Histori – Page 396 – Dielli

VACLAV HAVEL ME RASTIN E 80-VJETORIT TË LINDJES

October 7, 2016 by dgreca

Nga Frank Shkreli

Në Republikën Çeke, në disa vende europiane dhe këtu në Shtetet e Bashkuara u shënua këtë javë — më 5 tetor — 80-vjetori i lindjes së ish-disidentit dhe ish-presidentit të fundit të Çekosllovakisë dhe presidentit të parë të Republikës Çeke post-komuniste, Vaclav Havel. Pas largimit nga detyra e presdientit, Havel ia kushtoi jetën promovimit të të drejtave të njeriut anë e mbanë botës.

Në Shtetet e Bashkuara u organizuan me këtë rast ceremoni përkujtimore në New York, në Washington, në Florida dhe në shtete të tjera me rastin e 80-vjetorit të lindjes së disidentit të famëshëm anti-komunist, i

Pas takimit që kishte zhvilluar Presidentin Xhorxh Bush në Shtëpinë e Bardhë, ku i kishte folur atij mbi rolin e rëndësishëm të transmetimeve të Zërit të Amerikës në luftën për t’u çliruar nga këthetrat e komunizmit anë e mbanë Evropës Lindore, Zoti Havel ishte nisur për në një vizitë personale që kishte kërkuar të bënte tek kryeqendra e Zërit të Amerikës. Me të ardhur në ndërtesën e VOA-s, Zoti Havel u përshëndet me drejtorin e përgjithshëm të asja kohe, Riçard Karlson dhe me zyrtarë të tjerë, por mezi priste të takohej me staffin çekosllovak, ku pata fatin të isha edhe unë i pranishëm si këshilltar i programeve drejtuar Evropës Lindore. Haveli na habiti të gjithëve kur filloi të thërriste emërat e folësve dhe të gazetarëve çekosllovakë, përfshirë edhe ata që përdornin pseudonime, të cilët i kishte dëgjuar rregullisht nepërmjet valëve të Zërit të Amerikës. Megjithëse nuk njiheshin me njëri tjetërin, takimi i Zotit Havel me stafin Çekosllovak të Zërit të Amerikës u këthye me të vërtetë në një takim tepër emocional për të gjithë. Natyrisht, si disident kundër regjimit komunist, regjim të cilin ai e kishte cilësuar si, “absurdistan”, Havel-i jo vetëm besonte por ishte ndër mbështetsit më të rreptë të lirisë së fjalës dhe të shtypit si edhe promovues i vendosur i rolit të rëndësishëm që media duhet të luaj në një shoqëri demokratike.

Pasi kishte qenë dëgjues i rregulltë i Zërit të Amerikës gjatë luftës së ftohtë, ai ishte njëri prej përkrahsëve më të zellshëm të transmetimeve ndërkombëtare, sidomos atyre amerikane. Duke iu drejtuar stafit të Zërit të Amerikës gjatë asaj vizite më 1990, Zoti Havel tha, “Ju të Zërit të Amerikës na keni informuar të vërtetën, jo vetëm mbi ngjarjet anë e mbanë botës, por edhe mbi ato që po ndodhnin në vendin tonë dhe në këtë mënyrë ju keni ndihmuar në realizimin e revolucionit anti-komunist paqësor, për të cilin kemi pritur aq shumë kohë.’’

Kujtim nga vizita e parë e Vaclav Havel-it në kryeqëndrën e Zërit të Amerikës, Shkurt, 1990

Vdekja e Vaclav Havel-it në vitin 2011 ishte një humbje e madhe për mbarë botën, pasi bota humbi zërin e ndërgjegjes dhe mbështetsin e fortë të të drejtave të njeriut, dhe jo vetëm në vendin e tij. Ai fliste kundër shkeljes së të drejtave të njeriut në Rusi e në Kinë, në Kubë dhe kudo që ato të drejta abuzoheshin nga diktatorët brutalë dhe udhëheqsit autokratë.Vaclav Havel ishte gjithashtu dijeni të plotë edhe për vuajtjet e shqiptarëve nga regjimi komunist i Enver Hoxhës dhe gjatë viteve 90, aktivisht kritikoi politikën serbe të gjenocidit kundër shqiptarëve në Kosovë dhe ka qenë mbështetës i vendosur i sulmeve ajrore të NATO-s kundër Serbisë për çlirimin e Kosovës. “Edhe më parë kam mbrojtë qëndrimin se komuniteti ndërkombëtar duhet të ndërhyjë sa më parë për të mbrojtur jetën e njerëzve nga arbitrariteti i shtetit”, ka thënë Vaclav Havel, në lidhje me sulmet ajrore të NATO-s kundër regjimit kriminel të Sllobodan Millosheviçit të Serbisë.

Në këtë 80-vjetor të lindjes së Vaclav Havel-it është me vend të kujtojmë se kauza e lirisë për të cilën ai luftoi gjithë jetën, më në fund triumfoi. Por siç tha edhe gjatë ceremonive në New York me rastin e 80-vjetorit të lindjes së Vaclav Havelit, Kryetari Dhomës së Deputetëve të Republikës Çeke, Jan Hamacek gjithnjë, “Ekziston nevoja për të kujtuar trashëgiminë e tij sepse sot bota nuk është hiç e sigurt dhe se liritë dhe të drejtat e njeriut nuk janë ende aspak të garantuara për të gjithë.” Megjithkëtë, në këtë 8-vjetor të lidnjes së tij, mund të konstatohte se bota në përgjithsi është sot më mirë, falë sakrificës dhe kontributit të Vaclav Havelit në mbështetje të dinjitetit njerëzor dhe të lirive bazë për çdo individ dhe në çdo vend. Pa dyshim se trashëgimia e tij –për të cilën foli kryetari i Dhomës së Deputetëve të Republikës Çeke — do të përjetësohet nga shembulli dhe vendosmëria e tij i cili gjithë jetën punoi dhe veproi për të mirën e përbashkët të njerëzimit dhe i cili, nepërmjet revolucionit moral, i tregoi njerëzimit fuqinë e popullit për të ndryshuar botën. Ai, sipas ish-Sekretares Amerikane të Shtetit, Madeleine Albright gjithashtu me origjinë çeke dhe mbështetse e fortë e të drejtave të shqiptarëve — gjë që ajo e provoi gjatë luftës për çlirimin e Kosovës — ka thënë mbi trashëgimisë morale dhe politike të Vaclav Havelit se me veprimtarinë e tij, “Ai ka treguar se një vend i vogël mund të ndryshojë shumë gjëra kur ka udhëheqsin e duhur me parime morale”.

Eh, po ta kishte pasur Shqipëria — si një vend i vogël që është — një udhëheqës me parimet morale të Vaclav Havel-it?

Histori- Arnautllëku i Dimitrije Rakiqit

October 7, 2016 by dgreca

Toplicën, Pusta Rekën, Gollakun dhe Jabllanicën e atëhershme, të sapo okupuar nga ushtria serbe, Dimitrije“Mita” Rakiqi quajti Arnautllëk (Shqipëri). Me hyrjen e trupave serbe në këto treva , Arnautllakën, e emërtoi me emër të ri, Serbia e Re./

Nga Ismet Azizi/

Me përfundimin e luftës ruso-turke 1876-1878, gjegjësisht me dëbimin e shqiptarëve nga Toplica e Jabllanica dhe nga visettjera të trevave të banuara me shqiptarë, kryeshefi i repartit operativ pranë komandës qendrore të ushtrisë serbe, gjenerali Kosta Protiq – shtabi i të cilit ishte në Nish – i mori disa hapa me qëllim të njohjes, gjegjësisht hulumtimit sa më të mirë të trevave, sipas tij të “çliruara” nga Perandoria Osmane. Ndërkohë, ai i caktoi disa personalitete për të hulumtuar gjendjen agrare-juridike, atë monumentale të arkitekturës, shëndetësisë, arsimit dhe çështjeve tjera. Gjenerali Protiq e caktoi edhe Mita Rakiqin të hulumtonte gjendjen e përmendoreve të letërsisë së vjetër serbe dhe për këtë të përpilojë raporte zyrtare. Për këtë detyrë, ai ishte shumë i përshtatshëm.

Dimitrije“Mita” Rakiq jetoi shkurt, por, megjithatë arriti që në disa vazhdime të shkruajë veprën “Putovanje po novoj Srbiji” (Udhëtimi nëpër Serbinë e Re) gjatë viteve 1878-`80.

Në vazhdim po japim vetëm disa pjesë, ku ai përmend shqiptarët si popullatë shumicë, e cila ka populluar viset e Toplicës, Gollakut, Pusta Rekës dhe Jabllanicës.

Për Kurshumlinë, si vendbanim shqiptarësh, ai thotë se ky vend”ka qenë çerdhe shqiptare, në të cilën ka jetuar dhe sunduar vetë shqiptari i pastër. Këtu kanë jetuar më të tmerrshmit, thënë të drejtën, të pavarurit”, ka thënë ai.

Pas “humbjes” më saktësisht, pasi Llapi kishte mbetur, në anën tjetër të kufirit,nën Vilajetin e Kosovës, Rakiq shprehet:

“Kam dhimbje për të, më duket se gjysma e zemrës më është shkulur. Aq shumë e dua dhe e çmoj, sa për të do ta jepja tërë Gollakun dhe tërë Arnautllakun tonë. Më duket se kisha dashurqë mos ta kisha parë kurrë. Sa keq më vjen për Llapin, nuk mundem ta harroj atë dhimbje!”

Rakiq kishte vazhduar rrugën për t`u njoftuar me vendbanimet, sipas tij, të Arnautllakut, duke i përshkruar në detaje:

”Rruga nga Prokupla për Pusta Rekë dhe Leskoc shkon përgjatë lumit të Toplicës, në anën e majtë të tij, përgjatë malit Rastovnik, i cili shtrihet në anën e djathtë”.

Gjatë rrugës, kishte hasur në një shkëmb të quajtur “Shkëmbi i Markut”, për të cilin thotë se “nga secili mora të njëjtën përgjigje”: “Kush e di?”. Gjatë rrugës kishte hasur në fshatin e parë Gajkuq, tashmë i zbrazët, i cili kishte qenë i banuar krejtësisht me shqiptarë. Vllahova,po ashtu i banuar me shqiptarë dhe Reqica, sipas tij, një fshat serb. Në vazhdim të rrugëtimit të tij, ai përmend një çukë ( bregore), e cila quhet “Çuka e Glatnicës”, për të cilën pak dihet,se e kujt është dhe për vjetërsinë e saj. Dihet, sikurse edhe për tërë këtë trevë se është “starovremska”, pra e kohës së vjetër dhe “latinska” çka do të thotë se është e kohës latine. Pasi kalohet, Reçica vjen fshati Zhitogragjë (në hartën e atëhershme Ziloro), për të cilin vendbanim thotë se ka një kishë, pa ndonjë vlerë, shkruan Rakiq. Por, vlen të theksohet se ai për këtë vendbanim dhe për shumë vendbanime tjera nuk tregon se kujt i ka takuar, serbëve apo shqiptarëve. Në vazhdim, ai përmend fshatrat e zbrazëta, të cilat më parë ishin të banuara me shqiptarë, siç ishin: Kutlleshi, Drenovci,Pukovci, Brestovci, Brijani, Stublla, Bellanoci, Kacabashi, Bojniku etjera. Për Zhitnipotokun,Rakiq thotë:

“Ishte pa mëdyshje, fshati më i madh dhe më i bukur shqiptar. Të gjitha shtëpitë ishin të bukura, të gëlqerosura dhe të mbuluara me qeremide- ky është rasti i vetëm në tërë Arnautllakun tonë; tërë fshati është i djegur përveç dy-tri shtëpive”.

Rakiq kishte vështirësi të udhëtonte nëpër këto treva, sepse ishte për herë të parë në një vend krejt të panjohur për të cilën gjë shkruan:

‘Nuk munda ta vazhdoj rrugën tutje, sepse paraprakisht ishte krejt pa njerëz dhe askush nuk di të tregoj rrugën kah duhet shkuar. Posaçërisht, më ka mbetur djegë në zemër që nuk mund ta shoh fshatin Kosmaç. Ai shtrihet në malet e Sokollovicës, i tëri i banuar me shqiptarë, tashmë i zbrazët’.

Rrugëtimi i Rakiqit vazhdoi nëpër vendbanimet shqiptare, duke i përshkruar:

“Ditën e nesërme jam nisur për Petrova Gorë, fshati i parë, Turjani, krejt i zbrazur i cili ishte i banuar me shqiptarë , sikurse të gjitha vendbanimet e tjera, që nga Bojniku. Nga aty ndodhet Llozana, në të cilin janë tri shtëpi shqiptare, mandej Orana, në të majtë Bujarova, mandej Ivanja, të gjitha të boshatisura dhe të djegura”.

Gjatë këtij rrugëtimi, Rakiq kishte një përcjellës shqiptar, siç e quan ai Zenil ( sigurisht se quhej Zenel), për të cilin thotë se ai nuk dinte t`i tregonte për kishat, të cilat ai më së shumti i hulumtonte. Në Mojkovc kishin gjetur dy shtëpi shqiptare dhe një serbe, shtëpitë tjera ishin të boshatisura dhe në të ishte një dervish i moshës 80 vjeçare, i cili ishte në gjendje të vështirë shëndetësore. Për çudi djali i tij me nusen e ushqenin dhe kujdeseshin për të, që për Rakiqin ishte një rast i rrallë. Dervishi edhe në këtë gjendje i shërbente popullit të tij, për ta shëruar nga sëmundjet e ndryshme. Nga Mojkovci, pak në të djathtë, jo më shumë se një çerek ore gjendet Obrazhda e boshatisur, si të gjitha fshatrat tjera, për habi ara të tëra të mbjellura me drithëra.

Edhe për Burincën të njëjtat fjalë: e boshatisur, e djegur, si gjithë fshatrat tjera. Nga ky fshat, shkruan Rakiq: ” u ngritëm lart në Sh.Petri, morëm një pamje të shkëlqyeshme të sistemeve malore të “Serbisë së Re” (kështu e quan ai Arnautllakun) Kopaonikun, Xhakun, Hërticën, Mërkonjin, Gollakun, Guribabën, Crnivërh, Suva Pllaninën.

Nga Sh.Petri, shkruan Rakiq, lëshohemi në fshatin Slushanë, i cili ishte fshat i madh, i bukur, i pasur dhe u takonte shqiptarëve, por tash është i zbrazët dhe i djegur. Fshati ka pasur edhe Xhaminë, në të cilën, gjatë luftës ishte spital, ndërsa në fshat ishte kryeshef sanitar i korit të Timokut.Nga një turk, në fshatin Byqmet kam dëgjuar disa herë të thonë Shlishanë, e jo Slishanë, si thonë serbët.

Në juglindje të Bojnikut, pas gjysmë ore ecje ka qenë fshati shqiptar i quajtur Mrvesh, nëpër të cilin rrjedh lumi Gjacë.

Për ndarjen e parë administrative, rrethi i Pusta Rekës ka qenë pjesë përbërëse e rrethit të Leskocit, i cili i ka pasur edhe dy rrethe: Veternicën dhe Vllasinën.

Për Pusta Rekën thot se i ka pasur 112 fshatra, të përfshira në 5 komuna. “Për kuriozitet se janë dy fshatra, për të cilat pushteti nuk ka informacion se si emërtoheshin. Nuk kam informacion se a janë përfshirë edhe këto dy fshatra në këtë numër. Nuk është për t`u habitur: këto dy fshatra janë fshatra shqiptare, për të cilat serbët kurrë nuk kanë ditur gjë, ndërsa tash nuk ka shqiptarë në këto fshatra dhe kështu, askush nuk mundta dijë se si janë quajtur këto dy fshatra”, shkruan Rakiq.

Rakiq jep disa të dhëna për Pusta Rekën dhe vë në dyshim dhe shprehë habinë për emrin e këtij vendbanimi; “Sipas regjistrimit gjatë kohës së Komandës së lartë, në Pusta Rekëkanë qenë 1539 shtëpi shqiptarë, 638 serbë dhe 60 romë, porkur unë kam kaluar nëpër to, kanë ekzistuar vetëm ato serbe dhe rome, pra në Pusta Rekë kanë qenë vetëm 698 shtëpi”. Mandej ; “Nuk di pse kjo trevë quhet Pusta Reka (Lumi i zbrazët) kur nuk ishte i zbrazët, as me bereqet, as me popullsi: në të kundërtën, i banuar në mënyrë tëdendurdhe me drithëra që e bëjnë trevë të e pasur. Por, nëse më parë nga padrejtësia është quajtur ashtu, tash edhe për nga drejtësia, edhe për nga vërtetësia Pusta Reka, ashtu e zbrazët, sado që duhet shumë vjet derisa të mos mbetet e zbrazët dhe të popullohet;mund të mendohet që edhe Gollaku i tërë të popullohet.

Në vazhdim Rakiq jep detale për objektet e banimit: “Në Toplicë, Llap dhe Pusta Rekë shtëpitë janë të ndërtuara me çatmë,në Gollak me dërrasa, ndërsa ato të serbëve janë kasolla të mbuluara me kashtë. Shqiptari është korpulent, i fortë dhe i racës së bukur. Ai është edhe më i pastër, po ashtu sikurse gruajadhe fëmijët e tij.Gjithherë, rrobat i ka të pastërta dhe peshqirin e pastër rreth kokës’.

Rakiq, pa i kursyer serbet dhe pa ngurim, përshkruan karakterin e shqiptarëve: “Ai (shqiptari) është mikpritës: në rrugë nëpër këto treva, vetëm shtëpitë e shqiptarëve i hapnin dyert për mua dhe më ofronin bukë, djathë dhe cicvara (ushqim i përgatitur me qumësht, djathë dhe miell), me atë që kishin. Në të kundërtën, në Prekopelicë (fshat i madh serb në Pusta Rekë), ku kisha rënë për tokë nga uria dhe lodhja, nuk kam mundur as në shtëpinë e kryeplakut, madje me pagesë, e lëre më pa pagesë, të marrë një copë bukë dhe djathë. Kjomë ka ndodhur edhe në Bojnik”.

Më tej, autori bënë krahasimin në mes shqiptarëve dhe serbëve për nga pamja; ”Por, arsyeja pse shqiptari është pa asnjë mëdyshje më shtatlartë, jo vetëm nga serbët në Serbinë e re (Arnautllak), por edhe nga ne, në Serbinë e vjetër, ështëpërshkak se ai kurrë nuk ka pi verë e as raki. Të rrallë janë ata, të cilët ngrehin ndonjë kafe. Ndërsa, besën e shqiptarit as që duhet përmendur”.

Duke folur për traditat, Rakiq ka shtuar:

“Është me rëndësi se shqiptarët janë të vetmit që kanë traditën e së kaluarës së këtyre vendeve, për kishat dhe muret e vjetra. Ata i dijnë të gjitha rrugët, të gjitha kodrat e malet afër tyre, madje edhe ato që cilat janë edhe larg vendbanimeve të tyre. Serbët dinë vetëm për trevën e afërt të tyre, shpesh nuk dijnë gjë as për rrethinën e tyre. Hanxhiu në Podujevë jeton njëzet vjet në Llap, nuk din si quhet asnjë majë malore, të cilat i shikon për çdo ditë rreth e përqark Llapit. Me shkuarjen e shqiptarëve nga këto treva, ne jemi privuar nga njohuritë aq të çmueshme për këto vende”.

Imzot Prof. Jul Bonati, Njëri nga të Tridhjetë e Tetë Martirët

October 5, 2016 by dgreca

Nga Pirro Dollani/ Las Vegas/

Prologu/

Pikërisht, më5 nëntor 2016 do tëmbahet dita historike e Ritit të Lumnimit e të Naltimit në Altar të 38 martirëve që dhanë jetën për Kombin e për Fenë.Për të arritur në këtë Ditë Historike është kaluar nëpër një proces të gjatë analize, prej 10 nëntorit 2002 – deri në 8 dhjetor 2010, nga ekspertët e Kongregatës të Selisë së Shenjtë për çështjen e Shenjtërve. Procesi përfundoi më 26 prill 2016 kur Papa Françesku firmosi dekretin për të shpallur të Lumë 38 martirët. Vetëm dy muaj mbas shenjtërimit të Nënë Terezës, vjen ky nderim për 38 martirët.Në dekret është caktuar Sheshi i Katedrales së Shën Shtjefnit, në Shkodër, si vendi ku do të zhvillohet ceremonia.Prefekti për Çështjen e Shenjtërve, Eminenca e tij, Kardinali Angelo Amato, është caktuar Drejtuesi Ritit të Lumnimit.Në listën me 38 emrat e martirëve, të cilët nuk janë rreshtuar sipas rendit alfabetik, emri i Imzot Jul Bonati rreshtohet i treti me këtë përcaktim:“Meshtari i madh intelektual, burgosur, torturuar, e mbyllur në çmendi; si provoi tmerre të padëgjuara në qeli të ndryshme të sigurimit famëkeq, nga Vlora në Durrës, vdiq në burgun e Durrësit, pranë Imzot Prenushit, i cili i dha shûjtën për shtegtimin e mbram: Vojimin e Shenjtë.”

* * *

Kush ishte Imzot Prof. Jul Bonati?/

Jul Bonati lindi në Shkodër më 24 maj 1874 në një familje me tradita të shquara patriotike. Gjyshi i tij, Nikollë Bonati ishte një nga themeluesit e Shoqërisë së Shkronjave të Stambollit. Imzot Jul Bonati studioi në Kolegjin Saverian të Jezuitëve në Shkodër. Është diplomuar në Filozofi dhe Letërsi në Vjenë, Austri dhe në Padova, Itali.Më 1912 dorëzohet prift dioqezan dhe vendoset në Stamboll për të shërbyer në detyrën e famulltarit të katolikëve shqiptarë që ndodheshin atje. Shërben 16 vjet në Stamboll, ku merr pjesë aktive në lëvizjen kombëtare. Nga viti 1920 deri më 1924 ishte anëtar i Klubit “Pragu shqiptar” që kryesohej nga Jonuz Bej Kolonja dhe Anastas Frashëri.Prej viteve 1942 -1946 ka jetuar në Itali ku ka vazhduar punën shkencore e letrare deri në fund të vitit 1945 kur kthehet në Shqipëri. Në hetuesi Imzot Prof. Jul Bonati pohon se “në vitin 1945 jemi mbledhë në Romë në takim me Papa Piu XII. Prej aty më kanë sjellë anglezët me avion në Shqipni.” Më 1946, në moshën 72 vjeç arrestohet dhe me vendimin nr. 429 datë 31.10.1947 të Gjykatës Ushtarake është deklaruar fajtor për krimin: Agjent i Vatikanit , dënohet me 7 vjet heqje lirie. Vdes i masakruar në spitalin e burgut më 5 nëntor 1951. Sipas Prof. Dr. Ajet Shahu, “Imzot Jul Bonati u gjet në një dhomë copa-copa, i shkryem nga të sëmurët e “pavetëdijshëm.”Kështu barbarisht e mbylli jetën filozofi, humanisti, studiuesi, përkthyesi e prifti Jul Bonati. Pikërisht, 65 vjet nga dita e vdekjes së tij do të kremtohet Riti i Lumnimit e i Naltimit në Altar i Imzot Prof. Jul Bonatit, së bashku me 37 martirët e tjerë.Është ky një përkim i rastësishëm apo i paracaktuar për të fshirë nga kujtesa atë vdekje barbare që, mbas sodit, dita e 5 Nëntorit të mbetet në kujtesën e kombit si dita e bardhë e Lumnimit dhe e Naltimit në Altar të Imzot Prof. Jul Bonatit së bashku me 37 martirët e tjerë?

* * *

Grimca kujtimesh

Edhe pse nën regjimin komunist ishte shumë e vështirë të flisje e të përkujtoje të afërmit e tu që pushteti i quante Armiq të Popullit, përsëri njerëzit përpiqeshin të mbanin gjallë emrin dhe kujtimin e tyre.

Aleksandër Bonati, nipi i Imzot Jul Bonatit e që trashëgon emrin e babait të Jul Bonatit, tregon: “Nana jonë ishte shumë e guximshme dhe na merrte ne fëmijëve për të parë axhën në burg. Babai gjithnjë i thoshte të mos shkonte se do të na ndodhte ndonjë gjë e keqe. Por nana i përgjigjej: ‘Mos u shqetëso mor Jerom, se marrim bekimin e Julit.’ Në shtëpi prindërit flisnin për Imzot Jul Bonatin, por me rezerva, se rrethanat ishin shumë të këqija dhe frika ishte se ne fëmijët padashje mund të flisnim jashtë dhe pasojat do të ishin drastike. Për herë të parë kam folur jashtë shtëpisë për të, shumë vite më vonë, kur punoja mësues. Një koleg, më i vjetër se unë, Prof. Burhan Hoti, më merr një ditë veçan larg njerëzve dhe mureve të shkollës, e në një cep të oborrit më thotë: ‘Dua të them diçka. Duhet të dish se nga të dy prindërit tuaj jeni një familje shumë atdhetare. Axha i babait tuaj, Jul Bonati, ka qenë një personalitet e patriot i madh, pavarësisht nga disfatat e jetës. Ai ishte ndihmësi i zotit Luigj Bumçi, kryetarit të delegacionit në Konferencën e Paqes e i ngarkuar nga dërgata e shqiptarëve të Stambollit shkon në Paris së bashku me 50 mijë firma, ku kërkohej që Korça dhe Gjirokastra të mos i jepeshin Greqisë.’ Kjo ka qenë hera e parë në jetën time ku më është folur hapur për figurën e Imzot Jul Bonatit. Po kështu, nipi tjetër zoti Anton Bonati kujton:Mbaj mend që nëna, Esther Bonati, na mori, ne fëmijët për të shkuar në spitalin e burgut për t’u takuar me Imzot Jul Bonatin, se siç na tha, të nesërmen do ta nxirrnin. Sa e takuam, i tha nanës: Mirë që më kanë fut në burg padrejtësisht, po pse m’i kanë dërrmu gjunjët duke më qëllue me objekte hekuri? Jam shumë i preokupum se nuk do të jem në gjendje me qindrue në kamb’ për me zhvillue meshën kur të dal nga burgu. Mbaj mend nanën që i tha: Mos u shqetso Jul, me bastun ta japësh meshën, me bastun! Ai heshti një çast, fytyra i çeli dhe tha: “Ah, s’më kishte shkue n’mend.” Kishte ruajtur racionin e marmalatës që i jepnin për mëngjes dhe na i dha ne fëmijëve. Të nesërmen pritëm që të dilte nga burgu, por na njoftuan se kishte vdekur. Një vdekje e papritur. Nga prindërit dëgjuam se disa “të sëmurë” të tjerë e kishin rrahur, copëtuar.

Në heshtje durrsakët e vuajtën vdekjen e tij.Paçka se në varrimin të tij ishin vetëm pjesëtarët e familjes,3-4 veta gjithsej, pasi njerëzit ishin të frikësuar nga terrori komunist. Qyteti i Durrësit historikisht ka qenëi njohur për harmoninë ndërfetare midis myslimanëve, ortodoksëve dhe katolikëve. Padyshim për këtë harmoni kanë kontribuar klerikët e shquar Mustafa Varoshi, Erazmi Jorgo, Vinçenc Prendushi e Jul Bonati të cilët dilnin shëtitjet bashkarisht nëpër rrugët e qytetit. Gazetari Gëzim Kabashi, mban mend një bisedë me zotin Ilia Jorgo, djalin e At Erazmi Jorgos, që i tregonte se babai i tij, shoqërohej shpesh me Myftiun e Durrësit, Mustafa Varoshin dhe Imzot Jul Bonatin. Një traditë e mrekullueshme që Imzot Jul Bonati kishte dhënë edhe ai ndihmesën e tij e që duhet të përtërihet në kohën tonë.

* * *

Veprimtaria përkthyese e studimore

Imzot Jul Bonati është marrë shumë edhe me studime shkencore e përkthime.

Aleksandër Bonati tregon sesi një kushëri i tij dhe i Imzot Jul Bonatit, zoti Mario Kolenda,me banim në Brazil, kishte marrë një letër nga Imzot Bonati ku ishkruante se gjatë 16 vjetëve të qëndrimit të tij në Stamboll kishte kërku në arshivat e atjeshme dhe kishte mbledh shumë materiale me vlerë për vendin tonë. Po kështu, gjatë periudhës që kishte qenë i sëmurë në Firencë,kishte mbaruar përkthimin në italisht të “Lahutës së Malcis” dhe sapo kishte nisur punën me përkthy “Kanunin” e Lekë Dukagjinit.

Papa Piu X i pati thënë Imzot Serreqit: “Jeni të lum që keni . . .martir si Imzot Bonati që ka përthye Lahutën e Malcis” n’italisht.”

Po këtë pohim e bën edhe Prof. Arshi Pipa. “Një ditë sollën në qelinë tonë, Imzot Jul Bonatin, famullitarin e Vlorës. E sillshin për ta strehue në azilin e të çmendunve në Durrës. E kisha njoftë që kur kisha kenë student në Firenze. Ai përpiqej asokohe, me shtypë përkthimin e vet të “Lahutës. . .”

Kjo anë e krijimtarisë së Imzot Bonatit pati të njëjtin fat tragjik që pati edhe një pjesë e madhe e krijimtarisë së Serembes. Nga tërë përkthimi i “Lahutës së Malcis” na ka mbetur vetëm Kënga e Pestë, ndërsa nga “Kanuni i Lekë Dukagjinit”nuk dimë asgjë. Sipas zotit Aleksandër Bonati, një kushëri i tij dhe i Imzot Jul Bonati, zoti Mario Kolenda, që gjatë vitit 1945 ka pasur banuar në Bari, e ka ndihmuar Imzot Jul Bonatin duke çuar vetë tre kutia plot me studime e shkrime të Imzot Bonatit te Misioni Shqiptar i UNRRA-s në Bari, me qëllim që t’i dërgonin në Durrës. Zoti Mario Kolenda kishte edhe një letër që Imzot Bonati ia adresonte personalisht znj. Penington, përgjegjëse e këtij Misioni. Mbasi janë bërë gjithë veprimet përkatëse, Znj. Penington ia kthen letrën z. Kolenda, i cili para se të vdesë ia dërgon kushëririt të tij Aleksandër Bonatit, letër që po e botojmë në këtë shkrim:

“I lutem UNRRA-s, misionit shqiptar në Bari, në rrugën Dante Aligeri, që dashamirësisht të dërgojnë në UNRRA-ne Durrësit,tre pako të përmbledhura brenda një kutie të vetme,duke njoftuar znj.Ruth V.Penington të UNRRA-s, misioni shqiptar CMF Durrës, që kutia e sipërpërmendur i përket të nëshkruarit Imzot Jul Bonati.”Një mijë Falenderime,

Prof. Jul Bonati Bonatti

Këto materiale u transportuan dhe arritën në Durrës, por Imzot Jul Bonati mbas kthimit në Shqipëri përfundoi në burg, dhe kjo pjesë e krijimtarisë së tij s’dihet se ku ndodhet apo kush i ka përvetësur.Është detyrë e Institucioneve të Akademisë Shqiptare të hulumtojnë për këtë krijimtari të Imzot Jul Bonatit.

* * *

Ku prehen eshtrat e tij?

Eshtrat e Imzot Jul Bonatit, ashtu të copëtuar nga barbarët e kuq, prehen në varrin e familjes Bonatinë Spitall, në varrezat e vjetra të Durrësit, së bashku, me nipin e tij, Jerom Bonatin dhe zonjën e tij, Est-herin, gruan e guximshme që i shkonte në burg si edhe me nanën e Jerom Bonatit, Evgjenin. Pranë varrit të Imzot Jul Bonati, është edhe varri i një figure tjetër, e barasvlefshme me të,në shumë aspekte, dhe pikërisht, varri i mjekut Ben Çetta, që dha gjithçka që kishte për njerëzit: dijet, shërbimin, zemrën dhe mori të njëjtën shpërblim si të Imzot Jul Bonatit: burgun, madje edhe më të gjatë se Imzot Bonati. Është rastësi vallë që varret e tyre janë pranë? Ndoshta po, por zemra, na thotë jo, jo! Për Imzot Jul Bonati dhe Dr. Ben Çetta, siç thotë populli, “ka qenë e shkruar” për të qenë pranë e në shoqëri të amshuar me njeri-tjetrin, pasi jo vetëm dijet, zemrat, shpirtrat, por edhe fatet i kishin të njëjta: dhanë gjithçka që kishin për njerëzimin dhe si shpërblim morën përbuzjen,torturat, burgun.

* * *

Epilogu:

Padyshim, që ditën e kremtimit të Ritit të Lumnimit e të Naltimit në Altar të 38 martirëve, së bashku me popullin do të jenë edhe klerikë nga të gjitha fetë, si edhe politikanë e pushtetarë. S’ka dyshim që në mesin e tyre, do të ndodhen edhe “kryqëzuesit” e këtyre martirëve, ata që duke i torturuar e duke i pushkatuar, talleshin me ta: “Hë, ku është Zoti yt?”

Këta xhelatë janë gjallë, por kanë ndërruar lëkurë e kanë veshur petkun e njeriut demokrat. Jo pak njerëz do të donin që ndaj tyre të hakmerrej, ashtu siç e meritojnë. Por, për krishterët e vërtetë katolikë, hakmarrja është e papranueshme. Siç shprehet Imzot Massafra, “Ne urojmë që ata të jenë të pranishëm në Festën e 5 Nëntorit. Qëtë binden plotësisht se Zoti ishte aty, në qelitë e qelbura e para plotoneve të ekzekutimit. . .

…Edhe më 5 nëntor 2016, Zoti do të jetë aty!”

25 vjet nga rivendosja e mardhënieve diplomatike SHBA-Shqipëri

October 4, 2016 by dgreca

Përkujtohet 25 vjetori i rivendosjes së mardhënieve diplomatike SHBA-Shqipëri/

Nga Shefqet KERCELLI/Ambasada Amerikane në Tiranë, përkujtoi më 3 tetor 2016, 25-vjetorin e rihapjes së selisë diplomatike në Shqipëri. Të pranishëm në këtë ceremoni, veç diplomatëve, figurave të njohura të politikës, personalitete të fushave të ndryshme, ishin dhe disa nga personat që kanë qenë të pranishëm një çerekshekulli më parë në rihapjen e ambasadës. Njëri prej tyre, ishte i ngarkuari me punë i SHBA-ve në atë kohë, Shkëlqesia e Tij, Christopher Hill. Në fjalën e tij, zoti Hill rikujtoi premtimin e mbajtur nga Shtetet e Bashkuara se asnjëherë nuk do ta linin Shqipërinë vetëm, dhe kërkoi nga qeveria Shqipëtare që të vijojë të mbajë premtimet, ndërsa politikanët shqiptarë të bashkëpunojnë me njëri-tjetrit, ashtu siç bashkëpunojnë me Amerikën. Pak ditë më parë në një video të postuar në “You Tube”, ambasadori Amerikan në Shqipëri, Donald Lu u shpreh se, “Shqipëria mund të jetë i vetmi vend në botë me një shkollë që mban emrin e presidentit Wilson, një rrugë që mban emrin Xhorxh Bush dhe një kafe me emrin e Barack Obamës”. Është e vështirë, theksoi ambasadori Lu, “të besosh se vetëm 25 vjet më parë Shqipëria dhe Amerika nuk kishin marrëdhënie zyrtare. Mund të duket kohë e gjatë, por në historinë e dy popujve dhe dy vendeve është vetëm fillimi”. “Për mua Shqipëria është me të rinjtë e jashtëzakonshëm të saj, pjesa më e madhe e të cilëve kanë lindur gjatë këtyre 25 viteve. Më e mira nuk ka ardhur ende në marrëdhënien tonë. Ne qëndrojmë së bashku me krenari. Ky është vetëm fillimi”, u shpreh ambasadori Lu. Ndërsa ambasadorja Shqiptare në SHBA, Floreta Luli-Faber nënvizoi se, “për popullin shqiptar, SHBA-të kanë qenë gjithmonë simbol i lirisë dhe demokracisë. Kanë qenë shpresa që ka udhëhequr përpjekjet e atyre që luftuan për liri dhe demokaci. Sot, në 25 vjetorin e rivendosjes së marrëdhenive diplomatike mes dy vendeve tona, SHBA-të janë bërë shtëpia e shumë familjeve shqiptare”. “Ne do të qëndrojmë përkrah njëri-tjetrit edhe në të ardhmen. Shqipëria do të vazhdojë të jetë një partner dhe mik i ngushtë i SHBA-së dhe ky është vetëm fillimi”, theksoi ambasadorja Floreta Luli-Faber.

Kompleksi monumental i vëllezërve Gërvalla shtëpi-muze

October 2, 2016 by dgreca

-Vepra e vëllezërve Gërvalla pjesë e rëndësishme e historisë së re të Kosovës/

PRISHTINË, Gazeta DIELLI-B.Jashari/ Me rastin e 71 vjetorit të lindjes së Jusuf Gërvallës, në vendlindjen e tij, në Dubovik të Deçanit, te Shtunen pasdite, me 1 tetor 2016, u mbajt ceremonia përuruese e punimeve të përfunduara në kompleksin monumental të vëllezërve Bardhosh e Jusuf Gërvalla, vepra e të cilëve u vlerësua pjesë e rëndësishme e historisë së re të Kosovës. Po ashtu, u rihap edhe oda e Nënës Ajshe, pas ristaurimit të kësaj vatre.

Në këtë ceremoni morën pjesë ministri kosovar i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Kujtim Shala, kryetarët e Deçanit dhe Pejës, Rasim Selmanaj, respektivisht Gazmend Muhaxheri, dhe personalitete të shumta nga Kosova e Shqipëria.

Ministri Shala u shpreh se sot po kujtojmë kolosë të vërtetë të historisë së re të Kosovës, te shtëpia ku u rritën vëllezërit Gërvalla dhe se është i lumtur që shëtpia e cila rriti e ushqeu dy burra të mëdhenj me ideale të larta atdhetare e kulturore, Kullën e Bardhosh e Jusuf Gërvallës, dhe odën e Nënës Ajshe po e inaugurojnë pas restaurimit.

“Kjo punë modeste, është dëshmi se Institucionet e Kosovës e vlerësojnë veprën e madhe të Vëllezërve Gërvalla dhe ato janë të përkushtuara për të ruajtur dhe kultivuar këtë pjesë të rëndësishme të historisë së re të Kosovës”, tha ministri Shala, duke shtuar se tani vizitorët e interesuar do të kenë mundësinë që për së afërmi të njihen me vlerat që përfaqësonin vëllezërit Gërvalla.“Ata u sakrifikuan për lirinë tonë, ndërsa ne sot, po e kujtojmë veprën e tyre me pietet e nderim, duke e përjetësuar dhe bërë pjesë të trashëgimisë kulturore e historike të Kosovës: të identitetit të saj modern”, tha ministri.

Ndërsa në cilësinë e mikpritësit, kryetari i Komunës së Deçanit, Rasim Selmanaj, theksoi se ndjehet jashtëzakonisht i lumtur që po e përurojnë restaurimin e kompleksit të vëllezërve Gërvalla dhe odën e Nënës Ajshe në një ditë të shënuar siç është ditëlindja e atdhetarit Jusuf Gërvalla.

“Është një nder për ne si komunë, por edhe për Kosovën që i kujtojmë vepra si ajo e vëllezërve Gërvalla, dhe këtë ua lëmë pas bijave e niparve si shembull i guximit e trimërisë, kulturës dhe të dashurisë që kishin dy vëllezërit”, tha Selmanaj. Në emër të familjarëve, të pranishmëve u foli dhe i përshëndeti bashkëshortja e Jusufit, Suzana Gërvalla. Ajo kujtoi lidhjen e pandashme që kishte Jusufi me vendlindjen, Dubovikun, e cila s’mund të përjashtohet nga veprimtaria e Jusufit si dhe dashurinë që kishte ai për Nënën Ajshe. Gjithashtu, ajo falënderoi të gjithë ata që kontribuuan në realizimin e projektit restaurues të kompleksit monumental, veçanërisht ministrin e Kulturës, Kujtim Shalën e kryetarin e Komunës së Deçanit, Rasim Selmanaj.

Ministria ka investuar rreth 50 mijë euro në kuadër të projektit të restaurimit të tërësishëm të kompleksit të vëllezërve Gërvalla. Vitin e ardhshëm parashihet që ky kompleks të shndërrohet në shtëpi-muze, e që vizitorëve të interesuar do t’u mundësohet të mësojnë më shumë për vëllezërit Gërvalla.

Në prag të festës së 28 Nëntorit 2010, atëherë Presidenti në detyrë i Republikës së Kosovës, Jakup Krasniqi, ka dekoruar personalitete të njohura të kombit shqiptar, mes të cilëve me Urdhrin Hero i Kosovës Jusuf e Bardhosh Gervallën dhe Kadri Zekën, të vrarë në 17 Janar 1982 nga regjimi ish-jugosllav.