Opinion nga Rafael Floqi

Vdekja tragjike e Charlie Kirk në Universitetin Utah Valley është më shumë se humbja e një jete të vetme—është një reflektim i rëndë i një peizazhi politik që gjithnjë e më shumë përcaktohet nga polarizimi, ekstremizmi retorik dhe kërcënimi i dhunës. Kirk, bashkëthemeluesi 31-vjeçar i Turning Point USA, ishte një figurë që frymëzoi mbështetje të zjarrtë mes të rinjve konservatorë dhe kritikë po aq të ashpër nga kundërshtarët. Vrasja e tij, gjatë një eventi publik të ndjekur nga mijëra vetë, thekson rreziqet që lindin kur mosmarrëveshjet politike shndërrohen në armiqësi dhe dhunë.

Nxwnwsi i dhjetave qw u bw vrasws 

Guvernatori i Utah, Spencer Cox, thotë për të dyshuarin e vrasjes së Charlie Kirk se “e kapëm”. Cox tha se i dyshuari për vrasje ishte bërë më politik dhe ishte kundër bindjeve të Kirk, dhe se i kishte treguar një miku të familjes se ishte i lidhur me të shtënat. Tyler James Robinson, 22 vjeç, nga Uashingtoni, Utah, u arrestua me dyshimin për vrasje të rënduar, qitje me armë zjarri që shkakton dëmtime të rënda trupore dhe pengim të drejtësisë, të gjitha krime, sipas një deklarate të shkakut të mundshëm të paraqitur në gjykatë dhe të lëshuar të premten. Një gjyqtar urdhëroi që ai të mbahej në paraburgim pa lirim me kusht. Robinson kishte  përmendur vizitën e ardhshme të Kirk në Universitetin Utah Valley – i vendosur rreth 3 orë e gjysmë nga shtëpia e familjes në jug të Utah – në një darkë të kohëve të fundit, duke nisur një bisedë rreth asaj se si nuk i pëlqenin pikëpamjet e Kirk. Një pamje e plotë e prirjeve të tij politike ishte ende duke u zbuluar.  Kur autoritetet e morën në paraburgim, tregojnë të dhënat e gjykatës, Robinson mbante veshur te njëjta rroba “në përputhje” me fotografitë e kamerave të sigurisë të personit në fjalë. Cox tha se municionet e gjetura në vendngjarje kishin gdhendje memo ku shkruhej “prite plumbin fashist”.

Sipas njw shoqe nw lagje Jana Funk . Ai qe Një nxënës me rezultate nderi në shkollën e mesme, i cili shënoi rezultate në përqindjen e 99-të në nivel kombëtar në testet standarde, ai u pranua në Universitetin Shtetëror të Utah në vitin 2021 me një bursë akademike prestigjioze, sipas një videoje të tij në llogarinë e mediave sociale të një anëtari të familjes.

“Ai njihej për zgjuarsinë e tij, por jo domosdoshmërisht një njeri i fiksuar “nerd”,” tha Funk.

Reagimi i menjëhershëm i mediave tregon përgjegjësinë delikate që gazetarët dhe komentatorët përballojnë në këto kriza. 

Reagimi i të majtëve dhe i mediave i pritshëm 

Ngjarja e vdekjes së aktivistit konservator Charlie Kirk përshkaktoi reagime të ashpra dhe ndarë politike. Aty ku në Dhomën e Përfaqësuesve u mbajt një minutë heshtjeje, tensioni u ndjeu menjëherë — përplasjet midis ligjvënësve, kërkesa për lutje dhe akuzat për dështim të ceremonive për viktimat e tjera treguan thellësinë e përçarjes. Presidenti Donald Trump dhe figura të tjera të së djathtës hodhën fajin mbi “radikalët e majtë”, duke lidhur këtë vrasje me një supozuar rritje të dhunës politike dhe duke kërkuar përgjegjësi për ato që ata i quajnë grupe dhe retorikë që inkurajojnë terrorizmin brenda vendit.

Në rrjetet sociale dhe në media, një varg figurash të famshme dhe influencuesish të së djathtës hodhën akuza dhe fyerje të ashpra drejt së majtës — nga pretendime se “e majta është partia e vrasjes” (përfshirë poste të Elon Musk dhe të tjerë) deri te paralajmërime për më shumë sulme të synuara. Disa përdorues shfaqën postime që dukeshin si festim i ngjarjes, ndërsa të tjerë kërkonin që demokratët të trajtoheshin si organizatë terroriste. Nga ana tjetër, figura si Alexandria Ocasio-Cortez paralajmëruan se retorika e tillë rrezikon të shkaktojë kaos politik dhe dhunë të mëtejshme.

Retorika u përshkallëzua nga thirrje për “luftë” dhe hakmarrje — me zëra që flisnin për luftë civile, masakra të paralajmëruara dhe thirrje për shtetrrethim, ndalime partie ose ndjekje penale masive kundër demokratëve. Disa udhëheqës ekstremë madje folën për rindërtimin e milicive dhe përdorimin e aktesh si Akti i Kryengritjes; të tjerë përpiqeshin ta frenonin valën e urrejtjes duke u lutur për ndalim të dhunës. Rezultati ishte një klimë ku, sipas shumë komenteve të publikuara, çdo përpjekje për të mbajtur debate të qeta dhe për të ndërmjetësuar duket se u shtyp—dhe perspektiva e një dialogu të paqësor midis të djathtës dhe të majtës u bë më e vështirë.

Në MSNBC, që anon majtas  analisti politik Matthew Dowd shkaktoi polemika duke sugjeruar se retorika ndarëse e Kirk krijoi një mjedis ku dhuna mund të ndodhte. Dowd, duke reflektuar mbi të shtënën para se të konfirmoheshin të gjitha detajet, tha:

“Ai ka qenë një nga figurat më përçarëse, veçanërisht ndarëse, mes të rinjve, që vazhdimisht promovon një lloj të tillë të gjuhës së urrejtjes ndaj grupeve të caktuara. Dhe gjithmonë kthehem tek ideja se mendimet e urrejtjes çojnë tek fjalët e urrejtjes, të cilat më pas çojnë tek veprimet e urrejtjes. Dhe mendoj se ky është mjedisi ku jemi. Nuk mund të ndalosh me këto lloj mendimesh të tmerrshme që ke dhe pastaj të thua këto fjalë të tmerrshme pa pritur që të ndodhin veprime të tmerrshme. Dhe ky është mjedisi i pafat ku jemi.”

Megjithëse Dowd më vonë kërkoi falje dhe udhëheqësia e MSNBC e dënoi deklaratën e tij, episodi tregon vështirësinë e diskutimit të ngjarjeve me ngarkesë politike pa devijuar në komente që mund të duket se justifikojnë ose shpjegojnë aktet e dhunës. Figura politike nga të dyja anët reaguan shpejt, ku Presidenti Donald Trump e paraqiti vdekjen e Kirk si një produkt të “dhunës radikale të majtë”, duke e lidhur atë me vite retorike që, sipas tij, kanë demonizuar konservatorët. Deklaratat e Trump-it, ndërsa dënojnë veprimin, gjithashtu tregojnë rrezikun e interpretimit të dhunës në mënyrë thjesht partiake. Dhuna, sipas përkufizimit, duhet të dënohet universalisht; politizimi i këtyre tragjedive rrezikon të thellojë ndarjet në vend se t’i shërojë ato.

Konteksti më i gjerë i rritjes së dhunës politike në Amerikë e bën veçanërisht shqetësues vrasjen e Kirk-ut. Vetëm këtë vit janë regjistruar sulme ndaj zyrtarëve të të dy partive kryesore, zjarrvënie, të shtëna dhe sulme të lidhura me konflikte ideologjike ndërkombëtare. Nga zjarrvënia e rezidencës së Guvernatorit të Pensilvanisë, Josh Shapiro, te vdekjet tragjike të dy diplomatëve izraelitë vrasjet ligjvënësve dhe bashkëshortëve të tyre në Minesota, këto incidente tregojnë një krizë shoqërore ku mosmarrëveshjet ideologjike shpesh eskalojnë në veprime të rrezikshme.

Mediet sociale kanë luajtur një rol kritik në reflektimin dhe përhapjen e këtij polarizimi. Platforma si X dhe BlueSky panë reagime të menjëhershme ndaj vdekjes së Kirk, që varionin nga pikëllimi dhe thirrjet për unitet te lojërat partiake të fajësimit. Disa përdorues festuan dhunën, ndërsa të tjerë akuzuan median për përhapje ndarje. Ky zhurmim i reagimeve ilustron pasojat reale të retorikës së pakontrolluar, si online ashtu edhe offline. Ai gjithashtu tregon përgjegjësinë që kanë organizatat mediatike, influencuesit dhe qytetarët e përditshëm për të kufizuar diskursin nxitës të urrejtjes.

Pyetje urgjente mbi sigurinë në eventet politike

Tragjedia e Kirk ngre gjithashtu pyetje urgjente mbi sigurinë në eventet politike, veçanërisht ato me audienca të mëdha dhe figura të shquara. Ndërsa universitetet dhe vendet publike po implementojnë gjithnjë e më shumë masa sigurie, natyra e tubimeve politike moderne—zakonisht të pasionuara, emocionalisht të ngarkuara dhe shumë publike—krijon vulnerabilitete që nuk mund të injorohen. Siguria duhet të shoqërohet me kultivimin e një kulture qytetarie dhe respekti në angazhimin politik.

Në fund, vdekja e Charlie Kirk duhet të katalizojë një reflektim kombëtar mbi mënyrën se si zhvillohet debati politik në Amerikë. Dhuna nuk duhet të bëhet asnjëherë një pasojë e pritshme e mosmarrëveshjeve; retorika nxitëse, edhe kur nuk është drejtpërdrejt e dhunshme, duhet të kontrollohet me përgjegjësi. Citimi i Trumpit si fashist nga e majta deri nga Kamala Harris tregon nga vjen frymëzimi i këtyre vrasjeve. Udhëheqësit, figurat mediatike dhe qytetarët kanë detyrë të refuzojnë normalizimin e armiqësisë dhe të riaftësohen në diskursin e arsyeshëm. Jeta dhe vdekja e parakohshme e Kirk, sa kontroversiale aq dhe domethënëse, kërkojnë reflektim—jo shfrytëzim për fitim partiak.

Fjala e vejushës Kirk ” Nuk keni idenë se çfarë zjarri keni ndezur brenda kësaj gruaje.”

Dje  e veja Erika Kirk u zotua në një fjalim të 12 shtatorit se do të vazhdonte lëvizjen e burrit të saj dhe tha se “klithmat e kësaj vejushe do të jehonin në të gjithë botën si një britmë beteje”. “Keqbërësit e vrasjes së burrit tim nuk kanë idenë se çfarë kanë bërë”, tha ajo në një transmetim të drejtpërdrejtë në faqen e YouTube të Turning Point USA, lëvizja konservatore që burri i saj e filloi në shkollën e mesme në Illinois, e cila që atëherë ka përfshirë kampuset e kolegjeve në të gjithë vendin. “Ata e vranë Charlien sepse ai predikoi një mesazh patriotizmi, besimi dhe dashurie për Zotin”, tha ajo. “Të gjithë duhet ta dinë këtë. Nëse mendonit se misioni i burrit tim ishte i fuqishëm më parë, nuk keni idenë. Nuk keni idenë se çfarë keni lëshuar në këtë vend dhe në këtë botë.” Ajo shtoi: “Nuk keni idenë se çfarë zjarri keni ndezur brenda kësaj gruaje.” Qё ishte martuar më 2021 dhe kish dy fëmijë një vajzë tre vjeçe dhe një djalë një vjeç.

Personazhe si Charlie, që guxojnë të thonë të vërtetën, nuk janë thjesht të pakëndshëm për të majtën radikale progresiste; ata janë kërcënim i drejtpërdrejtë për strukturat që ushqejnë padrejtësinë dhe manipulimin. Çdo zë që guxon të rrëzojë maskën e rreme të së majtës radikale progresiste shpesh bëhet objekt urrejtjeje publike, fushatash denigruese dhe, në rastet më të rënda, sulmesh të dhunshme ose atentatesh. Historia është e mbushur me shembuj të njerëzve që, për guximin e tyre, paguan me jetën, lirinë ose reputacionin, duke treguar se të thënët e së vërtetës nuk është thjesht një detyrë morale, por një rrezik që shumë e shohin si të papranueshëm. 

Paralajmërimi i George Orwell-it

Siç paralajmëron George Orwell, “Në një kohë të mashtrimeve universale, të thënët e së vërtetës është një akt rebelimi.” Guximtarët e së vërtetës, si Charlie, nuk mund të heshtin; dhe për këtë arsye, për të majtën radikale progresiste, ata janë armiku më i madh.

Ndërsa hetimi vazhdon dhe vendi po pikëllohet, është bërë e ditur se Kirk, pak çaste para se të qëllohej, kishte bërë një pyetje turmës. Përgjigjja që mori ishte një plumb—një pasqyrim i zymtë i tentativës së vrasjes ndaj ish-Presidentit Trump në korrik 2024, duke theksuar kërcënimin e vazhdueshëm dhe vdekjeprurës të dhunës së motivuar politikisht në Shtetet e Bashkuara.

Dje vetë Trump kur konfirmoi se FBI-ja kishte identifikuar dhe kapur personin përgjegjës për sulmin. Ai gjithashtu lavdëroi përkushtimin e Charlie Kirk, duke thënë: 

“Askush nuk kuptonte ose nuk kishte zemrën e të rinjve në Shtetet e Bashkuara më mirë se Charlie. Ai do të mbahet mend me respekt dhe admirim për ndikimin që pati tek të rinjtë amerikanë në të gjithë vendin.”

Opinion nga Rafael Floqi/

Ka një çast në historinë e njerëzimit kur iluzioni bëhet më i fortë se realiteti. Sot, ky çast quhet Inteligjenca Artificiale. Ajo po na shitet si shpëtim i shoqërisë, si revolucion i madh që do të ndryshojë gjithçka: ekonominë, kulturën, politikën, marrëdhëniet njerëzore. Por në thelb, shumë prej atyre që përjetojmë nuk janë gjë tjetër veçse një mashtrim i madh kolektiv, ku të gjithë bëjmë sikur besojmë.

Një shembull tronditës e ilustron këtë: një ish-prezantues televiziv amerikan, Jim Acosta, intervistoi një adoleshent të vrarë në një masakër në ShBA. Jo në jetën reale, por përmes një “kloni” të rikrijuar nga AI, i cili imitonte zërin, gjestet dhe mendimet e tij. Prindërit e viktimës, të thyer nga dhimbja, pranuan këtë rikrijim, me shpresën se kështu do të ruanin kujtimin e të birit dhe do të kontribuonin në betejën kundër armëve. Por pyetja që lind është e tmerrshme: a është kjo ngushëllim apo shfrytëzim? A është nderim i kujtimit të një fëmije, apo një përdhosje e fundit e tij, duke e kthyer në “përmbajtje dixhitale”?

Spektakle të tilla nuk janë thjesht anomali. Ato tregojnë drejtimin ku po na çon epoka e AI: një botë e ftohtë, e çuditshme, ku kufijtë mes jetës dhe vdekjes, mes kujtesës dhe tregtisë, mes njeriut dhe makinerisë, po treten me një indiferencë të frikshme. Dhe prapa tyre qëndron një pyetje që askush nuk guxon ta bëjë seriozisht: kush vendosi që kjo ishte ide e mirë? Kush na futi të gjithëve në këtë eksperiment gjigant, pa na pyetur dhe pa menduar për pasojat afatgjata?

Silicon Valley si religjion i ri

Në zemër të këtij iluzioni qëndron Silicon Valley. Për kompanitë gjigante teknologjike, AI nuk është një vegël e zakonshme; është një fe e re. Mark Zuckerberg e quan “një epokë të re për njerëzimin”. Investitorët e miliarderët flasin me gjuhën e profetëve: “ky është vetëm fillimi”, “ne po krijojmë një mendje të re”, “Zoti është në makineri”. Retorika është e qartë: kush nuk beson është i prapambetur, kush ngre dyshime është armik i progresit.

Por përtej fjalëve pompoze, realiteti është më banal dhe më i rrezikshëm. Këto kompani po shpenzojnë qindra miliarda dollarë, duke e zhvendosur të gjithë ekonominë drejt një sektori të vetëm. “Shtatë të mrekullueshmit” – Meta, Google, Microsoft, Amazon, Apple, Nvidia, Tesla – po e kthejnë investimin në AI në një lloj programi stimulues privat, duke krijuar një varësi që mund të shndërrohet lehtësisht në krizë ekonomike globale. Ky nuk është revolucion teknologjik, por monopol i pastër, një përqendrim pushteti që asnjëherë më parë nuk ka ekzistuar.

Politika në gjunjë para makinës

Më shqetësuesja është se politika botërore duket se ka kapitulluar. Në vend që të kontrollojnë, të rregullojnë e të mbrojnë qytetarët nga pasojat, qeveritë garojnë për t’u ulur në tryezën e gjigantëve të teknologjisë. Parlamente të tëra merren me rregullore kozmetike, ndërkohë që realiteti social e kulturor ndryshon përditë nën ndikimin e algoritmeve. Është si të ndodhemi në një tren pa frenë, ku shoferët janë miliarderë që ëndërrojnë të ndërtojnë sfera diellore në kozmos, ndërsa qytetarët e zakonshëm as nuk e dinë çfarë po ndodh.

Në këtë lojë, kultura është viktima e parë. Interneti është mbushur me “slop” dixhital: tekste sintetike, këngë dhe video të prodhuara nga makinat. Muzika, gazetaria, arti – gjithçka po rrezikon të humbasë autenticitetin, të shndërrohet në një det pa origjinë. Shprehja e dikurshme “bëj kërkimin tënd” është zëvendësuar nga “merre përgjigjen nga një bot”. Në shkolla, eseja e nxënësit është vrarë, ndërsa aftësia për të menduar kritikisht po zëvendësohet me aftësinë për të pyetur një program. Në emër të progresit, po shkatërrojmë vetë themelet e mendimit njerëzor.

Iluzioni i frikshëm i “mjaftueshmes”

Ironia më e madhe është se, për gjithë retorikën e superinteligjencës, sot AI nuk është asgjë më shumë sesa një gjenerator probabilist fjalësh. Modelet nuk mendojnë, nuk kuptojnë, nuk krijojnë si njeriu. Ato parashikojnë fjalë, jo ide. Dhe megjithatë, ky “mjaftueshëm” është më i rrezikshëm se çdo fantazi e supermendjes.

Sepse “mjaftueshëm” është e mjaftueshme për të zëvendësuar punë, për të manipuluar kulturën, për të ndotur hapësirën publike. Është e mjaftueshme që prindërit e një fëmije të vrarë të flasin me një hologram dixhital. Është e mjaftueshme që një gjeneratë e tërë të humbasë besimin tek puna dhe të jetojë me ankthin e papunësisë. Është e mjaftueshme që gjigantët ekonomikë të bëhen edhe më të fuqishëm, duke kontrolluar jo vetëm tregjet, por edhe mënyrën se si ne e perceptojmë realitetin.

Kostoja kulturore dhe politike

Pasojat politike janë të qarta: një shoqëri që jeton në iluzion është një shoqëri e manipulueshme. Nëse njerëzit mësohen të pranojnë të pavërtetën si të natyrshme – një intervistë me një të vdekur, një tekst të rremë si burim të besueshëm, një robot që imiton dashuri – atëherë edhe propaganda bëhet më e lehtë, manipulimi politik më i thjeshtë, demokracia më e brishtë.

Kostoja kulturore është edhe më e madhe: humbja e autenticitetit. Arti pa shpirt është veç imitim. Muzika e krijuar nga makineritë nuk është më këngë, por zhurmë e modeluar. Teksti i prodhuar nga algoritmi nuk është më mendim, por statistikë. Nëse shoqëria e pranon këtë si të zakonshme, atëherë kemi hyrë në një epokë ku kultura njerëzore është zëvendësuar nga një pasqyrim i rremë, ku e vërteta dhe gënjeshtra janë njësoj.

Përfundim: Iluzioni si realitet

Rreziku më i madh nuk është që AI të bëhet një “Zot i ri” që sundon mbi ne. Rreziku është pikërisht i kundërt: që ajo të mbetet thjesht “mjaftueshëm e mirë”, një teknologji mediokre që megjithatë shkatërron themelet e shoqërisë. Që ta pranojmë pa kushte, duke u mësuar me iluzionin, ndërsa problemet reale të botës – pabarazia, klima, luftërat, korrupsioni – mbeten pa zgjidhje.

Në këtë kuptim, AI nuk është një mrekulli. Është një pasqyrë e rrezikshme ku shoqëria sheh më shumë fantazitë sesa realitetin. Është një iluzion kolektiv, i pranuar me gjysmë-zemre, që na bën të ndjehemi sikur po përjetojmë një revolucion, ndërkohë që në të vërtetë po humbim terren. Dhe ky, më shumë se çdo profeci apokaliptike, është skenari më i frikshëm: një botë që shet shpirtin e saj për një teknologji që nuk është kurrë aq e fuqishme sa premtimet, por gjithmonë mjaftueshëm e dëmshme për të na ndryshuar përgjithmonë.

Nga Rafael Floqi 

Ishte një skenë si e dalë nga filmat e James Bond-it. Dy autokratë të moshuar, të shoqëruar nga aleati i tyre më i ri, po zbrisnin ngadalë një rampë të shtruar me qilim të kuq përpara një parade ushtarake në Pekin, kur një mikrofon i ndezur pa dashje regjistroi pyetjen që duket se i mundonte: sa gjatë mund të vazhdonin – dhe, mes rreshtave, a do ta lejonte shkenca t’i sundonin përjetë?

Me përparimet e teknologjisë, Vladimir Putini i tha Xi Jinpingut, përmes përkthyesit të tij:
“Organet njerëzore mund të transplantohen vazhdimisht, deri në atë pikë që njerëzit të bëhen më të rinj, ndoshta edhe të pavdekshëm.”

Xi iu përgjigj:
“Deri në fund të këtij shekulli, njerëzit mund të jetojnë deri në 150 vjeç.”

Pranë tyre, Kim Jong-un – tre dekada më i ri se të dy 72-vjeçarët – duket se e mori me buzëqeshje këtë shkëmbim.

Ky moment i pazakontë në Pekin ndezi thashetheme për jetëgjatësinë e liderëve dhe për atë se deri ku janë gati të shkojnë për t’ia shtyrë orës fundit.

                                                    ***
Në historinë e njerëzimit, pushteti autoritar ka shoqëruar shpesh një obsesion të përbashkët: dëshirën për të kapërcyer kufijtë e vdekjes. Ky fenomen, që psikologu Ernest Becker e përshkruante si “mohimi i vdekjes” (The Denial of Death, 1973), nuk është thjesht një dëshirë biologjike, por një mekanizëm psikologjik, politik dhe kulturor. Tek udhëheqësit autoritarë, kjo prirje merr përmasa kolosale: ajo shndërrohet në një projekt që kombinon pushtetin politik, monumentet, mitet dhe, në shekullin XXI, shkencën moderne.

Siç raporton The Guardian (Sauer, 2025), ky moment, i kapur rastësisht nga mikrofonët e ndezur, nuk është thjesht kuriozitet: ai pasqyron një obsesion të gjatë dhe të dokumentuar të Putinit për zgjatjen e jetës dhe pavdekësinë. Ai është i njohur për angazhimin e tij me shëndetin dhe mjekësinë moderne, duke udhëtuar me ekipe të specializuar mjekësh dhe duke kërkuar trajtime eksperimentale, ndërsa projekti i tij për zgjatjen e jetës përfshin investime shtetërore dhe programe të drejtuara nga shkencëtarë si Mikhail Kovalchuk dhe vajza e tij, Maria Vorontsova.

Kërkimi i liderëve për jetëgjatësi nuk është i ri. Sundimtarët kanë kërkuar gjithmonë mënyra për të zgjatur jetën e tyre – dhe pushtetin.

Perandori i parë i Kinës, Qin Shi Huang (259–210 p.e.s.), dërgoi ekspedita në malin mitik Penglai në kërkim të eliksirit të përjetësisë – por “pijet” me merkur që pinte ndoshta i përshpejtuan vdekjen.

Aleksandri i Madh, sipas legjendës, endej në “Tokën e Errësirës” në kërkim të ujit të jetës.

Shekuj më vonë, Silvio Berlusconi e trajtoi të njëjtin problem me stilin e tij të zakonshëm ekstravagant – transplante flokësh, kirurgji plastike dhe trajtime gjaku – për të mbetur i pathyeshëm në skenën politike.

Rreth së njëjtës kohë, presidenti autokrat i Kazakistanit, Nursultan Nazarbayev, urdhëroi një institut në Astana të studionte “rinovimin e organizmit”, gjenomin njerëzor dhe medikamentet gjenetike.

“Sa i përket mjekësisë së së ardhmes, njerëzit e moshës sime shpresojnë me gjithë zemër që kjo të ndodhë sa më shpejt,” u lut Nazarbayev para shkencëtarëve kazakë në vitin 2010.

Berlusconi vdiq në moshën 86-vjeçare, pas një infeksioni të zakonshëm në mushkëri; Nazarbayev u rrëzua nga pushteti pas trazirave të vitit 2022, dhe tani është 85 vjeç.

Putini, që i njihte të dy, duket se po e çon më tej – duke ndjekur rrugën më ambicioze dhe më të financuar për jetëgjatësinë dhe shkencën e zgjatjes së jetës.

Ai është i njohur për fiksimin me shëndetin: besohet se mbështetet te një ekip i tërë mjekësh dhe përdor shpesh mjekësinë alternative. Por studiuesit e tij thonë se nuk bëhet fjalë vetëm për të qenë i shëndetshëm – por për të zgjatur jetën vetë. Putini nuk e ka fshehur kurrë magjepsjen për zgjatjen e jetës dhe të mërkurën, në një konferencë shtypi në Pekin, e përmendi hapur:

“Metodat moderne të përmirësimit të shëndetit, madje edhe ndërhyrjet kirurgjikale [me] zëvendësim organesh, i japin njerëzimit shpresë se jetëgjatësia do të rritet ndjeshëm,” tha Putini.

Mikhail Kovalchuk, një mik i hershëm i familjes dhe shpesh i përshkruar si shkencëtari i preferuar i Putinit, besohet se po udhëheq kërkimet e Rusisë mbi pavdekësinë.

Sipas Meduza, Kovalchuk ka ngritur institute me miliona fonde shtetërore për teknologji të reja, përfshirë prodhimin e organeve artificiale nga qelizat laboratorike.

Vajza e madhe e Putinit, Maria Vorontsova, endokrinologe e trajnuar, ka marrë gjithashtu grante të mëdha qeveritare për studime mbi jetëgjatësinë dhe është e përfshirë në programe kërkimore gjenetike të lidhura me Kovalchuk.

Historia e pavdekësisë dhe monumentet

Kërkimi për pavdekësinë është i dokumentuar që nga lashtësia. Faraonët egjiptianë ngritën piramidat, të cilat Hobsbawm (1994) i përshkruante si “makineri pavdekësie” që synonin vazhdimësinë e pushtetit edhe pas vdekjes. Perandorët romakë shpalleshin “perëndi” pas vdekjes, duke krijuar një vazhdimësi mitike. Në shekullin XX, regjimet totalitare e përshtatën të njëjtën logjikë:

• Lenini u balsamos dhe u ekspozua si shenjtor laik;
• Mao Ce Duni ngriti një “fe civile” mbi dogmën e tij;
• Enver Hoxha e ktheu Shqipërinë në një muze frike me bunkerë dhe portrete dhe ju ndërtua një piramide.

Kulti i liderit nuk ishte thjesht propagandë, por një përpjekje për ta shndërruar pushtetin politik në mit të përjetshëm (Hobsbawm, 1994).

Psikologjia e pavdekësisë dhe obsesioni modern
Psikoanalisti Erich Fromm e përshkruante këtë fenomen si “narcizëm totalitar”: lideri identifikohet me kombin dhe e sheh veten të pazëvendësueshëm. Vdekja e tij perceptohet si katastrofë kombëtare, duke e motivuar të mohojë ose të shtyjë pafund jetën (Fromm, 1947).

Studimet moderne në psikologjinë politike tregojnë se udhëheqësit autoritarë përjetojnë vdekjen si kërcënim ekzistencial më të madh sesa individët e zakonshëm (Kellerman, 2012). Vdekja nuk përfaqëson vetëm fundin biologjik të jetës, por edhe shkatërrimin e mitit mbi të cilin ata kanë ndërtuar pushtetin e tyre.

Nga mitet te bioteknologjia: shekulli XXI
Liderët modernë nuk kufizohen vetëm në monumente dhe dogma. Putini ka investuar miliarda në kërkime mbi rigjenerimin qelizor dhe “printimin e organeve” laboratorike, ndërsa Xi Jinping ka orientuar investime shtetërore dhe miliardëshe në bioteknologji dhe gjenetikë, duke e parë shkencën si mjet për dominim global.

Sipas raportit të The Guardian (Sauer, 2025), këto përpjekje nuk janë sekrete: Putini nuk fsheh ambiciet për zgjatjen e jetës dhe shpesh i shpreh ato publikisht, duke e bërë të qartë se bioteknologjia dhe shkenca moderne janë pjesë integrale e projektit të tij politik.

Paradoksi historik dhe pasojat
Friedrich Nietzsche vërejti: “Kush dëshiron pushtetin absolut, në thelb dëshiron pavdekësinë” (Nietzsche, 1886). Historia dëshmon, megjithatë, se përpjekjet për të arritur përjetësinë shpesh përfundojnë me ironi: faraonët kujtohen si despotë, Lenini dhe Mao si atraksione muzeale, ndërsa Hoxha si simbol i izolimit absurd.

Kjo ilustron një paradoks: diktatorët arrijnë një lloj pavdekësie, por jo atë që kërkojnë. Ata mbeten të pranishëm, jo si heronj të lavdisë, por si paralajmërim i së keqes dhe si kujtesë e frikës kolektive.

Përfundim
Nga piramidat e Egjiptit te laboratorët e Moskës dhe Pekinit, rrugët ndryshojnë, por obsesioni mbetet i njëjtë: sfidimi i vdekjes. Episodi i kapur nga The Guardian mes Putinit dhe Xi-së tregon se pavdekësia është ende projekt i autoritarizmit – tashmë i mbështetur nga teknologjia dhe shkenca. Historia e shfaq se ky është një iluzion i deformuar: diktatorët nuk jetojnë si heronj të lavdisë, por si simbole të frikës, kontrollit të pakufishëm dhe absurditetit njerëzor.

Referencat kryesore:

• Becker, E. (1973). The Denial of Death. Free Press.
• Fromm, E. (1947). Man for Himself: An Inquiry into the Psychology of Ethics. Rinehart.
• Hobsbawm, E. (1994). Age of Extremes: The Short Twentieth Century, 1914–1991. Abacus.
• Kellerman, B. (2012). Leadership: Essential Selections. Routledge.
• Sauer, P. (2025, Sept 5). Russian leader was caught musing about immortality with Xi Jinping but his fascination with long life is nothing new. The Guardian.

Fejton nga Rafael Floqi 

Shqipëria këtë verë nuk është thjesht “vendi i shqiponjave”, por vendi i zjarreve. 50 mijë hektarë pyje e tokë janë bërë hi nga janari deri sot, duke kaluar rekordin e vitit të kaluar, e ende kemi përpara muajin më të nxehtë. Një jetë njerëzore humbi në Gramsh, por ky është një detaj i vogël në skenarin ku protagonisti kryesor nuk është zjarrfikësi, por kryeministri i vendit, i ulur rehat në vilën luksoze të Dhërmiut, duke shkruar statuse për “lehaqenë” në vend që të shohë flakët që po i hanë vendin.

Ligji thotë se duhet të kemi një zjarrfikës për çdo 1,500 banorë dhe 14 zjarrfikës për stacion. Realiteti? Shqipëria ka 0.8 zjarrfikës për 1,500 banorë dhe vetëm 0.9 makina për 10,000 banorë. Mjete të kohës së qepës, lopata e bidona, dhe pas “operacionit” djemtë e zjarrfikësit shtrihen të rraskapitur në asfalt, si ushtarë të braktisur pas beteje. Kamerat termike mungojnë, avionët zjarrfikës janë fantazi, dhe strategjia e vetme e qeverisë është: “Lëreni të digjet, pastaj bëjmë një foto nga ajri për Facebook.”

Ndërkohë, kryeministri – në vitin e 13-të të pushtetit – jo vetëm nuk mban përgjegjësi, por shan gazetarët dhe i përqesh qytetarët që kërkojnë llogari. Ai harron premtimin e 25 marsit 2025: “Këtë verë do të kemi dy avionë zjarrfikës në gatishmëri për Shqipërinë.” Sot avionët nuk ekzistojnë, por gënjeshtrat po – dhe ato fluturojnë më shpejt se çdo helikopter i huazuar nga fqinjët.

Shqipëria është kthyer këtë verë në një furrë gjigante. 50 mijë hektarë tokë dhe pyje janë bërë hi, një jetë njerëzore është humbur në Gramsh, dhe në shumë zona tymi ka zëvendësuar ajrin. Por në bregdetin e Dhërmiut, lideri i kombit ka hapur një resort të ri të komunikimit publik: “Mirëmëngjesi me shezlong”.

Zjarrfikësit luftojnë me lopata, bidona dhe shishe plastike – arsenal i vitit 1978 – ndërkohë që ligji kërkon shumëfishin e forcave e pajisjeve që kemi. Kamerat termike? Luks. Avionët zjarrfikës? Përrallë. Dhe kur del pyetja: “Po premtimi i dy avionëve për këtë verë?”, vjen spektakli i ri veror i qeverisë – një lojë popullore që luhet direkt nga shezlongu:

Rama (si udhëheqës loje):
“Fluturon, fluturon… zog golashë?!”
Publiku: “Fluturooon!”

“Fluturon, fluturon… peshk shulaku?!”
Publiku: “Jo!”

“Fluturon, fluturon… Canadair?!”
Publiku: “Po!”
Rama: “Jo, nuk fluturon, se edhe po të fluturonte, nuk do bënte punë!”

Dhe loja vazhdon derisa flakët të bëjnë punën e tyre. Dhe Rama pikturon i qetë…

Në mars të këtij viti, Rama tha me solemnitet:“Flota jonë ajrore do të ketë këtë verë dy avionë zjarrfikës në gatishmëri.”

Por gushti erdhi dhe avionët jo. Në vend të tyre, kemi krahasime filozofike me Greqinë: “Edhe ata kanë 77 avionë e digjen.” Pra, sipas kësaj logjike, më mirë mos të kemi fare avionë – se zjarri shuhet më shpejt me status në Facebook se me ujë nga ajri.

Ironia është se në gushtin e vitit 2012, opozitari Rama e përqeshte Berishën: “Shqipëria digjet, kryeministri krihet!”. Sot Shqipëria digjet, kryeministri krihet… por me krem kundër diellit, me krehër imagjinar dhe me një refren të ri: Fluturon, fluturon… Canadair? Jo! Nuk fluturon!

Çdo verë, skenari është i njëjtë: zero parandalim, reagim i vonuar, pajisje të pakta, ndihmë nga jashtë. E vetmja gjë që ndryshon është retorika. Dikur zjarret ishin armë politike kundër pushtetit, sot janë pretekst për të fyer qytetarët dhe për të bërë humor me tragjeditë.

Në Shqipërinë e vitit 2025, avionët zjarrfikës nuk fluturojnë. Fluturon vetëm propaganda. Dhe krehri i një kryeministri që, edhe në mes të tymit e hirit, di të luajë një lojë fëmijësh për të mos u marrë me punën që i takon.

Sepse ndërsa vendi digjet, Tullaci krihet… dhe pyetja e vetme që dëgjohet mbi zhurmën e flakëve është: Fluturon, fluturon… Canadair?
Publiku: “Po!”
Rama: “Jo!”

Dhe vendi përcëllohet…

Nga ROLAND QAFOKU/

Të gjithë ata që përdorin rrjetet sociale duke postuar statuse, apo bëjnë komente gjithëfarësojsh, unë i ndaj në gjashtë kategori:

1. Ata që kanë nivel i ulët intelektual, që nuk kanë minimumin e formimit gjeneral dhe janë me IQ të ulët. Kanë avantazhin që facebook-u, instagram-i, tik-toku, u ka dhënë mundësinë të japin publikisht mendimin e tyre pas shpikjes së rrjetjeve sociale. Këta që deri dje e shumta shprehnin mendimet e tyre në klubin e fshatit, tani kanë një oqean mundësie që të gjitha budallallëqet i tyre ti lexojë e gjithë bota. Fatkeqësisht janë një kategori masive që e perceptojnë tastierën si një mrekulli. Kanë mendësinë që mjafton të shtypin butonat dhe fjalët e tyre janë mrekullia mbi tokë. Japin mendim për gjithçka edhe pse nuk dinë asgjë. Komentojnë për një ngjarje politike pa qenë fare të informuar. Komentojnë për Donald Trump-in si të bëhej fjalë për çobanin e fshatit. Japin mendim për filmin e fundit të Hollywood edhe pse “Titanic-un” e prodhuar në 1997 e panë për herë të parë në 2007. Japin mendim për librin e fundit best seller në Tiranë me arsyen se janë edhe ata autorë, sepse edhe ata kanë shkruar një libër, ndonjëse ai është për fshatin e tyre. Rrethohen nga të njëjtin nivel dhe mendojnë se të gjithë janë ashtu si ata. Por, nuk e dinë të shkretët se mendimi i tyre vlen po aq sa dikur në klubin e fshatit. Këta i shpërfill.

2. Ata që janë përherë të mllefosur. Shkruajnë, postojnë dhe komentojnë vetëm negativisht. Atë që nuk kanë arritur dot në jetë, mundohen ta kompesojnë duke shpërndarë në facebook energji negative. Nuk lënë faqe dhe profil pa komentuar me fjalë vulgare dhe të pista. Siç e thotë miku im Luan Laze për këta facebook-u është vendi ku shkruhet diagnoza. Për këta shtyp butonin block.

3. Ata që fshihen me profile false dhe ushtrojnë sportin më të pistë në botë: komentuesit e paidentifikuar. Pa elementët bazë të një burrërie, kjo kategori komenton, shan, shpif, bën ngatërrestarin, duke bërë lëmsh një dynja të tërë. Fatkeqësia shtohet kur më rezulton se shumica e këtyre jetojnë jashtë Shqipërisë dhe unë ende nuk e di arsyen përse. Sigurisht që ky stil është shndërruar një mani, por mjekët spikatër duhet të zbulojnë një diagnozë më preçize për ata. Për këta butoni block nuk mjafton.

4. Militantët e partive. Oh ç’janë ata! Majtas dhe djathtas, këta janë kategoria më e çuditshme dhe që shkaktojnë më shumë pasoja. Janë gati të hidhen në fyt përse në statuset e tua nuk lavdëron partinë e tyre dhe nuk godet me forcë kundërshtarët politikë. Është pikërisht kjo kategori që e shfaq më hapur polarizimin e shoqërisë sonë. Siç nuk e kuptojnë dot që nuk mund të kesh bindje si ata, ata nuk e konceptojnë dot gjithashtu që një njeri normal mund të ketë gjykime të ekuilibruara dhe kjo të jetë normale. Edhe një pyetje normale për një politikan këta e quajnë provokim të rëndë me pasoja për kombin. Megjithatë për këtë kategori duhet patur respekt sepse janë të sinqertë nën militantizmin e tyre. Let it be!

5. Ajo kategori e atyre që janë gjysmë të ditur. Të formuar në çdo aspekt përgjysmë, këta kanë arritur diçka në jetë, por jo gjithçka për të qenë të aftë të shprehin mendime të sakta dhe të qarta. Këtë status gjysmak përpiqen ta kompesojnë duke shkruar dhe komentuar disa herë mirë dhe disa herë negativisht sipas interesit që u vjen për mbarë. Kthehen në grafomanë dhe kanë vullnetin të japin mendim edhe pse nuk ua kërkon kush. Nuk e pyesin asnjëherë veten se çfarë përfaqësojnë dhe çfarë kanë bërë në jetë dhe më e rëndësishmja a vlen mendimi i tyre. Këta ose e ngrejnë dikë në qiell, ose e groposin shtatë pashë nën dhe. Këta më argëtojnë pa masë. Kjo kategori realisht meritojnë tu bësh një koment. Po një koment ama, jo më shumë. Se gjysma tjetër kushedi se çfarë pjell. Kur bëhen shumë, unë i përdor si elemente të rëndësishëm në studimet e mia.

6. Ata që bëjnë komente normale dhe dallohen nga mendimi i thellë dhe i qartë. Nuk para lavdërojnë, por kanë një sens debati dhe polemike falë një formimi të lartë gjeneral, të kompletuar për të cilat ke dëshirë ti lexosh. Statuset e tyre janë plotë dije, informacion, kulturë dhe është fat që prej tyre të marrësh vërejtje, kritika, lëre pastaj lavdërime që do ishte si një dekoratë në qafë. Janë aset në rrjetet sociale dhe është fat që i ke friends dhe komunikon me ta. I mbaj fort. Sa dëshirë kam që këta t’i intervistoj dhe t’i kem pjesë në emisioneve të mi!

Si përfundim, panorama e komentuesëve në rrjetet sociale i ngjan kësaj fotografie (Kortezi e Eljan Taninit) po shoqëroj këtë shkrim. Pastaj, është “klienti” ai që zgjedh ta lexojë, të vështrojë, të argëtohet, ta shpërfillë, apo edhe të blejë aty.