SISTEMI POLITIK DHE ZGJEDHOR AMERIKAN

Astrit Lulushi/

A është Toka më e ngushtë rreth poleve apo ekuatorit? Në 1735 dy ekspedita, të nxitura nga krenaria kombëtare, u nisën për të zgjidhur këtë çështje. Në 1726 Volteri u përball me një zgjedhje jo shumë të vështirë: burgim pa gjyq në Bastille, ose internim në Angli. Pasi lundroi përtej Kanalit La Mansh, ai zbarkoi në një univers tjetër. Volteri deklaroi se kishte jetuar në një botë të plotë – por sapo mbërriti në Angli, gjeti një botë bosh: Në Paris e shihni Tokën në formë pjepri; në Londër e shihnin të rrafshuar nga dy anët. Sipas shkencës konvencionale franceze, Toka ishte e shtrirë, e zgjatur dhe perimetri rreth Ekuatorit ishte më i shkurtër se rreth poleve. Por Isak Njutoni nuk u pajtua. Nën ndikimin e tij, ekspertët anglezë kishin arritur të mbanin mendimin e kundërt: se Toka është e shtypur si një kungull, dhe e fryrë paksa në mes.
Mospërputhja midis dy modeleve ishte fizikisht e vogël. Njutoni vlerësoi se “Toka do të jetë më e gjërë në ekuator sesa në pole”. Megjithatë, nuk ishte vetëm matja, por edhe një çështje nderi kombëtar që siguroi një provë vendimtare për zgjedhjen midis dy mënyrave kontradiktore të të menduarit për botën natyrore.
Për të shpjeguar shkakun rrënjësor të këtij debati, Volteri tha se “Në Paris ata e shohin universin si të përbërë nga vorbulla të materies delikate, ndërsa në Londër nuk shohin asgjë të tillë.” Ai i referohej teorive të kundërta të dy rivalëve të mëdhenj shkencorë të Evropës, René Descartes dhe Isaac Newton. Ndërsa Njutoni parashikonte që planetët vërshonin nëpër vakumin e hapësirës boshe, kozmosi i Dekartit ishte i mbushur plot me grimca të vogla të padukshme që rrotulloheshin vazhdimisht, duke përfshirë trupat qiellorë.
Njutoni zbuloi tërheqjen dhe provoi boshllëkun e natyrës, por
ironikisht, ishte një zbulim francez që fillimisht frymëzoi Njutonin të rrafshonte globin. Një studiues, i cili as nuk kaloi nëpër Kanal, Njutoni përvetësonte rregullisht vëzhgimet e dërguara nga tregtarët dhe udhëtarët e tjerë. Në vitet 1670, ndërsa Njutoni po zhvillonte ende teoritë gravitacionale të përpunuara në Principia Mathematica (1687), astronomi francez Jean Richer vuri re se ora e tij e re e çmuar vazhdonte të humbiste kohë në Amerikën e Jugut dhe Afrikën ekuatoriale: për ta bërë atë të funksiononte siç duhet, ai duhej të shkurtonte lavjerrësin. Për të zgjidhur këtë mister, Njutoni sugjeroi se graviteti ishte më i dobët në Ekuator sesa në pole, ku sipërfaqja e Tokës ishte më afër qendrës.
Debatet vazhduan shumë kohë pasi Dekarti dhe Njutoni kishin vdekur të dy. Përfundimisht, me mbështetjen e Louis XV, Akademia Mbretërore e Shkencave e Parisit vendosi të derdhte para për problemin dhe të arrinte një vendim përfundimtar. Në mesin e viteve 1730 ata dërguan dy ekspedita: e para lundroi në jug në atë që tani është Ekuador, e dyta në veri drejt Rrethit Arktik. Çdo ekip u udhëzua të matë distancën sipërfaqësore të shtrirë nga një shkallë gjerësie: krahasimi i dy rezultateve do të zbulonte menjëherë çdo devijim tokësor nga një sferë e përsosur.
Të paktën, ky ishte parimi i thjeshtë: çuditërisht, jeta reale refuzoi të ndiqte skenarin.
Misioni i parë gjeodezik francez u nis për në Peru në 1735. Pasi u ndal në Haiti për të marrë disa afrikanë të skllavëruar për punën e rëndë të mbajtjes së instrumenteve, grupi mbërriti në Quito një vit më vonë. Në Francë, ky ishte dukur destinacioni ideal: Afrika ishte shumë e rrezikshme, ishujt aziatikë ishin shumë të largët dhe forcimi i aleancës politike midis Francës dhe Spanjës premtonte mbështetje kundër Britanisë, si dhe mundësi tregtare. Shikuar nga ana tjetër e Atlantikut, zgjedhja dukej më pak e dukshme dhe anketuesit shpejt e kuptuan se sa të papërgatitur ishin për sfidat me të cilat përballeshin.
Kur skicohet në letër, përpjekja e Misionit për të matur një shkallë të gjerësisë gjeografike duket si një ushtrim i drejtpërdrejtë gjeometrik i bazuar në një zinxhir që gjarpëron nëpër tokë për disa qindra kilometra. Në praktikë, edhe fillimi ishte një makth logjistik. Hapi i parë ishte gërmimi i një llogore të cekët 10 km të gjatë, e cila duhej të ishte absolutisht e drejtë – e lehtë për t’u vizatuar në një hartë, por shumë më e vështirë nëpër terrenin kodrinor. Marrja e drejtë e kësaj vije bazë ishte thelbësore, pasi matjet e mëvonshme vareshin të gjitha prej saj. Faza tjetër ishte veçimi i një maje mali të largët si kulmi i një trekëndëshi imagjinar dhe matja e këndeve drejt tij nga çdo skaj i vijës bazë. Duke përparuar nga pika në pikë, i njëjti proces duhej të përsëritej shumë e shumë herë; jashtëzakonisht e thjeshtë në një hartë, shumë e vështirë në tokë.
Muaj pas muaji, anketuesit u ngjitën në vullkane në lartësi të paarritura më parë nga evropianët, duke pritur me ditë që mjegulla e dendur të pastrohej në mënyrë që ata të mund të bënin vëzhgimet e tyre. Pasi kishin parashikuar xhungla tropikale, ata duruan të ftohtin e ashpër, duke raportuar: ‘Edhe me një enë të ndezur me qymyr në mes dhe qirinj përreth, uji ngriu në gotat tona të pijes.’ Shumica u prekën nga gjakderdhja e mishrave të dhëmbëve dhe të vjellat që karakterizojnë sëmundjen e lartësisë, ndërkohë që u dëmtuan edhe instrumentet e tyre prej hekuri.
Pati edhe pengesa të tjera. Ashtu si shumë udhëtarë evropianë, ata nuk arritën të parashikonin armiqësinë e banorëve vendas që kishin vuajtur tashmë dy shekuj pushtim spanjoll. Duke dënuar indianët peruan si ‘mezi të dallueshëm nga bishat’, ata i detyruan “mikpritësit” e tyre të pavullnetshëm të kryenin detyra të ulëta në vend që të përfitonin nga aftësitë e tyre të mbijetesës dhe njohuritë kulturore. Ata gjithashtu debatuan mes tyre dhe, pasi fondet shtesë nuk arritën nga Parisi, grupi u nda. Rezultatet përfundimtare u përpiluan nga një matematikan i cili në një fazë kishte qenë partner i Volterit në një mashtrim fitimprurës për të manipuluar llotarinë kombëtare, por tani po bëhej i preokupuar me kulturat e Amerikës së Jugut, si goma dhe kinina.
Ndoshta goditja më mizore nga të gjitha ra pas disa vitesh – duke mësuar se ekspedita e Arktikut ishte kthyer në Paris dhe kishte shfajësuar Njutonin.
Misioni i dytë gjeodezik francez u nis për në Skandinavinë veriore, duke konfirmuar përgjigjen që kishte kërkuar.
I shoqëruar nga disa anëtarë të Akademisë së Parisit, si dhe nga astronomi suedez Anders Celsius, tani i famshëm për shkallën e tij të temperaturës, ekipi u ndal në Stokholm për t’u mirëpritur nga mbreti përpara se të lundronte në veri. Pas një viti ata njoftuan se një shkallë e gjerësisë gjeografike në Rrethin Arktik ishte me të vërtetë shumë më e gjatë se ajo në Paris. Edhe pse rezultatet ishin më pak të qarta, elita shkencore pariziane zgjodhi të pranonte këtë pretendimi.
Në krye të ekipit kishte qenë Maupertuis, një matematikan ambicioz me një formim ushtarak, dhe vetë-publicist i frymëzuar që filloi të krijonte reputacionin si një eksplorues heroik francez. Ai porositi një portret, të riprodhuar si gdhendje, që përshkruante një udhëtar romantik të mbështjellë me peliçe teksa shtypte globin nën dorën e tij. Ekipi i Maupertuis duroi kushte të tmerrshme, duke luftuar kundër mjegullës, mushkonjave dhe motit të ftohtë. Por ai i ktheu këto vështirësi në mundësi mediatike, duke furnizuar shtypin me raporte drithëruese për trimërinë e tij në veriun e ngrirë dhe madje duke prodhuar satira anonime që kritikonin kundërshtarët.
Maupertuis përfitoi nga moda për të gjitha gjërat angleze që filluan të përhapen në të gjithë Francën dhe pjesën më të madhe të Evropës në vitet 1730. Volteri e kishte admiruar Njutonin gjatë mërgimit të tij në Londër, por suksesi i Maupertuis e shtyu atë në obsesion. Ai shpërndau komplimente në të gjithë punën e tij të shkruar dhe i detyroi të ftuarit të sodisnin bustin e ‘gjeniut më të madh që ka ekzistuar ndonjëherë’.
Duke njohur një mundësi shitjeje, një vit pas kthimit triumfues të Maupertuis, Volteri botoi një abetare të thjeshtuar mbi optikën dhe gravitetin Njutonian. Megjithëse emri i tij ishte në faqen e titullit, pjesa më e madhe e punës u krye nga Emilie du Chatelet, një aristokrate e pasur dhe matematikane e shkëlqyer. Ndërsa Maupertuis shkëlqeu në dukje, Chatelet siguroi bursën solide të nevojshme për t’i bindur të gjithë, se ishte koha për t’u konvertuar në idenë njutoniane.

Nga Frank Shkreli

Të hënën, Aleanca Euroatlantike, NATO – anëtare e të cilës është edhe Shqipëria që nga viti 2009 – inaugoroi bazën ajrore të saj në Kuçovë, e para e tillë në Shqipëri dhe në Ballkanin Perëndimor. Në ceremoninë e inaugurimit morën pjesë përfaqsuesit më të lartë të shtetit dhe të qeverisë shqiptare si dhe përfaqsues të aleancës NATO dhe të vendeve anëtare të aleancës perëndimore.   

Baza e ajrore e Kuçovës është projekti më i madh deri më tani i NATO-s në Shqipëri, ndërkohë që punimet për modernizimin e saj – financuar nga Programi i Investimeve për Sigurimin e NATO-s (NSIP), kanë filluar që në vitin 2019.  Frank Shkreli: Baza ajrore e NATO-s në Kuçovë, një lajm shumë i mirë për Shqipërinë | Gazeta Telegraf

Në ceremoninë e inaugurimit të bazës ajrore të NATO-s në Kuçovë të hënën që kaloi, zyrtarët e Aleancës Perëndimore theksuan rolin dhe rëndësinë e Shqipërisë si anëtare e NATO-s, ndërkohë që Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Z. Bajram Begaj theksoi gjithashtu rëndësinë strategjike të Shqipërisë në kuadër të Aleancës Euro-Atlantike, duke thënë se organizata “Nato, nëpërmjet këtij investimi në Kuçovë, tregon se Shqipëria ka një rëndësi strategjike për Aleancën Perëndimore. Është një investim për të forcuar kapacitetet, planet, burimet dhe infrastrukturën e aleancës. Ky investim merr një rëndësi të veçant sidomos më kushtet kur siguria në hapësirën euroatlantike është e rrezikuar”, tha ndër të tjera kryetari i shtetit shqiptar, Z. Bajram Begaj.   Kryeministri i Shqipërisë, Z. Edi Rama në fjalën e tij përshëndetse nënvijoi rëndësinë që baza ajrore në Kuçovë ka për rajonin dhe sigurinë në Ballkanin Perëndimor.  Ndërkohë që Ministri Shqiptar i Mbrojtjes, Z. Niko Peleshi theksoi se baza e NATO-s në Kuçovë mund të përdoret, në rast nevoje, edhe për t’u përballur me “fatëkeqësitë natyrore”, për të gjithë rajonin. 

Por Aleanca e NATO-s është më shumë se një organizatë ushtarako-strategjike. Më ra në sy se me këtë rast se, me përjashtim të përfitimeve dhe përgjegjësive të përbashkëta në mbrojtje të anëtarve të NATO-s, në atë ceremoni askush (nga ato që dëgjova e lexova në media) nuk përmendi fare vlerat dhe parimet themelore të Traktatit të NATO-s, përfshir objektivat dhe angazhimet ndaj parimeve të Kartës së Organizatës të Kombeve të Bashkuara. Veçanërisht, në mbrojtje të lirisë dhe demokracisë, Traktati i Themelimit të NATO-s me 4 prill, 1949 (prej 14-artikujve) deklaron se, vendet “Anëtare të NATO-s formojnë një komunitet unik vlerash dhe angazhimesh në mbrojtje të parimeve të lirisë individuale, demokracisë, të drejtave të njeriut dhe shtetit ligjor.”

Nuk ka dyshim se inaugurimi, më në fund, i bazës ajore të NATO-s në Kuçovë, të hënën që kaloi, është një moment historik dhe krenar për të gjithë shqiptarët kudo që janë. Kjo ditë, për të cilën fara është mbjellur para tre dekadave.  Frank Shkreli: Shqipëri-SHBA-NATO, një lidhje dashurie ushtarake | Gazeta Telegraf – Një “lidhje dashurie ushtarake”, (a military love affair), e kishte cilësuar në atë kohë gazeta e madhe e kryeqytetit amerikan, Washington Post. Por, për fat të keq, kjo “dashuri ushtarake” pësoi dështime dhe nga koha në kohë edhe çarje të përkohëshme, gjatë dekadave të fundit, kryesisht, për arsye të akrobacive politike të liderve politikë shqiptarë. Inaugurimi i bazës ajrore ushtarake të NATO-S në Shqipëri më sjell në kujtimet e mia fillimet e marrëdhënieve ushtarake shqiptaro-amerikane dhe antarësimin e Shqipërisë në NATO në vitin 2009, një “lidhje dashurie ushtarake”. Frank Shkreli:Shqipëria, vendi i parë ish-komunist që ka nënshkruar marrëveshje ushtarake me Shtetet e Bashkuara | Gazeta Telegraf

Unë gjithnjë vazhdoj të besoj se megjithë konfliktet e brendshme politike të kësaj klase politike neokomuniste, gjatë këtij tranzicioni të tejzgjatur në Shqipëri prej mëp shumë se tre dekadash, për fat të mirë të Kombit shqiptar — kanë qenë dhe janë lidhjet ushtarake me Shtetet e Bashkuara dhe anëtarësimi i Shqipërisë në NATO, ato që të paktën, simbolikisht, e kanë mbajtur Shqipërinë të ankoruar në Perëndim. Shpesh, edhe përballë kërcënimeve nga udhëheqësit politikë shqiptarë, të cilët gjaë viteve të kaluara kanë deklaruar se, ‘Shqipëria ka alternativa të tjera’, duke lenë të nënkuptohet dhe duke aluduar për marrëdhëniet “historike” të Shqipërisë komuniste enveriste me Rusinë, Kinën dhe shtete të tjera autoritare, me të cilat vende e perandori, kombi shqiptar nuk ka asgjë të përbashkët, historikisht, me vlerat që mbron NATO-ja, siç janë liria dhe demokracia, anëtare e të cilës është sot Shqipëria, ku këtë javë u inaugurua baza e parë ajrore e NATO-s, në Kuçovë.

Për këtë vepër, merita u shkon burrave dhe grave në uniformën ushtarake, këtyre patritotëve dhe punës së tyre të shkëlqyeshme në Shqipëri dhe në rajon, qofshin ata shqiptarë, amerikanë apo të vendeve të tjera aleate dhe jo politikanëve aktualë, sidomos ata shqiptarë, të cilët edhe në raste të tilla u servirin shqiptarëve shumë pupla e pak ose aspak mish, fjalë shumë e punë aspak, veçanërisht kur është fjala për mbrojtjen e vlerave të NATO-s në Shqipëri, siç janë liria, demokracia dhe shteti ligjor.  Megjithëkëtë, inaugurimi i bazës ajrore të NATO-s në Kuçovë, ma shton shpresën (hope against hope) se Shqipëria do të bëhet edhe pa këtë klasë politike zhgënjyese për shqiptarët e cila edhe më shumë se tre dekada pas shembjes së Murit të Berlinit, ka refuzuar dhe refuzon me ngulm dhe arrogancë të dënojë krimet e komunizmit kundër shqiptarëve dhe as të distancohen njëherë e mirë nga komunizmi – armik – përbetuar i vlerave të NATO-s për më shumë se një gjysëm shekulli – duke i përshtyrë në fëtyrë vlerat parimore të Traktatit të NATO-s, të këtij, “komuniteti unik vlerash dhe angazhimesh në mbrojtje të parimeve të lirisë individuale, demokracisë, të drejtave të njeriut dhe shtetit ligjor.” 

Nga përvoja ime gjatë këtyre 30-e sa viteve neo-komunizëm në Shqipëri, e kam të vështirë të më bind njeri se nostalgjikë të vet-shpallur të komunizmit shqiptarë enverist prej gjysëm shekulli, mund të bejnë ndryshimin e madh historik për Kombin shqiptar.  Mund të quhet hipokrizi e rastit apo aksident historik! Por çdo brez i qet udhëheqsit e vet. Shqipëria sot ka nevojë për një fillim të ri me hapjen e bazës së parë ushtarake të NATO-s në territorin e saj. Një ëndërrë e parealizueshme për një kohë tepër të gjatë, për shumë prej nesh që kemi ndjekur këto zhvillime gjatë dekadave, me një përkushtim, pothuaj fetar, që më në fund po realizohet – baza e parë ushtarake e NATO-s, duke shpresuar edhe për të tjera në Shqipërinë tonë të vuajtur ndër shekuj.

Prania e NATO-s me një bazë ushtarake në Shqipëri, siç kam thenë shpeshëherë më parë, jo vetëm që lidhjet ushtarake të Shqipërisë me SHBA dhe NATO-n, do të mbijetojnë por do të forcohen më tej dhe sidomos miqësia e veçant dhe historike midis popullit amerikan dhe shqiptarëve do të vazhdojë të rritet e të lulëzojë, megjithë dredhitë dhe akrobacitë politike të politikanëve shqiptarë gjatë tre dekadave të fundit!

Uroj që inaugurimi i bazës ajrore ushtrake të NATO-s në Kuçovë të jetë fillimi i diçkaje të madhe dhe të shënojë ndryshimin e madh tepër të nevojshëm, nga rruga e gabuar e klasës aktuale politike të Shqipërisë, ashtuqë Shqipëria të jetë e denjë e sigsurisë së NATO-s, por edhe e vlerave të NATO-s, duke i mbrojtur ato, me aleatët  kudo që të jetë e nevojshme, por sidomos, duke i zbatuar ato brenda kufijve të Shqipërisë, në përputhje me vlerat dhe me parimet e Traktatit të NATO-s: të lirisë, demokracisë, drejtave të njeriut dhe shtetit ligjor.  Prandaj për ata që kuptojnë diçka anga këto punë, inaugurimi i bazës ajrore ushtrake të NATO-s duhet të simbolizojë diçka më tepër se një rast për politikanët shqiptarë që të fryjnë puplat e tyre me oratori boshe fushatash politike, por të udhëheqin dhe të qeverisin në bazë të vlerave të NATO-s, në “mbrojtje të parimeve të lirisë individuale, demokracisë, të drejtave të njeriut dhe shtetit ligjor”, ashtuqë shqiptarët të mos braktisin atdheun e tyre në kërkim të këtyre vlerave jashtë Shqipërisë, në vendet e perëndimore të Aleancës NATO. 

Frank Shkreli

Ish-Sekretari i Mbrojtjes në administratën e ish-Presidentit Bill Klinton, Z. Les Aspin ka nënshkruar marrëveshjen ushtarake me Shqipërinë, vendi i parë ish-komunist, me të cilin Shtetet e Bashkuara kanë nënshkruar një marrëveshje të tillë.

“Vetëm popujt e lirë mund të ruajnë dhe të mbrojnë objektivat e përbashkëta dhe nderin e tyre në vazhdimësi, duke preferuar interesat e njerëzimit mbi interesat e ngushta individuale.”

     Ish-Kryetari i Shtatmadhorisë së Forcave të Armatosura të Shteteve të Bashkuara, Gjenerali  Xhon Shalikashvili, i cili  ka vizituar Tiranën në vitin 1995

       Takim i delegacionit të Republikës të Shqipërisë në Shtëpinë e Bardhë, i kryesuar nga ish-Presidenti Sali Berisha, qershor 1992, me Presidentin Xhorxh H. Bush, (i vjetër) dhe me udhëheqësit më të lartë të sigurisë kombëtare të Shteteve të Bashkuara.

Nga Rafael Floqi/

Joe Biden dhe Donald Trump fituan lehtësisht zgjedhjet paraprake të partisë së tyre në Michigan, por rezultatet e së martës treguan se të dy kandidatët kanë arsye për shqetësim në përpjekjen e tyre për të fituar shtetin e luhatshëm në nëntor.

Një votim “i paangazhuar” në zgjedhjet paraprake Demokratike të Miçiganit ishte treguesi i parë se si reagimi ndaj trajtimit të luftës Izrael-Hamas në Gaza nga Presidenti Biden mund të ndikojë në fushatën e tij për rizgjedhje. Trump fitoi zgjedhjet e tij paraprake me një diferencë të madhe, por mbështetja për rivalen Nikki Haley tregoi edhe një herë se disa votues republikanë mund të kenë dyshime për t’i dhënë ish-presidentit edhe katër vjet në zgjedhjet e përgjithshme.

Michigan ishte shteti i fundit kryesor kryesor përpara Super Martes, dhe të dyja palët po vëzhgonin nga afër implikimet për zgjedhjet e përgjithshme të nëntorit në një nga disa shtete reale të lëkundura të mbetura në vend.

Biden tani ka arritur fitore mbi kandidatët më pak të njohur në Karolinën e Jugut, Nevada dhe New Hampshire, të cilat ai i fitoi në një fushatë me shkrim. Rezultatet e së martës tregojnë se pozita e tij është ende e fortë në Michigan, të cilin Biden e ktheu në kolonën Demokratike në 2020.

Trump ka përfshirë të pesë garat e hershme shtetërore, duke përfshirë Karolinën e Jugut, shtetin e rivales Haley. Ai tani shkon në Super të Martën, kur 15 shtete dhe një territor i madh po mbajnë gara për nominimin e republikanëve, si favoriti dërrmues për të mbyllur emerimin republikan.

Michigani ishte një nga tre të ashtuquajturat shtetet e murit blu, duke përfshirë Wisconsin dhe Pennsylvania, që Trump I fitoi në 2016. Ai parashikoi një fitore të madhe që më parë.

Vetëm 16 nga 55 delegatët presidencialë republikanë të Miçiganit do të përcaktohen nga rezultatet parësore, ndërsa delegatët e mbetur do të ndahen gjatë një konvente të 2 marsit. Dominimi i parashikuar i Trump në konventën shtetërore, ku aktivistët bazë do të luajnë një rol kyç, do të vendosë ndarjen e 39 delegatëve të mbetur të GOP.

Disa demokratë shprehin zemërimin për Gazën me votën ‘të paangazhuar’

Michigan është bërë pika qendrore e zhgënjimit të demokratëve në lidhje me veprimet e Shtëpisë së Bardhë në konfliktin Izrael-Hamas. Ajo ka përqendrimin më të madh të arabo-amerikanëve në vend. Ai zemërim erdhi me zë të lartë dhe të qartë të martën, ndërsa disa votues shënuan “të paangazhuar” në fletën e tyre të votimit në zgjedhjet paraprake Demokratike. Biden dominoi ende zgjedhjet paraprake, por rezultati mund të jetë një shqetësim në një shtet që ai fitoi me më pak se 3% në 2020 dhe ka të ngjarë të mos lejojë të humbasë këtë vit.

Organizatorët e lëvizjes “së paangazhuar” i kishin mbajtur qëllimisht të ulëta pritshmëritë, pasi kishin filluar seriozisht shtytjen e tyre vetëm disa javë më parë. Fushata “Dëgjo Miçiganin” që organizoi shtytjen tha se ata shpresonin për 10,000 vota, duke treguar fitoren e Trump prej më pak se 11,000 votash në 2016 për të treguar rëndësinë e këtij numri.

Kur Barack Obama kandidoi për rizgjedhje në vitin 2012, herën e fundit që një president presidencial demokrat kërkoi rizgjedhjen, opsioni “i paangazhuar” mori afër 21,000 vota – ose 11 pikë përqindjeje.

Totali i votave “të paangazhuara” do të duhet të jetë midis 20 dhe 30 pikë përqindjeje që demokratët të shqetësohen për ndikimin e tyre në nëntor, tha Richard Czuba, një anketues që ka ndjekur prej kohësh politikën e Miçiganit.

“Njëzet për qind e tërheq vëmendjen time. Nëse rritet në 25%, kjo merr shumë më tepër vëmendje dhe nëse rritet mbi 30%, mendoj se ky është një sinjal se Joe Biden ka çështje mjaft thelbësore në bazën e tij, “tha Czuba.

Pjesa më e madhe e votës “të paangazhuar” erdhi nga ana lindore e shtetit, në komunitete të tilla si Dearborn dhe Hamtramck, ku arabo-amerikanët përfaqësojnë afërsisht gjysmën e popullsisë. Biden fitoi Dearborn me një avantazh afërsisht 3 me 1 në 2020 dhe Hamtramck me një diferencë 5 me 1.

Disa republikanë ende e kundërshtojnë Trumpin

Pavarësisht fitores së qartë të Trump në Michigan, Haley ende pa mbështetje të konsiderueshme nga republikanët e shtetit të lëkundur.

Disa nga rezultatet e saj më të mira erdhën në qarqet Oakland dhe Kent, ku demokratët kanë fituar terren vitet e fundit, duke kontribuar në suksesin e tyre të fundit mbarëkombëtar. Ajo gjithashtu performoi më mirë në qarqet ku ndodhen universitetet më të mëdha të shtetit, qarqet Washtenaw dhe Ingham.

Trump ka dominuar në zgjedhjet paraprake me ndihmën e bazës së tij, por fuqia e tij mes votuesve të zgjedhjeve të përgjithshme mbetet e paqartë. Ish-presidenti është shfaqur rregullisht në Michigan në tetë vitet që kur u bë president, ndërsa Haley filloi të pengohej në shtet vetëm gjatë fundjavës.

AP VoteCast zbulon se një pjesë e madhe e kundërshtimit të Trump brenda zgjedhjeve paraprake republikane ka ardhur nga votuesit që e braktisën atë para këtij viti.

Të tre kandidatët republikanë mbarëkombëtar që Trump miratoi në zgjedhjet afatmesme të vitit 2022 u mundën nga pushtetarët demokratë.

Artan Nati/

Ka një arsye pse “The Godfather” (Kumbarja) konsiderohet gjerësisht si një nga filmat më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Në monologun e tij hapës, zëri i tronditur i sipërmarrësit të nervozuar Bonasera deklaron “Unë besoj te Amerika”, përpara se ai të rrëfejë historinë se si vajza e tij u brutalizua nga disa të rinj që mbetën të pandëshkuar nga gjykatat tek të cilat ai kishte besuar.
Pastaj i thashë gruas sime: “Për drejtësi, ne duhet të shkojmë te Don Corleone”, vazhdon ai’. Ndërsa skena vazhdon të luhet dhe mësojmë se Bonasera ka ardhur te bosi i krimit Don Vito Corleone për të kërkuar hakmarrje ndaj sulmuesve të vajzës së tij, një model organizimi që po fillon të marrë formë si pasojë e mungesës së funksionimit të drejtësisë. Ajo do të kristalizohet plotësisht më vonë në filmin “The Godfather”, kur djali i Vitos, Michael, shndërrohet ngadalë nga një hero idealist lufte që kundërshton ashpër bashkimin me biznesin e familjes në një mafioz të pamëshirshëm me pak respekt për institucionet e Amerikës, një hark që kalon nëpër të tre filmat.
A nuk duket sikur ne sot në Shqipëri po jetojmë të njëjtën tragjedi të filmit “Kumbaro”? Ndoshta i vetmi ndryshim është se në Shqipëri rrolin e kumbaros nuk e luajnë bosët e krimit, por kryeministri dhe kryetarët e partive politike. Si mbërritëm në këtë derexhe? A ishte ky një fat i keq që duket sikur shpesh na ndjek ne shqiparëve, apo një komplot i të huajve siç na pëlqen ne shpesh të mendojmë, apo ndoshta është një produkt i mënyrës se si mendojmë, veprojmë dhe gjykojmë ne si shoqëri dhe si individ? Në kohën e diktaturës njerëzit dënoheshin në emër të partisë ku gjykatësi ishte sekretari i partisë dhe gjyqi bëhej nga organizata e partisë, ndërsa formalitetet kryheshin nga gjykatat tërësisht nën kontrollin e partisë komuniste. Kështu u bë gjyqi i Kadri Hazbiut ku diktatori Hoxha i thoshte atij se partia do të dënojë dhe Hazbiu e pranonte se partia e tij do ta gjykonte me drejtësi,ndërkohë që hetusia dhe gjykatat zbatonin urdhërat. Kjo formë në thelb ishte bizantine, por e veshur me petkun e ideologjisë komuniste. Në të vërtetë kjo formë bizantine vazhdoi edhe pas viteve 90 por kësaj rradhe e maskuar me petkun demokratik dhe pavarësisë së pushteteve. Në të vërtetë falja apo dënimi i njerëzve bëhej në bazë të interesit të kryeministrit apo pushtetarit kryesor, pavarësisht në se persona të caktuar kishin dosje apo jo, kishin bërë krime apo jo. Përkundrazi personat me probleme ishin edhe më të vlefshëm, sepse ishin të kapur.
Vendi ynë, si gjithë vendet e ballkanit, trashëgoi një kulturë bizantine e cila karakterizohej nga autoriteti i centralizuar, ku besnikëria ndaj sundimtarit ishte vendimtare për ruajtjen e stabilitetit dhe pushtetit dhe si e tillë nxiti një kulturë ku ndikimi politik dhe ekonomik bazohej shpesh në lidhje personale dhe jo në merita apo sundim të ligjit. Në shoqëritë si e jona, ku institucionet formale janë të dobëta ose perceptohen si joefektive, individët mund të mbështeten më shumë në rrjetet dhe marrëdhëniet personale për mbështetje dhe përparim. Në të vërtetë themeli i një republike demokratike, është shteti i së drejtës i cili është aspekti më i brishtë i sistemit tonë shtetëror. Është ky koncept, dhe ekzistenca e tij në fakt, që e ndan një shoqëri demokratike nga ato jo-demokratike. Sundimi i ligjit varet, për vitalitetin e tij të vazhdueshëm, nga perceptimi i tij, si një gjyqësor i pavarur, i fortë, i drejtë dhe i paanshëm që i shërben dhe mbron sistemin ligjor dhe të drejtat individuale të qytetarëve të cilit i shërben. Një gjyqësor i tillë është një gur themeli i këtij institucionii.
Karakteristikë e një gjyqësori të pavarur dhe të fortë është se gjykatat e tij janë të lira dhe të papenguara nga politika dhe ndërhyrje e saj, dhe vendimet e tij bazohen në merita ligjore dhe jo në atë që është popullore apo e përshtatshme politikisht. Për pavarësinë dhe forcën e tyre, gjykatat mbështeten në një tregues më të fuqishëm se kompetencat kushtetuese të prekshme, ato mbështeten në besimin dhe vleresimin e qytetarëve të cilëve u shërbejnë. Por le të flasim konkretisht se si është katandisur drejtësia në Shqipëri. Pas rënies së komunizmit, Shqipëria për pak kohë pati një optimizëm për demokraci dhe shtet të së drejtës, por përmes manovrimesh dhe kalkulimesh, ish komunistët të veshur me kostumin e ri të pluralizmit erdhën në pushtet dhe shumë shpejt pasuria e shtetit shqiptar u shit me pazar oligarkëve të rinj, duke e bërë Shqipërinë një kleptokraci funksionale. Për të siguruar pushtetin e tyre dhe vjedhjen e pasursë kombëtare politikanët i morrën të githa kompetencat për vete dhe duke e kthyer sistemin e drejtësisë në një shtojcë të politikës.
Nën presionin ndërkombëtar dhe kryesisht atë amerikan, deputetet e votuan SPAK dhe e uruan atë, por pengesat që ata u munduan t’i bëjnë ishin shumë më të mëdha se “bekimi” me buzëqeshje të sforcuar, që ata i bënë sistemit të ri të drejtësisë. Vrasja tjeter e sistemit të drejtsisë eshte fakti se besnikeria e deputetëve është ndaj kryetarit të partisë e jo ndaj elektoratit të vet, gjë që i bën ata shërbetorë të kryetarit dhe jo të popullit, kështu ata votojnë në parlament vullnetin e kryetarit dhe jo të popullit. Deputetët e PS dhe PD nuk ndiejnë asnjë frikë nga populli që i voton, por dridhen dhe nuk kundështojnë kryetarët e partive që i zgjedh dhe i emëron ata sipas masës së servilizmit. Praktikisht vendi ka kryetarokraci dhe jo demokraci dhe në rast se kryetarët apo miqtë e tyre akuzohen, (dhe kanë jo pak faje, korupsion pasiv dhe aktiv) natyrisht që këta përfaqësues të kryetarëve do të votojnë ato ligje që të vrasin sistemin e drejtësisë, garantuesin e demokracisë sonë, vetëm me synimin që ata të pasurohen shpejtë dhe të kenë pushtet të përhershëm.
Duket se Shqipëria ka një traditë të gjatë e të pandërprerë të kumbarove ose padrinove të shtetit dhe partive politike, e cila vazhdon edhe më fort me liderat e rinj si Rama apo Basha, pa bekimin e të cilëve nuk mund të marrësh post shtetëror apo të zgjidhesh deputet. Duket si një mallkim që askush nuk mund ta ndërpresë. Për të shpjeguar këtë mallkim na vjen në ndihmë filozofi anglez John Locke, i cili thotë: “Mendja e njeriut në lindje është plotësisht e formuar, por e hapur, e zbrazët mbi të cilën përvoja gdhend dijen dhe traditën”. Nëse njerëzit janë të mirë apo të këqij,vazhdon ai, varet nga mjedisi i tyre në jetë dhe nga ndikimet e tyre. Kështu po ndodh me liderët tanë, ambienti në të cilin rriten ata, i bënë ata të kopjojnë etërit e tyre politikë, ashtu si djali i “Kumbaros”, Michael, shndërrohet ngadalë nga një hero idealist lufte që kundërshton ashpër bashkimin me biznesin e familjes në një mafioz të pamëshirshëm. Ishte pikërisht ndërhyrja e shtetit të së drejtës që e prishi këtë cikël të pandërprerë kumbarosh e mafiozësh, duke rikthyer besimin e qytetarëve te shteti i së drejtës. Është pikërisht drejtësia e re dhe SPAK që po thyen këtë mallkim kumbarosh në shoqërinë shqiptare.