RAHILE LUZAJ: KUR MË DËRGUAN NË SHTËPI, NËNA U TMERRUA SE DUART M’ I KISHIN GJAKOSUR…

March 28, 2014 by dgreca

Ka ndërruar jetë Rahile Luzaj (Caushaj), motra e Prof. Dr. Isuf Luzajt/

Nga Zyba Hysen Hysa/

“Rahile Luzaj (Caushaj), ka lindur në 27 shkurt 1927 në Kaninë dhe ndërroi jetë më 27 mars 2014. Ashtu siç u burgosën, internuan, apo u detyruan të arratiseshin shumë pjesëtarë tjerë të kësaj familjeje patriote, edhe Rahileja, përveç diskriminimit politik, ajo provoi dhe tortura çnjerëzore në hetuesi dhe burgje. “U dënua në 1952 me 10 vjet burg, nga të cilat bëri 5 vjet. Akuza e saj ishte se i kishte dhënë një makinë shkrimi grupit që ishte lidhur me të burgosurit për hapjen e burgut. Këtë makinë ia kishte dhënë Reshat Agaj, i cili punonte te gazeta “Bashkimi”. (Fari Shaskaj: “Të Quajtur Armiq të Popullit” – Krimi komunist në Vlorë)

Futem në korridor dhe kaloj një dhome, më pas në një tjetër, ku Rahileja ishte shtrirë në një divan. Ajo dukej si një lule e këputur, por sapo më pa që u futa dhe i shkova pranë, u ngrit ndenjur, më përqafoi dhe ashtu e përqafuar më pyeti se kush isha dhe pse kisha ardhur. Kur unë i thashë se kam ardhur për të biseduar në lidhje me Isufin, se jam duke shkruar një libër biografik, ajo më shtrëngoi më fort… më largoi pak dhe më puthi në ballë, veprim që e bënte nëna ime, sa herë që unë shkoja për ta takuar. Ajo nuk u shtri më në divan, u mbështet dhe u duk më e freskët në fytyrë, si lule e këputur, kur e vendosim në vazo dhe i hedhim ujë.

– Kush më flet për Isufin, unë e kam shpirt, – tha e përlotur. – Ai që kujton të

vdekurit, që shkruan për të ikurit, ka shpirt të pastër dhe zoti e ndihmon.

– Ai meriton shumë më shumë, zonjë, – i thashë duke ia marrë duart mes duarve të

mia e duke ia shtёrnguar me dashuri.

– Pse nuk e duan Isufin këtu në Vlorë? – tha ajo.

– Se nuk kanë sy ta dallojnë se cili ka qënë dhe çfarë pasurie i ka lënë kombit tonë…

– E di si më ka thënë një herë Isufi: “Mos u mërzit për jetën time, do gjendet një njeri, ndofta dhe i panjohur, ndofta

edhe nga një fshat i prapambetur që do ta nxjerrë të drejtën time në shesh.” – Ai ishte parashikues. Kur ishim në Gjirokastër, ka qënë në vitin 1993, mori djalin tim në telefon dhe bisedoi gjatë. Kur e mori për herë të tretë i tha: “Ti do bësh karrierë, por jo tani, pas vitit 2013” dhe djali im tani u gradua dhe është me punë të mirë në Tiranë. Po kështu dhe në takimin me Enver Hoxhën: “Jam i sigurt, ju do ta fitoni këtë luftë… Unë nuk kam frikë dhe as turp siç thua ti, shok i mirë, por nuk bashkohem me ty. Unë kam turp nga ndërgjegjja ime që nuk beson në ideologjinë Marksiste – Leniniste, si zhvillimi më i mirë i jetës së popujve”

– Keni të drejtë, unë sa herë lexoj librat e tij shoh dritën e së vërtetës, marr energji

dhe guxim për të çuar deri në fund çdo gjë, duke pasur besim në vetvete, duke iu shmangur frikës përpara të panjohurës…

Erdhi nusja e shtëpisë dhe u bë një ndërprerje e bisedës dhe unë pushtova me sy portretin e saj. O Zot! Portret nëne, të një nëne të vuajtur, por që vuajtjet nuk e kanë ligështuar, por fisnikëruar më tepër. Flokët e bardhë, ajo fytyra e fikur, por e dashur, ata sytë e saj të vegjël, por tepër ekspresivë, ku përmes shikimit i foli nuses dhe tavolina u mbush me fruta, se qerasjen e bëri gruaja që më hapi derën. Ashtu siç bëjnë nënat, edhe ajo më thoshte shpesh “Njome gojën me një mandarinë” Nuk e di më pushtoi një dhembje koke e befasishme dhe kërkova një aspirinë. “

– Mbase nuk ke ngrënë bukë”, – më tha.

M’u drodh shpirti se më shumë më dërgoi tek nëna ime, që fjalën e parë kur shkoja ishte: “Eja dhe ha bukë”, por e mblodha veten dhe fillova përsëri bisedën, pa i thënë, se do të bëjmë intervistë.

– Kur e keni takuar Isufin për herë të parë pas ndarjes së gjatë?

– Eh! – psherëtiu ajo, sikur të nxirrte diçka që i merrte frymën dhe pas pak

përpëliti sytë e njomur duke më shikuar drejt e në sy, filloi të fliste: – Ka qenë viti 1993, kur unë kam shkuar për herë të parë në Amerikë dhe takova vëllanë, atë vëlla që më ka dashur shumë. Kujtoj tani, se, kur mbusha 11 vjeç, më bleu këpucë me pak takë dhe më veshi me pallto të mirë. Sa herë që do blija diçka, apo do provoja tek rrobaqepësja, ai do vinte të më shikonte, kemi qënë shumë të afruar bashkë.

– Më falni, nëse u bëjnë dëm kujtimet, se vërtet janë të pashlyeshme, por do

doja të dija më shumë në lidhje me takimin tuaj në Amerikë… Si ka qenë për ty dhe për Profesorin?

– Ishim të malluar, por ai ishte shumë i vetëm… i vetmuar. Ai pothuaj nuk dilte fare.

Aq sa ndenja unë, ai doli 2 – 3 herë vetëm për të më shëtitur mua dhe në shtëpi nuk pashë asnjë që të vinte. Unë e merakosur e pyesja shpesh që pse nuk vijnë miqtë dhe shokët? Ai më jepte si përgjigje se: “Miqtë e mi janë filozofët më të mëdhenj të botes dhe këta janë librat…” pra kishte vetëm librat. Ai vetëm lexonte dhe shkruante, Isufi kishte marrë dekoratë nga Amerika dhe atë dekoratë e kam unë, – tha dhe u ngrit e shkoi për ta marrë.

U kthye e trishtuar, se nuk e kishte gjetur, por gruaja që më hapi derën pas pak e solli.

– Ja, kjo është dekorata e Isufit, vëllait tim dhe unë e ruaj si gjë të shenjtë. Na e

kërkuan një herë, kur do të dekorohej, por ishte vetëm fjalë, ata kurrë nuk u interesuan ta marrin, as që t’i bëjnë fotokopje, – tha dhe sytë filluan këngën e tyre të përhershme.

– Mos u shqetësoni, zonjë, ata nuk kishin se si e merrnin, se ajo dekoratë ishte

mbi të gjitha dekoratat që mund t’i jepnin Isufit dhe ata nuk donin që Isufi të ishte mbi ta, ai meriton “Nder i Kombit” se nuk mund të barazohet një folklorist, apo me një si unë, një shkrimtare rastësore me të Madhin Isuf Luzaj. Mos u shqetëso, Isufi është shumë lart, asnjë nga këta që kërkojmë ta vlerësojë nuk mund të arrijë deri atje, ku është ai, për ta dalluar e jo më për ta vlerësuar, ai është i vlerësuar, këta vetëm duhet ta pranojnë, po kush do ta pranojë? Si do ta pranojnë? Nëse do ndodhte kjo, shkëlqimi i tyre i rremë do të “ndriçonte” si thëngjill i shuar.

Unë kam qenë prezent në sallë atë ditë që u dhanë dekorimet dhe u trondita shumë. Shkova në shtëpi dhe bëra një shkrim me titull “Paradoks” dhe e nisa për botim si zakonisht tek gazeta “Dielli” në Amerikë dhe në gazetat shqiptare, por asnjë nuk e botoi. Kjo është “fjala e lirë” tek ne, gjithsesi, unë e kam atë shkrim dhe do t’i vijë koha…

– O, të lumtë goja, moj bijë… që më flet ato fjalë për vëllanë tim… më ke shtuar jetën!

Ai nuk ka vetëm veprat për të cilën është dekoruar në Amerikë, por shteti ynë duhet ta dekorojë për veprimtarinë e tij patriotike, në shërbim të atdheut. Nuk kam dëgjuar të flasë njeri sesi e priti Isufi 7 prillin 1939. Në atë kohë ai ishte profesor në shkollën “Tregtare”. Isufi e priti me luftë Italinë. Bashkë me Rrapo Çelon nga Sevasteri dhe djem të tjerë po nga Sevasteri i bënë pritë Italisë tek Moli. Aty u vra një italian dhe një shqiptar.

Më pas tek shkolla “Tregtare” shkoi komisioni italian dhe urdhëroi të grisnin flamurin shqiptar dhe të ngrinin atë italian, por Isufi nuk pranoi dhe organizoi nxënësit për revoltë. Isufi doli para dhe tha: “Të ngremë flamurin shqiptar dhe të grisim flamurin italian!” Ashtu u bë, nxënësit të revoltuar e shqyen flamurin italian dhe ngritën flamurin tonë. Atëherë u bënë arrestime dhe morën Isufin bashkë me disa nxënës, por më pas u liruan.

Më vonë, pas demonstratës së 28 nëntorit të vitit 1939, italianët studiuan gjithë personat kundërshtarë dhe Isufin e arrestuan, ku krahas tjerave, e akuzuan për vrasjen e oficerit italian në pritën që u bë në mol, si dhe organizator i revoltës në shkollë e më pas të protestave mbarë popullore në Vlorë. I mbajtën 8 ditë në burgun e Vlorës e më pas transferohen në burgun e Tiranë, të Durrësit, më pas në Brinndisi të Italisë. Prej aty i dërguan në Gaeta e prej andej në Ventotene , që ishte ishull i Italisë.

– Kam dëgjuar e lexuar për këto burgime të patriotëve shqiptarë në këtë ishull, por

nëse u kujtohet, gjatë asaj kohe që Isufi ishte në Ventotene, shkoi njeri nga familja për ta takuar?

– Pas dy vjetësh, shkuam në Romë familjarisht, unë, vëllai, (Irfaimi) nusja me gjithë

tre fëmijët, por autoritetet nuk na dhanë të drejtën për të shkuar ta takonim. Atëherë vëllai shkoi dhe takoi një mik dhe ai e mësoi që të shkonim në Gaeta dhe atje të bënim një kërkesë Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe në fund të shkruante emrin e tij e pas të shkruante “fashist”, se ndryshe kurrë nuk do e takonim.

Ashtu bëmë dhe lejuan tre vetë, por përsëri me ndërhyrjen e të njohurit realizuam që të shkonim të gjithë. Atje vetëm një herë në javë shkonte trageti që merrte ushqime, ujë dhe vizitorët që takonin të burgosurit. Ky traget shkonte çdo ditë të martë, kështu na u desh të prisnim dhe dy ditë e më pas hipëm tragetit dhe shkuam.

Në ishull ishte vetëm burgu dhe tri shtëpi. Kur shkonin vizitorë (çdo udhëtim dërgonte familjarë vetëm për një të burgosur, se atje nuk kishe ku të rrije), kështu njëra nga tri shtëpitë lirohej dhe ne qëndruam me qira. Ishte si rregull që të rrinim vetëm një jave, pra deri të martën tjetër, por ishte dhe një rregull tjetër, nëse sëmureshin familjarët, nuk i nxirrnin nga ishulli pa u shëruar, ndaj ne qëndruam plot 5 javë, se u sëmurën fëmijët. Të 5 javët, Isufi ndenji me ne, kishim një shtëpi me dy kate dhe dy policë rrinin tek dera e katit parë dhe dy policë në katin e dytë dhe çdo mëngjes, Isufi shkonte dhe paraqitej tek burgu e kthehej përsëri.

– Gjatë kohës që ndenjët atje, u tha ndonjë gjë se me kë ishte në burg, apo ndonjë

bisedë tjetër çfarë të kujtohet?

– Isufi kurrë nuk fliste me ne gratë për problemet e tij politike, nuk mbaj mend që

të ketë bërë biseda të tilla.

– Si mundi të dilte nga burgu dhe sa vjet ishte dënuar?

– Unë nuk e di sa ishte dënuar, por di që e nxori Ministri i Arsimit të atëhershëm,

Ernest Koliqi, i cili kishte qenë profesor i gjimnazit të Shkodrës, kur Isufi ishte nxënës dhe kishte respekt të veçantë për të, se ka qenë me rezultate të larta. Pasi erdhi, ndenji një muaj në shtëpi dhe doli në ilegalitet.

Kujtimet e hershme m’u duk sikur e lodhën, ndaj i kërkova ndjesë që e bëra të shkonte edhe një herë në ato vite të vështira. Ajo më shikoi me ata sy ëndërrimtarë, si të një poeteje, që kurrë nuk mundi të nxirrte krahët e poezisë për ta nisur në fluturimin e lirë. Loti kishte endur njomështinë e tij tej e tej, si për ta ngushëlluar, por që u jepte vezullim hënor, largoi përhumbjen dhe më tha:

– Zonjë, sot është dita më e lumtur për mua, se kush më flet për tim vëlla, Isufin, unë e kam këtu! – tha ajo duke rrahur gjoksin fort, për të lënë të kuptoja, se më kishte në zemër.

Një grua, që mbi supet e saj kishte mbajtur pesha të rënda, më të rënda se malet e ajo sot kishte kurajë të fliste dhe të ishte krenare për çka kishte duruar nga armiqtë e popullit, se ishte e qartë përse kishte vuajtur. Nuk ishte ajo fajtore, as Isufi, por ishte koha pa kohë të mirë për popullin dhe atdheun. Ajo kohë që vriste patriotët në vend të armikut, ajo kohë që verboi injorantët, nxiti epshet egoiste të karrierës së pandershme duke sakrifikuar interesat e kombit e për t’i bërë këto, vrau, internoi, persekutoi e burgosi fisnikët patriotë duke i cilësuar: hajdutë, kriminelë, armiq…

Më në fund u ngrita për të ikur. Përsëri ajo më puthi në ballë e unë ju derdha në qafë si të kisha në krahë nënën time. Po ta kisha gjallë, ajo do të ishte më e re se Rahileja, por vdekja nuk pyet… U përlota dhe dola për të shkuar përsëri një ditë tjetër…

Erdhi e shtuna. Tani rrugën e dija dhe bleva një lëng frutash dhe shkova. Nuk e gjeta tek dhoma ku rrinte zakonisht. U ula dhe po prisja me shpresë që të ishte mirë e të vazhdonim bisedën. Nusja e shtëpisë, një vajzë e qetë dhe e matur, më qetësoi duke më thonë se do të vinte. Dhe… erdhi. Ashtu e paktë, por plot dritë në sy, me një buzëqeshje nëne, erdhi e më përqafoi.

Po ta dijë njeriu se sa do t’i mungojë një përqafim nëne, kurrë nuk do reshte së përqafuari kohë e pa kohë, sa herë që ta kishte pranë nënën e tij. Ajo kohë na rriti të marrë, se na marrosi diktatura, na shkriu dashuritë, për të dashur Partinë, na vrau vëllazërinë, për të bërë vëlla, serbin, rusin, kinezin… na shkatërroi shpirtin, na helmoi mendjet, na bëri tjetër “njeriu i ri komunist”.

Ashtu me mundim, zuri vend tek divani i saj dhe duke më marrë duart në të sajat më pyeti se si e kisha kaluar.

– Mirë, – i thashë, po ju si keni qënë?

– Ja, kemi pasur nusen sëmurë dje… se si i erdhi… nuk u ndje mirë, por sot shyqyr

është më mirë. Na shqetësoi…

– Të shkuara… Nëse nuk keni mundësi për të folur sot, po vij ndonjë ditë tjetër…

– Jo, jo… ti shyqyr që erdhe, vazhdojmë…

Mua më kishin mbetur në mendje “gegëreshat” që më tha nëna e Shemsi Rrapajt, ndaj mendova ta pyes dhe me këtë shqetësim që kam pasur gjithë këto ditë, para se ta pyesja i dërgova të falat e saj dhe më pas e pyeta:

– Nëna e Shemsi Rrapajt më tha që ju jeni rritur bashkë, tek “Uji i Ftohtë”, por ajo

që më ka mbetur në mend është se ajo përmendi, se tek ju rrinin ca gegëreshka. Çfarë ishin këto, shërbëtore? Nga vinin ato?

– Kur ka ardhur Italia në 1920, gjylet e para ranë mbi Kaninë dhe prishën shtëpinë

tonë dhe të Arshi Selfos. Kështu ne mbetëm pa shtëpi dhe shkuam tek dajat në Sevaster, Hazis Velaj. Atje kemi ndenjur 6 muaj, më tregonte nëna, se unë kam qenë pa lindur atëherë. Pasi ikën italianët, babai im shkoi për të blerë një shtëpi në Ujin e Ftohtë, se atje kishte prona nëna ime, Hyrie Luzaj dhe në tokën e saj italianët kishin bërë një vilë shumë elegante me shumë dhoma, bile edhe me shatërvan, oborr, ballkon me xhama… shumë e bukur. Për të shkuar në shtëpi, kishte dy rrugë: në njërën vinin ushqimet, në tjetrën vinin miqtë. Atëherë shtëpinë e kishte Bashkia. Babai im shkoi dhe e bleu 600 napolona florinj. Në atë kohë kryetar Bashkie ka qenë Qazim Kokoshi. Shtëpia kishte formën e L – së, ku 8 dhoma i kishin ushtarët, në një pjesë tjetër banonin dy familje italiane, pra ishin 2 inxhinierë italianë që bënin kërkimet në naftë dhe kryellogaritar, morën vëllanë tim, Ifraimin, se ishte shumë i zoti në matematikë dhe ai kishte mbaruar Tregtaren e Vlorës. Në verë inxhinierët italianë merrnin dhe gratë e tyre me gjithë fëmijë. Kurse 4 dhoma tjera jetonin dy familje ulqinake. Njëri quhej Mujo Ulqinaku dhe tjetri Faslli Ulqinaku. Ata ishin varkaxhi. Në atë kohë vaporët nuk vinin deri në breg, se moli nuk ishte i madh, ndaj detyroheshin të qëndronin larg dhe këta dy, pra Mujo dhe Faslli Ulqinaku, me varkat e tyre shkarkonin mallra dhe njerëz e i nxirrnin në breg. Sic dihet ai është vrarë në molin e Durrësit, kur hyri Italia fashiste në 1939, por ata e kanë ndryshuar, nuk e kanë përmendur fare që ai ka jetuar në Vlorë. Si duket për të mos dalë në skenë Isufi si patriot dhe si bashkëpunëtor, mbase që në Shkodër me Mujon, se ai ka ardhur nga Shkodra, pasi Isufi mbaroi gjimnazin. Unë nuk kam për t’i harruar kurrë ato dy familje. Me to shkonim si një familje. E shoqja e Mujos ishte rrobaqepëse dhe mua më mbante si kukull. Po ta di se ku e ka varrin, do i shkoj t’i çoj një tufë lule. Këto kanë qenë gegëreshkat. Ngaqë nuk ishin nga Vlora, por i përkisnin dialektit gegë dhe u thonin “gegëreshka”.

Kur u rregullua porti, nuk e mbaj mend si vit, por para pushtimit fashist dhe vaporët tani vinin afër dhe shkarkoheshin në port, kështu ata dolën pa punë dhe u transferuan në Durrës. Ngaqë ishte varkaxhi, mendoj se shkoi për të punuar në port dhe për të jetuar atje. Më vonë ne e lamë me qira shtëpinë dhe kemi jetuar vetë me qira në lagjen “Topana”, tek shtëpia e Sabri Mezinit. Pasi erdhi Isufi nga burgu, për një muaj ai doli në ilegalitet. Nëna mori vesh që po prishej shtëpia tek Uji i Ftohtë dhe i shkon në zyrë Vizhdan Risilisë për të biseduar, por ai i thotë “Të vijë Isufi të bisedojë me mua”. Këtë e bënte për ta arrestuar. Në këtë kohë, e shoqja e Isufit ishte shtatzënë dhe erdhi minuta për të lindur. Kush do të merrte mamin? Atëherë nuk kishte maternitet, ishte një mamie italiane. Për fat, erdhi xhaxhai, vëllai i babait, Qazim Luzaj e ne i thamë të shkonte për të marrë maminë. Iku si vetëtimë dhe sapo e solli, iku për në Tiranë, se atje ishte strehuar Isufi bashkë me Ifraimin, Hydaiun, pra nipin dhe shoqërues tjerë, Ali Mane Aliu nga Shkoza, Sulejman Tahiri nga Kanina dhe Safet Liko nga Trevllazeri tek shtëpia e Qazim Koculit, të cilin e kishte shumë mik, se Qazimi e kishte ndihmuar, kur ishte student në Paris, kishte ndërmjetësuar të jepte mësim privat për të mësuar shqip një profesori.

Nëna përherë thoshte që po ishte djalë, emrin t’ia vëmë Dalan, siç kanë quajtur babanë tim, Dalan Muço nga Sevasteri dhe ashtu ia çuam. Nuses nuk i erdhi fare gjiri. E si të kishte gji ajo në këto rrethana kaq të vështira për familjen tonë? Djalin e kemi ushqyer me qumësht dhie. Ngrihej nëna që shpejt dhe e kulloste dhinë në pyll, se nuk na linin në bacë e kur kthehej, i laja gjithë dhisë dhe nëna e mbante për brirësh, nusja e Isufit, për këmbët e pasme dhe unë ia shtrydhja qumështin direkt nga gjiri djalit.

Eh, vuanim për bukën e gojës. Më kujtohet që na sollën dajat 1 kv miell dhe e lanë tek stacioni i trenit (në atë kohë stacioni i trenit ishte në Skelë) që lidhte Vlorën me Selenicën për transportin e serës, se nuk vinin dot tek ne. Më pas shkuam në Sevaster, por jo tek dajat, se ata kishin dhenë fjalën për komunistë, ndaj u strehuam tek Shehajt, të cilët nuk na morën qira. Në këtë kohë, shtëpia në Ujin e Ftohtë, është prishur me urdhër të Vizhdan Risilisë, i cili në ka qenë prefekt. Shtëpia jonë ishte me ternit, xham dhe çatia me llamarina. Kishin lënë vetëm tri dhoma, por edhe ato ishin jashtë përdorimit, se kur ishin përpjekur të hiqnin llamarina e s’kishin mundur, i kishin shqyer dhe kur binte shi, unë hipja në tavan dhe vendosja tepsi e po ashtu zvarrë e merrja dhe e derdhja, se u kthyem për të jetuar aty. Papritur na vjen policia dhe na nxjerr nga ajo copë shtëpi dhe na lënë në oborr; nëna, kunata dhe fëmijët e Isufit. Më kujtohet që nuk ra një pikë shi për 18 ditë që ndenjëm aty në oborr e pse ishte shtator. Kishim një dhi dhe dilnim e mblidhnim lakra, vinim kazanin e i lanim e më pas i zienim. Edhe sot sikur i shoh pjatat nga pak lakra, se kur zienin, mbeteshin pak fare…

Ajo qëndroi siç pushojmë pas një udhe të përpjetë dhe pasi piu pak ujë u kthye nga unë, si për të më thënë “Vazhdojmë!”

– Po më pas si shkoi jeta e familjes?

– Më pas hymë në një barangë të Ahmet Velos, por na nxorën edhe që aty dhe na

futën në një bodrum të Hasan Nivicës, në vitin 1951, pa dritare, pa derë, por në vend të derës kishte qepena, nja 200 metra e gjatë e nuk di sa e gjerë, pra shkurt një bodrum që vetëm mindere për qark dhe zjarrin e ndiznim ne mes në një tepsi. Nuk kishim banjo, prisnim të iknin njerëzit dhe shkonim në përrua bashkë (tre femra). Unë punoja në konservimin e peshkut me gjithë Dritën, gruan e Isufit. Përgjegjës kishim Andon Patën nga Narta. Një të diel, më 21 janar 1951 më tha kunata “Ik ti në punë, se unë do të merrem me shtëpinë!”

Ishte ora 10 e paradites. Isha në det duke larë kostume (qeikët e peshkut, apo arkat e peshkut) me dy punëtore tjera. Në këtë kohë më thërret xha Andoni nga dritarja e zyrës së tij. “O Rahile, hajde këtu në zyrë!” Sa jam trembur atëherë moj bijë, sa që edhe sot që e kujtoj më dridhet zemra. Ç’doja unë në zyrë? Kur hyj në zyrë shoh një oficer dhe një oficere të sigurimit. Në ka perëndi të besosh, ngriva në këmbë. Xha Andoni ishte bërë dyllë i verdhë. Qëndrova në këmbë e trembur dhe u thashë:

– Mirëmëngjesi!

– Mirëmëngjesi, – thanë edhe ata. – Ti je Rahile Luzaj?

– Po…

– Do të shkojmë pak në shtëpinë tënde…

– Urdhëroni… shkoni…

– Jo, do të vish me ne…!

– Bëni punën tuaj, kontrolloni… unë vij në këmbë… por u hodh xha Andoni dhe më

tha që të shkoja…

Atëherë oficerja më mori dorën dhe më hipi në makinë. Kur vajtëm në shtëpi, ishte nëna me fëmijët e vegjël të vëllait. Bëri kontroll e gjeti vetëm kripë, por mua më morën në hetuesi dhe atje po kështu deponuan tek oficeri i sigurimit, Petrit Hakani, se “Nuk gjetëm gjë tjetër vetëm kripë.” Pertrit Hakani, ne dhe Shaskajt, na ka torturuar shumë. Ata sa herë dyshonin se mos vinte Isufi, bënin kontroll, ndaj pyetja e parë ishte: “Ku është Isufi? A ka ardhur?” E nuk di se çfarë pyesnin e çfarë përgjigje shënonin, se torturat ishin çnjerëzore. Më kujtohet që mbushi 68 faqe dhe në fund më tha: “Çfarë di Rahile?”, unë i thashë “Di të laj, të lyej, të pres dhe të qëndis” Ku e dija unë se ç’është hetuesia, ke perëndi moj, ku e dija se ç’është hetuesia? Ku bëhej hetuesi në shtëpinë tonë? Mbaj mend që kur më dërguan në shtëpi nëna u tmerrua, se duart m’i kishin gjakosur. Unë mbaj mend që një polic nga Smokthina më pyeti të nesërmen:

– Sa ke në hetuesi?

– Nuk e di, – i thashë.

– Ke 48 orë…

– Mbase kisha rënë pa ndjenja, s’e di… Kështu bënin herë me mua, herë me nënën,

herë me kunatën, na merrnin në hetuesi… – tha ajo dhe qëndroi, thua se kishte përpara fytyrën e Petrit Hakanit.

Ajo filloi përsëri të tregonte, ndërsa unë u shkëputa nga kujtimet e hershme.

– Një herë në burg ishte një mjek, Zoto Kapllani, që bënte punën e spiunit dhe

erdhi gjoja se i vinte keq dhe gjatë bisedës i thashë:

– Shyqyr që nuk më gjetën poezitë… se kisha dy blloqe me poezi që i kisha fshehur

poshtë dyshekut, midis dërrasave.

– Pse shkruan poezi ti? I ngjake Isufit…

– Kjo u desh dhe kishin shkuar në shtëpi për kontroll, por unë nuk e dija, por nëna i

kishte djegur dhe kështu shpëtova atë radhë…

Biseda kaloi miqësore, pa i shkruar. Më tregoi për poezitë, për Isufin në Francë dhe recitoi edhe një poezi që Isufi kishte shkruar për një vajzë në Paris… Më pas u përshëndeta dhe dola me një kënaqësi të pa treguar…

Kaloi java dhe me dëshirën e mirë për të vazhduar rrëfimin e zonjës Rahile, motrës së Isufit, shkova dhe e gjeta tek vendi i zakonshëm. Kur më pa, i ndrinë sytë, ndërsa unë me një droje iu afrova dhe i kërkova ndjesë, së mbase e shqetësoja, por ajo më pushtoi fort dhe përsëri më tha:

– Më pati thënë Isufi, “… mos u mërzit për mua, një i panjohur do më nxjerrë në

dritë…”

– Ai nuk ka nevojë ta nxjerrë njeri në dritë, ai në dritë ka qenë, por zoti na

ndihmoftë që ne të kemi dritë të mjaftueshme për ta dalluar…

– Zoti të ndihmoftë dhe të dhëntë gjithë të mirat, që po shkruan për Isufin…

– Unë jam shumë e lumtur që ju, zonjë, pranuat të më besoni mua kujtimet më

të vyera të jetës dhe u garantoj që kurrë nuk do t’i keqpërdor, ato janë për mua thesar, se aty gjej jetën e Isufit, të atij burri që më ka skllavëruar me shkrimet e tij. Jam dhe ndjehem shumë e privilegjuar.

Ajo m’i mori duart dhe m’i puthi me dashuri. O zot! Sa nevojë kemi për një fjalë të ngrohtë, për një mbështetje shpirtërore. Puthja e duarve për mua ishte si një bekim për punën time dhe unë në heshtje betohem që përveç të vërtetës e vetëm të vërtetës do t’i qepem pas edhe sikur të dëmtoj veten.

– Fillojmë atëherë, aty ky e lamë. Vinin shpesh për kontroll në shtëpinë tuaj dhe

me sa më kujtohet juve u kanë burgosur, kur ndodhi kjo?

– Është e çuditshme, moj bijë, më 21 janar kam lindur, më 21 janar më kanë

burgosur, më 21 janar kanë marrë Benin ushtar, më 21 janar ka vdekur djali i Betës, vajzës së Isufit.

– Janë koincidenca këto, por po të them, që vajza ime e tretë ka lindur me një ditë

me Isufin, 21 shkurt, djalin tim e quajnë Isuf, vajza tjetër ka lindur më 4 gusht, kur ka lindur dhe djali i vogël i Isufit… mbase ka edhe koincidenca tjera, por nuk e di… – Nuk të pyeta atë ditë, Isufi ka ikur nga deti, apo…?

– Në atë kohë ishte vetëm një autobus (Spiro e quanin shoferin) që shkonte për

Tiranë. Por ikja me të ishte e rrezikshme, se tek Ura e Mifolit kishte postbllok gjerman. Ai erdhi tek shtëpia në Topana e tha: ”Po kërkojnë të më arrestojnë!”, nuk e mbaj mend mirë, atë ditë apo një më pas ai iku me autobusin.

Kështu na tregon vajza e Qazim Koculit. ”Isufi u fut midis meje dhe një vajze tjetër dhe kur shkuam tek Ura e Mifolit, ai u bë si faturino dhe na mblodhi pasaportat e ua dha gjermanëve. Ne qëndruam me zemër të ngrirë, por fati i tij dhe ata kontrolluan pasaportat dhe ia kthyen sërish atij e kështu nuk e vunë re” Ne nuk e pamë më, moj bijë që atë ditë. Me të dëgjuar e kam, ashtu siç më tha ai kur isha në Amerikë, që më pas shkuan në Shkodër e më pas Kosovë… por di që përfundoi në Itali.

– Rrugën e ka bërë andej më këmbë.

– Po në Itali di gjë me kë ishte… Kishte ndonjë shok atje?

Ka pasur Enver Bushatin, me të ishte bërë byrazer që në gjimnazin e Shkodrës dhe e mbajtën miqësinë deri në fund, por nuk di të them gjë tjetër, se Isufi ishte i rezervuar me ne gratë, nuk na fliste për punën e tij. Ka pasur dhe një mik tjetër Avdul Kuçin, i cili u vra tek “Ura e Ballistëve”. Më kujtohet kur u dha dënimi me vrasje, shkuam dhe i takuam në burg. Unë u mbusha me lot. Ai më ktheu nga rruga duke më thirrur:

– Ej, ti kineze e vogël, eja pak këtu! Kurrë mos u merr me politikë, ajo është imorale, – më tha kur unë i shkova afër.

Këto fjalë nuk ia harroj dhe vërtet moj bijë e tillë është politika.

Në këtë kohë vijnë vizitorë dhe biseda jonë mbaroi, me shpresë se një ditë tjetër do të shkoj përsëri, por dhe në mos paça rastin të shkoj më, ishte një kënaqësi e jashtëzakonshme për mua që fola me një zonjë të mençur, me një poete të heshtur, me një nënë të vuajtur e të dhembshur, me motrën e Prof. Dr. Isuf Luzajt, Rahilenë. Unë i hodha në kompjuter fjalët e saj, por vështrimin, përqafimin dhe puthjen e saj në ballë, i ndjej çdo ditë dhe çdo çast ajo më flet përmes tyre dhe përmes besimit që ajo lëshoi tek unë për të bërë prezent kujtimet e saj të hershme.

(Bisedoi Zyba Hysen Hysa, Vlorë 2013)

* Ka ndërruar jetë Rahile Luzaj (Caushaj), motra e Prof. Dr. Isuf Luzajt.

I dërgojmë ngushëllime familjes!

U prehtë në paqe dhe i qoftë dheu i lehtë!

Në përkujtim po publikojmë kujtimet e saj…

Rikthimi i Eqrem bej Vlores në Kanine?

March 28, 2014 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia*/

1.Eqrem bej Vlora vjen në vendlindje. Udhëtimi i tij nga vendvarrimi një varrezë në Neustift am Ëalde të kryeqendrës austriake, drejt tokës ku erdhi në dritë.Që kur frymëmarrja e fundit e 25 maj, 1964 rrëzoi sytë e trupi i beut u ftoh.I but shpirti i tij.I lehtë si ajri,shtegtoi në prerin qiellor.U zhduk në hapësirën kozmike,nëpër tunelin e frikshëm,përmes ngjyrave të hatashme rreth 50 vjet më parë. . Ç’praj aso kohe trupi i beut të fundit kur u kall në ftohtësinë e baltës së huaj, prehej jashtë vendit dhe shumë larg vendlindjes. “Fluturoi dhe shtërgu i fundit madhështor,me shpirt të gjorë..“

2.Eqrem beu kthehet ,në fshatin e njohur Kaninë të Vlorës. Vetëm 50 vite të zeza,qëndroi në errësirën pus,mes të ftohtit të madh, të varrezës së Neustift am Ëalde të kryeqendrës austriake. Shqiptarët mbasi mbaruan punë me luftrat e gjithhershme të mbijetesës,mbasi krijuan shtetin e tyre,që gjithsesi pësoi një çarje ,prerje,kafshime ujqëror nga fqinjët tinzar, bashkombasit nuk haruan që disa prej figurave,që dergjeshin në dheun e ftohtë .Kësisoj,aty nga marsi i ftohtë i 2014 varri i Beut në Neustift am Ëalde të kryeqendrës austriake ,mbeti pa trupin e tij. Trupi i beut u tërhoq nga shteti i shqiptarëve,ndërkaq ai rrugëtonte, përtej mjegullës, brenda një arkëmoti, për të mbajtur një premtim të rrallë,që koha kaq mizore u tregua,sa qe gjallë dot nuk e përmbushi.

3.Eqrem beu rikthehet në Kaninë. Pranë kalasë që nga koha kur aty u varros Sinan Pasha themeluesi i familjes Vlora, thonë historianët pjesëtarët e tjerë të Vlorajve u varrosën gjithmonë aty duke u kthyer në një varrezë madhështore familjare. Në këtë tokë ka ekzistuar aty varri i një tjetër veziri të Perandorisë, Ferid Pasha Vlora. Rreth viteve 77-78 dërguan në Kaninë 4 inxhinierë dhe 1 historianë Shkuan në Kaninë për të marrë mermerin e varrit që gjendej në tyrben e Kalasë së Kaninës. Ku ishte varrosur veziri. Në këtë tokë u varros edhe krye-engjëlli i familjes Vlora dhe i gjithë shqiptarëve Ismail bej Vlora.

4.Eqrem bej Vlora një figurë komplekse me shumë dritë hije .Zbardhimi i kësaj figure mund të jetë atribut i ndonjë komisioni historianësh vendas por dhe të huaj.

5.Koleksionet e familjes Vlora kanë qenë ndër më të pasurat. Eqrem bej Vlora ky pinjoll i Vlorajve dorëzoi në muzeun arkeologjik të Vlorës në kohën që në atë institucion, drejtor ishte D. Yzeir Ismaili ,dhjetëra objekte të cilat u mblodhën nga banorët ose ishin gjetje arkeologjike të gjetura dhe të mbledhura nga studimet dhe kërkimet e tyre.Koleksioni arkeologjik Vlora . Ugolini u strehua gjate revolucionit të qershorit 1924 ne shtepine e Syrja bej Vlorës dhe birit të tij Ekremit. “…te cilët kërkojnë, blejnë dhe ruajnë me dashuri te madhe objekte arkeologjike, te cilat dalin here pa shere nga toka shqiptare. Kështu, ne pallatin e tyre ne Vlore kanw krijuar një koleksion te mire arkeologjik, nga i cili këto janë objekte me interesante:” (fig. 111: armatimet dhe siper vazot). Komiku i Bylisit- Koke e Dionisit-mermer. Statuje e një muze, prej mermeri, 80 cm -Koke e Zeusit, mermer, 13 cm.-Koke burri, mermer, 11 cm -Koke gruaje, mermer, 9 cm -Hekata trikokeshe, mermer, 34 cm -Hyjni ujor (Triton), mermer, 32 cm. Skopas. Busti i nje gruaje ilire-Finteia, nga Berati. Gur, 48 cm. Me veshje si vajza e Vlores.Tre pllaka me mbishkrime nga Shkoza, Klosi -Terrakota nga Oriku, si dhe vazo qeramike -Figurina bronzi, 11 dhe 7 cm.Në kopshtin e kazermes, perballe xhamisë, ishin ekspozuar objekte te gjetura gjate ndërtimit: Diana, kapitele,

– Ne kopshtin e Bashkise ishte ekspozuar një stele prej guri me relieve ne dy faqe- shek V p. Kr. si dhe kionisku dopio i Teimas dhe Klaudia Seimaka.Vajza e Vlores, gur, 87 cm. Stele e Selenicës me mbishkrimin e prytanit dhe toksarkut shkruan Dr.Pr N.Ceka.

Një koleksion tjetër i pasur ishin librat. Biblioteka e këtij qyteti detar,në ringritjen e saj në zhegun e verës në 22 gusht 1946,ka regjistruar si fond themelor,bibliotekën private të familjes së njohur Vlora. Kjo pasuri kulturore ishte mbledhur me durim ,ishte gjurmuar si bleta nga diplomati Syrja Vlora dhe intelektuali ,deputeti dhe diplomati Eqrem Bej Vlora.Mes pasurive të Eqrem Bej Vlorës studiues dhe i mjaft momenteve të rëndësishme në historinë e Shqipërisë, ishte biblioteka e famshme, e cila u grabit dhe u shkatërrua menjëherë pas ardhjes në fuqi të regjimit te ri. Biblioteka e vendosur në sarajet e familjes Vlora, e njohur ndryshe me emrin “Shtëpia e Beut”.Studiuesi F.Sh thotë se, biblioteka ishte ndër më të mëdhatë në Ballkan, në dekadat e para të shekullit XX, por, pavarësisht,regjimi i shkatërroi vlerat e saj.“Prej saj u zhdukën vlera të jashtëzakonshme”,sipas të cilit, përveç një numri të jashtëzakonshëm titujsh, në këtë bibliotekë përfshiheshin dokumente të rralla. Mes tyre, një ditar të shënimeve të Hoxhës të fshatit Armen, Sali Efendiut e vitit 1757; shënimet e Hafës Zenel Efendiut nga Armeni, që përkojnë me vitin 1768; përmbledhje e kopjeve të letërkëmbimit të Ismail Pashë Velebishtit me njerëzit më të shquar të Vlorës; letërkëmbimin e Çelo Picarit me Ismail Beun,shënimet historike “Mbi “oxhaqet” e Shqipërisë e Azem Bej Janinës e vitit 1889; dy libra të shtypura në shtypshkronjën e Voskopojës, në vitet 1720-1769, korrespondencë e pinjollëve të kësaj familjeje me shkrimtarin Dyma etj. Në vitin 1914 në bibliotekën e Eqrem Bej Vlorës ndodhej një fond prej 14.640 vëllime në gjuhët arabisht, turqisht, gjermanisht, italisht, greqisht, shqip, mes të cilave, edhe dorëshkrime të rralla arabe, libra fetarë si Kurani, Bibla etj. Ato u vendosën në këtë bibliotekë në 22 gusht 1946, datë që shënon themelimin zyrtar të saj. Duke filluar nga viti 1974, gjatë 10 vjetëve, banesa e Eqrem Bej Vlorës, shërbeu edhe si bibliotekë duke krijuar kështu një lidhje simbolike mes dy periudhave të ndryshme, në fakt, të pangjashme me njëra-tjetrën.

*Msc. Anëtar i Akademisë Evropiane të Arteve

IKJA E NOBELISTES POLAKE WISLAWA SZYMBORSKA

March 27, 2014 by dgreca

Nga Arjan Th. Kallço/ Disa vite më parë, disa miq të mi italianë më sollën një përmbledhje me poezi të poetes polake që dilte me njërën prej gazetave më të mëdha. Në kopertinën e librit, e thjeshtë dhe me disa ngjyra të bukura që të japin imazhet e natyrës, emri i saj të duket i vështirë për t’u shqiptuar, por kur shikon se është nobeliste, atëherë hyn e depërton thellë në botën e saj të pasur dhe tepër jetësore. Kam përshtypjen se hyra një pasdite në shtëpi dhe dola pas disa orësh, i befasuar nga vargjet e saj që më pas disa prej poezive edhe i përktheva, edhe pse të përkthera në gjuhën italiane. Të duken imazhe që vetë i kishe jetuar dhe po i jetoje tek i lexoje më një endje të madhe. Por sot lajmi se ndëroi jetë poetja që dhimbjen e ngriti në lavdi, sikur më shtun që t’i rikthehem librit të saj me poezi, vendosur diku në morinë e librave të shumtë që janë në pritje të shfletimeve. Kush do që i lexon, befasohet dhe sikur bien në një flirt dehës, ëndërr që do të të vinte keq që të mbaronte. Ëndrra e jetës së saj sot mopri fund, por jo ëndrrat e vargjeve të saj. Wislawa Szymborska, u nda nga jeta në moshën 88 vjeçe, është fituese e Çmimit Nobel në Letërsi në vitin 1996. Lindi në vitin 1923 në Kornik, pranë Pozanit. Fati i buqëqeshi jashtë shtetit, kur filloi të botohen për herë të parë në vitin 1960 me përkthimet e poezive të saj në Gjermani, Angli, Rusi, Suedi. Në kujtimet e përkthyesit të saj në gjuhën italiane, Pietro Marchesani, shohim se çfarë natyre merr miti i saj i poetes KULT.

Si e takuat Nobelisten?

E njihja poezinë e saj prej vitesh, duke qënë një studiues i letërsisë polake dhe ajo një prej figurave më të rëndësishme në Poloninë e pasluftës. E takova vetëm 4 vjet më parë në Krakovia, në shtëpinë e saj.

Szymoborska ia del mbanë me një stil të thjeshtë dhe të thatë të na befasojë me poezitë që e çajnë sipërfaqen, në dukje banale të realitetit, duke e lënë të shihet sythi i pafundësisë që fshihet në çdo gjë të krijuar? A nuk është kështu?

Po kështu është, një figurë jashtë së zakonshmes, e jashtëzakonshme në poezinë e saj. Bën atë që të tjerët nuk e bëjnë dot. Sigurisht është pas ideologjive, gjuhëve të përgjithësuara dhe aderon tek realiteti në një mënyrë të jashtëzakonshme. Realiteti i kapur në të veçantën e vet. Në poezinë e saj çdo fjalë është thellësisht me kuptim, në atë që thotë dhe që e lidh thjeshtësinë e gjuhës me kompleksitetin e jashtëzakonshëm të mendimit. Unë besoj se suksesi i saj në të gjitha vendet perëndimore dhe Amerikë qëndron në faktin se aderon shumë mirë me realitetin dhe flet një gjuhë moderne që është komplekse.

Poetja brumos imazhe konkrete me një përzjerrje ironie që e lehtëson poezinë nga çdo pretendim pikërisht kur qendra e vargjeve të saj duket se janë pyetjet e mëdha dhe kuptimi. Si e gjykoni këtë përafrim të temave të mëdha dhe të buzëqeshjeve?

Ironia është një komponent thelbësor jo vetëm i poezisë së saj, por edhe i personalitetit. Kjo i bën të lehta poezitë e saj dhe që e transformon pathosin në një buzëqeshje, por gjithmonë inteligjente.

Cilat janë vështirësitë kryesore të përkthimit me të cilat u ndeshët?

Szymborska prapa kësaj thjeshtësie fsheh një dituri gjuhësore dhe letrare të jashtëzakonshme. E përdor shumë gjuhën e bisedës që në dukje duket e lehtë dhe e thjeshtë, por është rezultat i një ndërtimi krejt kompleks : frazeologjizma, struktura sintaksore të një lloji, ndonjëherë edhe neologjizma, përdorim të proverbave, nga të cilat merr njjë pjesë apo elementë, ose merr dy dhe i përzjen bashkë, i jep një kuptim të ri, duke i ruajtur të dy segmentet bashkë, një kalim tek kuptimet origjinale. Një poezi me një kompleksitet ekstrem për përkthyesin. Është e vësjtirë të përkthehet, si gjithë poezia e saj.

Sa e rëndësishme është tek Szymoborska aftësia e mrekullisë, e çudisë, ta shohë çdo ditë botën, siç deklaroi me rastin e dhënies së çmimit Nobel? Nga lind ky vizion?

Duke e marrë në konsideratë se bëhet fjalë për një person që i ka kaluar 80 vjet, është e pabesueshme që ka të njëjtën habi, mrekulli që kanë fëmijët 3-4 vjeçarë, që siç thoshte Emile Zola, në saj të kësaj habie, arrijnë ta shohin universin në brendësinë e vet. Ky është një komponent shumë thelbësor tek poezia e saj.

Ndonjëherë tek tekstet e saj duket pak melankoni që si hija e një gjysëmdrite, duket se i jep kontrast më të madh shikimit drejt piksës së fundit të historisë së njeriut. Nga lind kjo melankoni?

Sigurisht nga përvojat historike. Është një shkrimtare që jetoi përvojën e totalitarizmit nazist, komunist, humbjet, vuajtjet, edhe ato që të jep jeta, por brenda saj ka një pranim të jetës… ka një varg të bukur në një poezi : E kap jetën nga një gjethe, u ndal? E vure re? A u ndal të paktën një herë? Jeta siç thotë ajo është e vetmja gjë që kemi dhe ia njeh asaj vlerën e madhe.

Një kartolinë për të festuar ditëlindjen e NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve

March 26, 2014 by dgreca

Nga BEQIR SINA, New York/Me kalimin e çdo viti , NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve, Trashëgimtari mbart një ngjashmëri të fortë me gjyshin e Tij, Mbretin e Shqiptarëve, Ahmet Zogun dhe babanë e Tij Leka Zogun, si dhe kurrë më shumë se në këtë fotografi ku ai paraqitet qysh fëmijë me tiparet, karakteristika dhe fizonominë e një prijësi të ardhëshëm të gjithë shqiptarëve

BENSONHURST BROOKLYN NY : Mbretëria shqiptare është një pasuri e very kombëtare, e themeluar nga Mbreti i të gjithë Shqiptarëve Zogu i Parë, si shenjë e dashurisë dhe krenarisë së lart tonë kombëtare. Ashtu si Britania e Madhe, Hollanda, Japonia, Monako, Suedia, Danimarka, Norvegjia, Luksenburgu, Austria, dhe shumë shtete, të tjera kryq e tërthor globit, edhe ne shqiptarët e Bardhylit dhe të Teutës, kemi një mbretëri, që të krenohemi me historinë dhe kulturën e tonë kombëtare. Duke i dhënë asaj vendin që i takon gjatë periudhës së Monarkisë Shqiptare, e cila është një pjesë shumë e rëndësishme e historisë dhe kulturës së kombëtare, jo vetem në Shqipëri, Kosovë e trojet shqiptare, por edhe për të na prezantuar edhe jashtë. Mbasi, familja mbretërore shqiptare, sot meriton më shumë se çdo politikan në Shqipëri të nderohet me të gjitha atributet që i takojnë, prej kombit shqiptar. E jo të flitet ende si gjysmë shekulli më parë gjatë sundimit komunistë – kur foli propaganda komuniste e Enver Hoxhës, dhe baballarët e tyre. Dhe, më keq, është se kur një njeri Kryeministri i një vendi (Edi Rama) Kryeministri i Shqipërisë, flet akoma ashtu si ja ka konfigurar Enveri, atë pak tru që ka, flet me të njëjtën “urrejtje” ndaj figurës së Mbretit Zogu i Parë.Duke kërkuar qetësisht në foto-albume , do të gjesh fotografinë e bukur të Naltësis së Tij Mbretërore Leka II, kur ai ishte fëmijë, i veshur me një kostum popullor të Kosovës, në tirqe, jelek dhe plisin e bardhë mbi krye, ndërsa mban në prehër një pushkë antike.

NTM Leka i dytë duket se e ka paraqitur këtë portret të veçantë, në mesin e një numëri fotografishë për të festuar ditëlindjen e Tij – sa herë të vijë 26 Marsi i cili shënon ditëlindjen e Mbretit Leka i Dytë me betimin që ka bër trashëgimtari – kur ndrroi jetë babai i tij .

“Unë (emri), Mbreti i Shqiptarëve, në minutën që hyp në fronin e Mbretërisë Shqiptare dhe marr në dorë pushtetet mbretërore, betohem para Zotit Fuqimadh se do të ruaj njësinë kombëtare, pavarësinë shtetërore dhe tërësinë tokësore; gjithashtu, do të ruaj Statutin e do të veproj pikërisht sipas atij dhe sipas ligjeve në fuqi, duke pasur parasysh gjithmonë të mirën e popullit. Perëndia më ndihmoftë”. Ky është betimi i plotë që parashikon Statuti Themeltar i Mbretërisë Shqiptare në vitin 1928. Me kalimin e çdo viti , NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve, Trashëgimtari mbart një ngjashmëri të fortë me gjyshin e Tij, Mbretin e Shqiptarëve, Ahmet Zogun dhe babanë e Tij Leka Zogun, si dhe kurrë më shumë se në këtë fotografi ku ai paraqitet qysh fëmijë me tiparet, karakteristika dhe fizonominë e një prijësi të ardhëshëm të gjithë shqiptarëve .Imazhi soditës që vjen nga ajo fotografi, është në kontrast me një foto shqiptare dritë – zemre, shenja burrënie, dhe tiparet më të bukura të rracës së kulluar dardane, të cilat janë si një kartolinë, edhe sot për ditëlindjen e 32të, të NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve.Për të plotësuar foto-albumin e Tij me fotografi , Oborri Mbretëror, gjithashtu, ka lëshuar në biografinë e Tij – edhe imazhet e tjera, që lidhen me jetën e Familjes Mbretërore Shqiptare, fatin e Tyre – prej nga Mbretit Zogu i Parë, Mbretëreshës Geraldinë, babait të tij të ndjerë Leka Zogu dhe nënës së tij të ndjerë Susan – kur ata ishin së bashku, në kohën e Mbretërisë, emigrimin në gjitha vitet e egzilit, dhe kur ata u rikthyen në Shqipëri.

NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve, ka lindur më 26 Mars 1982, në orën 13:43, në Johanesburg, Afrika e Jugut në “Sandton Clinic”. Dhe kjo është ditëlindja e Tij e 32të. Klinika në të cilën ka lindur NTM është shpallur nga qeveria e Afrikës së Jugut në atë ditë, si tokë shqiptare për 24 orë, me kërkesë nga NMT Leka I, Mbret i Shqiptarëve.Ai është djali i Mbretit Leka Zogu i Parë, i cili ndërroi jetë në Tiranë, më 30 nëntor 2011 – dhe i biri i nënshtetases Australiane Princeshes Susan Cullen-Ward . Ai erdhi, së bashku me familjen për të jetuar në Shqipëri, pas 20 vjetësh në qershor të vitit 2002.Prindërit e Tij – Mbretit Zogu i Parë, Mbretëreshës Geraldinë, babai Leka Zogu, nëna Susan – i kan lën mjaft Atij mjafton që ka një trashëgimëni për të qenë pasardhësi, i një Mbreti si gjyshi i Tij Ahmet Zogu, në atë kohë jashtëzakonisht popullor, i cili i ishte njeriu që mblodhi fiset dhe i bëri shtet(bëri Shtet, drejtoi me Republikë Parlamentare.(Pluralizëm). Garantoi monedhën shqiptare në rang ndërkombëtar. Lejoi lëvizjen e lirë të shqiptarëve pa vizë në Amerikë, dhe nëpër botë.)

NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve, feston sot ditëlindjen e Tij të 32të me të fejuarën Elia Zaharia, miqtë e shumtë në të gjitha trojet shqiptare

Kurse, Kalendari Mbretëror Botëror, kujton 26 Marsin 2014, me Ditëlindjen e 65-të, të Princeshës së Kurorës Margarita e Rumanisë, e cila ka lindur më 26 Mars 1949. Ditëlindjen e 32-të, Crown Prince Leka II i Shqipërisë i lindur më 26 Mars 1982. 26 Marsin kur Hollanda feston Ditëlindjen e 9-të, të konteshës, Emma Luana e Orange-Nassau, Jonkvrouwe van Amsberg e lindur më 26 Mars 2005. Më 26 Mars Luksemburgu dhe Austria, kremtuan Ditëlindjen e 20-të, të Archduchess Gabriella së Austrisë, Princesësh Imperiale e Austrisë, Princess Royal së Hungarisë,

Princi Leka

Ka lindur më 26 Mars 1982, në orën 13:43, në Johanesburg, Afrika e Jugut në “Sandton Clinic”. Klinika në të cilën ka lindur NTM është shpallur nga qeveria e Afrikës së Jugut si tokë shqiptare për 24 orë, me kërkesë nga NMT Leka I, Mbret i Shqiptarëve.

Titulli:

Naltësia e Tij Mbretërore Leka II, Anwar, Zog, Reza, Baudoin, Msiziwe, Princ i Shqiptarëve

Edukimi

Vitet e para të jetës mori mësimet nga një mësuese privat, para se të vijonte shkollimin në Johanesburg, në Afrikën e Jugut.

St Stithian’s Collage
St Peter’s Preparatory School
ST Peter Collage

Në vitin 2004 deri në vitin 2005 vijoi studimet në akademinë me famë botërore”Royal Military Academy of Sandhurst” në Mbretërinë e Bashkuar. Gjatë këtyre studimeve mori edhe disa çmime si psh: “The King Hussein Price” dhe toga e NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve është shpallur si “The Sovereign’s Platoon”.
Universitetin Mbreteror Iliria dega Marrdhenie Nderkombetare dhe Diplomaci.

Kurset:

Në vitin 2002, mësime private në letërsinë shqipe.
Në vitin 2004 kreu një kurs njëmujor në akademinë ushtarake “Skënderbeu” në Tiranë.
Në vitin 2004 kreu një kurs njëmujor në Bacons Field, “PreSandhurst Course”
Në verën e vitit 2006, vijoi kursin e gjuhës italiane në Peruxha, pranë “Universitta di Stranieri”.
Në vitin 2010 Akademia e Mbrojtjes, SCSDS
pallati 8
President Nderi:President i Federatës Shqiptare të Golfit. http://fshgolf.org/

Kryetar Nderi i qytetit Baton Rouge dhe President Nderi i Kishës së Baton Rouge lindor.
President Nderi i Shoqatës Italiane për Jetimet “Fiaba”.
Nën Patronazh: “The International Comission and Association on Royalty and Nobility” http://www.nobility-association.com/patronsofficers.htm
Antar Nderi i SOS Jetimët e Shqipërisë (SOS Avenir Orphelins d’Albanie – France) http://albania.dyndns.org/
Antar Nderit i Komunitetit Olimpik Shqiptar 2011

Udhrat:

Kordoni I madh të Urdhërit Santi Maurizio e Lazzaro

Kordoni I madh të Urdhërit Besa & Skenderbeu
Celsi i Qytetit të “New Orleans” nga Krytari i Bashkise Z.Landrieu
Titulli “Qytetar Nderi” i qytetit te Burrelit
Titulli “Qytetar Nderi” i Komunes se Berdices, Shkoder

Gjuhët:

Shqip – Anglisht

Shpallja e Titullit Princ Trashëgimtar:

Në bazë Statutit të Vitit 1928, të Mbretërisë Shqiptare, Princi Trashëgimtar i fronit mbretëror është djali më i madh i Familjes Mbretërore. Kështu që Ai shpallet trashëgimtar i Fronit Mbretëror mbasi të ketë mbushur moshën 18 vjeçare, nga NMT Mbreti. NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve u shpall Trashëgimtar i fronit në vitin 2000, mbas një betimi që Ai bëri përpara NMT Leka I, Mbret i Shqiptarëve, në Johanesbug. Nga ajo ditë, Ai zgjodhi të ishte NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve.

Historia e Emrit të NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve:

NTM u pagëzua me emrin Leka nga MSM Susan, Mbretëresha e Shqiptarëve. Emri Anëar, NTM Leka II e mori për nder të Presidentit Anëar Sadat i Egjiptit, duke qenë se Presidenti Sadat ishte një mik i mirë i NMT Leka I, Mbret i Shqiptarëve. Emrin Reza, për nder të miqësisë që NMT Leka I, kishte me Shahun e Iranit. Emrin Baudoin, NTM Leka II, e mori nga kumbara e Tij, Mbreti Baudoin i Belgjikës. Emri Msiziwe është një titull honorifik (në gjuhën Zulu do të thotë: Njeri i Popullit të Tij), e mori më vonë nga Mbreti i fisit Zulu.

Detyrat:

Princ Leka ka punuar pranë Ministrisë së Jashtme si Këshilltar i Ministrit në vitin 2006-2009 për çeshtjet e Mardhenieve dypaleshe. Ka punuar pranë Ministrisë së Brendshme si Këshilltar i Ministrit nga viti 2009 deri në 2012.

Nga data 27 Korrik 2012 ka qenë Këshilltar Politik pranë Presidentit të Republikës, detyrë që e lëshoi për shkak të angazhimeve të Tij .

Princi Leka nuk do të jetë më këshilltari politik i presidentit Bujar Nishani. Trashëgimtari i fronit mbretëror është tërhequr ngy ky post për t’ju përkushtuar tërësisht rolit të tij si kreu i familjes mbretërore. “Duke pasur parasysh kontekstin gjithëpërfshirës dhe megjithëse ruaj një konsideratë dhe një mirënjohje të thellë për emërimin tim në postin e këshilltarit pranë kreut të shtetit, funksioni i cili kulmoi rrugëtimin tim personal dhe profesional në njohjen e administratës dhe shtetit, e gjej të volitshëm momentin për t’u tërhequr nga kjo detyrë dhe për t’iu kushtuar tashmë vetëm rolit tim krejt të veçantë të kreut të familjes mbretërore shqiptare. Ky rol paraqet për Shqipërinë një avantazh. Ai i shërben gati ekskluzivisht imazhit, prestigjit dhe dinjitetit të një vendi me histori dhe tradita si i yni. Në këtë kuadër, familja mbretërore shqiptare, megjithëse me mjete të pakta, ka zhvilluar aktivitete të shumta, duke u ofruar miqve tanë në të gjithë botën një vitrinë sa më reale, por edhe sa më tërheqëse të një Shqipërie që meriton të njihet më mirë”, shprehet princi Leka në “Facebook”.

ÇERÇIZ TOPULLI,KAPEDAN I JUGUT QË U VRA NË VERI TË SHQIPËRISË

March 25, 2014 by dgreca

Shkruan:Eugen SHEHU/

“MILAZIM LARGO TABORRE/

SE TË KUQ,TË BËJ ME BOJË/

ÇERÇIZ TOPULLI MË THONË » /

Në një lagje të qytetit të Gjirokastrës,ende sot qëndron si një kështjellë krenare,shtëpia e Topullarëve.Ago Topulli,ai burrë i mençur e trim i cili pat bashkëpunuar me Abdyl Frashërin,pati plot 18 fëmijë,të cilët i edukoi me dashurinë për Gjirokastrën dhe krejt tokën arbërore.Me pasurinë e vet,Ago Topulli,do t’i vinte në ndihmë sidomos mikut të ngushtë të tij,Koto Hoxhit i cili ishte shndrruar në pishtar të çeljes së shkollave shqipe në gjithë jugun e Shqipërisë. Çerçiz Topulli lindi në vjeshtën e vitit 1880,në ate shtëpi të madhe që ushtonte nga zërat e shumtë të fëmijëve,të miqve dhe dashamirësve të Ago Topullit.Ai që në fëmijëri u shqua si djalosh guximtar dhe ndonëse vazhdonte shkollën osmane të qytetit,do të ishte përkrah punëve të vështira të atit të tij.Natyrisht ai do të kishte një model ku mund të mbështetej,një dasiuri të shenjtë ku mund të guxonte të hynte,ky ishte vëllai i tij më i madh Bajo Topulli,i cili asaj kohe mësonte e jetonte në Stamboll.Ndër ditët më të lumtura të fëmijërisë së Çerçizit,ishin pikërisht ato,kur në shtëpinë e madhe në Gjirokastër,vinte Bajo i cili i fliste sidomos për takimet e tij me Naim Frashërin dhe Koto Hoxhin.Duke dëgjuar fjalët e ngrohta të Bajos,për ato burra të shquar të Shqipërisë,Çerçizi ndjente t’i rritej në shpirt,flaka e shqiptarizmës.Dalëngadalë,ndonëse larg,Bajo, përpiqej të mbante lidhje me vëllanë e vet i cili po i lutej ta merrte me vete në Stamboll.Por qëndrimi i Bajos në Stamboll,në vitet 1901-1903,ishte tejet i rrezikshëm.Ai ishte lidhur ndërkaq me Shahin Kolonjën,Gjergj Qiriazin,Grigor Cirkën,Mid’hat Frashërin,Ibrahim Temon e patriotë të tjerë shqiptarë të cilët parashihnin në fundin e Perandorisë osmane,një lëvizje të domosdoshme autonomiste për shqiptarët.Vetëm kështu mund të përballej rreziku i madh që i vinte Shqipërisë pothuaj nga të katër anët.Ngase ka rënë në sy të spiunëve të Stambollit,Bajo,merr rrugën për në Manastir dhe fillon punë aty si mësues.Më pas në vitin 1905,Bajon do ta shohim në krye të atdhetarëve shqiptarë për krijimin e Klubit të fshehtë të Manastirit.Ngase reputacioni i tij ishte i madh sidomos në Kolonjë,Korçë dhe Gjirokastër,ai dërgohet atje për të formuar degët e klubit Qendror të Manastirit.Ka qenë pikërisht ky mision i cili ka bërë të mundur bashkimin e dy vëllezërve Topulli,me ç’rast vetëm vdekja mund t’i ndante.Bajo,shkon në Gjirokastër dhe bisedon me të vëllanë,Çerçizin,tashmë 25 vjeçar,trupgjatë, syshqiponje,me një mjekër që i kishte hije,Çerçizi nga ana e tij i tregon se pas tij mund të shkonin 40-50 djem trima të jugut,të gatshëm për të luftuar e për të dhënë jetën për atdheun.

“Pas disa ditësh,Bajua largohet fshehurazi nga Gjirokastra,sepse mytezarifi po dergonte aty forca ushtarake,Bajua duke kaluar në Korçë së bashku me Çerçizin dhe luftëtarë të tjerë,ndalet në Humelicë të Gjirokastrës në familjen e Papa Kristo Negovanit ku i thonë familjarëve se çeta e tyre do të merrte hakën e patriotëve të vrarë”.(J.Dilo”Çerçiz Topulli me shokë”Tiranë 1961,faqe 14).

Papa Kristo Negovani,ky dëshmor i shkronjave shqipe,pat rënë i mbuluar prej gjaku,nga dora vrastare e dhespotit të Korçës,grekomanit Foti.Dhe shpagimi nuk vonoi,Vetëm shtatë ditë,pasi u përshëndetën me familjen e mësuesit Papa Kristo Negovanit,dhespoti i Korçës,Foti,u shtri si qen përdhe,nga plumbat e luftëtarëve.Shtypi i asaj kohe,duke dashur të intrigojë për vrasjen e dhespotit,shkruajti për ndikime vllehe apo bullgare në çetat shqiptare.Por përgjigjja që ua dha Çerçizi,në fshatin Starje të Kolonjës,në prani të dhjetra trimave,ishte se plumbi që pat shtrirë në tokë dhespotin e Korçës,kishte dalë prej pushke shqiptare dhe ajo pushkë nuk do të pushonte,deri në çlirimin e plotë të gjithë trevave shqiptare.Ndërsa në vjeshtën e vitit 1906,Çerçizi dhe Bajo Topulli shkojnë në Gjirokastër,për të organizuar aty në fshehtësi,çetat e jugut.Por bëmat e tyre kanë alarmuar Stambollin dhe katër vëllazërit Basriun,Dautin,Banushin dhe Halilin nuk i gjejnë në shtëpi.Me urdhër të mytezarifit të qytetit,ata ishin lidhur me pranga dhe ishin dërguar në burgun famkeq të Janinës.Arrestimet nuk i trembin dy vëllezërit,dy trimat ndaj ata porositin vëllezërit e tjerë të bëjnë kujdes dhe vetë nisen sërish në fshehtësi për në Manastir.Gjatë udhëtimit çeta e Çerçiz Topullit bie disa herë në prita nga ushtritë osmane duke luftuar trimërisht.Por turqit i ndjekin trimat këmba-këmbës,edhe në trevat e Manastirit,Strugës e Resnjës, Tetovës e Shkupit dhe falë komiteteve të këtyre trevave,Çerçiz Topulli mbëriti në Sofje,ku i pritën me madhështi nga shqiptarët e shumtë që jetonin aty,me ç’rast u mblodhën për të përshëndetur trimat.E vërteta është se për mbrritjen aty të vëllezërve Topulli,shkruajti edhe shtypi i kohës,duke bërë me dije krejt Evropën se Shqipëria do ti dalë zot fateve të saj me komitat e vet trima dhe të mençur.Natyrisht se Bajo dhe Çerçizi,do të ishin atje,më së shumti,në shoqërinë e Shahin Kolonjës.Ata do të diskutonin me te jo vetëm fatet e Shqipërisë por edhe rrugët e mundshme të organizimit të lëvizjes kombëtare shqiptare.Çerçizi pos të tjerave do të ndikonte në këtë lëvizje edhe me idetë e tij përparimtare.Në faqet e gazetës “Drita” protesta e tij kundër Portës së Lartë do të ishte e fuqishme.Në një prej artikujve të shumtë pos të tjerave Çerçiz Topulli do të shkruante : “E fëlliqura Turqi,shqiptarët i ka rrjepur dhe i ka varfëruar kaqë shumë,sa mund të themi se carfëri si e shqiptarëve nuk gjendet gjëkundi.Pa shtëpi pa bagëti,pa mësim e pa më të voglën shpresë kanë mbetur.Dhe prap pagesatë brenda i paguajnë Turqisë e cila i merr ushtarrë që të venë e të vdesin nga klima dhe nga shigjetat e Mahmut Jahjait,ndë Arabi”.

( Gazeta “Drita “ Nr. 86 , dhjetor 1906 ). Dhe po në këtë artikull duke u bërë thirje bashkëkombasve të vet që t’i lanë menjanë përçarjet dhe dasitë fetare,shkruan tekstualisht ; “Duhet të bëjmë kurban,sakrifice e gjdo gjë që kemi,që të shpetojmë nga Turqia.Dua prap të them,se vdes per nji shqiptar të krishterë,se ay është gjak prej gjakut tonë dhe se ka eshtra prej eshtravet tona,ndersa me turqit ndryshojmë si dita nga errësira,si jeta nga vdekja !”.

Në janarin e vitit 1907,me porosi të Shahin Kolonjës dhe Bajo Topullit,Çerçizi shkon në Bukuresht.Edhe aty një grup shqiptarësh i mblidhen rreth kapedanit të Gjirokastrës duke e respektuar.Aty Çerçizi takohet edhe me atdhetarin tjetër shqiptar,Mihal Gramenon,me të cilin do të ndanin paskëtej gëzimet,shpresat dhe zhgënjimet e çetës së tyre.Në fillimin e shkurtit të vitit 1907, Çerçiz Topulli e Mihal Grameno,hartojnë së bashku një thirrje drejtuar popullit shqiptar ku flitet për njëmijë e një të zezat e nga sundimi osman.Thirrja përfundon me fjalët ; “Rroftë kryengritja e Shqipërisë së robëruar e cila do t’i sjelle asaj lirinë dhe mirëqenien”.

Në marsin e po këtij viti,Grameno së bashku me Çerçizin,marrin rrugën për në Itali,pse vetëm nëpërmjet detit,do të kishin më të lehtë të hynin në atdhe.Në Beograd,arrestohen dhe serbët duan t’i nisin për në Stamboll.Ka qenë sigurisht ndërhyrja e dy-tri patriotëve shqiptarë,me ç’rast trimat u lanë të lirë.Pas kësaj me nxitim udhëtuan për në Itali dhe prej aty,më 1 maj 1907 mundën të shkonin në Shqipëri,të malluar sa s’ka më për trojet ku patën lindur.Prej majit të vitit 1907 e deri në dhejtor,Çerçiz Topulli i ndejkur këmba këmbës nga hafijet dhe çetat osmane,do të luftonte sa në Vlorë aq në Delvinë,sa në Gjirokastër aq në Kolonjë,sa në Përmet aq në Tepelenë.Pas trimit të madh,ishin me dhjetra djem të jugut,të cilët mundën të zhvillojnë luftime të mëdha,ndonëse nuk kishin armë moderne e fishekë të shumtë.Në librin me kujtime të Mihal Gramenos,i cili gjatë kësaj kohe ndiqte në çdo hap çetën e Çerçiz Topullit,dëshmohen dhjetra episode trimërie e guximi ku bijtë e shqipes dhanë edhe pranverat e tyre të njoma për lirinë e Shqipërisë.Çeta e Çerçiz Topullit, pos luftimeve kundër ushtrisë osmane,do të mbronte edhe shkollat shqipe të sapoçelura që u ngjanin luleve të pranverës.Çerçizi do të ishte mik e vëlla me Sevastinë,Parashqevin e Gjergj Qiriazin,në përpjekjet madhore të tyre për mbajtjen çelur të shkollave së vashave në Korçë e cila rrezikohej të mbyllej prej shovenëve grek.Madje edhe Katerina Cilka,bashkëshortja e Gligor Cilkës,do të bashkohej me çetën e Çerçiz Topullit,kundër synimeve të mbrapshta greke.Në kujtimet e veta Grameno pos të tjerave shkruan ; “Kjo interesohet për luftëtarët tanë.U qep këtyre nga një qese të madhe për të vënë bukën dhe u thotë që thërrimet t’i mbledhin me kujdes,se mund t’u duhen kur të jenë ngushtë”. ( Mihail Grameno “Kryengritja Shqiptare “ faqe 71 ).

Nga kujtesa e luftëtarëve,nuk do të mund të harrohet lehtë,trimëria e Çerçiz Topullit në qytetin e Përmetit.E vërteta është se për shumë ditë çeta e tij qendroi në teqenë e famshme të Frashërit,vetë Lidhja shqiptare e Prizërenit.Në këtë faqe Çerçizin e bëjnë me dije se në Përmet ka mbërritur peshkopi i Korçës i cili kërkon të përçajë shqiptarët në ortodoksë e mysliman duke dashur në fakt të përçajë vet lëvizjen kombëtare shqiptare.Natyrisht të hyje në qytetin e Përmetit për të luftuar ishte e vështirë pse garnizoni rruhej nga forca të konsiderueshme.Çerçiz Topulli ndërkaq vishet me uniformën e kapidenit të ushtrisë osmane,dhe fill vetëm futet në Mitropolinë e qytetit.Kur gjendet përballë peshkopit,i thotë këtij se është vetë Çerçiz Topulli dhe kësaj radhe “vetëm sa të këshilloj të heqësh dore nga punët e liga,ndërsa radhën tjetër ju e kuptoni si do t’ju flas”.Me këtë rast,konsulli austriak njoftonte Vjenën se “komitat si Çerçiz Topulli bëjnë gjëra që nuk rrëfehen”.(Arkivi i Institutit të Historisë Tiranë.Sipas dokumentave të Vjenës,shkresa dt.4 dhjetor 1907 ).

Në shtëpinë e Çerçiz e Bajo Topullit,në Gjirokastër,turqit arrestuan të gjithë burrat,ndërsa për kapjen e Çerçizit,Mytezarifi i Gjirokastrës dhe ai i Janinës patën dërguar mjaftë ushtarë.Në kushte të disa luftimeve të ashpra që çeta e Çerçizit zhvilloi në Përmet e Kolonjë (ku mbetën të vrarë edhe disa trima) kapedani i Gjirokastrës i dërgon një korier,mikut të vet,atdhetarit të Çamërisë, Musa Demi,që ky t’i gjnete ndonjë vend për të strehuar çetën disa kohë.Është interesante përgjigjja që Musa Demi i dërgon,me anën e një letre,ku pos të tjerave i shkruan Çerçiz Topullit :

“I turpëruar të shkruaj se sot për sot,s’është koha që të vish këtu,nga shkaku që ka një muaj që kanë ardhur dy koshadhe turke,të cilat janë vetëm për komita,nuk vështrojnë gjë tjetër.Nuk është puna se mos pësojmë ne,ndonjë të ligë,por Zoti mos dhëntë,pëson zotëria juaj ndonjë të ligë,pastaj s’na mbetet sy e faqe të dalim në sy të shqiptarëve”. ( Arkivi Qendror i shettit – Tiranë. Fondi 101, dosja 27,fleta 3).

Pikërisht në këto kushte binbashi turk,Musa Beu,urdhëronte repartet e tij që të gjurmojnë se kush e fsheh dhe mbron Çerçizin,madje burgos disa prej tyre në kalanë e Gjirokastrës.Me këtë akt ai do të mjell terror,dhe siguron Portën e Lartë për qetsinë e vendosur.Madje ai mban të lidhur me zinxhirë edhe të vëllanë e Hajredini Tremishtit,bashkëluftëtarit të Çerçizit duke dashur të shtjerë në dorë,këtë të fundit.Futja e Çerçizit në qytet ishte e pamundur pasi tashmë ai njihej prej të gjithëve.Për këtë vendoset që në Gjirokastër,të hyjnë të veshur si fshatarë dy prej trimave më të afërt të Çerçizit, ndërsa çeta do të mbronte tërheqjen e tyre në disa gurë e shëkëmbij,poshtë teqesë së famshme të qytetit.Trimat janë përqafuar (mund të mos shiheshin më) dhe kanë pritur bimbashin turk të dalë prej shtëpie sa hap e mbyllë sytë,në çastin kur bimbashi dhe rojet e tij,kanë dalë nga shtëpia ai ishte qëlluar drejt e në zemër nga plumbat e trimave.Xhandarmët,të lebetitur janë vënë në ndjekje të trimave por në gurët poshtë teqesë ka shpërthyer beteja e madhe.Pas kësaj trimat e udhëhequr nga Çerçizi i janë drejtuar fshatit Mashkullore.Në javët që erdhën më pas,kundër çetës së Çerçiz Topullit,Porta e Lartë mobilizoi gati dy batalione me ushtarë dhe oficerë.Por trimi i Gjirokastrës, linte dy-tri shokë të tij të shkrepnin ndonjë batare maleve dhe së bashku me trimat e tjerë ndërmerrte inkursione të tjera luftarake,pikërisht në rrethina të qytetit duke dëshmuar edhe një herë guximin e madh të tij.Ndonëse këta trima e dinin se qeveria turke kish paguar florinj për kokën e tyre,ata nuk trembeshin.Është me vend të sjellësh këtu,një letër të Çerçiz Topullit,shkruar enkas për Shahin Kolonjën,por që ky i fundit,me disa shkurtime e boton në Sofje,në gazetën e tij.Pos të tjerave,Çerçizi aty shkruan : “Kishin ndërmend që këtë dimër ta shkonim jashtë Shqipërisë,po muarrëm vesh se Islam Bej Këlcyra i është zotuar Hilmi Pashës,se dotë zëre të gjallë,ose të vrarë dhe se Maliq bej Vila përpiqet të na bënjë varrë.Nga ky shkak nuk do të dalim jasht Shqipërisë,le të bëjnë ata ç’të duan”.( Gazeta “Drita” – Sofje më 15 shkurt 1908 ). Ndërsa vetë Shahini në numërin tjetër të “Dritës”,dy javë më pas,duke analizuar ngjarjen në fjalë shkruante : “Ta zëmë se këta shqiptarë ia arritën qëllimit t’i vrasim këta djem që ndodhen në mes të zjarrit,për lirinë e Shqipërisë… Une nga ana ime u jap një këshillë : hiqni dorë nga tradhëtia e poshtër,mblidhni mendjen e rrini urtë,përndryshe nuk u shpëton dotë as sulltani dhe as pengameri,sikur edhe në brinjët e buallit të futeni”.

Merret me mend që në letrën e Çerçizit,dërguar Shahin Kolonjës,është folur edhe për shumë halle që kalonte çeta e trimave,në male të Labërisë.Me ushqime bëhej si bëhej sepse shqiptarët e ndanin kafshatën e fundit me djemtë e tyre,por mungonin veshjet,armët,municionet.Disa shpresa të pakta kishin pasur prej shqiptarëve që jetonin në Rumani,(miq të dikurshëm të Mihal Gramenos) sa vinin e shiheshin.Ndonëse aty formalisht kishte edhe një komitet që merrte porosi nga komiteti Qendror i Manastirit,por ndihma e tij,për çetën e Çerçizit,ishte shumë e vogël,krahasuar me hallet që kalonin luftëtarët.Me të drejtë patriotët shqiptarë,lidhur me këtë shkruanin:”Një komitet i tillë nuk duhej askujt”(Arkivi Qendror i shtetit,Tiranë fondi 9 , dosja 30 fleta 302 ).

Megjithatë çeta e udhëhequr nga Çerçiz Topulli nuk e ndërprehu aktivitetin luftarak të saj.Lufta e Mashkullores mbetet ende sot,një epope e ndritur e guximit dhe trimërisë shqiptare,ku 300 burra me fishekë të numërruar luftuan për 32 orë rresht kundër 2000 e ca ushtarëve dhe oficerëve turq.Po ashtu,vlen të përmenden edhe luftimet e ashpra të zhvilluara në Frashër,Delvinë dhe fshatin Labove.Të udhëhequr prej kapedan Çerçizit,trimat e jugut,ndofta se patën menduar se do të hynin qysh herët në këngët e popullit të tyre.Kështu pas betejës në Delvinë,kur Çerçiz Topulli pat paralajmëruar komandantin turk të mos i zinte pritë,në fund të betejës ku numëroheshin dhjetra turq të vrarë,populli ngriti këngën ;

“ Milazim largo taborre

Leri djemt e mij të shkojnë

Se të shkuq të bej me bojë

Çerçiz Topulli më thonë “

Korriku i vitit 1908,do të sillte ngjarje të reja për krejt lëvizjen kombëtare shqiptare.Turqit e rinj,duke qenë të interesuar për të marrë pushtetin në duart e tyre,nuk munguan të deklarojnë disa liri aq shumë të kërkuara prej shqiptarëve.Në këto kushte,nga atdhetarët shqiptarë të Manastirit,u parapa si domosdoshmëri një organizim i çetave të komitëve të cilat ishin vënë plotësisht në shërbim të çështjes kombëtare shqiptare.Nga Komiteti i Manastirit,dërgohet urdhëri që Çerçiz Topulli duhet të takohet patjetër me Nijazi Resnjën,edhe ky një tjetër patriot në trevën e Maqedonisë shqiptare.Të dy çetat e komitëve,takohen në pyllin e Pirgut,pranë Pogradecit,më 20 korrik 1908.Takimi ka qenë i ngrohtë dhe dy burrat kanë mundur të bisedojnë gjatë mbi fatet e Shqipërisë.Në fund të këtij takimi,pos të tjerave u ra dakord që : “të luftohet bashkarisht për rrëzimin e regjimit autokratik”.(Mihal Grameno “Kryengritja Shqiptare” faqe 106). Pas takimit me Nijazi Resnjën,Çerçiz Topulli ndihmon të formohen çeta të reja të luftëtarëve shqiptarë,sidomos në trevat e Korçës dhe Kolonjës.

Prania e Çerçizit në Kongresin e Manastirit,do të ishte një ngazëllim i madh për te.E vërteta është se ka qenë Bajo Topulli,si përfaqsues i Gjirokastrës në këtë kuvend,por kjo nuk ka penguar patriotët e mbledhur aty,të përfaqsohen dhe njihen nga afër me trimëritë e Çerçizit.Gjatë ditëve të zhvillimit të Kongresit të Manastirit,fjala e Çerçiz Topullit do të dëgjohej me respekt,sidomos në pikëpamje të organizimit të çetave të luftëtarëve.Edhe në vitet që rrodhën më pas,1909-1912,çeta e bijve të Gjirokastrës,do të jetonte në hallet e popullit të vet,do të luftonte për t’i shuar ato halle.

Ndërsa në ngjarjet pas ngritjes së flamurit në Vlorë,më 28 nëndorë 1912,Çerçiz Topulli dhe trimat e tij,i shohim në beteja të mëdha,në ruajtje të kufijve jugorë të Shqipërisë.Nëse furitë e andartëve greke,u ndaluan me dhjetra e dhjetra herë në Tepelenë,Vlorë,Korçë e Kolonjë,kjo nuk e harroi askurrë vendin e vet në male të Shqipërisë , në krye të trimave të vet.Këtu do ta kishte gjithmonë vendin,ky bir i Gjirokastrës edhe kur rrëmbeu armët dhe vrapoi në Shkodër,të luftonte kundër forcave malazeze që pushtuan qytetin.Në fushë të Shtoit,më 15 korrik të vitit 1915,binte nga dora vrastare kapedani i jugut,trimi i paepur Çerçiz Topulli.Ai binte,por populli i Shkodrës,duke e përcjellë për në varr,me mijëra ,betohenin se do të ecnin në rrugën e ndriçuar prej tij,për liri e bashkim kombëtar,nga jugu në veri,nga lindja në perëndim,një komb e një shtet.

Bern-Zvicër