Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

ADASHI

by

Skice/ Nga Avdulla Kenaci/

E kam pësuar disa herë, por përsëri nuk zë mend. Ajo psikologjia shqiptare për të dalë çdo ditë për kafe, më ka përcjellë edhe këtu në Kanada. Mesi i dimrit. Dita më e ftohtë e vitit. Kështu pohonin të gjithë, ama ishte vërtetë një ditë shumë e kthjellët, ajër më transparent nuk kisha parë. Dritë dielli nga të katër anët e horizontit, ajër i pastër, bardhësi bore që ndërpritej nga kryqëzimet e rrugëve. Një qetësi e frikeshme mbretëronte ngado. Stacionet e autobuzëve bosh, asnjë njeri nuk të zë syri të dalë më këmbë. Bukuri që vret! Me të drejtë, stacionet metereologjike kishin lajmëruar qëkuri se lëkura e duarve apo fytyra nuk duhej të ekspozohej jashtë, më shumë se pesë minuta. I ftohti mund të të kafshonte indet. Megjithatë, unë bëra si bëra dhe përfundova në kafe. Qetësi e shurdhër, si në një ditë varrimi. Por brenda kafenesë bënte ngrohtë, aq më tepër që muri i saj në të djathtë nga isha ulur unë, ndahej me një furrë buke. Lexova dy-tri gazeta opozitare nga Shqipëria nëpërmjet Iphone, piva kafen e përditshme ekspres dhe instiktivisht ngrita kokën nga ekrani i televizorit për të ndjekur temperaturat. E pabesueshme, minus 27 që ndihej si minus 38 gradë celcius. Kur mendoja se ç’mot mbizotëronte jashtë, nuk më bëhej të dilja prej andej. M’u kujtua Tirana, kur në mot të kthjellët, në një ditë si kjo, mund ta pije kafenë dhe në hapësirat jashtë lokalit. Kur ja, papritur tek dera u shfaq një njeri i zhytur në një xhup të trashë, që mezi i dallohej fytyra. U afrua tek banaku, hoqi kapuçin dhe porositi shpejt e shpejt një kafe të shoqëruar me një gotë grapa. Si në Shqipëri, mendova unë. Kam dymbëdhjetë vjet në Kanada dhe nuk kam ndeshur në një ditë si kjo, – i tha banakieres. Janë rryma të të ftohtit polar, ikin shpejt, e shumta 24 orë,- e qetësoi ajo. Pastaj ai u kthye nga unë dhe më tha në anglisht: – Shumë, shumë ftohtë! Po ndjek lajmet dhe po shoh që ka shumë aksidente në autostradë, -iu përgjigja unë.

– Foli shqip ! Ai është shqiptar, – ndërhyri banakierja, si për të ngrohur atmosferën. Ai nuk priti më shumë, por pa pyetur, la kafen dhe gotën me raki në tavolinën time dhe m’u hodh në qafë.

-Po ku je, more vëlla! Si të quajnë ? Unë e kam emrin Avdulla.

-Edhe mua ashtu më quajnë, -i thashë unë.

-Vërtetë? Po qenkemi adashë! Po si ia bën sepse unë kam gjetur belanë. Kur më pyesin si e ke emrin, unë u them Doll.

-Doll? Po doll i thonë kukullës në anglisht. Se mos e marrin për tallje, – i thashë unë.

-Jo, nuk e marrin hiç ! Madje nuk ma harrojnë kurrë.

-Banon familjarisht këtu? – e pyeta unë. Ai ndali pak, psherëtiu dhe tha:

– Jo, nuk kam mundur t’i marr, kam 12 vjet që bëj gjyqe. Nuk kam qenë asnjëherë në Shqipëri, më ka pikur malli. Nuk do më njohin kur t’i takoj. Kam tre fëmijë, vajzën e madhe e kam lënë 9 vjeçe dhe tani është studente, e shoh vetëm në fotografi. Presin që unë të marr letrat dhe ta fejojmë, ka një të dashur.

-Po kaq shumë vjet dhe nuk ke mundur të marrësh letrat?! – i fola ca si me qortim.

-Histori e gjatë! Erdha tek baxhanaku me një pasaportë italiane të vjedhur. Ai u bë sebep. Eja, -më tha, se këtu ka lekë. Erdha. Tek ai banoj, në bodrum, në bejzment, fillova edhe punën me të në ndërtim. Më vonë formuam një skuadër me shqiptarë, baxhanaku krijoi një firmë të tijën, është djalë i zoti, hapi shumë fronte pune. Mirëpo, unë gjysmën e rrogës ia kam dhënë avokatit, gjysma tjetër më mbetet për vete dhe për ata në Shqipëri. E pyes përsëri:

– A të ka mjaftuar rroga? Dhe ai u përgjigj: Sikur ta kisha të gjithën për vete, tani do të isha bërë këtu me shtëpi timen.

-Po atyre në Shqipëri, u ke dërguar gjë? – e pyeta unë.

-Po me se mbahen ata, tha ai. Asnjeri nuk punon. Nuk ka punë. Janë katër shpirt. U kam blerë apartament në Tiranë, dy dhoma e një kuzhinë. I kam hequr nga Librazhdi, jetojnë aty që kur vajza nisi shkollën e lartë. I bëra pyetjen tjetër:

-Po si ia bëni, ju në gjysmën e vitit nuk mund të ngjiteni mbi çati? Pastaj ai treti vështrimin përjashta në hapësirën e bardhë dhe tha:

– Këta kanadezët po, aq pushojnë, por ne shqiptarët vetëm tre muajt e ashpër të dimrit nuk ngjitemi mbi çati. Më pas vijojmë, non stop në punë. E vura re me kujdes, trupvogël, thatim dhe i zeshkët në fytyrë; një fytyrë e rrahur shumë nga erërat. E pyeta sërish:

-Të është rrezikuar ndonjëherë jeta mbi çati, se më kanë thënë që shqiptarët nuk lidhen kur hipin lart? Pse e bëni këtë, që të dukeni trima?! U mendua pak me sytë ulur tek gota e rakisë, pastaj ngriti kryet e tha:

– Kush pyet këtu për trimërira, po i lidhur nuk ka duk puna, mezi lëviz. Unë kam fluturuar dy herë nga çatia, por jam i shkathët, jam mbajtur në momentin e fundit pas ullukëve. Po ti ke të drejt! Vjet na u vra një portugez, ra nga tetë metra lartësi, goditi kokën në trotuar. Vdiq në vend ! Ishte trup i rëndë. Kishte dy fëmijë.

Nuk dija çfare t’i thosha! Nuk dija si t’i jepja pak kurajo. Midis hyri vdekja.

 

LAMJA PO IKËN

by

Nga Luan Çipi/Sa u ndava nga Lame Fandi dhe ndofta për shumë kohë. Ai do shkojë për të banuar gjatë në Itali, ku ka djalin dhe ku ka siguruar dhe ca kushte më të veçanta përkujdesjeje jetësore e shëndetësore.Kam shkruar dhe tjetër herë se Lamja (Harallamb Fandi) është miku im i dashur, i adhuruar dhe i respektuar. Mik e bir miku, djali i vetëm i Koços, që ka vdekur ka shumë vjet, për të mos u harruar kurrë, se shumë nga cilësitë e tij të optimizmit, humorit dhe njerzillëkut, ia ka lënë të paprekura trashëgim Lames, birit të tij edhe më të ditur e më të shkolluar. Lamja ynë, është i mirënjohur, jo vetëm në Vlorë ku lindi dhe u burrërua, po edhe në Tiranë, ku kaloi shumë vite dhe ku u ndërthur edhe me karrierën akademike dhe të biznesit farmaceutik. Lamja,  trupmadh dhe tërheqës si i ati, në vizionin e çdo të njohuri, sidomos në qytetin e Vlorës, shfaqet po si ai, burrë i shkathët dhe tepër human, model çiltërsie dhe sakrifice, i gatshëm për të ndihmuar dhe mësuar nevojtarët, që ta kalojnë sa më lehtë çdo lloj vuajtje e halli.Lamja, gjithnjë i qeshur dhe optimist, u bë qysh në të ri, një veprimtar i shquar shoqëror, dhe shpejt u shqua si letrar i pasionuar pas prozës poetike dhe dialogut ekspresiv, si dhe piktor e kritik arti.. Ai studioi dhe përfundoi “Shkëlqyeshëm” Universitetin e Tiranës për farmacist, duke ndjekur njëkohësisht edhe Liceun Artistik për pikturë. Ishte piktura, që e nxiti për të kryer dhe studimet pasuniversitare për kritikë arti. Me punën e bërë ai u shqua jo vetëm në profesionin e tij bazë, po edhe si studiues arti e shkrimtar, sidomos me artikujt kritikë, tregimet dhe dramat, për të cilat është nderuar edhe me çmime në shkallë kombëtare. Harallamb Fandi është dhe autor i të parit libër të botuar në vendin tonë për përdorimin e barnave në shtëpi, si dhe i mjaft teksteve profesionale, mësues dhe pedagog universiteti i shumë brezave farmacistësh, Drejtues Kulture në rrethin e Vlorës, Kryeredaktor i revistës “Farmacisti“ në Tiranë dhe Anëtar Nderi i Urdhrit të Farmacistëve të Shqipërisë.

Pasi përballoi me sukses një sëmundje dhe operacion të vështirë, që e kreu në Itali, Lamja ynë i dashur, e kaloi me sukses periudhën e rehabilitimit, midis shokësh fëmijërie, këtu në Tiranë.

Takoheshim shpesh me Lamen për të pirë kafe e për të biseduar lirshëm probleme nga më të ndryshmet, ashtu si grupohen pensionistët nga mbarë vendi, që vitet e fundit u ndodhën apo u bashkuan në kryeqytet, më shpesh të ndarë sipas vendlindjes, për të kujtuar vitet e fëmijërisë apo rinise se hershme. Në grupin tonë me Lamen bashkohet ingjjnieri Petraq Karaja, aktori Andon Qesari, matematikani Petraq Truja, mësuesi Milto Shuka, gjeologu Axhem Gjonaj, kritiku  dhe historiani i fotografisë  shqiptare Qerim Vrioni, etj.

Më shumë bisedat sillen rreth ngjarjeve familjare të njeritjetërit, te shqetësimet shëndetësore dhe jepen mendime për lehtësimin e vuajtjeve, halleve, sëmundjeve, dietës, etj., sipas përvojave dhe njohurive të secilit, apo kurioziteteve dhe rrugëzgjidhjeve të mësuara nga interneti. Këto ditët e fundit u bisedua gjatë dhe iu dha shumë shpresë ujit, për vetitë dobiprurëse në përmirësimin e deri kurimin e disa sëmundjeve, po të pihet në sasi te madhe deri ne katër gota njëherazi, herët në mëngjes, duke qenë i vaktë dhe ndalimin e pirjes se tij dy ore pas buke. Po kështu u qëndrua gjatë te dobia e lëvizjeve dhe ecjes ditore me hap të shpejt dhe mbi gjysmë ore çdo ditë. Këtë temë e trajton shpesh me kompetencë Lamja.

Një tjetër temë, thuajse e përditshme janë “shakatë vlonjate”. Janë të famshme “barsoletat shkodrane”. Këtë e pranojnë të gjithë pjesëmarrësit e grupit tonë dhe ato zënë unanimisht vendin e parë. Po, vendin e dytë, nuk e lëmë dhe ndonjëherë, ashtu si në futboll, Vlora del barazim me Shkodrën. Si më kompetent në këtë “zhanër” paraqiten  Petraq Truja dhe Milto Shuka. Vetëm për argument mund të paraqes sot (për mos ta rënduar këtë ditë dhe për t’i lenë radhë ditëve të tjera) vetëm një shaka të treguar, nga më i riu prej nesh, pedagogu kolonel në lirim, Petraq Truja:

Së pari, me lejoni të shpjegohem: pse përmendet grada kolonel dhe ku e gjeti këtë “pllakë” kaq të madhe ai? Grada përmendet, se, kur flasim për vlonjatë, grada është natyra e dytë e tyre dhe natyrisht i paraqet më të rëndësishëm. Petraqi gradën e mori kur e caktuan pedagog të fizikës dhe matematikës në Shkollën e Lartë për Aviator në Vlorë. Atë fillimisht e bënë toger, po, si dihet ajo rritet me kalimin e viteve dhe u mbyll në vitet e fundit si kolonel.

-“Nashua”, nisi shakanë koloneli, ishte vështirësuar nga gjendja ekonomike dhe as që i ushqente dot 5 fëmijët e tij të vegjël, që kokë më kokë, ishin nga 5 deri 15 vjeçar. Më së shumti në sofër shtrohej vetëm bukë thatë. Një shoku i tij që punonte në “Ullishte” i sugjeron që fare lehtë dhe me pak shpenzime, bukës së thatë, mund t’i shtoheshin ca ullinj, që për fat ai i kishte me shumicë të grumbulluara çdo ditë, se i transportonte të fshehura në çizmet e tij kastën të stërmëdha. E mori me çmim të ulur kontingjentin e parë të ullinjve, u hoqi bërthackat, që të ishin më të shijshme, i kripi dhe i kaloi në procedurat e njohura mirë nga vlonjatët, deri sa i përgatiti në ëmbëlsinë  dhe me dozën optimale të hidhërimit. Fëmijët, atë ditë dhe deri sa i mbaruan krejt ullinjtë, që i hanin me grushte, jo vetëm u kënaqën, po nuk kishin të ngopur. Në  fund të javës ullinjtë, që mendohej se do mjaftonin për gjithë muajin, kishin mbaruar, ndërsa ishte ngrënë, sipas hesapit të Nashos edhe dy herë me shumë bukë.

U konsultua Nashua me gruan dhe vendosen që kontingjentin tjetër ullinjve mos t’u hiqet bërthacka, po vetëm sa të çahen për kriposje. Kjo e pakësoi konsumin, se fëmijët vonoheshin, deri sa të ndanin tulin nga berthackat. Megjithatë pas dy javësh edhe kontingjenti i dytë i ullinjve mbaroi, për gjysmën e kohës së llogaritur.

Rrinte e mendonte Çifti varfanjak dhe më në fund e gjetën zgjidhjen: Nuk i çanë ullinjtë me thikë, po i shtypën mbi tavolinë me çekan, duke thyer njëkohësisht e dhe bërthackën e tyre. Tani fëmijët, e kishin të vështirë të pështynin bërthackat e thyera, që në përpjekje për t’i nxjerrë nga goja, u ngelnin midis buzëve dhe dhëmbëve dhe kështu e pakësuan sasinë e ullinjve të konsumuar.

-Do ta mbaj mend këtë ngjarje, tha  Lame Fandi. Nesër nisem për Itali dhe do t’ua tregoj kolegëve të mi pensionist italian, po nuk e di a do më besojnë.

Sa keq që na ikën Lame Fandi, epiqendra e shoqërisë sonë. A thua do mblidhemi sërish për të dëgjuar “shakatë vlonjate”?Këtë do ta shohim, po tani le t’i urojmë shokut tonë të dashur e të pazëvendësueshëm : Udhë të Mbarë, Shëndet e Lumturi!

Tiranë, më 14.03.2014

 

Dr. REXHEP KRASNIQI

by

Shkruan:Eugen Shehu/Lindi në Gjakovën e burërisë më vitin e largët të 1906-ës.Lindi në atë natyrë të bukur,ndër ato male të larta që kishin provuar në supet e tyre krismat e luftërave shekullore me shkijet.Lindi tok me shekullin e ri për të provuar krejt luftërat,gëzimet dhe vuajtjet e vetë shekullit.Jeta e tij tek e mbramja është një metaforë epike e vet shekullit që e lindi. Gëzimet e vetme dhe të parat ishin ato të shkollës. Rexhepi ky djalosh me një pamje fisnike do të dallohej ndër shokët për mençurinë dhe dashurinë e madhe për dije.

Për shkak të trazirave ballkanike,synimet e „të mëdhenjëve“ të Europës,tanimë do ishin drejtuar të gjitha në këtë gadishull kush të mbërrinte i pari në brigjet e adriatikut,anipse aty jetonte prej shekujsh një komb i lashtë autokton.Sidoqoftë Austro-Hungaria me pretendimet e saja po bëhej një barierë e fuqishme ndaj pretendimeve serbo-sllave.Në pjesën shqiptare nën protektoratin e saj,dhe nën veprimet edhe të rilindasve shqiptarë,kishin filluar të çeleshin shkollat shqipe dhe në bangat e tyre ulej djalëria shqiptare në mesin e tyre dhe ndjaloshi Rexhep Krasniqi i dalluar në prirjet e tija për të mësuar.Por herët i vdesin prindërit dhe djaloshi Gjakovar mbetet shpresëthyer.Tanimë atij i duheshin lënë librat për të fituar bukën e gojës,ate tashmë e thëriste jeta në ato sfida të mëdha përkundër moshës së njomë,mirëpo dukej sikurse djaloshit fisnik do ti shkëlqente një fat i madh. Ai kish jetuar në Gjakovë krejt pranë shtëpisë së fëmijërisë të Bajram Currit i cili një ditë do ta mësonte mbi hallet e gjitonit të  vet. Dhe mrrekullisht është Bajram beg Curri i cili duke paraparë tek Rexhepi jo vetëm prirjet e tija fisnike por edhe atdhetarin e nesërm, endihmon atë materialisht për të vazhduar ëndrën e prerë në rrugë drejt mësimit e dijes.Më pas vetë Bajrram Beu e dërgon birrin e marum në shpirtë për në Vienë,duke e këshilluar që duhej më thellë të mësojë për vatanin e vet,që këtu Rexhep Krasniqi e ndjen në thellësinë e shpirtit peshën e madhe jo vetëm të gjakovarit por edhe të qenurit shqiptar.Ai duhej të mësonte për të çelur sytë e tij e mëndej dhe të bashkëkombasve të vet, ndaj dhe punon me plot pasion,tërhiqet veçmas ndaj historisë,ai tashmë ka nisur të kuptojë se historitë në të vërtetë mund të sjellin mërira,por ato duhet vlersuar për të njohur sam ë mirë të kaluarën e largme dhe të afërme,kujtesa e një kombi duhet të jetë kurdoherë në gjendje të zgjuar.

Puna e palodhshme dhe ngjitja e shkallëve shkencore Rexhepi do të Doktorohet në filozofi në Universitetin e Vienës  para një komisioni akademikësh me në krye mentorin e tij prof.dr. Carl Patch,në vitin 1934. Teza shkencore e punimit të doktoraturës kishte në themel punimin mbi coptimin e Shqipërisë Verilindore në Kongresin e Berlinit.Fjalët i kishte të prera dhe të sakta,burimet e arkivave të historiografisë i kishte marrë nga studjues të shumtë nga mbarrë Europa,mendimi i thellë dukej se përbënte një aktakuzë për padrejtësitë që Europa i kishte bërë Shqipërisë,gjakovari do të kishte guximin të tregonte jo vetëm ç’kish ndodhur me atdheun e vet por sidoqoftë edhe ç’do të ndodhte më tej,merr titullin e Doktoraturës  dhe preferon për tu kthyer në atdhe për të punuar.Kështuqë në Shqipëri  në vitin 1934 emërohet mësues në gjimanzin e Gjirokastrës.Ngase ishte tepër i dashur me nxënësit,mbase fliste edhe për të kaluarën e qytetit të lashtë jugor,mjaft prej shtëpive gjirokastrite i hapën dyert për gjakovarin gojë ëmbël e mësuesin e dijes së thellë.Duke parë se shkolla e mesme e atyre viteve kishte mungesa të mëdha në mbrendinë saj,Rexhep Krasniqi punon dhe përpilon një tekst mbi historinë e Shqipërisë.Të dhënast që jepeshin aty,jo vetëm që kishin të vërtetën e madhe brenda por ishin edhe të pa kontestueshme prej askujt, erudicioni i profesorit gjakovar bëri që teksti i tij i historisë të mësohej pothuaj në krejt gjimanzet shqiptare.

Vitin 1939 do ta përjetonte tok me nxënësit e tij,mbrendësinë e asaj drame të madhe që parandjenin krejt shqiptarët e mençur dhe të ndershëm. Me 7.prill, edhe pse gjimnazi mbahet i rrethuar prej ushtarëve italian,ai del në balle të nxënsve dhe duke folur evokon luftërat e famshme të shqiptarëve.Fashistët italianë do ta pushonin nga detyra e nëndrejtorit të gjimnazit dhe për ta patur nën survejim të plotë e dërgojnë si mësues në gjimnazin e Tiranës. Edhe këtu,trimi gjakovar nuk do të mungonte t’u tregonte asnjëherë nxënsve të vet, mbi historinë dhe trimërinë e Ilirëve të lashtë,madje jo rrallë,kur shihte fytyrat e ndrojtura të nxënsve ai do t’u thoshte me ate buzëgazin e tij ;“Të jem krenar për të kaluarën tonë !“.

Më vitin 1941 dr.Rexhep krasniqi kthhet në Kosovë në detyrën e Komisarit të lartë të shkollave shqipe dhe të drejtorit të shkollës normale-gjimanizi „Sami Frashëri“ të Prishtinës Pas kapitullimit të Italisë fashiste,filluan të frynin erëra të tjera në të mirë të kombit shqiptar.Më 1943 zgjidhe Ministër i Arsimit dhe nën/kryetar i Kuvendit të Shqipërisë ku morrën pjesë deputetë të zgjedhur nga të gjitha trojet etnike shqiptare nën Qeverinë e Mehdi Frashërit.Fjala e tij e mençur gjithmonë do ti shërbente bashkimit të shqiptarëve ndërvedi dhe bashkimit të krejt viseve shqiptare të copëtuara padrejtësisht në Berlin e Londër.

Është mjaft domethënëse pjesmarrja e trimit gjakovar në mbledhjen themeluese të Lidhjes së Dytë Shqiptare të Prizërenit në 16 shtatorin e vitit 1943.Historia përsëritej tashmë në kushte të tjera,sidoqoftë ishte po ai flamur i mbajtur  dikur prej burrave të shquar si Abdyl Frashëri,Ymer Prizëreni,Iljaz Pashë Dibra, Sulejman Vokshi etj,për të kauar në atë vjeshtë rrebeshesh në duart e Aqif Blutës,Rexhep Mitrovicës,Bedri Pejanit, Xhafer Devës e dhjetra burrave të tjerë që ndjenë këngët majëkrahu që në përkundjet e djepit.

Që në ditën e dytë të këtij Kuvendi  dr.Rexhep Krasniqi me shumicë votash zgjidhet në funksionin e nënkryetarit të Kongresit. Në po këtë ditë,ndërsa falenderonte pjesëmarësit për besimin e dhënë profesori dhe akademiku gjakovar me shumë pasion fliste për të kaluarën e trojeve etnike shqiptare.Ai solli në ate Kuvend dokumente dhe argumente të disa prej personaliteteve të njohura botërore të cilët mbronin tezën e autoktonisë shqiptare në gadishullin ballkanik si pasardhës të drejtpërdrejtë të Ilirëve të lashtë.Dokumentimet e konstatuara krijuan bindje tek të gjithë pjesmarësit se karakteri i Ilirëve të lashtë është pikë për pike ai i shqiptarëve të sotëm,kështu dëshmohej vazhdimësia e natyrshme të jetës në këto troje stërgjushore e për më tej konstatimi i dr.Rexhep Krasniqit ishte ;

„Sllavët kanë formuluar dhe vazhdojnë të formulojnë mbi këto vise thjeshtë shqiptare,pretendimet dhe kërkime krysekëputë absurde,kërkime të cilat mbasi ja shëron si një hirug i pamëshirshëm por shpëtimtar një analizë historike dhe etnografike e thellë, e cila i hedh poshtë si të pathemelta dhe të sendergjueme vetëm nga një qëllim,për të gjetun pretekse me justifiku nevojën me u shtri mbi vendet tona pa arsye,pa të drejtë dhe pa asnjë dokument provues të pretendimeve të tyre“.

I pjekur në mendime e gjykime por edhe energjik në veprim,trimi i Gjakovës i përkiste atij grupi burrash që donin të mos humbënin asnjë çast prej asaj rrjedhe ngjarjesh që vërshonin në krejt trojet shqiptare të asaj kohe.Kësisoj në ditën e tretë të këtij Kuvendi,dr.Rexhep Krasniqi me zë të lartë e të plotë do të deklarojë ;

„Kuvendi i Dytë i Prizërenit i mbledhun me 16 të shtatuerit 1943,si bisedoi në mbledhjen e tij të tretë,ditën e 18 shtatuerit 1943 gjatë e gjanë,problemin e prefekturës së Mitrovicës,tue e shqyrtue nga të gjitha pikëpamjet si nga ajo historike,gjegrafike dhe etnografike, bisedim në të cilën muern pjesë të gjithë delegatët e viseve të përfaqsuara në Kongres,deklaron ; Të gjitha vendet që përshin rrethi i Perfekturës së Mitrovicës,don me thanë Mitrovica, Vuçitërna,Pazari i Ri dhe Podujeva,janë vise krejtësisht të banueme prej prej popullsie me gjak shqiptari,po ashtu me gjuhë e zakone shqiptari,me një përqindje dërmuese gjithnjë shqiptare,që kapet deri në 95-99 përqind dhe si i tillë përkasin Shqipërisë.Shpresojmë se dëshira jonë do të merret parasysh nga Qeveria e cila do t’i kushtojë krejt përpjekjete e saja si Qeveri Kombëtare,diplomatike e politike për të realizuar vullnetin e popullit“.(a Shqiptare 9 maj 1999,faqe 13.Tiranë ).

Nëse Lidhja e Dytë e Prizërenit u godit rëndë ashtu siç ishte goditur që më parë dhe Balli Kombëtar,kjo do t’u kujtonte shqiptarëve se jo vetmë se fatet e shqiptarëve ishin në duart e të huajve të cilët nuk mund të pranonin vetëdien një bashkim të tillë,por aq më shumë ndihmoi dhe tradhëtia komunistëve shqiptarë të lidhur ngushtë me armiqtë tanë shekullorë serbosllavët.Përderisa Rahstagu Gjerman kishte pranuar dhe njohur Shqipërinë Etnike dhe kërkonte tërheqjen e Bullgarisë nga trevat e rrobëruara shqiptare,tashmë po godiste lufta civile që i hapte rrugë pushtimeve të serbosllavëve. Komunistët shqiptaro-sllav filluan tashmë pushkatimet  persekucionet,burgosjet e deri tek ndjekjet e pafundme të gjith atyre që kishin luftuar e sakrifikuar për bashkimin e Kombit  e trojeve etnike shqiptare, kështu që së bashku me Xhafer Devën,Rexhep Mitrovicën,Xhelal Mitrovicën,Tahir Zajmin e tjerë do t’iu bashkohet dhe dr.Rexhep Krasniqi të detyruar për ti thënë lamtumirën e padshëruar atdheut të tyre të rrobëruar tashmë prej komunistëve sllavoortodoks dhe veglave të tyre shqipfolëse komuniste,por gjithmonë në shpresë se një ditë do të kthehen sërish në tokën që i lindi dhe i bëri burra.

Dr.Rexhep Krasniqi,intelektuali i ngritur në shkallë të lartë akademike,patrioti dhe atdhetari i zjartë ,tashmë do të provonte rrugët e hidhura të mërgimit fillimisht në Itali andej në Siri e deri në Australinë e largët ku punoi si një puntor i thjeshtë fabrike për mbijetesë. Ndërsa në vitin 1956 ai thirret në Ministrinë e Punëve të Jashtme të SHBA-ve për të marrë pjesë në riorganizimin e Komitetit Kombëtar Demokrat  „Shqipëria e Lirë“.Në krye të Komitetit.dr.Krasniqi kreu një veprimtari të gjërë politike me emigracionin shqiptar dhe ate diplomatike duke përfaqsuar emigracionin antikomunist shqiptar.Po ashtu ai mirrte pjesë dhe në tribuna e simpoziume politike e shkencore si në SHBA ashtu dhe në botën perëndimore antikomuniste,gjithmonë dukdemonstruar  fatin e ndërlidhur të Shqipërisë me Kosovën.Revista „Shqiptari i Lirë“ do të ishte tribuna dhe zëri i përçimit të antikomunizmit shqiptar,gjithmonë në rrugën e lirisë dhe bashkimit kombëtar shqiptar,në këtë revistë gjithmonë do të shkëlqente në gjdo numër të sajën, mençuria dhe mendimi i vyer i profesorit gjakovar.Megjithëse në moshë të rënduar ai deri në ditët e fillimit të luftës në Kosovë zëri i tij në telefonata do të ishte gjithmonë këmbues dhe optimiste në çlirimin e Kosovës kur thoshte se „tash jam i lumtur se rrokëm armën liria troket dhe vjen shpejtë,zori i shqiptarit asht sa të futet në luftë,si të futet s’ka kush e ndal, tash edhe me vdekë e di se Kosoava do të lirohet“ (Bisedë me autorin së fundmi më 15.qershor 1998). Kështu për të ardhur deri tek ajo që quhet ditë hidhërimi e dhimbjeje të shkurtit 1999 kur dhe do të mbyllte sytë përjetësisht me imazhin e Kosvës së lirë dhe të bashkuar me shqipërinë.Fjalët e fundit „Rroftë Kosova,rroftë Shqipëria Etnike !“ sikur grishin ndërgjegjen e pastërt të  intelegjencës shqiptare për të kuptuar se interesat e Kombit dhe Atdheut vëhen mbi interesat ditore apo të çastit.

Bern-Zvicër

NJË VËSHTRIM MITOLOGJIK MBI FESTAT KALENDARIKE E TRADICIONALE TË VITIT DHE LIRIKËN RITUALE

by

nga MSC. Albert R. HABAZAJ/ STUDIUES/

Kemi patur dëshirën dhe mundësinë për t’u njohur me burime e studime mbi festat kalendarike, ritualet e motmotit, ritet parake dhe letërsinë popullore mbi to. Përmendim me nderim botimet monografike “Mitologjia ndër Shqiptarë” dhe  “Etnologjia e Shqiptarëve”  të akademik Mark Tirta, “Etnologjia dhe folkori shqiptar” nga Prof. Dr. Agron Xhagolli, punimin dispencial “Ritet dhe këngët e tyre” nga Prof. Dr. Miaser Dibra, artikuj të tjerë shkencorë nga Prof. Dr. Afërdita Onuzi, Prof.as. Dr. Nebi Bardhoshi, Arbnora Dushi, Kadri Halimi, Halil Kajtazi, Albana Velianj, Bledar Kondi, Shefqet Hoxha, Fejzullah Gjabri etj. Gjatë kërkimeve të motivuara për të gjetur arketipin, gërmoja nëpër bibliotekat e Tiranës dhe të Vlorës, vëreja ku shiteshin libra të vjetër, kur fati ma bie në dorë afërsisht ç’kërkoja. Një ish – student nga Vlora, më dhuron një libër, ku, nga kapaku, faqja e titullit dhe kolofoni, bëhet fjalë për monografinë  “Këngë popullore lirike”, Instituti i Shkencave, punuar nga GJ. KOMNINO, Tiranë, 1955, f. 346. Bëhet fjalë për një nga punët e vlerta të  poetit, përkthyesit, antifashistit të orëve të para, atdhetarit, që dhe në burg mblidhte folkorin, intelektualit të persekutuar, profesorit të Letërsisë së Durrësit, Gjergj Komnino. Studiuesja dhe poetja Flora Gjondeda Dervishi, me monografinë “Viset e preme” njeh lexuesit e sotëm dhe studiuesit e rinj me personaliletin e të paharrueshmit Gjergj Komnino, ngritur mbi dy kolona të forta, kolona e parë: Krijimtaria letrare e Gjergj Komninos, me shtatë vepra të  botuara nga Marzocco, Firence në vitet 40-të, si dhe disa materiale dorëshkrimore; si dhe kolona e dytë: veprimtaria kërkimore, në 50 volume me Visaret e Kombit, të mbledhura nga Gjergj Komnino në vitet 1949 -1857, të kyçura në arkivin e Insitutit të Kulturës Popullore, me kodin sekret: AF2. Kur ai punonte si bashkëpunëtor shkencor, në Institutin e Folklorit, në disa nga ekspeditat kërkimore folklorike, ishte me të shoqen Veronikën, si mbledhëse. (edhe ajo e koduar AF3). Një histori e hidhur e jetës së këtij çifti është sa absurd, aq tronditëse: më 1957 u prangosën edhe Gjergji, edhe Veronika 24 vjeçe, me vajzën e vogël dhe përsëri shtatzanë…Në studime dhe botime të ndryshme, për festat parake (ato më të vjetrat, të lashtat), gjejmë cilësime të ndryshme, si Rite Kalendarike, (Tirta), Këngët e Motmotit (Xhagolli), Këngët Rituale (Dibra), Festat Tradicionale (Onuzi), Festat e Vitit (Komnino). Sipas punimeve etnokulturore të Gjergj Komninos, për popullin shqiptar kanë qenë të pranishme Festat e Vitit, nga të cilat, disa prej tyre mbahen mend edhe sot deri tek banorët e moshës 55 apo dhe 50 vjeç. Duke bërë një udhëtim përmes kohëve, kujtesa sociale na sjell festat për Kolendrat, Vitin e Ri, Ditën e Verës, Llazoret, Rusicat, Shëngjergjin dhe Për të rënë shi në verë. Pikërisht për këto festa të vitit marrin informacionin e mjaftueshëm lakonik nga shkrimet e  Gjergj Komninos (1920 – 1996).

KOLENDRAT: Më 23 të dhjetorit bëjnë kolendra. Më 24 është dita e kolendravet. Djemtë, në mbrëmje, mblidhen në një vent, ku këndojnë e lozin gjer në mes të natës. Pastaj venë shtëpi më shtëpi, dhe me një çomiklë ose çomage u bijen dyervet e portavet. Zonja e shtëpisë ngrihet dhe hap portën. Me gjithë që është kohë gjumi nuk zëmërohen se u kanë prishur qetësinë kolendarët, të cilët këndojnë këngën e rastit. Si mbarojnë, zonja e shtëpisë u jep nga një kolendër dhe nga pak gështenja.

VITI I RI: Natën, përpara se të vijë, në Kosovë të Përmetit, grat’ e çdo familjeje gatuajnë një byreksheqer dhe, përpara se të shtrohet darka, venë në çdo vend të shtëpisë duke kënduar: “Olek bolek plot me buk’ e bereqet,/ Me hambarë e me qilarë,/ Me nuse e djem gëzuarë!”. Në Paftal të Beratit mblidhen njerëzit e familjes rreth vatrës, hedhin në zjarr fletë përckash ose kokrra gruri edhe kujtojnë n’atë cast emërin e njërit, p.sh. për NN. Po të hidhet përpjetë përcka ose kokrra e grurit e të kërcasë, tregon se do të gëzojë shëndet të plotë gjithë atë vit; po nuk u hoth përcka a gruri përpjetë tregon të kundërtën. Bëjnë edhe kulaç me brumë të ardhur dhe venë një parà brënda. Darkën e vitit të ri këtë kulaç e presin në aqë pjes sa janë pjesëtarët e familjes dhe të gjithë marrin nga një copë. Kush gjen paranë ai do të ketë fat. Në disa vise bëjnë byrek me trahana e kulaç me vezë dhe ditën e vitit të ri në mëngjes shkojnë në vreshtë dhe rrukullisin çiliminjtë nëpër hardhitë; pastaj presin tri degë hardhi, të cilat i marrin dhe i bëjnë kurorë duke u vënë edhe një llastar ulliri. Vendit të hardhisë ku u pre dega i hedhin verë e i vënë pak byrek me trahana. Kurorën e hardhisë, që e ruajnë jashtë shtëpisë, e hedhin ditën e Ujit të bekuar në krua anë ndonjë rrëke.

DITA E VERËS: Dita e Verës festohet më 14 Mars dhe zgjat dy ditë. Çdo festë fillon që pas drake të ditës së parë. Gjithë njerëzit, po sidomos fëmijët, dalin nëpër fusha, këndojnë, lozin valle, mbledhin lule; djemtë mbledhin edhe dëllinja. Lulet vajzat i vënë nëpër vrimat e murit, nëpër dritoret e nëpër portat. Gjithë pasdrekja shkon duke shëtitur nëpër fusha. Në mbrëmje ndezin dëllinja (bëjnë dumenë). Dumenë e ndezin rreth shtëpisë ose nëpër livadhet pranë; fëmijët hidhen përsipër zjarrit, tundin edhe zile. Kur ndezin dumenë, ndodhen edhe gjithë njerëzit e shtëpisë. Më vonë bëjnë “piligrinë” e në këtë kohë thonë: “piligri, moj piligri, mos dil jashtë, t’i mbush sytë me hi”. Në Kosovë të Përmetit darkën e Ditës së Verës bëjnë gati kuleçët. Në mëngjes pa gdhirë nëna vete në krua, lag kulaçin dhe kthehet me dorjen plot me ujë kroi e me bar të njomë. Me të hyrë në shtëpi, spërkat çdo qoshe që të mos ketë pleshta e çimka gjatë verës. Pastaj u njom fytyrën gjithë njerëzve të shtëpisë që të mos i zënë ethet dhe uron për shumë vjet Ditën e Verës. U jep ëmbëlsira e vezë fëmijve duke u thënë: “qofshi të ëmbël si sheqeri e të bardha si veza”. Para se të gdhihet, nusja e re merr një vezë, pak verë e bukë, rri në oborr dhe, duke përsëritur: “Qofsha e bardhë si veza dhe e kuqe si vera”, ha nga pak bukë e pi pak verë dhe vezën e shkon rreth fytyrës. Në Opar fëmijët, kur ngrihen në mëngjes, prekin me dorë nga një copë hekur, se e kanë për mirë. Ditën e Verës ngrihen të gjithë shumë shpejt dhe duke marrë me vehte kuleçë, vezë, sheqer, mjaltë, venë në krua që të lahen. Në krua thonë tri herë: “Mirë mëngjes, o krua, lashë të ligat dhe mora të mirat”. Edhe kulaçin e lagin tri herë dhe secili e mkafshon tri herë; gjithashtu edhe vezën. Në krua vete çdo djalë me babanë, nënën ose me ndonjë të afërm të shtëpisë. Kulaçi që hanë në krua quhet “kulaçi i kroit”. Kur kthehen nga kroi, u thonë njerëzve të shtëpisë: “mirë mëngjes” dhe këta u përgjigjen: “mirë se na arthtë”. Pastaj përsëri ata që ishin në krua u thonë: “me shëndet, me bereqet”. Në shtëpi fëmijët marrin nga një mollëe nga një lugë sheqer. Bukët në këtë ditë i zënë me qiqër. Fëmijët shëtitin nëpër fshat, venë në çdo shtëpi, ku marrin vezë. Ata i urojnë: “paçi këmbën e mbarë!” Për atë që vete për herën e parë Ditën e Verës në një shtëpi thonë “ na bëri këmbë”. Me vezët që mbledhin fëmijët lozin duke i përpjekur dhe kujt i del veza më e fortë ja merr tjetrit. Ditën e verës fëmijët lyhen me mjaltë në ballë. Të gjithë  vishen me rroba të ra e nuk punojnë gjithë ditën. Duke u bazuar në tekstin”Këngë popullote lirike” Tiranë, 1955, botim i Institutit të Shkencave, punuar nga Gj. Komnino, janë botuar 9 këngë për Ditën e Verës dhe përkatësisht të regjistruara në Shkodër, Lumë, Servan – Skrapar, Shqiptarët e Molizës, Shpat – Elbasan, Këngët Nº. 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9,10, që gjenden në tekst nga f. 266 – 269 këndohen ditën e verës, sipas kërkuesit shkencor Komnino). Po paraqes për lexuesin e “DIELLIT” dy njësi folklorike. E para vjen nga Shkodra: “Tue dalë e duel vera, joho del verë,/ Ti na dalsh me t’mira shumë,/ Ti na dalsh me djem shumë, /Ti na dalsh me nuse shumë, / Ti na dalsh me shtjerra shumë,/ Ti na dalsh me dhen shumë!” Tjetra vjen nga Shpati i Elbasanit: “Lumja ti, moj lulevere,/ Q’ më ke nanën topsheqere;/ Kur të çon, të ledhaton,/ Tyj qafën, moj, të drejton./ Mjera ti, moj manushaqe,/ Q’më ke  njerkën si farmaqe;/ Kur të çon, moj, të dërmon,/ Tyj qafën, moj, të shtrembron” etj.

LLAZORET: Kur vjen pranvera, fëmij në moshë të rritur e bile edhe burra, dalin në mbrëmje vonë, mbasdarke, e shkojnë në çdo derë, duke kërkuar vezë; populli i quan llazorë; kanë dalë llazoret,d.m.th.po vjen pranvera. Sipas librit të cituar më lart të Komninos, janë  4 këngë të botuara për Llazoret dhe pikërisht këngët me nr. 13, 14, 15, 16 , f. 270 – 271, regjistruar në Shingjergj, Pogradec, Jugë dhe ndër Shqiptarët e Greqisë, të cilat banorët i këndojnë në këtë ditë. Po e konkretizojmë me dy këngë: E para ven nga Pogradeci: “Lele, lele, moj llazore,/ Ngaj na hyre, ngaj na dole:/ Nëpër baçe flytyrove,/ Lele, lele, moj, llazore”. Dhe tjetra po nga Shqipëria e Jugut: “O pullumth, o pullumth-o,/ Mos më pe Lazuarë?/ Këtu drejt më shkuanë./ Ndë derë të Zotit-ë/ Ay Zot, se qysh punon:/ Kill e aspër numuron./ Darovit Lazuarë,/ Ashtu dalç gëzuarë!/ Me djathë ndë napëz,/ Me nuse për qafëz./ Sa lule ndë Tomor,/ Aqë nuse ndë obor!/ Sa lule ndë qershi,/ Aqë djem ndëpër shtëpi!”

Për festat e tjera kalendarike, siç janë  Rusicat, Shëngjergji, Për të rënë shi në verë, sipas Gjergj Komninos etj. do të lexoni në numrat që vijojnë

*) Master Shkencor për Etnologji dhe Folklor, Qendra e Studimeve Albanologjike, Tiranë. Drejtor i Bibliotekës Qendrore “Nermin Vlora Falaschi”,Universiteti i “Ismail Qemali”, Vlorë, Albania.

 

 

 

Amerikë o vend i bekuar , prite prite ”Skënderbenë ”!…

by

”Sot e perfundova së lexuari ” Kryqtari i fundit – Gjergj Kastrioti Skënderbeu” nga Virgjil Kule. Ç´të them ? Duhet te jemi të lumtur qe i kemi të ngriturit si Virgjili e që e shkruajnë historine ashtu si duhet, e nuk mvaremi nga përdredhjet e qëllimta të të huajve. Te lumt Virgjil , që na e dhe knaqesinë e te qenurit pasardhës të Skënderbeut .( fxh)

***

Nga Fahri XHARRA/

”Kur janë mbushur 544 vjet nga vdekja e një prej figurave me te rëndësishme te historisë shqiptare, Skënderbeut, gazetari Virgjil Kule sjell një botim te ri për jetën e heroit tone kombëtar. Edhe pse tashme janë shkruar rreth 600 botime për Gjergj Kastriot Skënderbeun, gazetari Kule ne emisionin “Intervista” thekson se libri “Kryqtari i fundit” synon ti japë një dimension te ri te kësaj figure, jo vetëm si luftëtar, por veçanërisht si politikan e diplomat. Gazetari Kule i cilëson te neveritshme debatet qe zhvillohen rreth figurës se Skënderbeut, e veçanërisht ato qe lidhen me kombësinë e tij, debate qe sipas Kules, i prodhojnë njerëzit e ceket. Skënderbeu vdiq ne 17 janarin e vitin 1468 dhe libri i Virgjil Kules synon te hedhe drite mbi aspekte te jetës se tij, duke filluar nga arsimi ne Turqi, tek kthimi ne Shqipëri, martesa ne moshën 46-vjeçare e deri tek momenti i vdekjes. (Tv “intervista”)

Sa tmerruese është kur nga vetë goja e t`tanëve dalin fjalë që s`i kanë hije një kombi të civilizuar ,për emblemën e shqiptarisë , Skënderbeun. Të pa matur , qëllim keqinj , vetëmohues mundohen të çpikin të pa qena për te , vetëm e vetëm të na zhbëjnë si komb, dhe me një dëshirë të kemi një histori pa heronj . Populli pa histori ,nuk është popull , por është i destinuar që të zhduket. E jo!

Gazetari Virgjil Kule vjen për publikun me botimin e tij të parë “Kryqtari i Fundit”, një libër historik kushtuar Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastriot Skënderbeut. (”Shqip”)  ku sipas tij ” është përpjekur të shpjegojë disa nga domethëniet e veprimeve të Skënderbeut”

”Përderisa ka ende hapësira veprimi për të ashtuquajturit “çmitizues”, mendoj se ende nuk është shkruar mjaftueshëm për Skënderbeun. Mbi të gjitha nuk janë prekur ende sa duhet “indet e buta”, pikërisht ato që i japin zhdërvjelltësi skeletit të njeriut. Ato ndodhen në shumë zona të trupit, por unë jam përpjekur të prek diçka nga truri, nga mekanizmi që prodhonte idetë, planet dhe strategjitë e Gjergj Kastriotit.” thot Virgjili. Ne jemi krenar që ; “Bashkë me ambicjet, aftësitë, talentet dhe, ndoshta, imperfeksionet e veta si qenie njerëzore, Skënderbeu kishte aftësinë jo vetëm për të parë më larg se të tjerët, por edhe për t’i dëshiruar gjërat më fortse të tjerët. Ai nuk synoi të devijonte rrjedhën natyrale të ngjarjeve, por, me veprimtarinë e tij, u bë një interpretues i ndërgjegjshëm pikërisht i asaj rrjedhe natyrale, duke gjetur brenda saj një rol për faktorin arbëror. Ai do t’i vinte të gjitha, si pjesën e vet njerëzore të zakonshme (ambicie, ëndrra etj.), ashtu edhe pjesën e jashtëzakonshme, atë gjeniale (vizion, qëllim, objektiv) në shërbim të nevojave të shoqërisë europiane (ku bënte pjesë edhe populli arbëror) për t’i rezistuar dyndjes osmane. Në këtë proces tejet të mundimshëm Skënderbeu do të kryente aktin madhor të legalizimit në histori të së drejtës së popullit shqiptar për të qenë pjesë e familjes europiane.”

Pikërisht Virgjil Kule në kët libër na i përshkruan vramendjet e Skënderbeut për mënyrën e zbatimit të këtij procesi.Virgjili na e spjegon që “Ka të bëjë me ndërtimin e historisë mbi bazë njësish horizontale kronotopike (kohoro-hapësinore). Si në një skaner që lexon shtresa me trashësi të ndryshme, edhe unë kam bërë prerje të realitetit mbi bazë njësish me “trashësi e shtrirje” vjetore. Pra, duke pasur në qendër të vëmendjes Skënderbeun, kam bërë një prerje horizontale të kohës dhe hapësirës së çdo viti të veprimtarisë së tij, duke lexuar aty, si në sipërfaqen e prerë të një peme të trashë, kompleksitetin e ngjarjeve, lidhjet midis tyre, fenomenet shkak-pasojë, aktorët dhe faktorët etj. Njësia kohoro-hapësinore “vit” përbën kështu hallkën e një zinxhiri me 25 të tillë. Çdo hallkë pastaj qëndron në vendin që i takon, duke i pasur sa më të plota ngjarjet e veta, rolin e Skënderbeut në to, rolet e bashkëkohësve dhe ndërveprimet midis tyre. Kemi të bëjmë me 25 libra më të vegjël (ditarë vjetorë) që nuk mund të radhiten kurrsesi ndryshe. Pra kemi një Skënderbe ngushtësisht kronologjik. Në rast se duam një zinxhir të fortë të historisë është më e frytshme të ndërtojmë hallka të veçanta gjithnjë e më të forta dhe jo thjesht të bashkojmë dy a më shumë zinxhirë të tjerë. E tëra në vetvete është gjithmonë më e përsosur se sa shuma aritmetike e pjesëve të veçanta të saj. ”

Skënderbeu ishte politolog, gjeopolitolog , poliglot , strateg dhe mbi të gjitha Arbër .”Libri më shumë se për ngjarje flet për proçese. Në qendër të tij është një politikan, diplomat, burrë shteti e strateg ushtarak i nivelit shumë të lartë që i drejton këto proçese. Pra nuk janë ngjarjet, por proçeset ato që i flasin të sotmes. Në rrethana historike nga më të ndërlikuarat dhe më të pafavorëshmet për trojet shqiptare, Gjergj Kastrioti hartoi dhe zbatoi një projekt politik të guximshëm, nëpërmjet të cilit i dha mundësi popullit shqiptar që të bënte një kërcim spektakolar në histori dhe të ri-legjitimonte të drejtën e tij për të qenë i pavarur dhe vetvendosës.”( Virgjil Kule ne intervisten dhënë  Muharrem Sfarqës )

Ai për të cilin duhet ngritur një institut studimor më vete dhe duhet gërmuar pafundësisht në dokumentacion – krenaria e vërtetë e kombit tonë, jo thjesht në kuptimin simbolik, por edhe në kuptimin e krijuesit të bazave të një shkolle kombëtare për të ndërtuar respektin ndaj vetes si shqiptarë dhe për t’ia imponuar atë të tjerëve. Në çdo kohë i janë nevojitur shqiptarëve lidera si Skënderbeu, por mjerisht ata kanë qenë shumë të rallë, madje edhe të pakrahasueshëm me figurën komplekse te Skënderbeut.

“Ka popuj në kufijtë e botës së qytetëruar që janë të njohur në përgjithësi në publik vetëm nëpërmjet emrit, por që e meritojnë të njihen më gjerësisht, bazuar në fatet, të bëmat dhe cilësitë që shfaqin.” e këte po e bënë Virgjil Kule

PS: (Virgjil Kule me Skënderbeun e tij do të jete  me :15 mars – Cleveland, 16 mars – TroyMichigan, 21 mars – Filadelfia, 22 mars New York.)