Mimoza Dajçi/

Koha ka treguar se jeta përballet me shumë sfida, kriza, siç janë varfëria, dhuna në familje dhe abuzimet e të drejtave të njeriut, të cilat dëmtojnë sigurinë dhe harmonitë familjare, shoqërore, paqen e zhvillimin midis popujve të botës. Për t’u përballur me këto kriza dhe sfida, shkaqet e tyre duhet të adresohen duke promovuar dhe mbrojtur një frymë të përbashkët të solidaritetit njerëzor që merr shumë forma, sipas deklaratave të OKB-së, më e thjeshta është Miqësia.

Miqësia ndërmjet popujve, kulturave, rretheve të ndryshme shoqërore dhe individëve mund të frymëzojë përpjekjet për paqe dhe të ndërtojë ura mes komuniteteve. Nëpërmjet miqësisë, duke zhvilluar lidhje të forta besimi, mund të kontribuojmë në ndryshimet themelore të këtyre krizave dhe sfidave që na dalin përpara. Për miqësinë shkenca e mjekësisë thotë se: “Miqtë janë shumë të rëndësishëm për shëndetin fizik dhe mendor të njeriut në të gjitha fazat e jetës”.

Siç kemi edhe ne shqiptarët një shprehje tepër të veçantë për miqësinë, “Më mirë një mik se një çiflik, ose “E kam mik/mike për kokë”, çfarë tregon se besimi mes palëve është në një nivel të lartë, që në fakt nuk ndodh gjithmonë. Ka raste kur në rrethana të ndryshme dikush gjindet në një hall të madh, miku që mendon se e ka për kokë, shikon rehatinë e tij e nuk i përgjigjet. Ai nuk mund të quhet më mik/mike për kokë.

Nuk ka rëndësi nga vjen e ku shkon, rëndësi ka të jetë një miqësi respektivisht e besueshme dhe jetë gjatë kudo që jeton e punon. Kanë thënë se Ilaçi më i mirë i miqësisë është koha, sa më e besueshme është ajo, aq më e bukur dhe e qëndrueshme është.

Por për të arritur qëndrushmëri dhe stabilitet, “Duhet një rrjet sigurie që do të na mbrojë të gjithëve dhe të krijojë pasion për një botë më të mirë ku të gjithë janë të bashkuar për të mirën madhore të përbashkët, pasi miqtë janë aty për të na ndihmuar në momente të vështira dhe për të festuar momentet e mira sëbashku”, shkruhet në materialin zyrtar të Kombeve të Bashkuara, për Ditën Ndërkombëtare të Miqësisë,

Miqtë nuk janë të rëndësishëm vetëm në nivel individual. Miqësia mund të jetë gjithashtu e rëndësishme në një nivel global. Miqësitë që kalojnë kufijtë mund të ndihmojnë në sjelljen e paqes dhe shmangien e luftës. Duke qenë se miqësia përfaqësohet në nivel universal, OKB ka njohur Ditën Ndërkombëtare të Miqësisë, ku gjithashtu përfshihen edhe të rinjtë, si udhëheqës të ardhshëm, në aktivitetet e komunitetit që përfshijnë kultura të ndryshme duke nxitur mirëkuptimin dhe respektin ndërkombëtar për diversitetin.

Miqësitë vijnë në të gjitha format dhe madhësitë. Ata/ato mund të jenë dikush që i kemi takuar qysh fëmijë, një shok klase në shkollë, dikush që e kemi takuar në punë, etj. Ata mund të jenë miq që jetojnë në distancë në një vend tjetër ose miq virtualë që kemi njohur nëpërmjet internetit. Por kushdo qofshin, sido që i takojmë, ka një lidhje të veçantë të bazuar në një histori dhe interesa të përbashkëta, duke shijuar, duke bërë gjëra së bashku ose thjesht duke folur dhe kuptuar njëri tjetrin.

Dr. Elez Biberaj/

I was shocked and deeply saddened to learn of the passing of my close friend and colleague Janusz Bugajski. Janusz was a brilliant analyst of Eurasian affairs, a prolific author whose publications profoundly shaped our understanding of the region, and a steadfast advocate for democracy, good governance, and press freedom. He was a frequent and valued guest on Voice of America broadcasts, and his insights were consistently clear, principled, and deeply informed.

Over the years, we worked together on many projects, especially on Balkan affairs. I came to admire not only his intellect but also his integrity, his wit, and his unwavering commitment to the values he held dear. His absence will be felt deeply by all of us who had the privilege to know him and work with him.

I will miss him terribly. Rest in peace, Janusz.

Kohë më parë qeveria e Malit të Zi ka miratuar propozimin për ngritjen e monumentit të mitropolitit serb Amfillohije Radoviq (1938-2020). Kush ishte mitropoliti Amfillohije ?

Për një kohë të gjatë Amfilohije ka qenë prijës i Kishës Ortodokse Serbe (KOS) në Mal të Zi dhe i njohur për  qëndrimet e tij anti-shqiptare, përkrahës i fuqishëm i politikës serbo-madhe dhe të ish liderëve të serbëve të Bosnjës , Radovan Karaxhiq-it dhe Ratko Mlladiq-it, të tre këto të shpallur kriminel të luftës nga Gjykata Ndërkombëtare e Hagës.

Kujtojmë lexuesit se me ardhjen e Slobodan Millosheviqit në pushtet në Serbi në vitin 1989 ,KOS-i ka qenë bartës dhe motivuesi  kryesor i politikës se tij luftënxitëse  e cila rezultoj me  shpërbërjen e pergjakshme të Jugosllavisë gjatë viteve ‘90-ta.Amfilohije e ka vizituar  Karaxhiqin  në burg kur ai ishte i arrestuar para se ta dërgonin në Hagë. Kurse nënën e tij, pra të Karaxhiqit ai e ka quajtur “nënë e heronjëve epik serb”.  Në  vitin 2005, kur Karaxhiq-i kerkohej nga Haga, ambasadori amerikan, Riçard Hollbruk , pat njoftuar publikun se ate e fsheh Kisha Ortodokse Serbe ,ndërsa gazeta “Monitor” e Podgoricës shkruante atëherë se Karaxhiq-in e fsheh mitropoliti Amfilohije.Amfilohije ka pasur mik të ngushtë edhe kriminelin tjetër të njohur serb, Arkanin, dhe ai i ka ‘bekuar’ gupet  e tija kriminele që kanë vrarë e masakruar mijëra njerëz në Bosnjë dhe në Kosovë. 

Shqiptarët në Mal te Zi e njohin mirë mitropolitin Amfiloje Radoviq i cili derisa ishte në krye të KOS-it në Mal te Zi ,( për rreth tre dekadave), ka udhëhequr fushata agresive në tjetërsimin e objekteve dhe monumenteve të kulturës shqiptare. Ai, bashkë me përkrahësit e tij, shpeshëherë edhe të armatosur, kohë pas kohe kanë zhvilluar të ashtuquajtura ‘ekspedita liturgike’, në vendbanimet shqiptare ,përmes të cilave ata kanë tentuar të bëjnë uzurpimin dhe përvetësimin e monumenteve të historisë dhe të trashigimisë tonë kombëtare, si p.sh. në qytetin e lashtë të Shasit, në malin e Rumisë ,në Krajë , në Martinaj të Gucisë e gjetiu.

Monumentet e figurave historike shqiptare zëvendësohen me ato kriminale serbe

Në vazhdimësi të asaj çfarë u tha më lart, afër qytetit të Beranit në Mal të Zi kemi të ngritur një përmendore tjetër e turpit, ate të komandnatit çetnik Pavle Gjurishiq ( 1909-1945). Të dhënat që tashmë janë publike, tregojnë se si Gjurishiq në fillim të vitit 1945 ,vetëm brenda tre muajve, trupat e tij kanë vrarë  dhe masakruar 10,000 burra,gra dhe fëmijë të popullsisë jo sllave ( pra bashnjakë dhe shqiptarë) në Bosnjë e Hercegovinë dhe në Sanxhak.

Në ndërkohë, në Gusht të këtij viti, në bazë të një vendimi të Ministrisë së Kulturës së Malit të Zi, pushteti lokal i Gucisë zbatoi urdhërin për heqjen e monumentit të heroit kombëtar shqiptar të kësaj zone, Isuf Kamer Çelaj në fshatin Vuthaj.Isuf Çelaj është figurë e shquar e rezistencës shqiptare ndaj okupatorëve i cili luftoj dhe dha jetën e tij në luftë kundër çetnikve siç ishte Pavle Gjurishiq.

Vendimi për heqjen e monumentit të Isuf Çelaj,është sulm i drejtëpërdrejtë ndaj figurave historike të shqiptarëve por edhe tentim i pushtetit për të nën vlerësuar dhe anashkaluar ata që ishin në anën e drejtë të historisë.

Mali i Zi i cili ne vend që të distancohet një herë e përgjithëmonë nga figura të tilla të cilët kanë sjellë aq shumë vuajtje, dhunë e dhimbje popujve jo sllav të këtyre zonave, ata përmes ngritjes së këtyre monumenteve po ringjallin fantazmat e një të kaluare shumë të hidhur dhe kriminale, posaçërisht për shqiptarët dhe për këtë arsye ato nuk mund të karekterizohen ndryshe përveç si monumente turpi. Glorifikimi i kriminlëve të luftërave apo i përkrahësve të tyre, është një veprim i cili ka filluar dhe praktikohet në Serbi dhe tani këte dukuri të shëmtuar po e ndjek edhe Mali i Zi, çka tregon qartas se çfarë rruge kanë zgjedhur këto dy shtete të Ballkanit Përendimor për të ardhmen e tyre!?.

Subjektet politike shqiptare vazhdojnë të jenë pjesë e pushtetit..!?

Pas gjithë kësaj që u tha më lart,pyetja që nuk mund ti shmangemi dot është se ku janë përfaqësuesit politik të shqiptarëve në Mal të Zi ?. 

Shqiptarët janë të përfaqësuar me numrin më të madh të tyre në pushtetin qendror si dhe mbajnë pozita të larta qeveritare si asnjëherë më parë. Janë mbushur dy vite që kur dy subjektet(kualicione) politike shqiptare janë pjesë e pushtetit dhe gjatë këtyre dy viteve kanë ndodhur shumë ngjarje dhe veprime të inicuara nga ky pushtet të cilat janë kundër interesave të shqiptarëve në këtë shtet. Ngritja e monumentit të çetnikut Gjurishiq dhe plani i ngrtitjes së monumentit të mitropolitit Amfiloje, si dhe heqja e munumentit të Isuf Çelaj janë vetëm disa nga të fundit. Lidhur me këto ngjarje, vertetë  që ka pasur reagime nga ana e subjekteve dhe të përfaqësuesve politik të shqiptarëve në Mal të Zi, por reagimet (në formë të deklaratave), në vete janë për konsumin publik dhe si të tilla nuk kanë peshë dhe ndikim në ndryshimin pozitiv të këtyre veprimeve. Reagimet dhe deklaratat publike janë për organizatat jo qeveritare, kurse subjektet politike shqiptare, në veçanti ato që janë pjesë e pushtetit e kanë për detyrë dhe obligim që me veprime konkrete të ndikojnë  në vendim-marrjen e atij pushteti, gjithëmonë në favor të interesave shqiptare që ata do të duheshin ti përfaqësojnë. Mund të konstatohet se deri më tani subjektet politike shqiptare që janë pjesë e bashkëqeverisjes nuk kanë pasur sukses në ndikimin e atyre vendimeve dhe veprimeve të qeverisë  që kanë shkuar në dëm të shqiptarëve. Pasi bashkëqeverisje do të thotë  bashkëpërgjegjësi, atëherë subjektet politike shqiptare mbajnë përgjegjësinë e vet për çdo vendim të qeverisë i cili nuk përkon me interesat e shqiptarëve në Mal të Zi. 

Përkundër kësaj, ata (pra dy kualicionet  shqiptare) edhe më tutje vazhdojnë të jenë pjesë e një pushteti i cili në përbërjen e vet ka elemente të forta të klero-nacionalizmit serb me tendenca shoveniste, të cilët me veprimet e tyre e kanë dëmtuar dhe vazhdojnë ta dëmtojnë pozitën e shqiptarëve në Mal të Zi dhe që i kanë kontribuar degradimit të të drejtave të tyre kulturore e kombëtare.

Xheladin Zeneli

Renina Varfaj is a licensed and certified mental health professional with a strong international background in both education and clinical practice. Her education includes two Master’s degrees: an M.A. Research in Education from the University of Tirana and MSc. Clinical Counseling from East Carolina University.

Before transitioning to U.S clinical work, she served as school psychologist at a private school, while also holding a long-term freelance role as a mentor for psychology students. She also completed advanced training to become an EAP – Certified Psychodrama Therapist.

In the U.S., her work focused on clinical intervention, serving as a Behavioral Interventionist and Therapist at multiple addiction treatment centers. She now maintains her own practice, Waterside Wellness PLLC, providing therapy and coaching, backed by her current status as a Licensed Clinical Mental Health Counselor Associate (LCMHC-A/A17055) and Licensed Clinical Addiction Specialist Associate (LCAS-A/LCAS-26791).

Renina Varfaj’s professional identity is directly fueled by her commitment to her family, her appreciation for nature, her desire to be a genuine people person, and her passion for giving back to the community. These personal values translate into her professional life by fostering a deep sense of empathy, resilience, and connection in her work.

Xhelal Zejneli/

Shkrimtar hungarez, nga babai hebre – halë në sy të Viktor Orbanit.

Çmimi “Nobel” i sivjetshëm për letërsi iu dha shkrimtarit, romancierit dhe skenaristit hungarez Laslo Krasnahorkai (László Krasznahorkai, 5 janar 1954). Ka lindur në qytetin Gjula (Gyula) të Hungarisë. Babai i tij ka qenë hebre, me profesion avokat. E ëma, administruese e sigurimit social.

Veprat e tij, para disa javësh u tërhoqën nga programi mësimor i shkollave në Hungari. Çmimi për letërsi ndahet që nga viti 1901. Krasnahorkai është hungarezi i dytë që vlerësohet me këtë çmim. Para tij, në vitin 2002, ky çmim iu dha letrarit Imre Kertes (Imre Kertész, 9.11.1929 – 31.3.2016).

Gjurmëve të Franc Kafkës – Në arsyetimin e vendimit të sivjetshëm, Akademia Suedeze në Stokholm bëri të ditur se çmimin ia ndan shkrimtarit 71-vjeçar hungarez për shkak të “veprës mbresëlënëse dhe vizionare, e cila në mes të terrorit apokaliptik e forcon fuqinë e artit”. Në vijim thuhet se Krasnahorkai është një “tregimtar epik i madh” i cili i përket traditës së Evropës Qendrore që shtrihet prej Franc Kafkës* deri te Tomas Bernhard*, “dhe që karakterizohet nga ekzagjerime absurde dhe groteske.”

Shënim: Franc Kafka (Franz Kafka, Pragë, 1883 – Kierling, Vjenë, 1924) tregimtar austriak me prejardhje hebraike.

Tomas Bernhard (Thomas Bernhard, 1931-1989) dramaturg dhe tregimtar austriak.

* * *

Krasnahorkai jeton në Budapest, në Vjenë, kurse kohët e fundit edhe në Trieste. ku, siç shkruan revista britanike Magazine në hyrje të intervistës me shkrimtarin, “është strehuar për të mos jetuar nën regjimin e Viktor Orbanit”.

Shënim: Viktor Orban (Viktor Mihály Orbán, 1963- ) kryeministër i Hungarisë.

* * *

Në vitin 2008 Krasnahorkai qëndroi në Berlin si profesor në Universitetin e Lirë (FU). Lajmi për çmimin “Nobel” e gjeti në Frankfurt.

Ka kohë që është favorit për këtë çmim prestigjioz – Krasnahorkai vite me radhë ndodhet në rrethin më të ngushtë të favoritëve për çmimin “Nobel” për letërsi. Studioi drejtësinë dhe gjuhën e letërsinë hungareze. Kah mesi i viteve ’80 të qindvjeçarit XX, e botoi romanin “Satantango”. Veprat e tij shpesh cilësohen si postmoderne dhe apokaliptike, nën ndikimin e fuqishëm të gjigantëve letrarë si Franc Kafka dhe romancieri e dramaturgu irlandez, kryesisht i shprehjes frënge, Semjuel Beket (Samuel Beckett; Dublin, 1906 – Paris, 1989).

Pretendues për çmimin “Nobel” për letërsi në vitin 2025 kanë qenë edhe australiani Xherald Mirnejn (Gerald Murnane; 25 shkurt 1939- ), japonezi Haruki Murakami (1949- ) dhe zvicerani Kristian Kraht (Christian Kracht, 1966- ).

Vitin e kaluar çmimi iu dha shkrimtares së Koresë së Jugut, Han Kang (1970- ). Kishte të tillë që u befasuan nga ky vendim i jurisë së Nobelit për letërsi. Sivjet pritej që çmimi t’i jepej ndonjë shkrimtari të rrethit kulturor perëndimor.

Këtë vit Krasnahorkai e mori në Austri Çmimin shtetëror për letërsi evropiane. Me këtë rast u tha se veprat e tij, sikurse ato të nobelistit Imre Kertes, janë flakur nga plan-programet mësimore të Hungarisë.

Çmimi “Nobel” për letërsi ka një vlerë prej rreth një milion eurosh. Çmimi do të dorëzohet në Stokholm më 10 dhjetor 2025.

* * *

Prej vitit 1901, çmimi “Nobel” për letërsi është ndarë 117 herë. Laureatë kanë qenë 121 shkrimtarë apo shkrimtare. Midis laureatëve, 18 kanë qenë femra. Laureati më i ri ka qenë prozatori dhe poeti anglez Radiard Kipling (Rudyard Kipling; Bombei, 1865 – Londër, 1936) i cili çmimin e ka marrë në vitin 1907, në moshën 41-vjeçare. Laureatja më e moshuar ka qenë prozatorja angleze Doris Lesing (Doris Lessing; Kermanshah, Iran, 1919 – Londër, 2013, pseudonim i Jane Somers) e cila e mori çmimin në vitin 2007, në moshën 87-vjeçare. Çmimi nuk është ndarë shtatë herë: në vitet 1914, 1918, 1935, 1940, 1941, 1942 dhe 1943.

* * *

Romancieri dhe skenaristi Laslo Krasnahorkai është mjeshtër i apokalipsit. Sipas librave të tij janë xhiruar edhe filma. Veprat e tij na japin pasqyrën apokaliptike dhe ironike-parodike* të botës bashkëkohore. Romani i parë i tij është “Satantango” (1985). Pasojnë romani “Melankolia e rezistencës” (1989) dhe përmbledhje me 21 tregime të shkurtra “Bota shkon”. Regjisori hungarez Bela Tar (Bela Tarr, 21 korrik 1955- ), disa vepra të tij, përfshi edhe romanet e sipërthëna, i ka shndërruar në filma artistikë.

Është një prej shkrimtarëve bashkëkohorë hungarezë më të njohur dhe më të përkthyer. Inspirim ka gjetur në veprat e Franc Kafkës, të kitaristit, këngëtarit dhe kompozitorit amerikan Xhimi Hedriks (James Marshall “Jimi” Hendrix, 1942-1970) dhe në qytetin japonez Kjoto.

Shënim: Parodi – greqisht: parodeo – këndoj në mënyrë të shtrembëruar; tallem; 1. imitim tallës dhe hokatar i një vepre letrare duke ruajtur formën dhe tonin e jashtëm të saj; travesti-a: vepër letrare në të cilën përmbajtjes serioze i jepet formë tallëse;

* * *

Me t’i kryer studimet universitare, Krasnahorkai deklarohet si autor i pavarur. Në vitin 1985, romani i tij i parë “Satantango” korr sukses. Autori sakaq del në plan të parë të jetës letrare hungareze. Është një roman distopik i vendosur në atdheun e tij, në Hungari. Konsiderohet vepër më e njohur e tij.

Në vitin 1989 boton romanin “Melankolia e rezistencës”, i cili në vitin 1993 vlerësohet me çmimin gjerman “Bestenliste”, si vepër letrare më e mirë e vitit. Në qendër të këtij romani të mjegullt dhe fantazmë është një qytezë e Panonisë, në dukje e vetmuar dhe e përgjumur, në fakt thellësisht e tronditur dhe në pritje të diçkaje që po vjen – diçkaje që është e padukshme, por që është e pashmangshme. Ardhja e një trupe cirku udhëtuese me “balenën gjigante më të madhe në botë” paralajmërohet si një atraksion sensacional, por sakaq rezulton të jetë një guaskë e zbrazët, metaforë mashtrimi dhe skenë për ekspozimin e frikës njerëzore, kaosit dhe instinkteve të ndrydhura. Pas kësaj fasade vepron Princi – një figurë enigmatike që simbolizon një forcë shkatërruese të padukshme, por gjithëpërfshirëse që e çon qytetin në gjendje anarkie dhe shthurjeje morale.

Krasznahorkai shkruan me fjali të gjata, hipnotike pa ritëm dhe shenja pikësimi klasike, gjë që akoma më shumë e thekson atmosferën e tensionimit të vazhdueshëm, mendimet e trazuara dhe mungesën e shpresës.

Për herë të parë del jashtë Hungarisë komuniste në vitin 1987. Një vit qëndron në Berlinin perëndimor si shfrytëzues i bursës DAAD. Që nga shkatërrimi i bllokut Sovjetik, ka jetuar në lokacione të ndryshme. Në vitin 1990, për herë të parë mundi të kalonte një periudhë të rëndësishme në Azinë lindore. Për ta shkruar veprën “Të burgosurit e Urgës” dhe udhëtimin jofiktiv “Shkatërrim dhe trishtim nën qiell” u mbështet në përvojat e veta në Mongoli dhe Kinë. Në këtë udhëtim jofiktiv, bashkëbiseduesit i drejtohen narratorit me “zotëri Laslo”. Me hidhërim e kupton se iluzionet e tij për ekzistimin e njëkohshëm të “dy Kinave” dalëngadalë po shuhen. Në kinë është kthyer disa herë.

Derisa e përfundonte romanin “Lufta dhe lufta”, udhëtoi nëpër Evropë. Për ta përfunduar romanin, i ndihmoi shumë poeti dhe shkrimtari amerikan Alen Ginzberg*. Krasnahorkai një kohë ka qëndruar në banesën e Ginzbergut në Nju-Jork.

Shënim: Alen Ginsberg (Irwin Allen Ginsberg, 1926–1997), në vitin 1940, si student në Universitetin e Kolumbisë u lidh me shkrimtarët Lucien Carr*, William S. Burroughs* dhe Jack Kerouac (Zhak Keruak)* dhe vuri bazën e Brezit Beat (The Beat Generation) *.

Lucien Carr (1925-2005) ka qenë anëtar kyç i rrethit të Nju-Jorkut të Brezit të Beat. Në vitet 1940 u dënua për vrasje nga pakujdesia.

William Seward Burroughs II (1914-1997) është shkrimtar dhe artist vizual amerikan. Konsiderohet figurë kryesore e Brezit Beat, autor i madh postmodern.

Zhan-Lui Lebri Keruak (Jean-Louis Lebris de Kérouac, 1922-1969) i njohur si Jack Kerouac, poet dhe shkrimtar amerikan, me prejardhje franceze-kanadeze. U rrit në një shtëpi frëngjisht-folëse në Lowell, Massachusetts. Bashkë me William S. Burroughs dhe Allen Ginsberg, kanë qenë pionierë të Brezit Beat (Bit).

* * *

Gjatë viteve 1996, 2000. dhe 2005 Krasnahorkai i kaloi gjashtë muaj në Kjoto. Kontakti i tij me estetikën dhe me teorinë e letërsisë të Lindjes së Largët rezultoi me ndryshime të rëndësishme në stilin e tij të të shkruarit dhe me tema të sistemuara. Shpesh kthehej në Gjermani dhe në Hungari, por jetonte edhe nëpër vende të tjera, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara, Spanjën, Greqinë dhe Japoninë të cilat e frymëzonin për romanin e tij “Seiobo ka qenë poshtë”(Seiobo járt odalent) që u vlerësua me Çmimin për librin më të mirë të përkthyer në vitin 2014.

Në një intervistë e kanë pyetur përse prej “temave të vendlindjes” ka kaluar Lindje të Largët, Krasnahorkai është përgjigjur: “Mos vallë keni pritur që tërë jetën të shkruaj për pijanecët e humbur dhe të dështuar që zvarriten nëpër baltën hungareze?”

Mjeshtër i apokalipsit – Duke filluar prej vitit 1985, regjisori me renome dhe mik i autorit Bela Tar (Bela Tarr, 21.07.1955- ) xhiroi filma kryesisht të bazuar në veprat e Krasnahorkait, duke përfshirë romanin “Satantango” dhe “Harmonitë e Verkmajsterit” (Werckmeister harmóniák). Laslo Krasnahorkai ka thënë se filmi “Kali i Torinos” i vitit 2011 do të jetë bashkëpunimi i tyre i fundit.

Krasnahorkai u vlerësua lartë prej kritikëve ndërkombëtarë. Prozatorja dhe eseistja amerikane Suzan Sontag* (Susan Sontag, Nju-Jork, 1933 – ) e përshkroi si “mjeshtër hungarez bashkëkohor të apokalipsit që frymëzon krahasimin me Gogolin* dhe me Melvilin*”.

Shënim: Susan Lee Sontag (New York City, 1933 – New York City, 2004) – shkrimtare dhe kritike amerikane. Më së shumti shkroi ese. Ka botuar edhe romane. Në vitin 1964 botoi veprën e saj të parë madhore, esenë “Shënime mbi ‘kampin”. Është varrosur në Montparnasse Cemetery, Paris. Është vlerësuar me çmimin Peace of the German Book Trade etj.

Nikollaj Vasileviç Gogol (Soroçinci, 1809 – Moskë, 1852) tregimtar dhe komediograf rus;

Herman Melvil (Herman Melville; Nju-Jork, 1819 – Nju-Jork, 1891) romancier, tregimtar dhe poet amerikan.

* * *

Në vitin 2015 Krasnahorkai u vlerësua me Çmimin Ndërkombëtar Buker. Ishte i pari autor hungarez që vlerësohej me këtë çmim.

Shënim: Çmimi Ndërkombëtar Buker (The International Booker Prize)është çmim letrar që jepet për veprën më të mirë të shkrimtarit të huaj të përkthyer në anglisht dhe të botuar në Britani të Madhe. Është plotësim i Çmimit Buker dhe ka filluar të ndahet prej vitit 2005.

* * *

Pas një qëndrimi disavjeçar në Berlin, ku gjashtë muaj ishte profesor mysafir i S. Fisherit në Universitetin e Lirë në Berlin, Krasnahorkai qëndron “si eremit në kodrat Sentlaslo” në Hungari. Pas shkurorëzimit nga gruaja e vet e parë Anikó Pelyhe, me të cilën ishte martuar në vitin 1990, në vitin 1997 u martua për së dyti. Grua e dytë e tij ishte Dóra Kopcsányi. Ajo ishte sinolog* dhe dizajnuese grafike. Kanë tre fëmijë: Katu, Agnes dhe Emu.

Shënim: Sinolog – kinezolog, studiues i vlerave kineze. Sinologjia është një fushë akademike ndërdisiplinore që merret me studimin e historisë, kulturës, gjuhës dhe letërsisë kineze.