• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

THE MORAL CODE OF THE LAST SPEECH BY GEORGE CASTRIOT SCANDERBEG

January 2, 2019 by dgreca

                                                                    1 Asllani 441 skenderbeu

by Asllan Bushati – Translated by Rafaela Prifti/

The 106th anniversary of Albania’s independence (1912-2018) coincides with 550th commemoration of the passing of our national hero Gjergj Kastrioti (George Castrioti) Skenderbeu. Since he was a visionary and founder of an early Albanian state and admittedly  “ The Father of our Nation”, it is worth reviewing several important points in his last speech as cited in Le Grand Castriotto d”Albanie by Stephan Zannovich. It is a publication by J.J Kesler in Frankfurt, Germany 1779. The last speech by the Prince of the Mat region and King of all Albanians appears in the French language on pages 70 through 89. According to the author, George Castrioti Skanderbeg while lying on his deathbed burning from malaria fever addressed the princes, ambassadors, generals and other leaders of the country. There one finds the fundamental principles to guide the Albanian leaders throughout history. The essence of the speech brings attention to bravery, virtue, vision, justice, generosity, merit, courage, vigilance and resolve which make up the necessary ‘moral code’ for a leader. To illustrate and support the point, I quote the citations along with some commentaries from the speech:

“As I lie on my deathbed, I leave behind a kingdom with a capable defense force and a successor incapable of leading it on account of his age. However, if you have bravery and virtue by your side in the future, you will bring defeat to the enemies’ offenses. It not the size of the kingdom that makes the throne respectable but the ability of the one who sits on it.

His last wish puts the emphasis on bravery. Indeed he himself understood that to be a quality that goes hand in hand with moral, psychological and professional features of a leader and advocate for the country’s defense. In this regard, valiance is seen as incorporated in the spiritual composition and consciousness of the leader and commander. At the same time, as a primary element of the spiritual construct, it needs to be nurtured and cultivated in time and space.

Second in order is virtue which in general sense then but even today is the guidance of spiritual, educational and intellectual norms that lead to high standards of conduct in the moral, professional, political and religious realm. It also carries the love for the country, freedom, unity, the unification of lands, justice, respect towards the ones who contributed on the national and professional level; it has human and social virtue and offers help to the ones who are in need of aid: willing and ready to make the sacrifice for others and national interest. Personal interest are not to be placed in front of the common good or at the expense of the national interest. To drive this point, the great Skenderbeg opens his speech with ‘you must be brave and virtuous’

Of significant importance is the vision that he lays out for the Albanian leaders of the time (across the board) underlining that it is not the size of the kingdom that gives power to the throne but the skills of the one sitting on it. While bravery and virtue are requisite, both need to be accompanied by ‘a clear vision’ on the part of the leadership.

For a leader to be successful, according to Skenderbeg, there has to be a climate of justice and he advises to::…establish a publication free of censorship throughout the kingdom where the violations and injustices committed by the heads or governors of the respective regions and provinces may be announced. He advises the princes that the same principle applies to the friends and kinship in their own courts who conceal such violations or worse carry them out in the name of justice and necessity. “As soon as you are in a position of power, you should tend to Justice which is at the heart of all virtues. Protect the artisans as they are the most helpful class of your respective administration and prevent their oppression from the upper class. Pride and luxury account for the indifference of the rich with respect to the plight of the poor who bear no titles or ranks and have no support. Be gentle and considerate with your own people, go to meet with them frequently and talk to them, and ascertain whether the course of justice you have put forth has been followed by your ministers. Listen to the grievances and the needs of the people without judgment in order to be trusted by them and get their help in addressing the abuses and mishaps of the state.”

In the last address of George Castrioti Skanderbeg, generosity as a fundamental element of the character of a leader is outlined in this fashion: “When one speaks ill of another, give them divided attention. Be polite with all of the people. On account of the title or rank that you will hold soon, you must be singled out through your generosity which is a primary quality among the princes. A monarch even one of lesser means must be generous.”

The artisan, the farmer, the construction worker, the solder etc all perform important tasks and duties for their own livelihood and those around them. “Protect the merits acknowledging individual work wherever it is found without exception. Kindness stems from a gracious heart since the man raises temples, puts up altars for God thanks to his kindness and skills” continues George Castrioti. Then, he brings back the topic of courage with a new emphasis. Arm yourself with courage and determination when facing poverty and with moderation when granted prosperity. Don’t give into laziness for that is the mother of all vices.”

Having an extensive and outstanding experience with enemies foreign and domestic, Scanderbeg gave warning to his leaders and generals with this message: Keep your eyes peeled when it comes to your neighbors and their treaties. They will lie in wait to try to overtake when you are most vulnerable and will go as far as giving you false assurances with regards to the legacy I leave behind. Don’t employ informants to learn the people’s opinion of your administration. Carry out your duties diligently and let them talk and write what they will….”

In the following passage, he says: “Exercise patience on the matters of war, unabated in the face of danger and yet humane, and never ruthless or hot blooded. Conceal the pain presented by your own personal misfortunes. Your opponents will always be ready to insult the losses whereas the ministers will be prone to betray. Be mindful to surround yourself with decent and disciplined forces and keep them active through exercise and training not as subordinates but rather your equals.

On the battlefield, you will lead the army as generals but you will fight as soldiers…The climax of a battle is confusing, one must be able to feel the moment of the breaking point. At that point, caution and courage will serve you better than any wherewithal. You must know how to achieve victory yet just as well be prepared to suffer defeat. Challenge yourself: don’t lose your temper due to anger which transforms a simple man into evil and a ruler into a monster.

Another word of caution: Don’t forget that the focus of the Ottomans policy is to sow division among the Christian princes. Their great power is embedded in the devastating politics of division which grants them more conquests than their weaponry. “

Five and a half centuries have passed from the time of the speech and the message of our national hero and Father of the Albanian Nation is as timely as ever. In my opinion, the speech needs to be studied and re-studied by the Albanian leading class at any level until it become second-nature.  It would help them to understand concepts such as valor, virtue, vision, justice, generosity, skills, courage, vigilance, patience and wisdom. Finally, the speech will make them realize that a job title or public service post is a responsibility and a duty to serve the people and not to rule them. It is my wish and hope that the younger generation will also absorb the message and carry with them the moral code of the last speech by George Kastrioti Skenderbeu.

Filed Under: Histori Tagged With: asllan Bushati, BY GEORGE CASTRIOT SCANDERBEG, THE MORAL CODE OF THE LAST SPEECH

E shuan zërin që kundërshtonte robërinë

January 2, 2019 by dgreca

Rreth gjysmë shekulli pas vrasjes së poetit Alush Canaj/

Alush Canaj

E shuan zërin që kundërshtonte robërinë/

– Alushi e kishte guximin që Beogradin ta quante “qytet i zi”, ashtu siç ishte në të vërtetë Beogradi për shqiptarët në çdo kohë./

1 Ilmi Muslia

Shkruan: Ilmi MUSLIU/

Para shumë vitesh, në një tubim poetik për Alush Canajn, pata dëgjuar shkrimtarin Beqir Musliu të thoshte se poetin e vrau pushteti për shkak të zërit të tij të fuqishëm kundër padrejtësive që po i bëheshin popullit të tij dhe për shkak të dashurisë që ai ndjente dhe shprehte për Shqipërinë, për shkak se po bëhej një zë i fuqishëm kundër robërisë dhe një zë që kërkonte liri për popullin dhe tokën e tij. Poltronët e pushtetit të kohës kishin trumbetuar se poeti ishte vetëvrarë për një dashuri të dështuar, siç dinin të inskenonin ata, duke dashur ta komprometojë jo vetëm autorin, po edhe krijimtarinë e tij. Por gabuan, sepse poetët nuk vriten, aq më pak një poet si Alushi, i cili edhe tani, gati gjysmë shekulli më vonë, frymon aq fuqishëm përmes poezive të tij, që falë vëllait Avdushit, që ishte një vazhdimësi e këtij zëri, u botuan të përmbledhura në librin “Mbrëmë putha lirinë”. Alushin e vranë për shkak të krenarisë së tij dhe guximit intelektual për t`i thënë gjerat ashtu siç ishin dhe jo ashtu siç dëshironin të tjerët. Ai nuk pranonte të ishte me “të tjerët” për asnjë çmim, nuk bënte pazare dhe as kompromise me krenarinë e tij si njeri dhe as me krijimtarinë e tij si poet.

 Pse nuk flet ish-sigurimsi?

Alushi e kishte guximin që Beogradin ta quante “qytet i zi”, ashtu siç ishte në të vërtetë Beogradi për shqiptarët në çdo kohë. Po kush në të vërtetë e helmoi poetin, këtë mund ta dijë ish-sigurimci Muharrem Halili, i cili, siç thotë i vëllai Avdushi, është kontaktuar për të mësuar të vërtetën, por nuk ka pranuar të flasë, sepse ende i qëndron besnik “betimit për ruajtjen e sekretit shtetëror” të një shteti që nuk ekziston më në Kosovë, të një shteti që ka vrarë poetë e popullatë. Për letrën e Alushit, ku ai quante Beogradin “qytet të zi”, e cila kishte përfunduar në duart e UDB-së, e kam pyetur njëherë ish-profesorin e gjuhës, i cili përmendet nga shokët e poetit, si fajtor kryesor, por çuditërisht nuk ka pranuar të flasë. “Nuk di gjë unë për atë letër”, më pat thënë shkurt. (Hetova tek ai një frikë për të folur për këtë temë – I.M.). Halili mund ta dekonspiroj edhe këtë fakt, meqë tani nuk jeton as ky person. Dihet që sigurimcat hezitojnë të flasin për ndonjë rast kur bashkëpunëtorët e tyre ose dëshmitarët janë ende gjallë. Sidoqoftë, sigurimi e ka vrarë Alushin në gotën e helmit, por jo edhe frymën e tij. Mesazhet e tij poetik kanë frymëzuar jo vetëm brezin e tij, por edhe pasardhësit, për ta parë Beogradin ashtu siç ishte në të vërtetë, i zi futë, nën ambalazhin e bardhë. Poetika e Alush Canajt, një djalosh shumë i ri për nga mosha, është e bazuar në elementë kombëtar, që autori është i mëshiruar aq fort, pavarësisht se sistemi i kohës i urrente dhe përbuztte gjithandej. Ky realitet do ta bënte Alushin edhe më të zëshëm, përballë një tragjike personale, që ai edhe pse e ndjente, nuk tërhiqej.

Alushi iku i panënshtruar  

Në veprën “Mbrëmë putha lirinë”, Alush Canaj na shpërfaq gjithë ndjeshmërinë e tij ndaj një realiteti të hidhur për shqiptarët, në një shtet që ata i donte të varfër, të paditur e të pashkolluar, i donte robër e shërbëtorë të përjetshëm. Alushi filloi ta demaskoj këtë realitet dhe kjo e revoltoi “qytetin e zi”, i cili përmes njerëzve të tij, ia përgatiti vdekjen portit në mënyrën më të pabesë. E vranë në vitin 1972 dhe e heshtën për njëzet vjet vargun e Alushit. E heshtën, por nuk arritën ta mbysin poezinë e tij. Në vitin 1992, nën përgatitjen e vëllait Avdushit, u botua një pjesë e opusit të tij letrar, i përmbledhur në librin me titull “Vals veror”, për të botuar më vonë të plotë krijimtarinë e tij në përmbledhjen “Mbrëmë putha lirinë”. Libri “Mbrëmë putha lirinë” është një përmbledhje prej gjashtë ciklesh dhe përbëhet prej 71 vjershave, disa fletëza ditari si dhe dy përkthime e disa fotografi nga jeta shkollore dhe familjare e autorit, ku dëshmohet një talent i rrallë duke marrë parasysh moshën e re të poetit, i cili u vra në të 19-tat e tij. Iku i panënshtruar në gjakimin e tij për lirinë, përballë atyre që e torturuan dhe e helmuan në fund, sepse i tillë ishte Alush Canaj. Iku i pathyer për një dashuri të madhe, hyjnore, për dashurinë ndaj popullit dhe kombit të tij.

Filed Under: Histori Tagged With: ALUSH CANAJ, e shuan zerin, Ilmi Musliu, qe kundershtoi roberine

Hartat e lashta të Francois Belforest të Durrësit, Vlorës dhe të porteve shqiptare

January 1, 2019 by dgreca

NGA RAFAEL FLOQI/

1 harte 32 Harte 4

Pas disa gjurmimeve në arkivat e Bibliotekës Kombëtare të Francës kam gëzimin t’u njoftoj se  zbulova një përshkrim të historisë dhe gjeografisë të Shqipërisë, të Durrësit dhe të qyteteve porte të Shqipërisë mesjetare që prej Durrësit deri në Igumenicë, nga hartografi i Mbretit të Francës Fransua  Bellforest, botuar në shek. e XVI-të.  Në të cilin vendin kryesor e zë një hartë e Durrësit dhe Vlorës e kësaj kohe.

1 François de Belleforest

Por cili ishte François de Belleforest (1530 – 1 janar 1583).Ai ishte një autor mjaft frytdhënës francez, poet dhe përkthyes i Rilindjes. por dhe një hartograf i mbretërisë Franceze, https://en.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_de_Belleforest.

Ai në librin e tij me harta, Kosmografia në zërin “ L’Albanie” bën një përshkrim të qyteteve shqiptare, duke dhënë dhe hartat përkatëse. Ai në këtë vepër na ka dhënë gjithashtu edhe një historik të shkurtër enciklopedik të Durrësit të lashtë dhe të porteve: të Vlorës, Orikumit Butrintit dhe Igumenicës,  të bazuar tek historianët antikë, interesant për t’u ditur, të cilat i quan, porte tipike të Shqipërisë, sipas të vërtetës historike të kohës dhe të autorëve antikë. Kozmografia është shkenca që përshkruan karakteristikat e përgjithshme të kozmosit ose të universit, duke përshkruar si qiellin ashtu edhe Tokën (por pa kaluar në gjeografi ose astronomi të mirëfilltë ). Vepra e parë është ajo e mjekut persian të shekullit të 14-të Zakariya al-Qazwini.
Belforest lindi në Comminges, në një familje të varfër dhe babai i tij ishte një ushtar që u vra kur ai ishte shtatë vjeç. Ai kaloi disa kohë në oborrin e Marguerite të Navarre, udhëtoi për në Toulouse dhe Bordeaux (ku takoi George Buchanan), pastaj në Paris, ku erdhi në kontakt me anëtarët e brezit të ri letrar, përfshirë poetët: Pierre de Ronsard që hartoi një poemë për Skënderbeun, përkthyer së pari nga Konica tek revista “Albania”, si dhe Jean Antoine de Baif, Jean Dorat, Remy Belleau, Antoine Du Verdier dhe Odet de Turnèbe. Në 1568 ai u bë historian i Mbretit Henry III, por u desh të heqë dorë për shkak të pasaktësive. Ai punoi si përkthyes dhe përkthyes i Kozmografisë së Sebastian Munster në frëngjisht. Kozmografia Universale e të gjithëve u botua 1575 në Paris dhe u krijua nga Nicolas Chesneau dhe Michel Sonnius. Ai nuk e ka përdorur Sebastian Munster si burim i vetëm, disa harta dhe pikëpamje bazohen tek  Ortelius dhe Braun / Hogenberg, por ka mjaft burime të panjohura por dhe pune origjinale të tij, sipas https://www.vintage-maps.com/en/de-belleforest-francois-165?p=3

Në vitin ai 1568 u bë historiograf i mbretit. Ai vdiq në Paris duke lënë vepër që konsiderohet të jetë një vepër e hershme e kozmografisë, ai është edhe autori i Hartës dhe tekstit te mëposhtëm, për Durrësin, Vlorën dhe qytet e tjera të Shqipërisë, botuar në frëngjisht në vitin 1575.

Durrësi

Durrësi apo Epidauri, është një qytet që shtrihet përtej Deltës së Drinit dhe Kepit te Rodonit, duke kaluar përtej bregdetit të Lissus, në jug ne do të mbërrijmë në qytetin e lashtë të Dyrrahut, apo nëse preferoni Durrazze, (Durrës) i quajtur kështu nga romakët, por që kishte një emër më të lashtë Epidaurie, (Epidamus) që mesa duket qe emri i parë, por që banorët e ndërruan pasi kishte rezultuar fatkeq (qyteti qe shembur nga tërmeti RF).

Ky qytet u quajt Durrahie siç thotë historianin romak Pausania në emër të themeluesit te tij megjithatë  ishte Epidauri i cili i hodhi themelet në kodër, po kur shekujt kaluan me tej qytetit iu shtua dhe porti dhe e pagëzuan me emrin Dyrrache, Starboni e quan si një koloni te korfiotëve     ( banorëve te Korfuzit të cilët e pagëzuan qytetin, por historianë të tjerë thonë se ishin kolonët Korinthas ata të cilët i dhanë emrin Ephire, por ajo që është më e mbështetur, ashtu, siç thotë, dhe Tukididi edhe Korfuzi ishte i populluar nga epirotas (Ephirien) pra Corithianë që qenë gjithashtu dhe Korfiotë të cilët e pagëzuan qytetin Epidaurie, por se nuk duhet harruar se themelet e këtij qyteti i atribuohen zotërinjve kolonë të Korinthit.

Por ka nga ata, në mes së cilëve, historiani Apian Alexandrini, i cili në librin Lufta Civile shkruan:” Një mbret barbar i quajtur Epidauri  ndërtoi një qytet pranë detit, dhe se ai mendon se e mban këtë emër, për nder të themeluesit të tij. Me emrin Durrache njihet (në mitologji RF) i biri dhe e bija e një nimfe dhe e Neptunit (siç besohet) ndaj dhe porti i qytetit u quajti Durrache. Nga ana tjetër, sipas tij meqë Herkuli luftoi aty, qyteti i Epidmamit e zgjodhi atë si Zot Mbrojtës dhe si qytetar të qytetit, kështu ndodhi madje që edhe deti Jon mori emrin e Jonit, të birit të Durrahut. që na le të mendojmë dhe prandaj Herkuli e zgjodhi atë qytet, pasi ishte afër detit. Ne këtë qytet kanë banuar dhe popullsi të ndryshme si Frigasit, pastaj Taulantët, Ilirë dhe Liburnët te cilët kishin anije shumë, të lehta të cilat mund të përdoreshin për pirateri, banorët vendas ilirë në atë kohë u shkëputën nga korfiotët, të  cilët e banonin atë më parë. Dhe ishte po në Durrah, apo në Durrës, ku ndodhën edhe betejat Pharsalike midis Cesarit dhe Pompeut, një ndër betejat më të mëdha që përshkruhet në Luftërat Romake, sipas Lukianit.

Ky qytet mbështetet nga një shkëmb që hyn në det, duke krijuar gati një ishull, edhe qe ky qytet që e ndihmoi me ushqime dhe drithë, Kampin e Pompeut, edhe pse qyteti është i rrethuar nga deti, ka një shkëmb që futet thellë në det, por ajri është moçalor dhe malarik deri sa më vonë qyteti u shpopullua fare, saqë Lukiani e përmend ne poemën e tij të Luftërave Romake, kur thotë që arritja në qytet nga greminat ishte mjaft e vështirë.

Ky qytet deri vonë zotërohej nga venecianët. Këtu ata mbanin shumicën e forcave që kontrollonin Shkodrën. Drishtin dhe Lezhën, por aktualisht, Durrësi zotërohet nga turqit ashtu si dhe pjesa tjetër e Shqipërisë, të cilën do ta përshkruajmë më poshtë

Orikumi dhe Vlora

Duke filluar me qytetin e Orikumit, që tani quhet Orche, si te thuash i Lidhur me Valonën në Maqedoni në Gjirin e Lodrin (Drinit) është gjithashtu një vend ilirik që e merr emrin nga emri i mbretit ilir Aulon.  Onche është ndërtuar në breg të detit në një fushë ballë për ballë me Italinë, që quhej atëherë Hydrus dhe sot Otranto, në Lindje ka Antagoninë, malet Ceraune dhe Amantian një qytet maqedonas në mes dhe në Perëndim ka detin dhe Italinë. Ajo banohej nga Colchiens. Larg 2 milje prej aty është ishulli i Sazanit, ndërsa Italia është larg 25-30 milje. Orche zotëron kontinentin dhe portin si edhe ishullin e banuar nga Dardanët, sipas Domenique Marie , Geografia. libri 11. (Interesant ky autor bën si banorë të Sazanit Dardanët. RF)

Ky qytet përmendet nga Tit Livi ne librin e tij “Lufta në Maqedoni” dhe për faktin se nuk ka ushtri dhe burra të fortë për të kapërcyer muret, megjithatë ata u kapën në befasi natën nga Filipi, i biri i Dhimitrit, i cili dhe aty ai ndeshi me rezistencë. Romanët e përmendin këtë qytet, pasi ai u qëndroi me shumë forcë ushtrive të Romës , të cila donin të ndalonin aty para se të kalonin në Greqi, duke kaluar në Thesali përmes Epirit. Nga ana tjetër, ishte e nevojshme për ushtarët e Romës, që të ndalonin në Orikum, apo Oche para se të kalonin në Itali për në Brunduse, qytet i Kalabrisë, që tani quhet Brindes (Brindisi, RF)

Por ai që përfitoi nga ky qytet ishte Jul Qezari dhe Apiani e përmend në luftërat civile të Romës që thuhet se kanë ndodhur aty. Pranë Orches ndodhet edhe qyteti i Antigonës i ndërtuar nga mbreti Antigon që mund të jetë dhe Gjirokastra e sotme, që ndodhet në këtë pjesë të Epirit, që përmendet në kohët e shkuar si Kaonia ose ajo që sot është Shqipëri e vërtetë.

Butrinti

Pas kësaj mbërrijmë në Hercatompe që mund të quhet kolonia më e lashtë e Thesprotëve, Buthrote  që dhe tani mban emrin Butrinti, që ka formën e gadishulli pranë një liqeni, që ka po të njëjtin emër, si në kohën e atij që e ndërtoi. Fundi i liqenit ka mjaft lym edhe baltë dhe shume pellgje të cekët. Të tjerë autorë tjerë lënë të besohet se ka një arsye tjetër për emrin e Butrintit, ata thonë se Helena e Trojës deshte të kalonte në Perëndim për t’u sakrifikuar zotave, por duke kaluar detin vetëm me një këmishë dhe e plagosur, por qëndroi në breg dhe mbeti aty e vdekur, dhe thuhet se i dha emrin këtij qyteti . Por kjo gojëdhënë mbetet mjaft e dobët për t’u besuar, kundrejt madhështisë së trojanëve dhe të historisë që ata përçojnë, po edhe për faktin se ai që e zuri Helenën robinë, ishte Pirroja biri i Akilit. Por ky ishull përmendet nga Virgjili, kur flet për aventurat e Eneas, në udhëtimin e tij si thuhet për në Dodonë.

Menjëherë tokat e Feakëve ne tej i lamë

Dhe Tokat e Epirit para nesh u shfaqën ;

Mbërritëm në portin e bukur të Kaonëve ,

Dhe në qytetin e madh të Mbretërisë së Epirit,

Në Buthrot më në fund ne mbërritëm.

Virgjili , Eneida

Dhe thuhet se këtu qëndroi Enea, duke dashur të gjente një breg ku të ndërtonte qytetin e ri të Trojës për këtë bën aluzion edhe Ovidi tek Metamorfozat , për të përjetësuar kujtimin e atij vendi, ndërtoi Trojën e Re, siç thotë Halicarnassi tek Romanët.

Nga tmerri se Feakët qenë afër ata ngritën velat,

Anash fushave të bukura plot pemë i shtynë erërat

Dhe mbërritën në Epir ku zotat i patën komanduar

Dhe drejt Buthrotit kjo turmë ikanake u ndalua,

Duke imagjinuar një Trojën e tyre të re

Ashtu si i pat urdhëruar prijësi  i tyre

Ovidi, Metamorfoza e 13

Çamëria, Igumenica

Përveç kësaj porti i Butrintit ishte shumë me baltë dhe me lym nga se ai është i vendosur në një luginë rrethuar me male dhe me pyje në afërsi të një kepi te madh që në kohët e lashta quhej Tchamis, i cili fatkeqësisht është i vështirë për t’u ngjitur, që tokat janë krejtësisht djerrë, që fatkeqësisht shkojnë për gjatë këtij bregu të quajtur Nifte, ne brendësi të së cilit e ka burimin lumi që i jep emrin këtij kepi që quhet Kalamas dhe tokat e grykëderdhjes se këtij lumi në det thonë se u takonin tokave të fisit të Kasiopeasve , në përfundim të tokave te Kaonëve, prijësve të Epiriotëve. Më poshtë  shohim një gji të vogël të cekët,  gati kalueshëm me va, që nuk lejon të ankorohen një numër I madh anijesh e që tani quhet Gumenica, jo larg prej të cilit ndodhet një port. që quhej Suite, tani Sibote (Vola sot Gr RF)  që e merr emrin nga ishulli që ka po të njëjtin emër Siute , të cilin Korinthasit ua kishin marrë si një trofe pasi kishin mundur, Korfiotët në një betejë detare.

Dodona

Dhe të gjithë të lashtët përmendin fatthënat, e Orakullit profetik të Dodonës prandaj dhe ne po përshkruajmë këtu qytetin e Dodonës, në përmjet dëshmive që na kanë lënë autorët e lashtë, por edhe ata autorë kanë qenë kaq e paqartë, për përcaktuar se kujt u takonin tokat e Epirit, saqë dikush i quan ato të Thespriotëve dhe dikush të Mollosëve.  por, ata thonë se  sidomos tokat bregdetare në shumicë u takonin Thesprotëve.

Këto toka ishin populluar shumica me pyje dushku që në lashtësi i përkushtoheshin Jupiterit/Zeusit, prandaj një guvë frekuentohej nga orakujt, për shkrimet për këtë janë të shpeshta, ndër të cilat më i lashta i takon historianit grek Herodoti, i cili thotë se qe ngritur për nder të Dodonës, nimfës së Oqeanit të cilët e quajnë, si bijë të Zeusit dhe e Evropës.

Ne u munduam jo pa vështirësi, për t’i përkthyer këto shënime nga frëngjishtja mesjetare në shqip. Në to për mbahen shumë të dhëna nga autorët antikë, greko-romakë për qytetet e lashta bregdetare shqiptare një pjesë e tyre të sakta por ka edhe mjaft pasaktësi të kuptueshme për kohën, pasi autori nuk i pat shkelur vetë ato që përshkruan.

Filed Under: Histori Tagged With: François de Belleforest, Hartat, Rafael Floqi

Marrëdhëniet ndër shekuj mes Greqisë dhe Maqedonisë

December 27, 2018 by dgreca

– Ende në përzhitje tymi i luftës, Greqia dhe Maqedonia- Lufta për Pushtet/

Sipas Will Durant*/

1 Raimonda-Moisiu-Nga Raimonda MOISIU/

Historianët e shkruajnë historinë, duke e ndarë në epoka, vite dhe ngjarje, sipas gojëdhënave, mendimtarëve, dijetarëve, analizat  dhe veprat e shkruara e të trashëguara  historike, të cilat e identifikojnë  botën në sisteme qeverisëse social ekonomike, politike, historike e kulturore, fate njerëzore, heronj, mite, legjenda dhe personalitete të rrallë historikë, që kanë bërë dhe  bëjnë historinë, fakte historike dhe heroizma nga faktorët kushtëzuesë me të mirat, gabimet dhe konseguencat e tyre; dhe jo vetëm kaq! Se është historia ajo, që nuk bën kompromise dhe kapërxime madhore, ajo ndjek rrjedhën e saj midis epokave të ndryshimit dhe cdo faze të historisë

1 Alexandri dhe Aristoteli.JPG1 Olympia.JPG

Aleksandri i Madh – Madhështia e Perandorit Molossian nga toka e Ilirisë.

Karriera e pasur intelektuale e Aristotelit (384 -322) si filozof, mendimtar dhe shkencëtar i shquar, personalitet universal i kohës, i konsideruar gjeniu më i madh i botës antike perëndimore, e ngjashme kjo me potencialin luftarak të Aleksandrit të Madh.  Aristoteli ishte mësuesi i Aleksandrit në disa disiplina shkencore të kohës, i cili realizoi formimin e liderit befasues dhe madhështinë e një perandori të ri; të dyja jetët, ajo e Aristotelit dhe e Aleksandrit ishin pasqyrim i gjallë i Sundimit dhe Sintezës.

Aristoteli ishte filozofi që rrënjosi te brezi i ri, vrullin e bashkëjetesës në harmoni, që i dhanë dinjitet e madhështi fitoreve të Aleksandrit. Sipas gjasave Aleksandri, karakterin ambicioz e kishte të trashëguar nga i ati i tij, ndërsa gjaknxehtësinë, vrullin dhe guximin prej një luftëtari të papërsëritshëm, që vështirë të mundej nga ndokush, – e kishte të trashëguar nga gjaku amësor, Princesha e Epirit, Olympia e Molossëve. Me sa kuptohet, në venat e tij mbartej gjaku i shprishur i një pijaniku, një mbreti të madh, politikani të zgjuar dhe gjenerali të   shkëlqyer, sikundër ishte Filipi dhe intensitetin barbar të Olympias, për më tepër që Olympia e kishte prejardhjen nga Achilles -Akili. Prandaj, Iliada pati një magjepsje të vecantë në lidhje me Aleksandrin. Kur ai kaloi përmes Hellespont, ai ripërshkonte aty ku kishte kaluar Achilles-Akili. Kur pushtoi Lindjen e Largët ai synoi dhe realizoi atë që stërgjyshi i tij e pati filluar që nga Troja. Në të gjitha kryqëzatat e tij ai mbante me vete dorëshkrimet e Iliadës të shkruara nga Aristoteli; të cilat Aleksandri i mbante përherë nën jastëk së bashku me kamën e tij, si simbolika për të treguar mjetin e qëllimin e tij në formë e funksion. Leonidas, një farefis molossian i fortë dhe i rreptë nga nëna, e trajnonte atë fizikisht, Leonidas e kishte bërë të fortë e të qëndrueshëm në forcimin dhe zgjerimin e muskujve të trupit nëpërmjet stërvitjes. Lisimaku nga krahina e Dodonës pellazge i jepte mësime letërsie, ndërsa Aristoteli përpiqej të formësonte erudicionin e aftësive të tij mendore, dijet dhe mëncurinë e djaloshit. Respektin dhe dashurinë që Aleksandri ndjente për Arsitotelin, e shprehte shpesh duke thënë: “Jetën ia kam borxh Atit tim, dhe se si të jetoj, mësuesit tim” Ati i tij, Filipi dëshironte që ai të studionte filozofi, -atë që për fat të keq vetë Filipi nuk kishte mundur ta bënte më parë. Aleksandri admironte letërsinë greke dhe kishte zili, ëndërronte qytetërimin helen. Tregojnë se dy grekëve, që ishin ulur me të në një banket të cmëndur me verë, – ku ai u tregua i papërmbajtur dhe i dhunshëm dhe vrau Kleitusin, – iu tha: “A nuk iu duket vetja si gjysmëperëndi, të ulur në mëshirën dhe shoqërinë e maqedonasve? Aleksandri ishte modeli i përkryer i të rinjve, djaloshi ideal. Ai ishte i mirë në cdo lloj sporti; biles miqtë e tij e këshillonin se ai duhej të hynte e të konkuronte në Lojërat Olimpike, por ai iu përgjigj se do të ishte i gatshëm të shkonte aty, nëse kundërshtarët e tij do të ishin mbretër. Kur të tjerët dështonin dhe ai korrte sukseset, babai i tij, Filipi e vlerësoi atë me fjalët profetike: “Biri im, Maqedonia është shumë e vogël për mbretërimin tënd,  përpiqu ta shndërrosh në një perandori më të madhe e të denjë që të shkon për shtat”

Ai ishte një student i flaktë, inteligjent, enthusiast dhe i aftë të merrte përgjegjësitë.   “Ai kishte”, shprehej Plutarku, – “një etje, pasion dhe energji të pashterrëshme për të studiuar, të cila rriteshin e maturoheshin dita-ditës. Kishte etje për dije e dituri, më shumë se të kishte pushtetin e të sundonte.

Ai ishte dashamirës i përkushtuar i të gjitha zhanreve të letërsisë, njohurive, shkencës e dijes.

Pas një dite të lodhëshme marshimi ose luftimi, ai qetësohej e clodhej gjatë natës duke biseduar me dijetarë dhe shkencëtarë. Ai ishte i dashuruar me jetën dhe jetonte cdo ditë të jetës me emocion dhe shkëlqim të madhërishëm, saqë mëndja e tij nuk gjente një orë paqe. Kurrë nuk i njohu dhe pranoi gabimet, dobësitë dhe kufizimet e veta, ndërsa i pëlqente dhe kishte lakmi të pamatë për pushtet, lavdi dhe famë. Karakteri moral i tij ishte i përngjashëm kondradiktor. Ai ishte sa sentimental aq edhe emocional dhe kishte “sy melankolikë”. Ai qëndronte në vetmi me orë të tëra duke lexuar poezi dhe dëgjuar muzikë. Poezia epike nënkuptonte Homerin. Përshkrimi i tij për të kaluarën heroike të Greqisë në dy poemat e famshme, Iliadën dhe Odisenë, do të ndikonin tepër tek Aleksandri, që edhe përcaktuan drejtimin e jetës së tij. I pëlqente muzika dhe luante në harp me ndjenjë, talent dhe emocion të mrekullueshëm, që në fëmijëri.  Reputacioni fisnik dhe zemërgjerësia, e ndihmoi atë në luftërat e tij; mospërfillja e rrezikut, rendja pas aventurës, sfidat dramatike për dyluftim, guximi i çartuar edhe përpara vdekjes, ishin ndikimet e kanunit homerik, që pushtuan imagjinatën e Aleksandrit qysh në fëmijëri. Shtypi pa mëshirë një rebelim në Tebë, banorët e së cilës i shiti si skllevër. Shumë prej robërve të luftës nuk i lejoi të burgoseshin dhe qytet-shtetet që i trembeshin plackitjes hapën portat e mirëseardhjes për të. Megjithatë, “tigresha molossiane”, (nënkupto-nënën e tij Olympia) dhe miti i rrëfenjave rreth Akilit, ishin mëshiruar në gjakun, ndërgjegjen dhe personalitetin e tij, që për fatin e tij të hidhur e bënin shpesh të kalonte në ngazëllim mizor dhe barbar. Identifikonte veten me heronjtë e lashtë të Homerit, i bindur se ishte një pasardhës i Herakliut (Herkulit), nga ana e babait, dhe i Akilit nga ana e nënës. Pa dyshim ai ishte një administrator i zoti dhe i përkryer; ai qeveriste me vendosmëri dhe dorë të hekurt, ishte besnik ndaj marrëveshjeve që ai nënshkroi me gjeneralët e luftërave dhe qytet-shteteve; si dhe nuk toleronte moszbatimin e urdhërave të tij. Diplomacia e tij arriti kulmin kur ai shpalli veten e tij- Zot! Perandi! Në vitin 324 ai dërgoi fjalë te të gjitha qytet-shtetet greke, përveç Maqedonisë – që ai dëshironte tani e tutje të njihej publikisht, si biri i Zeus-Amonit.

Shumica e qytet-shteteve e miratuan thjesht për ndjeshmërinë që kishin ndaj Aleksandrit; biles edhe Spartanët kokëfortë e këmbëngulës e pranuan duke thënë, “Lëreni Aleksandrin të jetë Perëndi, nëse ai dëshiron.” Me tu kthyer në Babiloni ai braktisi edhe veten dhe u dha shumë pas pijes. Disa ditë para se të vdiste, Aleksandri mori pjesë në një banket, duke u kënaqur me gjeneralët dhe oficerët e ushtrisë së tij dhe propozoi një garë me pije, se kush pinte më shumë. Promakus piu me fund dymbëdhjetë gota cerekëshe me verë, dhe e fitoi garën si një talent me dhunti të vecantë, por tre ditë më pas Promakus vdiq. Menjëherë mbas kësaj ndodhie, Aleksandri mori pjesë në një tjetër banket me verë, dhe Aleksandri piu me fund gjashtë gota cerekëshe me verë. Të nesërmen ai piu me tepri përsëri; nga koha e ftohtë që filloi papritmas, e zunë ethet duke shfaqur temperaturë të lartë dhe si rezultat gjëndja shëndetsore e tij u përkeqësua ndjeshëm dhe ai u mbërthye në shtrat për dhjetë ditë me rradhë, duke humbur çdo mundësi komunikimi dhe ecjeje. Edhe gjatë kësaj kohe Aleksandri vazhdonte t’i jepte urdhëra nga shtrati, ushtrisë dhe flotës së tij detare. Ditën e njëmbëdhjetë ai dha shpirt në moshën tridhjetë e tre vjecare, në mes të qershorit të vitit 323, në Babiloni, para lindjes së krishtit. Lajmi i dhimbshëm se Aleksandri i Madh kishte vdekur i detyroi të gjithë oficerët, gjeneralët e ushtarët të kalonin në shenjë nderimi pranë shtratit të tij, për t’i dhënë lamtumirën e fundit. Pak para se të vdiste, e pyetën Aleksandrin se kujt do t’ia besonte fronin e Perandorisë. Përgjigja e tij ishte epike: “Më të fortit”. Energjia dhe inteligjenca janë gjysma absolute e një gjeniu; ndërsa gjysma tjetër janë sundimi dhe pushteti. Dhe Aleksandri i Madh kishte një inteligjencë dhe energji të paparë, – shumë i ri në moshë – Luftonte dhe Fitonte!  Ai sundoi dhe kishte pushtetin, – ngriti Perandorinë më të madhe në botë.  Aleksandri i Madh apo Leka i Madh tashmë ishte shndërruar në mit. Ndër shekuj ai admirohet, vlerësohet dhe krahasohet me maturinë e Cezarit dhe urtësinë e mëncurinë e August-it. Ai admirohet dhe vlerësohet sikundër Napoleoni, sepse ai qëndroi i vetëm kundër gjysmës së botës. Imazhi i mitit të Aleksandrit na inkurajon me mendimin, energjinë dhe mëncurinë e jashtëzakonëshme që ekziston në forcën, pushtetin dhe madhështinë e një Perandori. Madje ndjejmë simpati dhe admirimim të natyrshëm për të; pavarësisht nga paragjykimet dhe mizoritë e tij, Aleksandri ishte një djalosh i ri, bujar dhe i dashur, i pakrahasueshëm, guximtar e trim i rrallë. Ai luftoi kundër trashëgimisë të cmendur të barbarizmit në gjakun e tij, dhe se përmes të gjitha betejave, kryqëzatave dhe gjakderdhjes, ai mbajti para syve të tij ëndrrën për të përhapur dritën e qytetërimit gjërësisht drejt një bote më të madhe.

 

Fundi i një epoke

Kur lajmi i vdekjes së Aleksandrit të Madh, mbërriti në Greqi, revoltat kundër autoritetit maqedonas shpërthyen ngado. Të mërguarit Teban në Athinë organizuan forcën speciale me patriotë e atdhetarë, të cilët rrethuan garnizonin maqedonas në Cadmeia. Biles, ishte grupi anti-maqedon në Athinë, që lutej vazhdimisht për vdekjen e Aleksandrit të Madh. Ishin po ata që kaluan në ekstazë deliri për vdekjen e tij, -dhe se lutjet e tyre tashmë u bënë realitet. Ata vunë kurora me gjethe thupre dhe festonin si të cmëndur për vdekjen e tij, – për ATË-të cilin ata vetë, dikur e kishin patur idhull dhe quajtur Perëndi, – do të shprehej Plutarku, – dhe ishin po ata të njëjtët ngadhnjimtarë, që këndonin tashmë këngët e triumfit e të fitores, sikur të ishin ata vetë, që e kishin mposhtur Aleksandrin e Madh!

Demosteni, oratori më i madh i Helladës, i cili urrente me fanatizëm maqedonasit, po shijonte lavdinë e tij. Gjatë fushatave të Aleksandrit, ai nuk ishte dalluar për mirë, madje u dënua edhe për marrje rryshfeti nga Harpalus.  Biles atëhere, Demosteni u dënua me burg për këtë, por ai mundi të arratisej nga burgu dhe jetoi nëntë muaj i fshehur në ekzil, në Troezen. Mbas vdekjes së Aleksandrit të Madh, ai u thirr përsëri dhe u dërgua emisar në Peloponez me qëllim të ringjallte e bashkonte aleatët në mbrojtje dhe për clirimin e Athinës. Forcat e bashkuara aleate të udhëhequra nga Demosteni marshuan drejt veriut, u përleshën me Antipaterin në Krannon dhe u asgjesuan. Një nga ushtarët besnikë e të vjetër, të cilit i mungonte ndjeshmëria e Aleksandrit ndaj kulturës athinase, vendosi kushtet më të  rënda e të vështira ndaj qytetit, duke iu kërkuar të paguanin kostot e luftës, të rimerrnin garnizonin maqedonas, të braktisnin kushtetutën demokratike dhe gjykatat, t’iu hiqej e drejta e votimit dhe të deportoheshin në vendbanimet koloniale,  të gjithë qytetarët që kishin në zotërim, më pak se dy mijë “drachmas” -vlera të dhuratave dhe të dorëzonin Demosthenes, Hyperereides dhe dy oratorët e tjerë anti-maqedonas. Demosthenes mundi të arratisej përsëri, kësaj here në Calauria dhe u strehua si refugjat në një tempull të shenjtë. I rrethuar nga ndjekësit maqedonas, ai piu shishkën me helm dhe vdiq para se të dilte para gjyqit të shenjtë.

Të njëjtin fund tragjik si të Demostenit, brenda vitit, pati edhe Aristoteli. Ai kishte kohë që nuk ishte më i dëshiruar dhe popullariteti i tij në Athinë kishte rënë ndjeshëm; Akademia dhe Shkolla e Isokratit nuk e pëlqenin atë jo vetëm si kritik por edhe si një kundërshtar të fortë, ndërsa bashkëkombasit e tij e shihnin atë si lider të grupit pro-maqedonas. Duke përfituar nga vdekja e Aleksandrit të Madh, ata ngritën akuza të rënda kundër Aristotelit, sikundër; pasazhe heretike nga librat e tij u paraqitën si dëshmi; gjithashtu ai u akuzua edhe për dhënien e titujve nderi e shenjtërimi diktatorit Hermeas, i cili, duke qenë skllav, nuk mund të ishte një hyjni. Aristoteli la qytetin në fshehtësi të plotë, se nuk dëshironte t’i jepte Athinës një shans të dytë, të mëkatonte kundër filozofisë. Athinasit e dënuan me vdekje në mungesë, sepse nuk kishin as mundësi as interes për ta ekzekutuar atë. Disa thonë që edhe Aristoteli piu helmin, por disa të dhëna të tjera mendohet se gjatë arratisjes ai u sëmur në stomak e cila i agravoi shumë shpejt dhe Aristoteli vdiq disa muaj pas largimit nga Athina, në moshën 63 vjeçare. Fundi i demokracisë helenike ishte një fund sa i dhunshëm, aq edhe i natyrshëm, në të cilën faktorët shkatërrimtarë ishin metodat e rebelimeve dhe trazirava të mirë-koordinuara; Shpata e Maqedonisë thjesht sa përforcoi goditjen përfundimtare. Filipi, Aleksandri dhe Antipater nuk e rrënuan krenarinë, qytetërimin dhe lirinë helene; ajo kishte rrënuar vetveten me kohë; rendin e qetësinë që ata e kishin ngritur e mbrojtur për shekuj me rradhë, duke u zgjeruar e përhapur deri në Egjipt dhe Lindjen e Largët; një qytetërim që në të kundërt mund të kishte pasur fundin e vet të një anarkie tiranike. Dhe ndërsa demokracia po prodhonte kaos në Athinë, monarkia po prodhonte kaos në Maqedoni, – dhjetëra luftëra të njëpasnjëshme, qindra vrasje dhe mijra ndërhyrje e pengesa në favor të lirisë – pa lavdinë shëlbuese të letërsisë, shkencës, filozofisë ose artit. Demokracia helene ishte e korruptuar dhe e paaftë, dhe duhej të “vdiste”. Por kur vitet e shekujt kaluan, njerëzimi kthente kokën pas në të shkuarën, dhe njerëzit kuptonin se sa bukur pati qenë lulëzimi dhe prosperiteti i saj; të gjitha gjeneratat e mëvonëshme të antikitetit iu ktheheshin pas shekujve të Perikliut e Platonit, -si zeniti i Greqisë së lashtë dhe gjithë historisë së saj.

Greqia dhe Maqedonia, marrëdhëniet ndër shekuj dhe Lufta për Pushtet.

Greqia helenike nuk e konsideronte vdekjen e Aleksandrit të Madh, si “Fundin e një Epoke”, përkundrazi, ajo e shihte atë si fillimin e kohëve “moderne”, dhe si simbolin e gjeneratës së re, të fortë dhe energjike. Më saktë Greqia nuk e shihte si ndonjë faktor në rënje, por ajo ishte e bindur në vetvete se kishte hyrë tashmë në fazën më të shëndëtshme të maturisë, dhe se liderët helenë ishin po aq madhështorë sa cilido lider në të kaluarën, me përjashtim të mbretit, që ishte i ri dhe i pashoq. Pra, në njëfarë mënyre qytetërimit helen nuk i kishte ardhur fundi i lirisë e krenarisë helene; përkundrazi, ai (qytetërimi helen) pushtoi zona të reja, duke u përqëndruar në disa drejtime, ndonëse formimi i perandorive të mëdha shkatërroi barrierat politike të mjeteve të komunikimit, kolonizimit dhe tregtisë. Në heshtje dhe vigjilentë, mijra helenë u zhvendosën në Azi dhe Egjypt, Epir dhe Maqedoni, dhe ata jo vetëm që luajtën rolin kryesor në ndërtimin dhe lulëzimin e Ionia-s, por gjaku dhe kultura greke hynë në brendësi të Azisë së Vogël, në Feniki dhe Palestinë, në Siri dhe Babiloni, përtej Efrates dhe Tigris, madje deri në Baktria dhe Indi. Një nga ndikimet më të mëdha të lulëzimit, guximit, gjallërimit të qytetërimit grek në histori ishin; letërsia, letrat, arti dhe kultura helene që kishin arritur gjerësisht një fitore si kurrë më parë.

Mbase kjo është arsyeja pse historianët e kanë shprehi t’i mbyllin faktet dhe ngjarjet historike të Greqisë me Aleksandrin e Madh; ata mendojnë se pas tij vjen historia! Shtrirja dhe kompleksiteti i botës përmbys çdo këndvështrim dhe pikëpamje konstante apo rrëfyese në vazhdimësi.  Nuk ishin vetëm tre monarkitë kryesore – Maqedonia, Seleucia dhe Egjipti; ka pasur njëqind qytet-shtete greke, e të gjitha kategorive të pavarësisë; ka pasur një labirint të aleancave dhe niveleve të ndryshme; kishte shtete gjysmë-greke në Epir, Judea, Pergamum, Bizant, Bithinia, Kapadokia, Galati, Baktria; dhe në perëndim ishin Italia Greke, dhe Sicilia, të shkëputura midis Karthage-it të lashtë dhe Romës së re. Zanafilla e rrënjëve të perandorisë së Aleksandrit të Madh, pati qenë e lidhur ngushtë me gjuhën, komunikimin, zakonet dhe besnikërinë e luftës për ekzistencë, për të mbijetuar. Ai nuk la pas njerëz të fuqishëm, dhe askush nuk mund të ishte i kënaqur me më pak sovranitet. Niveli i aftësive, karakteri dhe pangjashmëria i mbretërisë së re hodhi poshtë të gjitha standartet e demokracisë; vetëqeverisja, siç e kuptonin grekët, presupozonte një qytet-shtet, qytetarët e të cilit mund të mblidheshin në mënyrë periodike në një miting të zakonshëm; dhe për më tepër, -a nuk ishin filozofët e Athinës demokratike, që e patën gjykuar demokracinë si kurorëzimin e paditurisë, lakmisë dhe kaosit? Pasuesit e Aleksandrit – të cilët për këtë arsye quheshin Diadochi – ishin prijës maqedonas, të trajnuar me kohë, që sundonin me anë të shpatës; demokracia, me përjashtim të konsultimeve të rastit me ndihmën e tyre, kurrë nuk hyri në kokat e tyre. Pas disa sprovave të vogla me armë, që nxisnin më të vegjëlit, ata e ndanë perandorinë në pesë pjesë (321) – Antipater mori Maqedoninë dhe Greqinë, Lysimakus mori Trakën, Antigonus mori Azinë e Vogël, Seleucus mori Babyloninë dhe Ptolemeu mori Egjiptin. Ata nuk morrën në konsideratë të thërrisnin këshillin për konfirmimin e shteteve greke. Prej atëhere, me përjashtim të disa ndërhyrjeve të forta në Greqi dhe Republikës aristokrate të Romës, monarkia u vendos në Europë dhe zgjati deri në Revolucionin Francez.

*****

Parimi themelor i demokracisë është liria që grish kaosin; parimi themelor i monarkisë është autoritar që grish tiraninë, revolucionin dhe luftën. Nga Philip te Perseus, nga Chaeronea te Pydna (338-168), luftërat e jashtme civile të qytet-shtet-ve, jo vetëm që ishin shtojcë e luftërave të jashtme dhe të brendshme të mbretërive, porse edhe për shkak të prorogativës së pushtetit që tundonte qindra gjeneralëv, të cilët luftonin për fronin. Dhuna ishte aq e përhapur dhe e popullarizuar, aq mercenare dhe madhështore në Greqinë Heleniste, aq sa edhe në epokën e Rilindjes së Italisë.  Kur Antipateri vdiq, Athina u rebelua përsëri dhe vrau plakushin Focion, i cili pati sunduar atë, me sa më shumë mund e drejtësi, nën emrin e Antipater-it. Cassander, djali i Antipater, e rimori përsëri qytetin në emër të Maqedonisë (318), zgjeroi ekskluzivitetin e qiramarrësve në vlerën e një mijë dhrahmi dhe u largua si regjenti i tij filozof, dijetar dhe amator, Demetrius i Falerum, i cili i dha qytetit një dekadë; prosperitet dhe paqe. Ndërkohë Antigoni I-rë (“Ciklopi”) ëndërronte dhe shpresonte të bashkonte tërësisht perandorinë e Aleksandrit nën sundimin e tij; por ai pati disfatë në Ipsus (301), prej një komploti dhe e humbi Azinë e Vogël nga Seleucus I-rë. Djali i tij Demetri Poliorcetes (“Zaptuesi i Qyteteve”) çliroi Greqinë nga sundimi maqedonas, duke i dhuruar Athinës dymbëdhjetë vjet më shumë demokraci, si një nga “të ftuarit”, më me popullaritet dhe i pëlqyer i qytetit në Partenon. Ai solli kurtizanat të jetonin me të atje, me qëllim që të tërhiqte vëmendjen e të rinjve të demoralizuar dhe dëshpëruar, dhe të bënin dashuri me to. Ai korri një fitore të shkëlqyer detare mbi Ptolemeun I-rë në Qipro (308), dhe mbajti ishullin e Rodas-it të rrethuar për gjashtë vjet me mjete të reja rrethimi, por pa sukses. Ndonëse ai u kurorëzua mbreti i Maqedonisë në (294), i dha fund Pavarësisë Athinase me garnizone e komplote ushtarake, hyri në luftëra të reja si kurrë ndonjëherë, pësoi disftatë, u mund dhe u pushtua nga Seleucusi dhe në fund helmoi veten për vdekje. Katër vjet më vonë (279), duke marrë shkas dhe përfituar nga trazirat dhe rebelimi i shkaktuar nga lufta për pushtet në Mesdheun lindor, një hordhi Kelte (Celts), apo “gaulët” (“Gauls”) nën komandën e Brennus marshuan mespërmes Maqedonisë dhe hynë në Greqi. Brennus, -thotë Pausanias, “tregoi me gisht dobësinë e shtetit të Greqisë, sasitë e mëdha të argjendit dhe arit”. Në të njëjtën kohë shpërtheu kryengritja në Maqedoni nën udhëheqjen e Apollodorus; një pjesë e ushtrisë iu bashkua dhe ndihmoi të varfërit e irrituar dhe zemëruar në revanshin e herëpashershëm të grabitjes së tyre nga pasanikët. Gaulët, (Gauls) të drejtuar nga një udhërrëfyes grek, gjetën rrugën e tyre përmes kalimeve të fshehta përreth Termopileve, vranë dhe plaçkitën pa dallim dhe hynë në Tempullin e pasur në Delfi. Të zmbrapsur me dhunë dhe të imponuar nga stuhia e fuqishme që filloi, e cila në fenë e tyre nënkuptonte mbrojtjen e Tempullit të Shenjtë të Apollos. Brennus u tërhoq me turp dhe vrau veten, ndërsa gaulët e mbijetuar ikën drejt Azizë së Vogël.

“Ata therrën e masakruan të gjithë meshkujt”, shkruan Pausania, -dhe po me të njëjtën mënyrë masakruan edhe gratë e moshuara, dhe foshnjat që pinin në gjirin e nënës së tyre; iu pinin gjakun dhe hanin mishin e freskët e të shëndetshëm të tyre. Gratë guximtare dhe vajzat e reja kryen vetëvrasje, ata/ ato që mbijetuan iu nënshtruan cdo lloj dhune e mizorie. Disa prej grave me guxim u hodhën në shpatat e Gaulëve që të vdisnin; të tjerëve vdekja u erdhi nga mungesa e ushqimit dhe pagjumësia, pasi këta barbarë të pamëshirshëm i vranë ata, i përdhunuan dhe shfrynë epshet e tyre, pa pyetur në ishin duke dhënë shpirt apo ishin të vdekur. ”

Mbas disa vite vuajtje, rrënimi e shkatërrimi, Grekët e Azisë, korruptuan pushtuesit dhe i bindën ata të vendoseshin në Phrygia-n veriore (aty ku kolonitë e tyrë njiheshin si Galatia), Thraka (Traki) dhe Ballkani. Përgjatë dy brezave, Gaulët (Gauls) vunë taksa të larta dhe mbollën frikën nga haraci që duhet t’i paguanin Seleucusit të I-ë dhe qyteteve greke në brigjet aziatike dhe Detit të Zi; vetëm Bizantinët u paguanin atyre rreth $240,000 në vit. Ndërsa perandorët dhe gjeneralët e Romës u angazhuan t’i zbythnin sulmet e barabarëve, në shekullin e tretë pas Krishtit, – ashtu sikundër mbretërit dhe gjeneralët e Pergamum, Seleucia dhe Maqedonia, të cilët dhanë mbështje dhe energji të jashtëzakonëshme, në shekullin e tretë para Krishtit, të zmbrapsin valët e urrejtjes e zemërimit të invadimit kelt (Celtic). Gjatë gjithë historisë, qytetërimi i lashtë përjetoi epërsinë e një barbarizmi që vazhdimisht i kanosej për ta zhdukur atë. Kurajoja dhe guximi stoik i qytetarëve, të cilët vazhdimisht ishin në dijeni të rrezikut dhe ishin të përgatitur për këtë; teksa stoicizmi po jepte shpirt në Greqi ekzaktësisht në kohën e formulimit klasik të emrit të saj. Antigoni II-ë, i biri i Demetrius Poliorcetes, të cilin e thërrisnin “Gonatas”, për arsye të panjohura, dëboi Gaulin nga Maqedonia, shtypi kryengritjen e   Apollodorus dhe sundoi Maqedoninë me zgjuarësi, gjakftohtësi e drejteësi për tridhjetë e tetë vjet (277-39). Ai i dha prioritet dhe dorëhapësi letërsisë, shkëncës, dhe filozofisë, solli poetë si Aratus i Solit në oborrin e tij mbretëror; krijoi një miqësi të përjetëshme me Zeno -Stoikun. Antogoni II-ë ishte nga të parët që krijoi hendekun mes mbretërve filozofë, lidhje që u ndërpre përfundimisht me Marcus Aurelius. Sidoqoftë, gjatë sundimit të tij, Athina bëri lëvizjen e fundit për liri. Në vitin 267 partia nacionaliste erdhi në pushtet nën udhëheqjen e pasuesit të Zenonit, djaloshi Kremonides. Ai shtiri në dorë ndihmën e Egjiptit, përzuri trupat maqedonase dhe shpalli Athinën e lirë. Antigonusi iu kthye përsëri lakmisë së tij të hershëme dhe rimori qytetin në (262), forcoi ligjet dhe u shndërrua në dikushi që respektonte filozofinë dhe të moshuarit. Ai vendosi garnizone ushtarake në Pire, në Sallamitë dhe në Sunium, dhe lidhi aleanca lufte me Athinasit; megjithëse pjesën tjetër të qytetit ai e la tërësisht të lirë. Disa prej shteteve helene e zgjidhën paqësisht cështjen duke fituar pjesërisht pavarësinë me kusht. Rreth vitit 279, Etolia e vogël (Vendi I Shqiponjave) u mbipopullua njësoj si Maqedonia e përgjysmuar nga barbarët, por që kurrë nuk u pushtua nga veriorët, kështuqë filloi të organizonte qytetet-shtetet e Greqisë veriore, kryesisht ato të Amfitiatisë Delfike, pjesë e aleancave Etoliane, Akejane të Patrëss, Dyme, Pella, dhe vendbanimet e tjera përqark  qytet-shteteve të Peloponezit, bënë paqen dhe ndërmorën  masat të përbashkëta ekonomiko-financiare në të gjithë zonën- një arritje dhe bashkëpunim,  që e vlerëson shekullin e tretë në disa drejtime politikisht më mirë dhe më të zhvilluar  se në epokën e Perikliut. Liga Akejane u shndërrua në një shtet nga më të fuqishmit nga Aratus i Sykon-it. Në moshën njëzet vjecare, djaloshi Themistokli vetëm me një grusht luftëtarë cliroi Sykon-in nga diktatori i saj. Me oratori dhe bisedime serioze, të mprehta e të mëncura, që ai zhvilloi kudo në Peloponez, me përjashtim të Spartës dhe Elisit, që iu bashkuan Ligës, strategji kjo që zgjati dhjetë vjet (245-35). Me disa qindra luftëtarë ai hyri fshehurazi në Korinth, kaloi përmes Akrokorithus pothuajse të pakalueshëm, coi trupat maqedonase dhe i ktheu qytetit lirinë.   Duke kaluar përmes Tiraeus, ai korruptoi garnizonin maqedonas të mos bënin rrezistencë dhe hyri si clirimtar në Athinë.  Që prej atij momenti e deri te pushimi i Romës, Athina gëzoi vetqeverisjen unike dhe jo aq të fuqishme ushtarakisht, -vecse nuk u prek nga shtetet e tjera helenistike për arësyen se universitetet e saj shndërruan atë, – kryeqytetin e shkencës, dijes e mëncurisë greke. Athina i hapi rrugën filozofisë dhe me vetëdije i qëndroi larg politikës. Por kur ato ishin në kulmin e fuqisë së pushtetit, të dy ligat filluan të dobësohen nga grindjet dhe lufta klasore brenda llojit. Në vitin 220 Lidhja Etoliane, me Spartën dhe Elisin, luftuan “konfliktin social” ndaj Ligës Akajane dhe Maqedonase. Aratus, përvecse mbrojtës i lirisë, gjithashtu ai ishte edhe mbikqyrës financiar; në cdo qytet mbështeste pronarët e tokës. Të varfërit ankoheshin se nuk mund të merrnin pjesë në kuvendet që zhvillonte Liga, për shkak të largësisë që nuk mund ta përballonin, -që nënkuptonte heqjen e të drejtës së votës. Ata ishin skeptikë të asaj lloj lirie që do të thoshte privilegjim i të pasurve dhe të pushtetshmve, për të shfrytëzuar të varfërit e të dobëtit; gjithnjë e më shumë duartrokisnin demagogët të cilët bënin thirrje për rishpërndarjen të pronës. Njësoj si paria e një shekulli më parë, të varfërit filluan të përkrahnin Maqedoninë përkundrejt qeverisë së tyre. Megjithatë, Maqedonia u rrënua prej sinqeritetit dhe besnikërisë së Antogonusit së III-ë. Ai kishte erdhur në pushtet si mbikqyrës i djalit të gjetur, thjeshtër- Filipit, dhe pati premtuar t’ia dorëzonte fronin, kur Filipi të ishte më i rritur. Cinikët e kohës e quajtën atë “Doson” -The Promiser-me sa duket, edhe pse ai po i gënjente, ata e besonin. Gjithsesi, ai e mbajti fjalën dhe në vitin 221 Filip V-ë, shtatëmbëdhjetë vjeçar, filloi mbretërimin e tij të gjatë përmes luftrave dhe intrigave.  Ai ishte kurajoz, guximtar, i zgjuar dhe skrupuloz. Ai joshi gruan e Aratussonit, helmoi Aratusin, vrau djalin e tij me dyshimin për komplot, dhe helmoi gjatë një banketi me verë të gjitha ata që i rezistuan dhe kundërshtuan kauzën dhe planet e tij. Ai zgjeroi kufijtë dhe rriti mirëqënjen e Maqedonisë, dhe e la atë më të populluar dhe më të begatë se sa njëqind e pesëdhjetë vitet e kaluara. Por në vitin 215, Filip V-ë i trembur dhe tmerruar nga rritja e pushtetit të Romës, bëri gabimin historik të alencës me Hannibalin dhe Karthage. Një vit më vonë, Roma i shpalli luftë Maqedonisë dhe filloi pushtimin e Greqisë.

Postscriptum

Shkruar sipas veprës të titulluar “The life of Greece” e Will Durant.

Will Durant-(5 nëntor 1885 – 7 nëntor 1981) ishte shkrimtar, historian dhe filozof amerikan. Ai u bë tepër i njohur për veprat e tij voluminoze, sikundër “Historia e qytetërimit”, me 11 vëllime të shkruar në bashkëpunim me gruan e tij Ariel Durant, që u botuan në mes të viteve 1935-ë dhe 1975-ë. The Life of Greece”, është njëra prej veprave të tij, botuar për herë të pare në vitin 1939 e shekullit të kaluar, ku Durant-e përshkruan historinë e sistemit qeverisës në lashtësinë greke, industrinë, parimet, zakonet e doket morale të jetës e në shoqërinë e atij sistemi, besimi fetar, filozofinë, shkencën, letërsinë dhe artin, – që prej lashtësisë deri në pushtimin romak.

*Përgatitur nga Raimonda MOISIU

Filed Under: Histori Tagged With: Greqia, Lufta, Maqedonia, Raimonda Moisiu

VATRA DHE MBRETI ZOG KANË BËRË SHUMË PËR SHQIPËRINË

December 26, 2018 by dgreca

Revista diplomatike ndërkombëtare (1928) / Shoqata e fuqishme patriotike “Vatra” dhe Mbreti Zog I kanë dhënë kontribut të lartë për Shqipërinë/

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 26 Dhjetor 2018/

1 Mbreti Dielli ok.JPG

Revista diplomatike ndërkombëtare “Ambassades et consulats” ka botuar, në muajin tetor të vitit 1928, një shkrim me titullin “Coup d’oeil sur l’Albanie – Vështrim mbi Shqipërinë” ku vihen në pah meritat e shoqatës patriotike “Vatra” dhe të mbretit Zog I në ndërtimin – zhvillimin e kombit tone, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Vështrim mbi Shqipërinë

“Shqipëria, mund të themi, ishte truri dhe njëkohësisht krahu i djathtë i Perandorisë Osmane. Është ky paradoks i cili konfirmon cilësitë e shquara të kësaj race : ky vend malor, i braktisur, pa komunikime, pa ndonjë prodhim, pa mjete për ekzistencën e vet, mobilizoi Turqinë perandorake me zyrtarët më të mirë, politikanët, gjeneralët më të guximshëm dhe elitën e trupave të saj. Rojet perandorake ishin ende të përbëra nga regjimentet shqiptare.
Vizirët më të njohur, gjeneralë dhe madje Sheikh-ul-Islam (patriarku suprem musliman), ishin shqiptarë.
Pasardhësit e emigrantëve shqiptarë për shekuj me radhë në vendet fqinje gjenden ende në të gjitha vendet e Ballkanit, veçanërisht në Greqi dhe Rumani, ku shumica i përkasin elitës së botës politike, intelektuale dhe ushtarake.
Në këto kushte ekzistence, shpirti kombëtar për pavarësi u zhvillua gjatë tridhjetë viteve të fundit. Një shoqatë e fuqishme patriotike “Vatra”, në të cilën u bashkuan të gjithë bejtë (fisnikëria feudale e vendit), ka kontribuar shumë në realizimin e aspiratave kombëtare me një përgatitje të qëndrueshme dhe metodike të terrenit. Luftërat ballkanike të vitit 1912 dhe Lufta e Madhe bënë pjesën tjetër.
Por në këtë vend të privuar nga gjithçka dhe të cilit, nga një ditë në tjetrën, iu dha pavarësia, gjithçka duhej të krijohej dhe të organizohej. Mbi të gjitha, ishte e domosdoshme të rivendosej një homogjenitet dhe një frymë mirëkuptimi midis myslimanëve dhe të krishterëve (katolikë dhe ortodoksë), të cilët ishin të ndarë sipas urdhrave dhe ndikimit të shefave feudalë të çdo rajoni ; ishte e nevojshme shtypja e klaneve personale dhe imponimi i frymës së disiplinës në të gjithë shtetin.
Kjo shpjegon revolucionet dhe grusht shtetet e njëpasnjëshme, dhe peripecitë e shumta që Shqipëria ka vuajtur deri në 1924 në politikën e saj të brendshme.
Veçanërisht që nga paraqitja aktive në jetën politike të vendit të mbretit Zog I, vendi ka përjetuar një periudhë paqeje, rendi dhe organizimi.
I lindur në vitin 1893, në Mat, i biri i Xhelal Pashë Matit, guvernator feudal dhe pothuajse trashëgimtar i këtij rajoni, ai studioi në Kostandinopojë. Gjatë luftërave ballkanike, ende shumë i ri, u kthye në Shqipëri dhe filloi të demonstronte aktivitetin e tij politik. Ishte ai që, në krye të armatës së tij, vrapoi në ndihmë të princ Wied-it, i rrethuar nga kryengritësit dhe e shpëtoi atë.
Gjatë Luftës së Madhe, ai u emërua kolonel nderi nga austriakët.
Në vitin 1919, i zgjedhur deputet i Matit, ai mori pjesë në Kongresin e Lushnjes, i cili përpunoi statutin e parë të shtetit shqiptar. Që atëherë, deri në vitin 1924, ai mbarti me sukses postin e Ministrit të Brendshëm, të Presidentit të Këshillit dhe të Ministrit të Punëve të Jashtme. Pas një grushti shteti, iu desht të strehohej për disa muaj jashtë vendit. Por në dhjetor 1924 ai u kthye triumfues dhe i aklamuar nga populli, dhe në janar 1925 u shpall President i Republikës.
Nën administratën e tij, domosdoshmërisht disi autoritare, Shqipëria ka bërë përparim të konsiderueshëm në të gjitha fushat.
Ushtria e tij, e përbërë nga tri divizione, është e organizuar dhe pajisur me përmirësimet më të fundit. Ajo ka një flotë detare të shkëlqyer. Një xhandarmëri shumë e mirë është e organizuar nga oficerë anglezë, me gjeneralin Pearch si shef.
Të gjitha shërbimet administrative janë krijuar në mënyrë moderne dhe funksionojnë përsosmërisht. Shumë rrugë komunikimi lidhin të gjitha qendrat kryesore të vendit. Janë ndërtuar ura. Një shoqëri franceze ndërtoi urën e madhe metalike mbi Mat, e cila është ura më e madhe ekzistuese e varur në Ballkan. Është përfunduar amenaxhimi modern i portit të Durrësit. Shërbimi i rregullt ajror lidh Italinë me Shqipërinë dhe shërben qendrat kryesore të këtij vendi.
Çështja e fesë është zgjedhur përfundimisht me shpalljen e shtetit laik. Është martesa civile ajo që ka rëndësi, dhe tani muslimanët dhe të krishterët mund të martohen lirisht me njëri-tjetrin.
Kishat e ndryshme, katolike, ortodokse, muslimane, janë autonome dhe secila ka një kryepeshkop. Kodi penal italian dhe kodi civil zviceran janë miratuar.
Është duke u studiuar një projekt ndërtimi hekurudhor. Një linjë prej 175 kilometrash do të lidhë portin e Durrësit me kryeqytetin e Tiranës, Elbasanin, Kosturin pranë Korçës dhe do të përfundojë në Manastir për t’u lidhur me hekurudhat orientale.
Mësimdhënia është organizuar në një mënyrë moderne. Shkollat komunale funksionojnë kudo. Për arsimin e mesëm janë organizuar dy gjimnaze franko-shqiptare në Korçë dhe Gjirokastër. Njëzet e pesë mësues francezë janë të angazhuar në këto shkolla nga qeveria shqiptare.
Financat janë organizuar me kujdes të veçantë. Një Bankë Kombëtare është krijuar. Franga e arit është monedha e vendit. Tregtia me vendet e tjera po rritet gjithnjë e më shumë, veçanërisht importet, sepse Shqipëria, pa ndonjë industri, ka nevojë të importojë të gjitha llojet e mallrave të prodhuara.
Shqipëria ka burime të rëndësishme natyrore që janë në pritje të shfrytëzohen. Burime të rëndësishme të naftës tashmë shfrytëzohen nga katër kompani të huaja. Një kompani franceze operon në rajonin e Elbasanit, Anglo-Persian dhe Standard Oil, në rajonin Fierit të Shqipërisë qendrore, dhe Shoqëria e Hekurudhave italiane në rajonin e Vlorës. Nëntoka është shumë e pasur me minerale të ndryshme. Depozita të rëndësishme të bakrit ekzistojnë në rajonin e Pukës (në Shqipërinë veriore). Të gjitha këto pasuri janë në pritje të ndihmës se vendeve të jashtme që të vihen në vlerë.
Kjo punë gjigande organizimi dhe rinovimi është bërë kryesisht nga Mbreti Zog I dhe bashkëpunëtorët e tij të afërm.
Këtu duhet të gjejmë shpjegimin e unanimitetit të njerëzve që e ngritën atë në fronin e Shqipërisë.”

Filed Under: Histori Tagged With: Aurenc Bebja, Mbreti Zog, shqiperia, Vatra

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 283
  • 284
  • 285
  • 286
  • 287
  • …
  • 693
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • “Shënime për historinë antike të shqiptarëve”*
  • Si funksionon sistemi juridik në Shqipëri dhe pse ai ka nevojë për korrigjim?
  • Emisionet postare festive të fundvitit në Kosovë
  • JAKOBSTADS TIDNING (1939) / MBRETI ZOG, SHUMË BUJAR ME BAKSHISHE. — EMRI I TIJ NUK DO TË HARROHET KAQ SHPEJT NGA PRONARËT DHE PERSONELI I HOTELEVE NË VARSHAVË.
  • HAFIZ SHERIF LANGU, DELEGATI I PAVARËSISË TË CILIT IU MOHUA KONTRIBUTI PËR 50 VJET ME RRADHË, KLERIKU DHE VEPRIMTARI I SHQUAR I ÇËSHTJES KOMBËTARE
  • RIPUSHTIMI I KOSOVËS – KUVENDI I PRIZRENIT 1945
  • Nikola Tesla, gjeniu që u fiksua pas pëllumbave dhe u dashurua me njërin prej tyre
  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare
  • Në sinoret e Epirit…
  • Mbrëmë hyri në fuqi Ligji i SHBA për autorizimin e mbrojtjes kombëtare
  • Skënderbeu “grek”, ose si të bëhesh grek pa e ditur
  • A historic moment of pride for the New Jersey Albanian-American community

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT