Featured – Page 418 – Dielli

Lekë Mirakaj: Të jetosh si armik që 2 vjeç

June 18, 2018 by dgreca

Lekë Mirakaj, 45 vjet persekutim: Të jetosh si armik që 2 vjeç/

Nga Admirina Peçi*/

Në emisionin “Dosja K” në Report Tv, të martën e 5 qershorit dhe mbrëmë më 12 qershor u transmetuan një varg dëshmish të rralla mbi internimin dhe burgjet në Shqipërinë komuniste nga Lekë Mirakaj, djali i Kolë Bibë Mirakajt, i internuar së bashku me familjen e tij që në moshën 2-vjeçare. Në pjesën e parë të rrëfimeve me titullin “Të jetosh si armik që 2 vjeç”, u trajtua gjithë historia e persekutimit 45-vjeçar. Ndërsa mbrëmë u transmetua një dëshmi e detajuar e Lekë Mirakajt mbi revoltën e Qafë Barit me titull “Guximtarët e Qafë Barit”. Më poshtë sjellim pjesën e parë të rrëfimit të Lekë Mirakajt, për ta vijuar nesër rrëfimin mbi Revoltën e 22 majit 1984 në Qafë Bari.

Lekë Mirakaj ishte ende foshnjë kur provoi për herë të parë persekutim në jetën e tij. Ai ishte një bebe 2 vjeç kur në vitin 1945 i morën nga shtëpia e tyre, me gjithë nënë e tij Xhinën dhe vëllanë pak më të madh Moisi, si edhe gjithë kushërinjtë e tyre dhe i mbyllën në një burg në Shkodër, duke nisur prej aty një kalvar të gjatë vuajtjesh në burgje e kampe internimesh.

Lekë Mirakaj është djali i vogël i Kolë Bibë Mirakajt, një nacionalist i orëve të para, që mbi gjithçka mbahet mend për shpëtimin e mijëra hebrenjve gjatë kohës kur ai ishte ministër i Brendshëm në vitet e Luftës së Dytë Botërore në Shqipëri.

Leka dhe të afërmit e tij e tij vuajtën persekutimin e gjatë komunist vetëm për shkak të emrit të të atit.

Leka është sot 75 vjeç. Ai jeton në SHBA bashkë me familjen e tij që prej kohës së ndryshimeve demokratike në Shqipëri. Në një prej vizitave të tij në Shqipëri, i kemi marrë atij një varg kujtimesh nga ky udhëtim i gjatë në ferrin komunist…

Leka rrëfen fillesat e persekutimit nga regjimi komunist

“Unë e kam filluar 2 vjeç kalvarin e vuajtjeve. Krimi që kisha bërë ishte se kisha lindur. Nëna më kishte mësuar fjalët e para shqip. Meqë isha shqiptar dhe i thosha bukës bukë dhe nënës nënë, ata më morën dhe më futën në kampet e internimit, që në moshën 2-vjeçare. Jo vetëm mua, por të gjithë pjesëtarët e familjes, nënën, vëllanë pak më të madh se unë, kushërinjtë e mi, njëri i sapolindur, por siç duket, paraqisnim rrezikshmëri të lartë shoqërore…

Këtu në Shqipëri janë bërë krime prej urrejtjes. Si mund t’i thuhet kriminel një fëmije 2 vjeç? Në dosjet që po hapen tani lexoj: “Lekë Mirakaj është internuar për arsyen se paraqet rrezikshmëri shoqërore”. Është qesharake. Unë jam i bindur se sot, fëmijëve të këtyre kriminelëve, që sot janë padyshim në pushtet të gjithë, po t’ua tregosh këto të vërteta, nuk kanë për ta besuar që i kanë bërë baballarët e tyre…

Fillimisht kemi qenë në burgun e Shkodrës, ku ndenjëm disa kohë. Pastaj na çuan në Berat, ku na strehuan në kala, nëpër familje. Përshtypjet që kam krijuar nga tregimet e nënës janë me të vërtet të mira për qytetarët e Beratit. Jo vetëm që na strehuan në familjet e tyre, por edhe na kanë trajtuar në mënyrë njerëzore, gjë që erdhi duke u zbehur me kalimin e viteve. Sa më shumë perfeksionohej lufta e klasave, siç e quanin, aq më shumë zbeheshin këto cilësi të mira në popullin tonë. Atëherë, vërtet që sapo kishim dalë nga lufta, por kishte akoma njerëz të mirë, njerëz të traditës që dinin të respektonin të huajin, sepse ne të huaj ishim në Berat. Nga Berati kemi pasur një odise të gjatë, në Kuçovë, te katër rrugët e Shijakut, në Valias, për të përfunduar përfundimisht në kampin e Turanit dhe të Tepelenës, që mund të them pa dyshim, se ishte një Aushvic shqiptar, një Mathauzen shqiptar, ndoshta edhe më keq se atje sepse atje kanë vuajtur më shumë njerëz të rritur, ndërsa këtu, sipas statistikave thuhet se kanë vuajtur 300 burra, 500 gra dhe 1 000 fëmijë. Imagjino se në çfarë situatash jemi ndodhur…”

Gjithkund uri në Tepelenë!

Edhe pse ka qene mjaft i vogël, nga fëmijëria në kampin shfarosës në Tepelenë, Lekë Mirakaj kujton disa pasazhe që dëshmojnë ferrin e vërtetë që përjetuan fëmijët në atë kamp.

“Në Tepelenë kishte uri të tmerrshme, me qindra fëmijë kanë vdekur nga uria dhe një natë të vetme kanë vdekur 30 e ca fëmijë nga tifoja. Unë edhe vëllai shpëtuam. Njerëzit e familjes së nënës sakrifikonin dhe vinin vazhdimisht për të na parë, na sillnin ushqime dhe kështu e përballuam situatën.

Ata që s’kishin ndihma dhe s’kishin njerëz që të kujdeseshin për ta, dhe ishin shumica, vdiqën.

Në kampin e Tepelenës kishte shumë municione dhe kur njerëzit ndiznin zjarre, shpërthenin fishekët, sikur bëhej luftë. Një herë ka shpërthyer një bombë dhe një fëmije i kanë dalë të gjitha organet e brendshme jashtë. Dhe, megjithëse po vdiste, kërkonte racionin e gjellës, deri në atë shkallë kishte arritur uria.

Aty ka qenë dhe një grua myslimane. Uria e kishte katandisur deri në atë shkallë sa donte të hante pak mish. Nëna kishte disa njerëz nga veriu që i sillnin mish të thatë derri. Ia dha asaj gruas dhe ajo e pranoi, megjithëse feja ia ndalonte.

Uria ishte një fenomen që na shoqëronte çdo minutë. Por nënat tona kanë qenë heroina. Ato janë modeli i gruas shqiptare. Në qoftë se ne si komb kemi ca vlera, i kemi prej grave, motrave dhe nënave tona. Kanë përballuar një tmerr të vërtetë. A ka më të tmerrshme që të mos kesh mundësi të ushqesh fëmijën tënd? Nuk e di ku mund të shkojë më tepër tmerri. Ato rrinin vetë pa ngrënë. Kur ne qanim, ato edhe kafshatën e vetme të tyre, na e jepnin neve.”

Drejt Porto Palermos…

“Pastaj zgjodhën një pjesë prej të dënuarve dhe na dërguan në Porto Palermo. Është rast unik që gra dhe fëmijë të mbyllen në kështjellë. Ne na mbyllën në kështjellën e Ali pashë Tepelenës. Muret ishin të trasha dhe kullonin ujë dhe në vend të shtretërve flinim mbi gurë. Në atë kohë isha 7 vjeç.

Kemi udhëtuar tërë natën nga Tepelena për në Porto Palermo. Diku makinat u ndalën. Ishte natë.

Kur u ndal autokolona, unë kërkova ujë. Oficeri që na shoqëronte mori enën që mbanin shoferët për t’i hedhur ujë makinës, dhe shkon dhe e mbush në det, pasi ishte natë e nuk pa se ku kishte ujë. Dhe unë e piva të gjithën. Oficeri ishte ndjerë shumë keq për këtë dhe thonë që kur ka shkuar në Tiranë ka shkruar në relacion për këtë ngjarje duke u shprehur se ishte e tepërt ajo që kishte ndodhur dhe se ai vend nuk ishte për gra dhe fëmijë. Për sa kohë qëndruam atje, ne fëmijët dhe gratë na lejonin të dilnim rreth e rrotull kalasë, ngjiteshim edhe në tarracë.

Luanim nëpër ato dritaret e mëdha që na dukeshin si dhoma. Por kur na larguan ne fëmijët dhe gratë dhe aty mbetën vetëm burrat, atëherë ata nuk i lanë më që të dilnin jashtë kalasë. Dhe silleshin rreth asaj dhomës që po thoni ju, që ka qenë burgu i Ali pashë Tepelenës. Ata u qorruan fare…

Para se të hyje në kala kanë qenë disa si kazerma të italianëve. Ato kishin brenda lavamanë, lavapjata. Më duket se kanë qenë përdorur si burg në kohën e Zogut dhe jo kalaja. Kurse ne na futën në kala. Mund të na kishin strehuar aty se të paktën kishte kushte më njerëzore. Por qëllimi ishte të mos na trajtonin si njerëz, por si armiq.”

Traumat e një fëmije

“Kur u lirova nga internimi, më mori tezja. Ajo e kishte shtëpinë te Rruga e Dibrës, afër Selvisë. Aty para ka qenë rajoni i policisë. Selvia ka qenë Drejtoria e Sigurimit të Shtetit. Në atë kohë policia nuk kishte uniforma shumë të rregullta. Shpeshherë mbanin në kokë një bustinë herë blu e herë ngjyrë kafe. Mua më ishte ngulitur në kokë një kapter që kishte bustinë ngjyrë kafe dhe sa herë që shihja ndonjë polic me bustinë si ajo, unë fshihesha nga frika se kujtoja se ishte ai kapteri dhe mendoja se do më njihte…”

Kaluan kështu 4-5 vite të një fëmijërie në dukje të qetë edhe pse vula e armikut të popullit shfaqej në shumë detaje të fëmijërisë: në shkollë kur nuk e shihte kurrë emrin e tij në tabelën e nderit, në një shfaqje teatrore të shkollës ku ia hiqnin befas rolin e ja jepnin dikujt tjetër se ai ishte i papërshtatshëm, e në shumë pengesa të tjera, derisa një ditë, teksa ecte rrugës e kapin nga krahët dhe i thonë: do të shkosh në internim. Ishte viti 1960. I vëllai, ishte internuar që në vitin 1955. Ai e priste bashkë më familjen në Gradishtë të Lushnjës, ku do të nisë një epoke re e jetës së tyre. Një dashuri e beftë me bukuroshen Dolores, do t’i shtonte ngjyra jetës së vështirë në internim. Më tej fëmijët që do të vinin në jetën e tyre njëri pas tjetrit do të ishin motivi më i bukur i atyre viteve në Gradishtë.

15 janar 1980. Dita e arrestimit…

“Politika e të famshme Parti e Punës ka qenë që, ashtu siç bënte plane për grurin, për naftën etj., kishte edhe plane për arrestime që i jepeshin Ministrisë së Brendshme. Natyrisht, që më shumë goditeshin ato rrethe ku ishte më i përqendruar elementi armik. Unë natyrisht që nuk i doja, por armiqësi nuk tregoja.

Në fillim morën vëllanë dhe pas 6 muajsh më morën edhe mua…

Tani që po i shoh dosjet, aty konstatoj që janë krejt të manipuluara. Ata gjoja paskan dërguar provokatorë që janë takuar dhe kanë biseduar me mua. Në atë kohë, me ligj dhe me Kushtetutë, provokimi ndalohej me ligj, ndërsa në dosje thuhet haptas që i është dhënë detyrë X apo Y që të takonte vëllanë tim apo mua dhe t’i thotë këto e ato fjalë. Thjesht është shkelje e ligjit të asaj kohe. Megjithatë, ata më morën një ditë janari, dhe më vunë prangat se isha armik i popullit. Ndjesia e parë për mua ka qenë vakuumi. Më dukej sikur isha në vakuum. Pastaj e mblodha veten, aq më tepër kur e dija se përse ata po e bënin këtë. Duhej ta mblidhja mendjen.”

Në dokumentet e Ministrisë së Brendshme përshkruhet e detajuar e gjithë periudha e survejimit të Lekë Mirakajt, si dhe arrestimi e hetuesia e tij.

Në një prej këtyre dokumenteve shkruhet:

“Nga studimi i të dhënave personale, rezulton se Lekë Mirakaj është tip mjaft i zgjuar, inteligjent, ka guxim dhe njihet si njeri me influencë në rradhët e elementit armik edhe si djali i Kol Bibë Mirakës. Mban shoqëri të veçantë me Naim Staraveckën, djalin e kriminelit Xhelal Staravecka, me djemtë e Hasan Dostit, ku me këta të fundit ka hyrje e dalje”…

Gjithçka ishte menduar me imtësi madje edhe plani i detajuar i arrestimit, ditën e 15 janarit 1980. Dokumenti sekret i Degës së Punëve të brendshme Lushnjë, i datës 14 janar 1980 përmbledh gjithë planin operacional të këtij arrestimi…

Plani operacional

Mbi arrestimin e objektit të përpunimit 2 A Lekë Miraka

Në datën 10 janar 1980, me miratim të prokurorit të përgjithshëm është miratuar arrestimi i lekë Mirakës në 2A për krimin e agjitacionit e propagandës kundër pushtetit popullor në bazë të nenit 55 të kodit penal. Me qëllim që arrestimi i tij të kryhet me sukses midis dy sektorëve do kryhen këto detyra:Grupi operativ që do të marrë pjesë në arrestimin e objektit të përpunimit Lekë Mirakës do të përbëhet nga: hetuesi Zamir Stefani, punëtori operativ Ajaz Ferraj, nga referenti zbatim vendimeve penale Idai Shkurti, dhe punëtori i policisë Misir Sefa.

Arrestimi i objektit do të bëhet në sektorin e Gradishtës në vendin e punës së tij, me datën 15 janar 1980, paradite.

Kryen, grupi operativ.

Grupi operativ do të jetë i pajisur me automatikë dhe hekura për të lidhur objektin. Shoqërimi i objektit do të bëhet automjetin e Degës së P. Brendshme.

Pas arrestimit të objektit, do të kryhet kontrolli i banesës së objektit në sektorin Gradisht.

Ruhet nga hetuesi Zamir Stefani dhe punëtori operativ Ajaz Ferraj.

Objekti do të vendoset në dhomën e izolimit Nr. …

Lekë Mirakaj kujton periudhën e hetuesisë

“Njerëzit që më denonconin kishin krijuar iluzionin tek hetuesit dhe njerëzit e degës, se do më dënonin, por unë s’do t’u jepja asgjë etj. Unë s’kisha asnjë cilësi të veçantë, por ata që më padisnin kanë krijuar përshtypjen se unë nuk do flisja. Kështu që kur erdhi hetuesi, ishte një njeri qytetar, quhej Zamir Stefani. Bëri ato formalitetet e para dhe pastaj më tha se ne të dy s’do të merreshim vesh, se kështu i kishin thënë për mua, që s’kisha për të pranuar gjë.

Ai më bëri presionin e vet duke më thënë që kur të mbaroja dënimin e të më nxirrnin mua, do të merrnin djalin tim. Megjithatë do të bënte formalitetet dhe do të bënte hetuesinë. Më mbante të lidhur. Nuk më ka rrahur. Më preu ushqimet. Unë duhanin e kisha lënë kur arrestuan vëllanë, me qëllimin që ato lekë t’ia dërgoja atij. Herën e parë që më erdhën ushqimet dhe m’i lejuan, gruaja më kishte futur edhe paketat e cigareve. Unë e piva përsëri dhe pas dy javësh m’i lejuan më ushqimet, kështu që e ndërpreva dhe duhanin përsëri”.

“Më futën në një birucë. Tani që lexoj dosjet del që kishte qenë me urdhër. Biruca nr. 4 ku më futën ishte e vogël, por që ishte pranë banjës. Muret ishin të lagura nga lagështia. Pas disa kohësh futën një djalë të ri për të më bërë shoqëri. E përballova dhe këtë se kisha ca eksperiencë dhe dija se si duhej të sillesha dhe çfarë të thosha.

Pastaj më nxorën në gjyq, që ishte krejt formal, me dëshmitarë falsë. Nuk dilnin në gjyq ata që denonconin, por fjalët e tyre ua mësonin personave të tjerë dhe këta i thoshin në gjyq…”

Lekë Mirakaj u dënua me 10 vjet burg për agjitacion e propagandë. Në familjen e tij në internim, në Gradishtë, ky lajm çelte rrugën e një periudhe tejet të vështirë. Izolimit të tyre në atë sektor mbushur me baraka i shtohej ankthi i ndarjes, malli që s’shuhej as nga takimet e rralla në burg, përpjekjet për të kursyer diçka e për t’ia çuar babait atje pas hekurave. Dëshpërimi i tyre, i asaj dite kur u dha vendimi i gjyqit u fiksua njëherë e përgjithmonë në këtë fotografi…

“Mua më dërguan në Spaç. Spaçi ka qenë një ferr i vërtetë. Në atë kohë ishte një periudhë arrestimesh. Nuk e di se me çfarë synimi ndodhte kjo, por çdo dy javë vinte makina autoburg, dhe zbarkonte njerëz. Numri arriti në 1 200 e ca të burgosur. Flinim kurriz më kurriz, me 3 kate. Mirë që ishte klimë malore dhe hynte pak ajër, se ndryshe do të ishim asfiksuar. Sapo arrita në Spaç, menjëherë më futën në galeri. Aty punoja në zonën e tretë, kështu quhej. Ishte një zonë shumë e keqe dhe pak njerëz punonin aty. Por kishte dhe një zonë tjetër më të keqe se kjo. Ishte zona 2 e piritit, ku temperaturat ishin shumë të larta. E mblodha mendjen që duhej punuar dhe që ditën e parë e realizova normën…

Norma ishte me vagonë. Duhej të nxirrja 5 vagonë me mineral. E rëndë ishte si normë, por akoma më e rëndë u bë në Qafë-Bari, ku u transferova nga Spaçi. Unë i vura vetes detyrë që të punoja. Nuk mund të prisja gjë nga gruaja me tre fëmijë, megjithëse ata kanë sakrifikuar shumë. Kam pasur fatin që të punoja me njerëz të mirë, shokët që kisha ishin të mirë. Ishin edhe më të fortë fizikisht se unë dhe më kanë ndihmuar. U jam mirënjohës…”

Dhimbja e fëmijëve…

“Ndarja me fëmijët ishte dhimbja kryesore. Boshllëkun e atyre viteve se ka mbushur më asgjë. Unë kam fëmijët e mi dhe jam i kënaqur me ta. Por, sidoqoftë është krijuar një farë hendeku. Koha në të cilën ata po rriteshin e ka bërë të vetën. Nuk është një lidhje 100% organike ndërmjet meje dhe tyre, ka një farë boshllëku dhe ky është pengu më i madh që kam nga të gjitha ato vite vuajtjeje. Nuk e kuptojmë njëri-tjetrin plotësisht. Është tjetër gjë të rritësh fëmijën tënd në vijimësi, duke e njohur, duke komunikuar, dhe tjetër gjë është kur krijon një farë shkëputjeje. Kjo është pjesa më e keqe e gjithë kësaj historie.”

“Ata vinin e më takonin, natyrisht kur kishin mundësi. Duhej të sakrifikonin tërë vitin, të ruanin ushqimet për mua, në një kohë që kishin nevojë t’i hanin vetë. Por me thënë të drejtën kisha edhe një favor, sepse njerëzit e gruas sime e ndihmonin, duke ia lehtësuar pak vështirësitë. Asnjë nuk ishte i pasur, pra, të gjithë sakrifikonin, dhe për këtë u jam shumë mirënjohës. Ishte kënaqësi e madhe kur i shihja fëmijët, por njëkohësisht edhe dhimbje kur i shihja të rriteshin dhe unë s’isha pranë tyre. E shihja vajzën që nga fëmijë u bë një zonjushë e bukur, pastaj u martua dhe u bë zonjë. Malli për fëmijët të merr kur s’i sheh për pak ditë, e jo më kur s’i sheh për vite të tëra…”

Lekë Mirakaj doli nga burgu në mars të vitit 1987. Gjurmët e viteve të burgut i dëshmon më së miri kjo fotografi e vendosur në kartelën e lirimit të tij nga burgu. Mes Lekës së pak muajve para arrestimit në Gradishtë atë ditë janari të 1980 dhe lekës në foton e daljes nga burgu, duket qartë pesha e vuajtjeve.

Por regjimi komunist po shënonte vitet e fundit të represionit. Nga kasollja në Gradishtë ai do të vinte ditën e 20 shkurtit rastësisht në Tiranë dhe atë ditë do të shihte me sytë e tij grahmat e fundit të regjimit që e persekutoi pandërprerë për 45 vjet atë dhe familjen e tij…

Leka jep dëshmi për rrëzimin e shtatores së Enver Hoxhës

“Kur u rrëzua monumenti kam qenë aty, rastësisht, jo qëllimisht. Kisha ardhur nga Lushnja ku banoja, në Tiranë për punët e mia. Atë ditë qëllova te sheshi, te kolonat e Pallatit të Kulturës. Gjatë gjithë kohës që isha në burg, mendoja dhe shpresoja se një ditë do të vinte ai moment, pasi ishte absurde ajo situatë në të cilën jetonim, nuk kishte bazament. Thosha me vete që kur të vinte ai moment, do të ulërija, do të çirresha. Në fakt nuk e bëra se nuk kisha forcë të bërtisja. Rrija si i hutuar, si i mpirë. Kishte ardhur ai moment dhe ishte e pabesueshme, megjithëse kishin ndodhur ndryshime, kishte ndodhur eksodi etj. Edhe kur busti i diktatorit u rrëzua, edhe kur e tërhoqën zvarrë, nuk bërtita, nuk përplasa duart, ishte një gëzim i brendshëm, nuk e nxirrja dot jashtë, edhe pse ato pamje ishin të paharrueshme. Edhe pse ka ende shumë të meta, sot shikon një rini të bukur, sheh njerëz të veshur, nuk sheh më fytyra thatanike dhe të verdha. Të gjitha këto janë meritë e asaj ngjarjeje. Ka ndryshuar Shqipëria për mirë, mund të kishte ndryshuar akoma edhe më shumë, nëse nuk do të kishim këtë klasë politike që kemi. Sado që ta pengosh demokracinë, ajo ka ligjet e veta që të shtyjnë përpara. Mendoj se ky popull po ecën përpara”. Kortezi: Shqiptarja.com, 13 qershor ’18

NIPRIT E VATRANËVE TË VJETËR ZAGORITË ANËTARËSOHEN NË VATËR

June 18, 2018 by dgreca

NJË PËRFAQËSI NGA HOSHTEVA E ZAGORISË NË SHBA, MYSAFIRË NË VATËR-/

Të Dielën, 17 Qershor 2018, një përfaqësi nga fshati Hoshtevë e Zagorisë, u takuan në Selinë e Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA”. Përfaqësuesi i tyre Koço Sterjo i shkroi editorit të Diellit që më 1 qershor, ku i kërkonte që takimi i hoshtevjatëve të Zagorisë të fillonte në mënyrë simbolike në Shtëpinë e Vatrës në shenjë respekti për paraardhësit e tyre që emigruan në SHBA që në fillim të shekullit XX dhe shumë prej tyre ishin pjesë e Vatrës.

Edhe pse diela ishte një ditë pushimi dhe feste(Father’s Day), edhe pse ishin ndeshjet e Kampionatit Botëror, Kryesia e Vatrës u tregua e gatshme për t’i pritur mysafirët që udhëtonin nga shtete të ndryshme të Amerikës, ndërkohë që kishte dhe hoshtevjatë që ndodheshin në SHBA si vizitorë të përkohshëm tek fëmijët apo të afërmit e tyre.

Mysafirët u pritën nga Kryetari i Vatrës Dritan Mishto, nënkryetari i Vatrës Agim Rexhaj, anëtari i Kryesisë Zef Balaj dhe Editori i Gazetës “Dielli”.

Kryetari i Vatrës u uroi mirëseardhjen në Shtëpinë e Vatrës dhe i përgëzoi për këtë vizitë, pikërisht në Ditën e baballarëve, në respekt të paraardhësve të tyre, që dikur ishin pjesë e Vatrës dhe punuan që këtu për Hoshtevën e tyre, Zagorinë, Gjirokastrën dhe gjithë Shqipërinë. Ishin vatranët ata që i dolën për zot Shqipërisë dhe nuk lejuan humbjen e pavarësisë. Më pas Kryetari shprehu keqardhjen e tij për boshatisjen e fshatit Hoshtevë, boshatisjen e Zagorisë dhe të gjithë Shqipërisë për shkak të pamundësisë ekonomike për të jetuar në vendlindje.

Kryetari i Vatrës shprehu keqardhjen edhe për ksuhtet e vështira në Hoshtevë pas prishjes së Urës 200 vjeçare, Monument Kulture të Hoshtevës. Ai tha se Vatra mbanë qëndrime kritike për çdo qeveri shqiptare që nuk lufton për rritjen e mirëqenies së qytetarëve, që nxit korrupsionin, që e kthen vendin në urë-kalim për trafikun dhe drogën, që cënon marrdhëniet miqësore me aleatët strategjik, siç janë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, atdheu i adaptuar i shumë shqiptarëve etj.

Në emër të Hoshtevjatëve ka folur Koço Sterjo, i cili ka falenderuar kryetarin e Vatrës për mikpritjen dhe më pas ka shpalosur historinë e Hoshtevës, emigrimin nëpër botë dhe ruajtjen e lidhjeve me vendlindjen. Ai tha se hoshtevjatët ndjehen krenarë që përfaqësuesit e fshatit kanë qenë pjesë aktive e Vatrës. Ata kishin krijuar dhe nëj degë të Vatrës në Biddeford, Maine, ku shoqëria hoshteviane që egzistonte atje, në qershor 1912 u bë pjesë e Vatrës.

Në një nga albumet e Vatrës, George Pouleshi-me banim në Montreal të Kanadasë, pjesë e degës së Vatrës atje, bashkfshatar i hoshtevjanëve të Biddeford-it , botoi forgrafinë grupore të 24 hoshteviatëve, që ishin bërë pjesë e vatrës. Në fotografi ishin këta hoshtevjanë: Janaq Mihali, Kristaq Mihali, Stathi Souli, Andon Pali, Stefan Kristani, Rako Kasapi, Gache Pufi, Pandeli Pouleshi, Kicho Andoni, Alex Hilla, Grigor Nine, Dhimitraq Gjika, Mihal Mihali, Kolio Kristani, Jano Qirolari, Lipe Kristani, Vangjel Saqillari, Qirjanko Nder, Lipe Kasapi, Sotir Nine, George Pouleshi, Dhimitraq Andoni, Vasil Saqillari dhe Anastas Konomi.

Hoshtevjatët ndjehen krenarë se njëri prej emigrantët e hershëm nga fshati i tyre,Stathi Suli, arriti që me kontributin e tij të ishte përfaqësues i tyre në Komisionin drejtues të Vatrës për vitet 1917-1918, Komision që përbëhej vetëm nga shtatë vetë- ku kryetar ishte At Fan S Noli, sekretar Loni Kristo, arkëtar Gori Katundi.

Mysafirët i përshëndetën dhe shfaqën qëndrimet e Vatrës për çështjen kombëtare edhe nënkryetari i Vatrës Agim Rexhaj, anëtari i kryesisë Zef Balaj dhe editori i Diellit.

Më pas diskutimet ishin të lira dhe secili shfaqi mendimin e tij se si mund t’i vihet në ndihmë vendlindjes.

Vellezerit Filip dhe Hektor Kristani, me banim në Nju Xhersi, në emër të të atit, Milo Kristani, që është bashkëautor i librit”Hoshteva dhe hoshtevjatët”, i dhuruan kryetari Mishto dy kopje të librit për bibliotekën e Vatrës.

Në fund një pjesë e mysafirëve plotësuan formularët e anëtarësimit në Vatër në respekt të punëve të mëdha Kombëtare që ka bërë Vatra dhe në respekt të paradhësve të tyre, që panë tek Vatra, mundësinë e shpëtimit të Kombit.

Pas dy orësh takim në Vatër, hoshtevjatët u zhvendosën në një restorant në Bronx, për ti vazhduar atje bisedat.(dg)

Pulëbardhat e Liqenit Léman

June 17, 2018 by dgreca

– Nga Elida Buçpapaj & Skënder Buçpapaj/

Ka shumë arsye për të vizituar qytetin metropol të Gjenevës, simbolin e harmonisë dhe multikulturalizmit.

Gjeneva është qyteti i Kalvinit, ku e ka qendrën Kryqi i Kuq.

Gjeneva, metropol ndërkombëtar i diplomacisë, ku ndodhen Kombet e Bashkuara, ku zhvillojnë aktivitetin e tyre mbi 22 mijë diplomatë e përfaqësues të misioneve permanente dhe një numër i pafund NGO dhe organizatash e organizmash ndërkombëtare, midis tyre edhe APES,L’Association de la Presse Etrangère en Suisse et au Liechtenstein, Asosacioni i Shtypit të Huaj në Zvicër dhe Lihtenshtejn, ku jemi anëtarë aktivë prej më tepër se 15 vjetësh, njëra nga shoqatat më të vjetra ndërkombëtare të gazetarëve profesionistë, themeluar në 15 Korrik 1928, që këtë vit feston 90 vjetorin e krijimit.

Gjeneva me një popullsi 50 % zviceranë e 50 % me komunitete nga 177 nacionalitete prej gjithë botës, një meltingpot i vërtetë, ku midis tyre jeton edhe një komunitet i madh shqiptarësh, pjesa më e madhe e natyralizuar.

Gjeneva e Liqenit Léman, medaljonit të qytetit, të shkrira e bërë një me njëri-tjetrin.

Për Liqenin ka një poezi të Henri Durand që e quante “Léman, roi de nos lacs”, “Léman, Mbreti i liqejve tanë!”

Emri Léman i Liqenit është përdorur sidomos në kohën e Iluminizmit dhe Revolucionit francez nga Jean-Jacques Rousseau dhe Voltaire. Jean-Jacques Rousseau, autori i Kontratës Sociale, figura më e rëndësishme e iluminizmit, ka frymëzuar me idetë e tij Revolucionin Frëng dhe Kushtetutën e SHBA për shkëputjen nga Kurora britanike.

Liqeni Léman ka formën e një trofte dhe ndahet 60 % me 40 % midis Zvicrës dhe Francës. Aty buron Lumi i Ronës që derdhet pastaj në Mesdhe. Përveç Gjenevës, buzë ujrave të tij shtrihet edhe qyteti i Lozanës, Vevejit, Montrësë etj.

Emri i Gjenevës dhe Liqenit Léman është i lidhur edhe me Shoqërinë Lundruese të Gjenevës dhe Kupën e Artë Mirabo

Shoqëria Lundruese e Gjenevës dhe Kupa e Artë Mirabo – Bol d’Or Mirabeaud

Société Nautique de Genève (SNG) – Shoqata Lundruese e Gjenevës e themeluar në vitin 1872 është e angazhuar me zhvillimin e sporteve të ujit dhe mbështetjen aktive të sportit elitar.
Société Nautique de Genève është një institucion historik, me mbi 3000 anëtarë me mosha dhe prejardhje të ndryshme, që i bashkon pasioni për sportet e ujit.

Shoqëria Lundruese e Gjenevës qëndron aty buzë Liqenit Léman dhe, ndërsa brezat ndërrohen e koha rrjedh, SNG (akronimi Société Nautique de Genève ) identifikohet me plot dinjitet me historikun e emrit që mban.

Shoqata Lundruese e Gjenevës zhvillon aktivitete gjatë gjithë vitit, duke përfshirë mbështetjen e sportit elitar për përfaqësimin e ekipeve të saj në gara për trofe e tituj kombëtare e ndërkombëtarë. SNG mbështet gjithashtu sportistët e rinj elitë për të siguruar vazhdimësinë për një përfaqësim sa më të mirë të ngjyrave të klubit. Për këtë, SNG ka një fond të veçantë për të ndihmuar të rinjtë të cilëve u mungojnë burimet e nevojshme financiare. Atyre u krijohet mundësia të stërviten në gara me vela, kanotazh, skijim ujor etj.etj

Si staf të përhershëm SNG ka 14 punonjës, por si mbështetje ka gjithë metropolin, sipërmarrjen, mediat, vullnetarët, fansat.

Aktiviteti më sinjifikativ i vitit që organizon SNG, si qershia mbi tortë, është Bol d’Or Mirabeau, Kupa e Artë Mirabeaud, që këtë vit festoi 80 vjetorin!

Bol d’Or Mirabeaud – Kupa e Artë Mirabeaud

SNG e organizon Bol d’Or, këtë garë sportive të anijeve me vela në Liqenin Léman, prej vitit 1939.Bol d’Or Mirabeaud është kompeticioni më i madh në rang botëror në një hapësirë ujore të mbyllur sikur janë liqenet. Gara çdo qershor nis në Gjenevë nga Port Noir deri në Bouveret dhe kthim Bouveret – Port Noir Gjenevë. Zgjat 123 km ose 66.5 milje detare. Anijet me vela janë monoskafë ose lloje të ndryshëm katamaranësh.

Në Edicionin e parë organizuar 80 vjet më parë morën pjesë në garë vetëm 26 anije, në Edicionin e 80 të Bol d’Or që u zhvillua prej 8 deri 10 qershor, ku ishim të pranishëm edhe ne, garuan 559 anije që drejtoheshin nga 3000 lundërtarë zviceranë e të huaj nga 14 vende të botës.

Eventi si një festë e madhe nisi të premten, më 8 qershor me konfirmimet e pjesëmarrësve në garë pranë SNG. Po të premten, pas një dreke të organizuar nga Grupi financiar Mirabeaud, prej 12:00 deri në orën 18:30 ishte edhe dita e medias, e kontakteve të gazetarëve me pjestarët e ekipeve, intervistave etj.etj. Një grup gazetarësh do t’i shoqëronin garuesit edhe gjatë garës në liqen. Në mbrëmje u ofrua koktej nga mikpritësi dhe një koncert live në anijen Neptun që gjatë gjithë kohës shërbeu si skenë. Qendra e mediave ishte vendosur në një hapësirë të SNG rrethuar nga xhamllëku nga ku shikohet e gjithë skela dhe po ashtu liqeni ku të nesërmen do të zhvillohej gara.

Në SNG, prej 8 deri 10 qershor, adrenalina kishte arritur kuotat më të larta. Fansat kishin shansin të takoheshin me Skippersat e famshëm, ritakoheshin miq të vjetër, gazetarët ose ishin në kërkim të personazhit ose fiksoheshin nëpër laptopët e tyre. Të pranishëm ishin edhe përfaqësues të sipërmarrjeve që mbështetën eventin. Pihej birre e verë, shkëmbeheshin kartvizita, krijoheshin grumbuj tifozësh rreth skudrave të zemrës, shkrepeshin fotot dhe selfiet nga celularët.

Në mëngjezin e 9 qershorit të gjithë ishin aty. Në orën 6:30, garues, gazetarë, vullnetarë, fansa, admirues të pafund dhe fanatikë të zjarrtë të Bol d’Or e të emrave që identifikohen me këtë garë, e cila, tashmë e kthyer në legjendë, formon një trinitet me qytetin e Gjenevës dhe Liqenin Léman, pasi është regata më e rëndësishme në botë e hapsirave liqenore, ku është në garë shpirti luftarak i lundërtarëve, i skippers-ave, ku solidariteti i ekipeve në grup merr kuptim domethënës, si një sfidë sportive për t’u përballur jo vetëm me lundërtarët e tjerë, por për t’u përballur edhe me shiun, stuhinë, me trillet e liqenit të harbuar prej tërbimit apo me një liqen vaj e të palëvizshëm kur Perëndia Eol bashkë me erën kanë marrë arratinë kush e di se ku.

Gara do të fillonte në orën 10:00 me tre të shtëna topi. Ishte një skenë magjike, kur nëpër Liqen u shpërndanë anijet me vela, si tufa gjigande pulëbardhash, duke shfaqur një spektakël të jashtëzakonshëm. Liqeni dremiste, dielli shndriste, ishte një ditë brilante qershori, por era mungonte çka nuk e favorizonte aspak garën.

Skena e e anijeve me vela që krijonin asosacion me pulëbardhat ishin një mrekulli ku merr pjesë natyra dhe njeriu, të gërshetuara me dashuri dhe pasion, që lancon bukurinë e garës, shpirtin sportiv dhe emrin e Bol d’Or.

Bol d’Or nuk do të ekzistonte nëse dashuria dhe pasioni garues nuk do të mbështetej nga qyteti dhe sipërmarrja private. Buxheti i kësaj gare tre ditore që kushtoi mbi 1 milionë franga zvicerane u financua nga sponsori gjeneral, Banka Mirabeaud por edhe nga firma me emër si Hublot, Faigle, BMV, Peroni, Hoteli i famshëm Le Richemmond që mikpriste të ftuarit dhe gazetarët, firma e taksive BMV që lehtësonte lëvizjen e të ftuarve e kështu me rradhë.

Nuk do të lemë pa përmendur 150 vullnetarët që u vunë në shërbim të eventit, që dalloheshin nga tshirt-i nga ngjyra gri në të rimtë me logon e aktivitetit dhe nga dëshira për t’i kontribuar mbarëvajtjes të aktivitetit.

Në garë u përfshinë 559 anije, të llojeve të ndyshme, monoskafë dhe poliskafë, nga ku 301 anije e braktisën garën

Ky është viti i 80 i kësaj gare të bukur në Liqenin Léman që është kthyer në një festë. Kjo garë që nisi 80 vjet më parë, evuloi nga viti në vit, edhe sa i përsa i përket perfeksionimit teknologjik, ashtu edhe shpirtit garues, pjesëmarrjes, duke tërhequr vemendjen jo vetëm të Gjenevës, por edhe të botës, sepse kësaj gare i janë bashkangjitur lundërtarët më të famshëm nga e gjithë bota sikur Ellen MacArthur, Russell Coutts, Loïck Peyron. Ky i fundit në Edicionin e 80-të ishte edhe i ftuar i nderit. Por janë së pari vetë ekipet zvicerane të Bol d’Or që kanë bërë histori dhe janë kthyer në histori, duke fituar trofe jo vetëm në këtë garë, por edhe nëpër kompeticione me famë botërore sikur Alinghi, me pronar dhe drejtues multimilionerin Ernesto Bertarellin, që garon nën flamurin e SNG dhe ka fituar 2 herë trofeun e America’s Cup, në vitin 2003 dhe 2007.

Bertarelli me Alinghin dhe motra e tij Dona Bertarelli me katamaranin Ladycat, seicili me skuadrën e vet, që kanë fituar disa trofe të Bol d’Or, luftuan edhe këtë vit për të fituar trofeun e Edicionit të 80të, por këtë vit fitues doli Mobimo, i drejtuar nga Christian Wahl në kohën 14 orë 14 minuta e 2 sekonda. Në Edicionin Bol d’Or 2017, fitues ishte Alinghi në kohën 5 orë e 11 minuta, ndërsa Ladycat powered by S zuri vendin e dytë, duke arritur një minutë e 34 sekonda më vonë, në kohën 5 orë 12 minuta e 34 sekonda.

E vendosëm kohën e dy edicioneve të fundit për të parë efektin që luan era. Në Edicionin e 80të të Bol d’Or Mirabeaud, që njihet ndryshme me akronimin BOM, era ishte inekzistente, çka bëri që gara të zgjatej dhe fitorja e Mobimo u shënua në orën 00:13 të mesnatës të ditës të djelë. Skuadrat e Okalys dhe Ylliam luftuan deri në fund për vendin e parë, por Mobimo ia doli. Në këtë garë Alinghi zuri vendin e katërt.

Ndërsa pritetej zbarkimi i lundërtarëve në SNG, gjatë gjithë natës vazhdonte festa e shoqëruar edhe nga një koncerti live në skenën e anijes Neptun me artistë të sponsorizuar nga Festivali i Xhazit në Montrë. ( Jazz Festival Montreux) . Dhe kështu zgjati deri në agim ndërsa vazhdonin e ktheheshin garuesit e fundit.

Gara u ndoq live nga mijra e mijra fansa që morën pjesë direkt, ose përmes internetit, në youtube dhe rrjeteve sociale. Në SNG ishte po ashtu një ekran gjigand që përcillte live.

Aktiviteti shkoi mrekullisht, me një mbyllje nostalgjike të djelën në mbrëmje ku u shpërndanë trofetë.

Trofenë e Bol d’Or, kupës së Artë, e fitoi Mobimo, ndërsa organzatorët, të hënën më 11 qershor, nisën të merren me organizimin e Bol d’Or81!

Mbyllja

Në qytezën ku jetojmë në pjesën gjermane të Zvicrës kalojmë shpesh pranë një vile ku na priste me të lehura miqësore një qenush. U bëmë miq edhe me qenushin edhe me të zonjën. Qenushi quhej Alinghi, për nder të skuadrës Alinghi që kishte sjellë trofetë e fitimtarit në Kupës të Amerikës dy herë në Zvicër. Zonja, një fanse e regatave dhe e Alinghit, prandaj ia kishte vënë emrin qenit të saj, ndërsa ne patëm fatin që të merrnim pjesë live në kompeticionin më të bukur të Liqenit Léman ku garuan ekipet aq të njohura si Alinghi, Mobimo, Zen Too, Ylliam, Phaedo2, Safram, Ladycat etj etj. Tani jemi edhe fansa të tyre. Në shtëpinë tonë kemi dy mace me emrat Sushi dhe Nori. Nëse do të mikpresim një maçok të tretë, padyshim që do t’ia vemë emrin Alinghi ose Bom-Bom!

Por e sigurta është se ne do të kthehemi përsëri në SNG, si fansa për të ndjekur gara të tjera.

Ka edhe një arsye më shumë se përse ia vlen ta vizitosh Gjenevën!

Alinghi

Fotot janë të fotografit Loris von Siebenthal dhe janë marrë nga faqja zyrtare e SNG.

Aleksander Moisiu, personaliteti që lidh dy vende, dy kultura, Austri / Shqipëri

June 17, 2018 by dgreca

NDEROHET NE VJENE- Aleksander Moisiu, personaliteti që lidh dy vende, dy kultura, Austri / Shqipëri/

Këto ditë, në Vjenë, në kuadrin e vitit kulturor Austri / Shqipëri, në Theatermuseum, në pallatin e famshëm Lobkowitz, u organizua një Mbrëmje Kulturore në nderim të figurës së aktorit austriak me origjinë shqiptare Aleksander Moisiu. Mbrëmja u mbajt në sallen e koncerteve Eroica (vendi ku kanë lojtur gjenitë e muzikës botërore Beethoven, Mozart, Haydn etj) dhe u shoqërua me një Ekspozitë të sendeve personale të aktorit. Programi i këndshëm i këtij aktiviteti u ndoq nga dhjetra të ftuar, në mesin e të cilëve ishin dhe përfaqësues të Ministrisë së Jashtme të Austrisë, Trupi diplomatik e përfaqësues të biznesit shqiptar dhe austriak, si dhe shumë qytetarë vjenezë e shqiptarë të diasporës.

Nën moton “Të rizbulojmë të përbashkëtat”, u arrit një koordinim i suksesshëm në mes Ambasadës Shqiptare në Vjenë dhe Muzeut Kombëtar të Teatrit Austriak, të cilët përkrahën idenë time për realizimin e projektit mbi “Ekspozimin për publikun e gjërë të rreth 15 objekteve përsonale të Aleksander Moisiut”.

hdr — Edhe kësaj herë, figura e aktorit të famshëm Moisi, shërbej: si simbol i mardhënieve të ngushta dhe tradicionale në mes të Austrisë dhe Shqipërisë, si dhe për të hjedhur një shikimin pas në histori për të rikujtuar pikat e takimit kulturor në mes dy vendeve tona. Në hapje të mbrëmjes kulturore, të pranishmit u përshëndeten nga mikpritësi Dr. Thomas Trabitsch drejtor i Teatermuzeut, nga Drejtoresha e Departamentit të Kulturës në Ministrinë për Europen, Integrimin dhe Punët e Jashtme Ambasadorja Teresa Indjein dhe nga Ambasadori shqiptar z. Roland Bimo.

Programi i mbrëmjes u pasurua me pjesë koncertale për violinë dhe kitarrë klasike të luajtura me mjeshtri nga studentja e violinës në Universitetin e Arteve në Vjenë Janela Nini dhe mjeshtri i njohur ndërkombëtar i kitarrës klasike Franz Gjoni. Referati “Moisiu, Shqipëria dhe Shqiptarët”, një punim i imi i bazuar në materialet e arkivës si dhe gazetat e ndryshme të kohës mbi karrieren dhe kontaktet e Moisiut me bashkëatdhetare e studentë shqiptar në Vjenë dhe Europë, ishte tema e ditës.

Për të informuar sa më mirë lexuesit e gazetës, po sjell këtu disa pasazhe nga fjala ime në këtë aktivitet:

Zonja dhe zotërinj, mirë se keni ardhur në këtë event të veçantë, për gjeniun e skenës gjermane dhe botërore, ALEKSANDER MOIUN, një figurë që, sikurse Gjergj Kastrioti e Nënë Tereza, bën krenar çdo shqiptar. Shërbej viti i Kulturës Austri Shqipëri, që në bashkëpunim me Ambasaden Shqiptare në Vjenë dhe Muzeun e Teatrit, të organizojmë këtë aktivitet ku emëruesi i përbashkët që lidh dy kulturat e vendet tona, është origjina shqiptare e aktorit austriak Aleksander Moisiu.

Siç e shikoni, në sallë janë të vendosura objektet personale të aktorit, pronë e Muzeut Kombëtar të Teatrit austriak, shumë nga të cilët së bashku me dokumenta shkresorë apo korrespondencën e tij personale, janë dhuruar në vitin 1958 nga bashkëshortja e tij Johanna Terwin, e cila përveç se bashkëshorte dhe kolege në skenë, për Moisiun kishte dhe rolin e sekretares e të menaxheres. Në vitin 1971, këtij koleksioni ju shtua dhe trashëgimia dokumentare që kish mbledhur për Aleksandrin, adhuruesja e tij, Maria Dobrozensky. Përveç këtyre objekteve, në Fondin Moisiu, ka dhe shumë vepra të tjera, si të shkruara, ashtu dhe nga arti pamor të cilat mungojnë këtu, për arsye teknike apo pse i përkasin koleksioneve private.

Si katër vjet më parë, pata fatin të isha shqiptari i parë që pat kontakt me koleksionin e Moisiut dhe objektet personale, për të cilat kam bërë disa botime në shtypin periodik shqiptar, por sot, për mua është një ditë e veçantë, pasi arrita të realizoj qëllimin tim, që objektet të demostrohen dhe të vizitohen nga shumë shqiptarë.

Por kjo Ekspozitë u bë e mundur me ndihmen e personelit të Muzeut e kryesisht të drejtorit Dr. Trabitsch si dhe Ambasadorit shqiptar Bimo që financoj projektin. I falenderoj përzemërsisht.

Edhe pse Moisiu u ndesh me shumë vështirësi në fillimet e integrimit të tij në Vjenë, më pas, kontaktet me yjet e përsonalitetet e artit, që pastaj u bënë miqtë e tij, i pat të shumtë. Shumë prej tyre e fiksuan Moisiun në vepra pamore, libra apo shkrime të ndryshme. Gjithashtu, ai pat, ruajti dhe zhvilloj kontakte me shumë bashkëatdhetarë shqiptare, e jo vetën në Vjenë, por në shumë vende të botës ku demostronte artin e tij. Përveçse i jashtëzakonshëm profesionalisht, ai ishte i jashtëzakonshëm dhe si njëri. Ai nuk u shmang apo refuzoj asnjëherë ftesat për takime që komuniteti shqiptar i dërgoj.

Një ndër mbrëmjet që la gjurmë në komunitetin e studenteve shqiptar të Vjenës ishte takimi i 29 qeshorit 1920, që u pasqyrua gjërësisht nga revista social kulturore DIALËRIA, një organ i Shoqërisë të Studentëve Shqipar në Vjenë.

“Këndonjës të dashurë të Dialëriës, mund të kuptojmë edhe të ndiejm leht gëzimin që kanë studentët shqiptar të Vjenës duke pasur në mes të tyre bashkatdhetarin e madh, Aleksander Moisiun. Pershtypja që lë biseda me të nuk është gjë që përshkruhet, ajo vetëm ndjehet. Mendimet e tij të qarta e bëjnë çdo problem të jetës të lehtë e jeta nga pikëpamjet e tija, të merr nje shijë tjetër. Njeriu ndahet prej tij krejt i ndëruar, më i naltë, më fisnik”, shkruhet në artikullin “Një natë me Moisiun”.

Ftesës për një darkë me studentet, që ju bë gjatë një takimi për çaj në Kafe Greilinger në Vjenë nga Dr. Gjergj Pekmezit dhe Rexhep Mitrovica, Moisiu ju pergjigj me këto fjalë: Po, vij me gjithë zemër, me shumë gëzim, por për darkë ska nëvojë, mjafton ca gota verë, vetëm të jemi bashkë. Natën e takimit, studentet e shoqërisë ALBANIA, pasi ndoqën shfaqjen e Moisiut në teatrin “Neue Wiener Buhne”, i dërguan atij një tufë të madhe trandafilash lidhur me kordelë kuq e zi me shkrimin: “Birit të ndëgjuar të Shqipnies, artistit të madh A. Moisiu, si shenjë adhurimi e mirënjojtësie. ALBANIA”, pastaj hypur mbi pajtonë, morën rrugën nga teatri drejt Restaurantit “Zum weissen Hahn”. Për herë të parë, atë natë, publiku i teatrit mësoj që Moisiu ishte shqiptarë.

Aktori u prit me nderime nga kryetari i shoqëris Albania Fuat Asllani ndërsa studenti Jani Basho në fjalën përshëndetëse tha: …Mundet që shumë popuj duan të ju quajnë të vetin, po ne e dinë se Ju…. jeni i yni; djalëria shqiptare mburret me ju dhe ju është mirenjohëse… Ndërsa atdhetari Nush Bushati ju drejtua aktorit me këto fjalë: …para disa vjetësh doli një djaloç prej atdheut tonë në boten e hapët…, ishte plot entuziazmë për artin dhe aktrimin… E kush duhej ta donte e ta admironte ma shumë se na, bashkëatdhetaret e tij?

Moisiu i prekur thellë nga ngrohtësia e pritjes dhe dashuria e bashkëkombasve foli: “Miq të dashur, ju faleminderit shumë për nderimet që më rrëfeni. Jam ndodhur në shumë gostira, në shumë mbledhie, kam ndierë shumë gëzime, por ky i kësaj nate, është tjetër gëzim. Ju lutem të më besoni që asnjëherë gjer më sot nuk jam gëzuar si sonte. Nuk mund të ju tregoj dot kënaqësinë që ndiej kur dëgjoj prej jush kaq gjëra të bukura mbi përparimin e zhvillimin e popullit shqiptar… Atë natë, festa vazhdoj deri në orën 2.30 të mëngjezit. Moisiu tregoi shumë gjëra për Tolstoin e njërëz tjerë të mëdhej. Ai tha pikpamjet e veta mbi mbretin, qeverinë e presidentin e republikës, mbi kulturën dhe përhapjen e arësimit në Shqipëri dhe kërkoj nga studentët spjegime mbi gjendjen e sotme të Shqipërisë…

Një takim tjetër i çiftit Moisiu me komunitetin shqiptar ishte ai i dhjetorit 1921. Me ftesë të Drejtorit të Teatrit të Bukureshtit, Viktor Eftimiut, ata udhëtuan drejt Bukureshtit. Shtypi i kohës i bëri jehonë deklaratës që Moisiu bëri mbi origjinën e tij shqiptare. Në pritjen për nder të aktorit, të organizuar me 17 dhjetor 1921 nga kolonia shqiptare e Romanisë, çifti Moisiu për të respektuar bashkëatdhetarët u shfaq i veshur me ngjyrat kombëtare, kuq e zi.

Shumë herë ai i kishte shfaqur dëshirën konsullit shqiptar Pekmezit për një vizitë në Shqipëri si dhe për të pasur shtetësinë shqiptare. Në një njoftim që konsullata shqiptare në Vjenë i dërgon MPJashtme në Tiranë shkruhet: …me 7 nëntor 1933 u paraqit në konsullaten shqiptare në Vjenë, artisti i famshëm Aleksander Moisiu, i cili bëri kërkesën për marrjen e shtetësisë shqiptare për vehte dhe bashkëshorten Johanna Terwin Moisiu. Ky refuzoj gjithë shtetësitë e tjera dhe dëshëron të pranohet vetëm si shtetas shqiptar, siç ka qënë dhe familja e tij e dalun me kohë prej Kavaje…

Me 14 mars 1934, mbreti Zog dekretoj dhenien e shtetësisë çiftit Moisiu, duke i kërkuar më pas që të ishte “MJESHTER I CEREMONISË”i mbretërisë, gjë të cilën Moisiu e kundërshtoi me zëmërim. Por dhe para kësaj ngjarje, në një festim të 28 nëntorit 1930, i ftuar nga komuniteti shqiptar i Vjenës, ai do të shprehej: Kujdes,…Monarkia pengon zhvillimin historik. Një sistem republikan, ku të mos ketë shumë të pasur dhe shumë të varfër është më demokratik.

Me 27 prilli 1934, pas një takimi në Romë me çiftin Moisiu, korespondenti i gazetës Vatra Mejdi Kamberi, boton në organin e komunitetit shqiptar të Amerikës, gazeten Vatra, një intervistë ku Moisiu kujton me nostalgji qytetin e Kavajes e të Durrësit. Ai përshkruan rrugët e ngushta të Kavajës…tregon për Kishen e Xhaminë. Kujton Durrësin ku kishte bërë shkollën fillore, largimin nga Kavaja kur ishte 7 vjeç e rikthimin pas 10 vitesh për dasmën e motres Melanie…

Kurdoherë, shqiptarët kanë vlerësuan me krenari këtë figurë madhore të artit skenik botëror duke e nderuar atë me titujt më të lartë kombëtarë si dhe e përjetësuar emrin e tij në Institucione, Organizata, Shoqata të ndryshme kulturore, mbrenda vendit dhe në diasporë, si dhe rrugë e sheshe në të gjitha trevat shqiptare.

Lavdi kujtimit e vepres së tij.

Vjenë, me 15 qeshor 2018

HAVZI NELAJ SI NJË DASHURI TRAGJIKE

June 15, 2018 by dgreca

Nga Visar Zhiti/

Poeti martir, Havzi Nelaj, erdhi sërisht në qytetin e Lindjes, tani në bronz, besnik i vetes dhe i të gjithëve ne. Me një rezëllim të mynxyrshëm si të fitimtarëve moralë, që kanë gjithçka, edhe jetën. Bustin e tij e realizoj skulptori Hilmi Hoxha, mik im kur isha mësues në Kukës, në një fshat të largët. Afër piedestalit me bustin e Havziut tonë më arrestuan dhe mua dhe më dënuan 10 vjet burg për poezitë e mia. Dhe do ta njihja Havziun në burgun e Spaçit, teksa shtynim vagona në ferr. Më nëpërmendet heshtja e tij e mënçur dhe ajo pak buzëqeshje, që kishte një si dritë të përtejme në terret e nëndheshme.

Si një peng mall po sjell një pjesë nga burgologjia ime “Ferri i çarë”dhe fjalët e gruas së tij si një porosi e rrallë shpirti.
Varja e fundit

Kam lajm nga Havzi Nelaj.

Ashtu, si është? Ka shkruar më poezi atje në Kukës(burg)? Pasi u lirua nga burgu e çuan në internim, në Arrën. Ç’emër, si arnat, si leckat e shpirtit.

Ç’vështrim që kishe, të gjerë dhe ëndërrues. Heshtje. S’kisha ndeshur heshtje më rroposëse se tënden. Flisje pak. Pse kemi folur aq pak? Sa keq më vjen tani! Dhe në trup ishe i paktë, me kokën të anuar në njërin sup. Ah, si të varurit! Fytyrë e butë, me një ëmbëlsi trishtane.

Ike pa leje nga internimi… Po ti ishe arratisur një herë, kishin frikë prej teje. Kishe dhe një revole, s’dihej ku e gjete, që, në rast rrethimi, të vrisje veten… Dhe ashtu ndodhi, të rrethuan në shtëpinë e dajës, herët në mëngjes. Po flije, kur të zgjuan. Pe policët… Qëllove me revole për të vrarë veten. Ta kapën dorën dhe plagose njërin nga rrethuesit në gojë. Arma ngeci. Vjetërane. T’u hodhën përsipër. Dhe të çuan në gjyq për të të dënuar për herë të katërt, po në atë ngrehinë ku isha dënuar edhe unë, i njëjti prokuror egërshan dhe i kafshët.

Për herë të parë ishe dënuar poshtë, në Kukësin e vjetër, të mbytur tashmë nga ujërat e Drinit, në sallën e shfaqjeve të shtëpisë së kulturës. Dramë e vërtetë. Ti, mësuesi i urtë, sapo kishe mbaruar universitetin me mundime dhe guxove e dole kundër prishjeve të tempujve të fesë, ishe për veshjet e bukura popullore, nuk duhen hequr me zor, ç’janë këto kooperativa, the, nuk kolektivizohen shpirtrat. Populli është i sëmurë, shtove. Dhe po të ndiqnin si kundërshtar. Bashkë më tët shoqe u arratisët. Në piramidën e kufirit le një letër “Lamtumirë, Atdhe i dashtun…” Në Prizren të mbyllën në një hotel. Do të na shërbesh ne, të thanë, bëhu polic. Jam mësues, u the, dhe poet, e kam parim të jetës. Por bëhesh dhe i vdekjes, të thanë. Dhe ju kthyen. Dhe ju dënuan. Ty 15 vjet burg, tët shoqe 10. Të dy 25 vjet. Dhe të ridënuan edhe me 8 vjet të tjerë, prapë si kundërshtar politik. I besoj Zotit, i the hetuesit, liri ka në Perëndim, i the prapë, në Amerikë, Francë, Suedi, Gjermani…

Ku u njohëm ne, miku im, që avitesh midis qiellit dhe tokës, i ëndërrt, në Spaç apo në Qafë-Bar? Në errësirë, nën dhé. Shtynim vagonë si skllevër. Seç më the për poezinë. Me kryet mënjanë, dhembshurisht, si të varurit. Dhe unë të thashë se ç’është një që ka mbiemrin tënd, ai e pati librin tim dhe… nga i njëjti fshat jemi, fis… S’e dija që ti kishe shkruar poezi për të drejtat e njeriut, për Helsinkin, ishe i pari që e përmendje, kur nuk lejohej, në të gjithë poezinë shqipe.

Fryma e Helsinkit u derdh porsi era,

na përkëdheli zemrat, çeli si pranvera…

Kishe shkruar dhe në burgun e Burrelit, madje një roman “Bota e bardhë”, po ku është, s’gjendet? Në birucat e Rrëshenit ke bërë poezi me mend, po edhe unë. Dhe për Kanunin se ç’thamë një ditë, se mos ishte ditë, makth, tmerr, të dhashë një libër, më duket. Ja që edhe prilli thyhet, buzëqeshe hidhur. Po pse kemi folur aq pak bashkë? Pse?

Dhe u liruam në të njëjtin dimër, ti në dhjetor, unë mbas pak, në janar. Po ajo borë e ftohtë, po ajo diktaturë. Ti u ktheve në Kukësin tënd, nise të ndërtoje një shtëpi, por të internuan, të çuan andej ku nuk duhej të rrije as me bishat, kështu the, kurse unë shkova prapë në Lushnjë, mbartja tulla si i dënuar, pa asnjë të drejtë tjetër. Dhe të çuan në bankën e të akuzuarve për herë të katërt e të fundit. Ku ishte jot shoqe? Të erdhi nga pas kudo. Të ulën atje ku kam qenë ulur dhe unë. E pe Kukësin e Ri? A ishte shpirti i qytetit apo qe mbytur me të vjetrin? Ndoshta po ato pranga kam pasur edhe unë ndër duar, se si shtrëngohen, ka një vidhë të trashë, i vënë dhe një dryn të madh si dyerve të birucave. Në cilën ishe ti, në birucat andej, te 9-a isha unë në fillim. Dhe të dënuan shpejt e shpejt. Me vdekje. Me varje. Te agjencia e autobusëve ngritën trekëmbëshin, gati afër qendrës së qytetit, ku isha arrestuar edhe unë. Sa herë kisha pritur aty për të ikur larg, në fshatin ku më kishin caktuar mësues. Ja dhe fusha me drurë molle anash dhe më tej mali me emrin Pikëllimë. Mjegull si andej. Fantazma ime avitet që të shikojë. Fantazma jote… zhduket. Gjithçka u krye natën. Pas mesnate. Gusht, zagushi mbytëse. Ca yj të mëdhenj binin mbi qytet si kokrra misri, dora e Zotit i hidhte mbi rrugët dhe tarracat.

Të sollën te vendi, heshturazi. Si hajdutë. Ah, sa i varfër ishe, me rroba të vjetra. Si të hipën në trekëmbësh? Kush ta vuri litarin në fyt? Çfarë the? Asnjë dëshmi.

Një lëkundje e fortë lart-poshtë. Terratisje. Ra mali mbi agjencinë e autobusëve, i theu drurët e mollëve anash, dritaret, u shtrembëruan, gulçe, qyteti përpëlitej në litarin e varur në qiell, u këput qielli, njëra këpucë preku gjykatën dhe tjetra komitetin e partisë, po lëkundej nata, i mbylli sytë përgjithmonë, kokëmënjanë, ashtu si ti, po shuhej… Zbardhi fytyra e të varurit në të gjitha rrugët. Dhe u thirrën njerëzit për ta parë. Ishin shpërndarë ftesa. O Zot! Si në gjyqin tim.

Midis tokës dhe qiellit ai, i varuri. Lëkundej lehtë, pikëllueshëm. Me kokën mënjanë. Symbyllur. Me qerpikët e zinj si zi e përjetshme. Herë shkonte paksa në të ardhmen, pastaj në të shkuarën, shpatë e drejtë e ngulur tej e tej mbi këdo, nga kryet te këmbët, e pamundur ta shoh, hiqeni.

Ora 11 e paradites digjte si pishtar. Një thikë e ashpër preu litarin. Trupi i Havzi Nelës ra përtokë në fund të trekëmbëshit. Pak fare trup i kishte mbetur, ndërsa shpirti i kishte ikur lart. Me përbuzje të shenjtë. Kufomën e çuan te lavazhet e policisë. E flakën në një qoshe. Afër mesnatës e ngritën si një deng. Në një gropë çfarëdo e mbuluan me dhé, gati si më këmbë, ashtu si në varje. Qafa ishte rrjepur. Përsipër hodhën ca shkurre, që të mos kuptohej asgjë. S’duhet të ishte më as i vdekur.

Një vit më vonë do të binte Muri i Berlinit. FORCA E BUZËQESHJES

Po buzëqeshja jote e hidhur ku kishte mbetur? E gjeta, ishte te jot shoqe. Ajo buzëqeshte si ti, për ty prapë. Kaq shumë njëlloj, mallëngjyeshëm, si drita e syve.

Do të desha të tregoja si u dashuruam, më tha ajo.

Ashtu? Jo për vuajtjet dhe dënimet? Se të gjithë ne flasim si na burgosën, si na vranë, si na hodhën dhé përsipër, si endemi si fantazma, kurse ajo, grua e heshtur, e bukur ende, me hiret e moshës së vonë, dinjitoze, ka vendosur të tregojë se si u dashuruan. Atje në Veri, maleve. E pabesueshme. Vetëm kjo ka rëndësi, më shumë se sa burgjet dhe vdekja. Kur të fillojmë të flasim për dashurinë, atëherë kemi fituar…