe pse qe i arsyeshëm edhe nga dëshira e bashkimit, e muarëm edhe ne dhe po e përdorim që prej dy vjetësh tek revista “Albania”… Alfabeti i “Bashkimit” jo vetëm shtypet lehtazi kudo, po është edhe i arsyeshëm në shumë anë. Këto edhe njëqind të tjera tregojnë se me alfabet të “Bashkimit” mbahet mirë rrënja e fjalëve.
Tani cilat janë kundërshtimet e meemureve kundër këtij alfabeti. Janë pesë: 1) “Alfabeti i Stambollit është më i vjetër” -“Bashkt-ustuna, efendem!” Por alfabeti i Bardhit është 300 vjet më i vjetër. Pse nuk e mbajtët? Pra, edhe ju vetë rrëfyet se vjetërsia nuk është argument i mjaftueshëm për të mbajtur një gjë të ligë. 2) “Alfabeti i Stambollit është më i përhapur”. -Ato gënjeshtra t`ia shisni një tjatëri, por jo mua. A e mirrni vesh? Ndër 100, 90 ndër shqiptarët e jashtëm e përdorin këtë alfabet që përdorim ne, a me disa ndryshime. Atë të meemureve e përdorin 7 a 8 meemure, e nja 10 zaptienj këmbë-qelbur të Toskërisë. Po, si thotë Frengu, “qui n`entend qu`une cloche n`entend qu`un son”. “Kush dëgjon vetëm një këmbanë, dëgjon vetëm një zë”. E ju, duke folur gjithnjë me ata 10 a 15 meemure e zaptienj, “u-hazdis” e kujtoni se kini me vete gjithë Shqipërinë. 3) “Shkronjat e “Bashkimit” janë të shumta e nuk i mëson dot populli”. -Përgjigje: Alfabeti i “Bashkimit” ka 23 ose 24 shenja, kurse juaji ka 36, d.m.th. 12 më tepër. 4) “Populli s`merr vesh se si dy shenja bëjnë një tingull. I duket më lehtë një shenjë për çdo zë”. -Përgjigje: “Evet efendem, vallah bil`lah! Jini të mësuar me “xhin-cim-sin-shun”, o mor të zinj, e jo populli po juve vetë ju duket e vështirë të mblidhni dy shkronja për të treguar një tingull. Se arabishtja e turqishtja që ju kanë hyrë në palcë e në gjak, për çdo tingull kanë një shenjë. Fshataraku i Gjermanisë pse mëson, p.sh. katër shkronja -tsch- për të treguar tingullin ç? Fshataraku i Shqipërisë pse të mos mësojë dy shkronja? Fshatarët e Shqipërisë kanë mend, po Bashstenete s`mësoni dot ndoshta. 5) Më në fund Meemuret na pyetnë shumë herë: Pse “Albania” edhe “Bashkimi” nuk u muarnë vesh ta kenë alfabetin një e të përbashkët? -Me të vërtet, në nja dy a tre shkronja kemi ndryshim, por ai ndryshim nuk prish punë. Fundi alfabeti një është. Rumania ka një Akademi, e, megjithatë, bota është ndarë në dy pjesë për një ndryshim të dy a tri shkronjave. Më vonë edhe ky ndryshim do të pushojë. Alfabeti i “Bashkimit”, për lirinë që i dha shqipes të shtypet apo të botohet kudo, për hijen europiane që i dha shkrimit të gjuhës sonë, për shërbime të tjera që ka për të bërë në sy të botes, meriton me të vërtet emrin ALFABETI KOMBETAR I QYTETERUAR. Alfabeti i Moskoveve e i Turqeve, i Meemureve e i zaptieve, i harbuteve e i ulefexhijve, me hijen aziatike e të ndyrë që ka, me pengesë e botimit që u sjell librave shqipe, s`meriton tjatër emër përveç ALFABETI I EGER I HARBUTEVE. U bë nevojë t`u thyejmë hundën një herë harbutëve. Në kanë për të thënë gjë, të re, do t’u përgjigjemi. Po, në zënçin të këndojnë për të mijtën herë këngën e zaptieve, nuk kemi kohë për të humbur.

BIXHOZXHIU

by

Nga Albert Z.ZHOLI/
Sa hyri, u mbështet pasdere. Këmbët s’e mbanin. Balli i qe mbuluar me djersë, që i rridhnin nën mjekër. Gruaja e fëmijtë e shihnin me dhimbje, pa guxuar t’i afroheshin për ta ndihmuar. E dinin që ai kërkonte një minishkak për sherr. Duke u mbajtur pas murit mezi arriti të ulej në divan. Djali pesë vjeç dhe vajza tetë vjeçe rrinin të strukur në gjirin e nënës. Era e uzos mbushi me kutërbim gjithë shtëpinë. Heshtjen e prishi gruaja, Elsa:
-Shkoni nga dhoma tjetër se do të bisedoj pak me babanë-urdhëroi ajo fëmijtë e saj.
Ata hynë në dhomën e gjumit dhe mbyllën derën. Elsa iu drejtua të shoqit:
-Si nuk të vjen turp që vjen në këtë gjendje para fëmijëve! Ç’edukatë do të marrin ata nga ne si prindër?!
-Mos më mëso ti mua, u bë bishti më i madhe se sqepari…
-Nuk po të mësoj por dua të të them se je baba fëmijësh dhe ke muaj pa shkuar në punë.
-Nuk gjej dot punë. Në ndërtim nuk shkoj, nuk kam ardhur të le kockat në Greqi.
-Të paktën mos luaj bixhoz e mos pi trutë.
-Boll tani, boll, shko fli…
-Do shkoj por më parë më jep librezën se do shkoj të paguaj qeranë nesër. E kërkova por nuk e gjeta.
-Ç’e do librezën ajo është bosh.
-Si!-shqu sytë ajo nga habia. Trupi nisi t’i dridhej. Aty ishin 600 mijë dhrahmi.
-Ishin por s’janë. I humba sot në lojë-bixhozi. Në fillim fitova dy duar, pastaj i humba të gjitha. Kupton bixhozi është bixhoz.
-S’të vjen turp! Jo vetëm nuk punon por… -nisi të lotonte.
-Mos më folë me atë gjuhë mua-turfulloi ai.
-Ta them njëqind here turp, turp, turp. Luan bixhoz me bukën e fëmijëve.
-Qepe të them! Po sikur të fitoja kështu do më flisje!
Hapet dera e dhomës dhe hyn Sidorela tetë vjeçare. Ajo, me lotë në sy i drejtohet të jatit:
-Babi, mami ka të drejtë. Ajo punon ditë e natë e ne jemi më të varfër nga gjithë shqiptarët që njoh unë. Unë as çantë të re nuk bleva si gjithë shoqet e mia. Atyre u punojnë babët…-dhe qau me ngashërim.
I jati shtangu. Nuk i priste ato fjalë nga fëmija e tij. Ajo ishte rritur brenda javës, apo ishte bërë ai i vogël deri në moshën e një fëmije?!