Histori – Page 430 – Dielli

Kosova para 24 viteve përgatitej për zgjedhjet e para pluraliste, presidenciale e parlamentare

May 15, 2016 by dgreca

Foto Gazeta DIELLI-Behlul Jashari: Shtëpia e Pavarësisë Dr. Ibrahim Rugova në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinë/

-Ishin ato zgjedhje të rezistencës gjithëpopullore kosovare të shqiptarëve që krijuan një rend demokratik dhe forcuan institucionalisht Republikën e Kosovës në zhvillime historike, që pasonin Deklaratën e Pavarësisë të 2 Korrikut e Kushtetutën e 7 Shtatorit 1990, si dhe Referendumin e 26 deri 30 shtator 1991, në të cilin për shtet sovran dhe të pavarur u deklaruan 99,87 për qind e qytetarëve pjesëmarrës masivisht në votim/

-Në rrethana të rënda okupimi, mbi 89% të qytetarëve të Kosovës – votuesve të regjistruar votuan për të zgjedhur Presidentin e Republikës së Kosovës, Dr, Ibrahim Rugovën dhe 100 deputetë për Parlamentin e Kosovës/

Nga Behlul Jashari/ PRISHTINË, 15 Maj 2016/ Kosova para 24 viteve përgatitej për zgjedhjet e 24 majit 1992, të parat pluraliste, presidenciale e parlamentare, të lëvizjes për liri e pavarësi, në rrethana të rënda okupimi nga regjimi i dhunës serbe.

Ishin ato zgjedhje të rezistencës gjithëpopullore kosovare të shqiptarëve që krijuan një rend demokratik dhe forcuan institucionalisht Republikën e Kosovës në zhvillime historike, që pasonin Deklaratën e Pavarësisë të 2 Korrikut e Kushtetutën e 7 Shtatorit 1990, si dhe Referendumin e 26 deri 30 shtator 1991, në të cilin për shtet sovran dhe të pavarur u deklaruan 99,87 për qind e qytetarëve pjesëmarrës masivisht në votim. Në Referendum dolën 914.802 veta – 87,01% e 1.051.357 qytetarëve me të drejtë vote.

NË 2 MAJ 1992 KUVENDI I REPUBLIKËS SË KOSOVËS SHPALLI ZGJEDHJET E PARA SHUMËPARTIAKE

Në mbledhjen 2 majit 1992 Kuvendi i Republikës së Kosovës shpalli zgjedhjet shumëpartiake për deputetë në Parlament dhe për Kryetarin e Republikës për datën 24 maj 1992.Në Prishtinë, më 8 maj 1992, Këshilli Qendror i Lidhjes Demokratike të Kosovës, pasi shqyrtoi edhe njëherë çështjen e zgjedhjeve shumëpartiake në Kosovë, të shpallura nga Kuvendi i Republikës së Kosovës, nevojën, mundësitë, implikacionet dhe detyrat e LDK-së në zgjedhje, nxori konkluzione, ku mes tjerash theksohej:

“Në Kosovë janë rrënuar të gjitha institucionet legale. Zgjedhjet shumëpartiake, të parat zgjedhje në Kosovë që nga aneksimi i Kosovës nga ana e Serbisë, si shprehje e vullnetit politik dhe si konstituim i organeve të reja përfaqësuese dhe ekzekutive të Kosovës, janë të domosdoshme për përtërirjen dhe të institucioneve legale.
Lidhja Demokratike e Kosovës përkrah vendimin e Kuvendit të Republikës së Kosovës për shpalljen e zgjedhjeve shumëpartiake dhe do të angazhohet plotësisht në organizimin dhe me realizimin e tyre.

Në Kosovë janë rrënuar të gjitha institucionet legale.
Zgjedhjet shumëpartiake, të parat zgjedhje në Kosovë që nga aneksimi i Kosovës nga ana e Serbisë, si shprehje e vullnetit politik dhe si konstituim i organeve të reja përfaqësuese dhe ekzekutive të Kosovës, janë të domosdoshme për përtërirjen dhe të institucioneve legale.
Lidhja Demokratike e Kosovës përkrah vendimin e Kuvendit të Republikës së Kosovës për shpalljen e zgjedhjeve shumëpartiake dhe do të angazhohet plotësisht në organizimin dhe me realizimin e tyre.
Këshilli Qendror i Lidhjes Demokratike të Kosovës vendosi që LDK-ja, si parti politike vetë ose në bashkëpunim me partitë e tjera, të paraqesë kandidatët për deputetë në të 100 njësitë zgjedhore, kurse kryetarin e LDK-së dhe të Këshillit Koordinues të Partive Politike Shqiptare, Dr.Ibrahim Rugova, ta kandidojë për kryetar të Republikës së Kosovës.”

RAPORTI I KOMISIONIT QENDROR PËR ZGJEDHJET

Në publikimin e Qendrës për Informim të Kosovës për Zgjedhjet e para shumëpartiake presidenciale e parlamentare në Kosovë më 1992 është dhënë edhe Raporti i Komisionit Qendror për Zgjedhjet:

Zgjedhjet janë mbajtur sipas sistemit të kombinuar zgjedhor. Nga së paku 130 vende për Parlament, 100 janë zgjedhur përmes votimit të drejtpërdrejtë, pra, në bazë të sistemit të shumicës, ndërsa 30 vende janë zgjedhur përmes sistemit proporcional.
Zgjedhjet u mbajtën më 24 maj të vitit 1992. Vendvotimet ishin të hapura prej orës 7 deri në 19. Kandidatët për deputetë në Parlamentin e Kosovës i paraqitën 22 subjekte politike, të cilat kandiduan 490 kandidatë.
Lidhja Demokratike e Kosovës paraqiti kandidaturën e Dr.Ibrahim Rugovës për Kryetar. Kandidimi i tij është përkrahur edhe nga partitë e tjera politike shqiptare si dhe nga Partia për Aksion Demokratik dhe nga Partia Popullore Turke.
Regjistrin zgjedhor të Kosovës e përbënin 853.432 votues, prej të cilëve 762.257 kanë dalë në vendvotime, pra 89.32 përqind të votuesve të regjistruar. Nuk kanë dalë në votime 80.791 votues, ndërsa 10.384 fletëvotime ishin të pavlefshme.
Në zgjedhjet e drejtpërdrejta kandidatët e Lidhjes Demokratike të Kosovës fituan 574.755 vota, që do të thotë 76.44 përqind; kandidatët e Partisë Parlamentare të Kosovës morën 36.594vota, ose 4.86 përqind; kandidatët e Partisë Fshatare të Kosovës 23.682 vota, ose 3.15 përqind; kandidatët e Partisë Shqiptare Demokristiane 23.303 vota ose 3.10 përqind; kandidatët e pavarur (jopartiakë) fituan 24.702 vota ose 3.29 përqind.
Subjektet e tjera zgjedhore që morën pjesë në këto votime fituan më pak se 1.87 përqind të votave, andaj ata nuk fituan të drejtën për të marrë pjesë në shpërndarjen proporcionale të vendeve në Parlament.
Shqiptarët, muslimanët, turqit, romët, kroatët dhe një numër i vogël serbësh dhe malazezësh poashtu morën pjesë në zgjedhjet e 24 majit.

Pasqyra e vendeve në Parlament është si vijon:

Lidhja Demokratike e Kosovës 96 deputetë

Partia Parlamentare e Kosovës 13 deputetë

Partia Fshatare e Kosovës 7 deputetë

Partia Shqiptare Demokristiane 7 deputetë

Kandidatët e Pavarur 2 deputetë

Pjesëtarët e etnitetit musliman, në bazë të përqindjes së popullsisë dhe shpërndarjes proporcionale kanë katër deputetë, ndërsa një kandidat i këtij etniteti fitoi me votimet e drejtpërsëdrejta.
Në përbërjen e re të Parlamentit të Kosovës janë dy deputetë të etnitetit turk, të cilët u zgjodhën si kandidatë të Lidhjes Demokratike të Kosovës.
Në Parlamentin e Kosovës kanë mbetur 14 vende të zbrazëta, të cilat sipas përqindjes së popullsisë së Kosovës dhe shpërndarjes proporcionale të vendeve në Parlament u takojnë pjesëtarëve të etnitetit serb dhe malazez.
Zgjedhjet për Kryetarin e Kosovës janë mbajtur në Kosovë dhe jashtë saj, në vendet ku shqiptarët nga Kosova janë të punësuar. Në Kosovë për Dr.Ibrahim Rugovën për Kryetar të Kosovës votuan762.257 votues, (fletëvotime të pavlefshme dhe “kundër” ishin 3.812), ndërsa jashtë Kosovës votuan 105.300 votues. Gjithsej 867.557 votuan për Kryetarin e Republikës së Kosovës.
Në disa vendvotime policia serbe ndërhyri për të ndërprerë procesin zgjedhor. Në dy sosh policia konsifkoi një pjesë të materialit zgjedhor.
I tërë materiali zgjedhor i zgjedhjeve të 24 majit i është dorëzuar Parlamentit të Republikës së Kosovës.
Zgjedhjet në Kosovë u mbikëqyrën nga 8 grupe vëzhguesish nga SHBA dhe nga shtetet evropiane. Këto zgjedhje i përcollën 82 ekipe gazetarësh apo të agjencive të lajmeve nga mbarë bota.
Subjektet politike që morën pjesë në zgjedhje, Komisioni Republikan për Zgjedhje (kryetar Tadej Rodiqi), grupet e huaja vëzhguese, si dhe shumë raporte dhe artikuj të gazetarëve të huaj dhe të Kosovës, të cilët përcollën në tërësi procesin e zgjedhjeve, kanë raportuar për korrektësinë e votimeve.
Kosova ishte vendi i fundit në Evropë ku janë mbajtur zgjedhjet shumëpartiake, në të cilat populli i Kosovës dëshmoi përcaktimin e tij për liri dhe demokraci.(Raporti i Komisionit Qendror për Zgjedhjet Shumëpartiake Presidenciale dhe Parlamentare në Republikën e Kosovës, Prishtinë, 15 qershor 1992).

VËZHGUESIT E HUAJ PËR ZGJEDHJET E 1992

Në lokalet e Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, vëzhguesit e huaj mbajtën një konferencë me gazetarë, në të cilën shfaqën përshtypjet e tyre rreth zgjedhjeve të 24 majit në Kosovë.
Dr.Majkëll van Vajt Prag, sekretar i përgjithshëm i UNPO-s (Organizata e Kombeve të Papërfaqësuara në OKB) vlerësoi se zgjedhjet ishin organizuar në mënyrë korrekte dhe me rregullsi. Gjatë këtyre vëzhgimeve, që bëri ai, nuk ka hasur në ndonjë parregullsi. Veçanërisht e ka impresionuar organizimi i vendvotimeve rezervë.
Delegacioni i Fondacionit të Kongresit Amerikan për të Drejtat e Njeriut, i përbërë nga Konrad Hubers, Pol Berens, Çarls Braun, Debora Xehkobs, Rom Pameir, Maks Primorac, Karl Roads dhe Kevin Tin, para gazetarëve shfaqën përshtypjet dhe vlerësimet e tyre rreth zgjedhjeve. Ata thanë se ishte madhështore pjesëmarrja e votuesve dhe dëshira e tyre për të shfaqur vullnetin politik përmes votimit. Zgjedhjet, thanë ata, janë mbajtur me efikasitet të madh, kurse edhe ata i ka i mpresionuar fakti se gjithkund ishin organizuar edhe vendvotimet rezervë, që viheshin në veprim kur policia ndërprente votimin në vendvotimet e para. Policia i ka penguar mjaft votimet, duke i kontrolluar ato dhe duke arrestuar njerëz. Kështu, bie fjala, grupi që vëzhgoi zgjedhjet në Prizren, gjatë kohës që u mor në polici, kishte parë në stacion të arrestuar dhe material votues e flamuj të konfiskuar. Konrad Hubers, që i printe këtij delegacioni, vlerësoi se këto zgjedhje janë një moment historik për Kosovën.
Debora Xehkobs tha se katër anëtarët e delegacionit amerikan që vizituan Pejën, kanë fituar një përvojë të shkëlqyeshme nga vëzhgimi i këtyre zgjedhjeve. – U mrekulluam, – tha ajo – nga mjeshtria e shqiptarëve për organizimin e zgjedhjeve, duke mashtruar edhe policinë. Ajo falenderoi për këtë përvojë. Një anëtar tjetër i këtij delegacioni theksoi se ajo që na interesoi dhe mahniti ishte vetorganizimi i njerëzve. Çdo gjë u bë në mënyrë vullnetare, duke u nisur nga shërbimet dhe punët që janë bërë këtu, e deri te njerëzit që kanë organizuar zgjedhjet në çdo pjesë të Kosovës. Prandaj, vlerësimi më i mirë është se zgjedhjet ishin të rregullta dhe fer. Vëzhguesit dhe gazetarët e huaj i çmojnë shumë edhe mënyrat alternative të organizimit të zgjedhjeve, ngase bota di se çka do të thotë okupim, prandaj edhe këtu ata e shohin aftësinë e këtij populli që dëshiron të fitojë dhe të jetë i lirë. Ky popull nuk kërkon asgjë tjetër pos shansit për t’u realizuar si popull, e të cilën nuk e ka pasur kurrë.

(Informatori ditor i Qendrës për Informim të LDK-së, nr.117)

NË KOSAVË, 24 MAJI ME SIMBOLIKË SHTETFORMUESE – DITA E PRESIDENTIT TË REPUBLIKËS

Në Kosavë, 24 maji me simbolikë shtetformuese nisi të shënohej si Dita e Presidentit të Republikës së Kosovës, pas zgjedhjes në këtë ditë të vitit 1992 të Presidentit historik Ibrahim Rugova.Po në 24 majin 1992, të para 24 viteve, raportimet me lidhje telexi, e vetmja e mundshme atëherë nga Prishtina në Tiranë, për zgjedhjet e para pluraliste kosovare, shënonin fillimet e korrespondenturës së ATSH në Kosovë. Raportimet bëheshin nga zyra e telexit që u bë edhe zyrë e ATSH-së në Pallatin e Shtypit Rilindja – ambientet e gazetës së rezistencës “Bujku”, të vetmes të përditshme shqipe kosovare në atë kohë, me përcaktim të fuqishëm demokratik perëndimor euroatlantik e pjesë e lëvizjes gjithëkombëtare për liri e pavarësi, themelues-kryeredaktor i parë i së cilës ishte korrespondenti prej atëherë – nga fillimi në Kosovë i Agjencisë shtetërore-zyrtare të lajmeve të Shqipërisë, aktualisht korrespondent në Kosovë i Gazetës DIELLI.

Në Pallatin e Shtypit Rilindja në Prishtinë, para të cilit para një viti, në 23 maj 2015, u ngrit dhe u përurua shtatorja e themeluesit të shtetit shqiptar, firmëtarit të parë të Deklaratës së Pavarësisë së shpallur në Vlorë para më shumë se 100 viteve, Ismail Qemalit, ishte edhe Zyra e ATSH-së, të cilën në 1 tetorin e vitit historik të lirisë 1999 korrespondentit në Prishtinë ia dha qeveria e përkohëshme e Kosovës, edhe si shprehje vlerësimi e mirënjohje për raportimet nga Kosova edhe kur kjo dukej thuaja e paimagjinueshme dhe e pamundshme, e ishte edhe ndaluar nga regjimi okupator.

SHTËPIA E PAVARËSISË DR. IBRAHIM RUGOVA

Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, para 22 vitesh, në 1994, në intervistën e parë ekskluzive të një Presidenti të Kosovës për ATSH-në, ku fliste për një “politikë globale që sa më parë të bjerë muri mes shqiptarëve” dhe e cilësonte edhe si një hap në politikën globale të shqiptarëve, falenderonte dhe vlerësonte ATSH-në për informimin nga Kosova e për Kosovën.
“Faleminderit. Falënderoj Agjencinë Telegrafike Shqiptare për informimin nga Kosova e për Kosovën. Edhe kjo që pata rastin të bisedoj për këtë agjenci, që reprezenton Shqipërinë dhe çështjen shqiptare, është një hap në politikën globale, në integrimet shqiptare. Edhe ne bëjmë përpjekje që këtu në Kosovë përmes Qendrës sonë për Informim të kemi një agjenci të vogël, e cila raporton për situatën e përditshme në Kosovë. Duhet një bashkëpunim midis këtyre dy institucioneve dhe institucioneve të tjera në Kosovë dhe në Shqipëri”, theksonte Presidenti historik Rugova derisa bisedonim gjatë në intervistën që kam zhvilluar ditën e enjte të 22 shtatorit 1994, në zyrën e tij, ku sot është muzeu – Shtëpia e Pavarësisë Dr. Ibrahim Rugova, në Prishtinë.

Intervista u realizua në trevjetorin e Referendumit për Pavarësinë e Kosovës dhe pas Kuvendit të Dytë të LDK-së, që më shumë se parti kishte lindur si lëvizje për liri, pavarësi e demokraci, ku u miratua një Deklaratë Politike e rëndësishme për vizionin e ardhmërisë së shtetit të Kosovës.

“Kur Kosova do të jetë e lirë dhe e pavarur kjo shtëpi do jetë muze”, thoshte Presidenti Rugova në vitet e rënda të nëtëdhjeta të okupimit në shtëpinë e Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, ku është themeluar LDK në 23 Dhjetor 1989, e të shndërruar edhe në seli të institucioneve të Republikës së shpallur me Kushtetutën e 7 Shtatorit 1990, të zgjedhjeve të para të 24 Majit 1992…

“Kjo shtëpi është shtëpi e Pavarësisë së Kosovës, shtëpi e lirisë, shtëpi e demokracisë, shtëpi e rezistencës së gjithanshme të popullit të Kosovës”, thoshte Presidenti historik Dr. Ibrahim Rugova duke e përuruar muzeun më të ri të kryeqytetit të vendit, në dhjetor 2002.

JANI DILO MISIONAR I KOMBIT SHQIPTAR

May 14, 2016 by dgreca

Nga PIRRO LOLI/

Jani Ilia Dilo është një personalitet tejet kompleks që ndriti në dy fushëbeteja të mëdha: në atë të luftës që zgjati 10 vjet (39-44 kundër fashizmit italian e gjerman dhe 44-49, kundër komunizmit )dhe në atë të dijes që zgjati terë jetën e tij. Në baltën 70 vjecare, hedhur mbi të ka mbirë bar i zi. Por balta dhe llumi nuk mundën ta tjetërsojnë thelbin e kwtij njeriu që unë po e them me bindje se ishte misionar i kombit shqiptar..

Më tepër se Dita dhe fama e dilenje, sot le të jetë kjo ditë që na ofron Shoqata kulturore “Çajupi” dita jonë, dita e fjalës së lirë, dita e një mirëkuptimi dhe pajtimi të gjerë shoqëror, a thirrje modeste për të zbuluar të vërtetën. Por e vërteta historike si thelb është e prirë të lërë copa nga vetvetja, edhe kur shkruhet nga fituesit dhe nga humbësit.

Dilenjtë jetuan me nder, ata i dhanë emër kohës së tyre, por lartësuan dhe majat e Dhëmbelit e të Cajupit dhe supet e kombit; ata ishin ushtarë shembëllorë me penë e më pushkë dhe sot nuk kërkojnë ndere e dekorata. Ne, më tepër se ata, kemi nevojë të ngrihen flamujt e së vërtetës në historinë e këtij vendi.

Ata që dënuan Aristidh Rrucin e Jani Dilon, që i mbuluan dilenjtë me heshtje, që u lëvizën dhe eshtrat, ata që i burgosën e i torturuan një jetë të tërë, gratë, djemtë dhe nipat, persekutorët, që nuk kanë munguar as në Zagorie, po harrohen, ndërsa Dilua e Rruci, Jani, dhe krejt familja e madhe e dilenje, të ringjallur tashmë deri në nivelin “Nderi i Kombit”, ashtu të freskët e të bukure fisnikë, po i afrohen atdheut me amanete të rënda. Zagoria e vogël që nuk kishte as njëmijë banore ka pasur një elitë të shquar intelektuale. Atë, fshatin e vogël “me kishë e me varre”, e bënë të madhe e të dëgjuar bijtë e saj më të mirë, njerëzit e mençur, të penës e të dyfekut. Zagoritët kanë qenë gjithmonë më këmbë për ardheun e ndizen si ajo eshka e thatë që e merr zjarrin me një fërkim.

Burra dhe djem të tillë, si A.Z Cajupi, Mihal Harito, Aristidh Rruci, Ilia Dilua, Petro Harito, Jorgji Çakua, Diogjen Haritua, Kostika, deputetët e saj në të gjitha regjimet , dhjetë dëshmorët e shenjtë me në krye heroin Themo Vasi, komandantin e shquar, Pano Xhamballo, misionari i spikatur Jani Dilo etj, mbi të gjitha kishin një vizion te qartë kombëtar.

Për zagoritin, cdo gjë që i ndodh atdheut i ka ndodhur dhe atij. Natyrisht e vërteta e një kombi, nuk është sumim i të vërtetave individuale. Njeriu nuk është identik me njerëzimin. Dhe krimbat e një peme nuk do të thotë se janë të të gjithë pyllit.

* * *

Jani Dilo lindi më 17 janar 1911. Krejt moshës së adoleshencës dhe rinisë ( në liceun e Gjirokastrës dhe të Korces)ka qenë nën mbikëqyrjen e të atit, mësuesit të madh Ilia Dilos. Është pak të themi se qe nxënës i shkëlqyer. Ka qenë shok shkolle me Enver Hoxhën në lice. Pas liceut të Korcës ndjek studimet e akademisë ushtarake në Romë dhe paralel me të vazhdon studimin për financa dhe shkencat politiko shoqërore sidomos ato juridike. Si oficer i ri shërben në Korcë, gradohet shpejt në pozitë dhe më 1933 (23 vjec) emërohet sekretar i përgjithshëm në shtatmadhërinë mbretërore.

Ditët e para të atij prilli të zi të 1939-s Jani Dilon e gjen në Korcë me preokupimin e një organizimi ushtarak kundër fashizmit. Më 5 prill në krye të ushtërisë niset për Këlcyrë, merr urdhër për t’u kthyer dhe më 7 e 8 prill gjendet në Larisa. Në kalimin e tij dezertues, Mbreti Zog zgjodhi oficerin e tij të njohur për ta shoqëruar, por Jani nuk ndoqi udhën e mbretit , as të lumturisë së tij, ai kthehet menjëherë në atdheun e pushtuar. Në Korcë takon një gjeneral italian, ish pedagogun e tij në Akademinë e Romës. Ai zgjatet ta përqafojë ish studentin e tij të shkëlqyer, por Jani Dilo , i vë dorën para dhe i thotë :Të desha e të respektova si profesor, por jo si gjeneral që ke ardhur të pushtosh vendin tim. Ai i propozon postin e ministrit të arsimit. Por, më kot. Ai tashmë do ta shikonte veten ushtar dhe oficer i atdheut me armë në dorë, krye të 2000 forcave gjithmonë të gatshëme, të organizuara në qarkun e Korcës. Ka aktivitetet të dendur ushtarak në Korcë, Leskovik, Kolonjë, Përmet, Skrpar, Malësinë e Veriut dhe në Kosovë sidomos në Prizren. Mithat Frashëri e kish emëruar Kmandant në atë qark e ai shquhej mbi të gjithë i pakursyer si ushtar me armë në dorë dhe si oficer madhor e organizator i talentuar. Italianët e kapin e internojnë në Itali e pas internimit përsëri Jani Dilo është në luftë. Mithat Frasheri e kish projektuar si Ministër kombëtar, por jemi akoma në luftë e Jani do ishte ushtar e komandant. Për tu përmendur : Në Leskovik autoriteti i tij shpëton 100 burra nga pushkatimi dhe Leskoviku nuk u dogj sic kish vendosur komanda italiane.

Në Kosovë një grup kosovarësh donin të hakmerreshin ndaj një grupi serbësh të kapur rob. Jani Dilo urdhëron prerë: “Në asnjë mënyrë. Ne duhet të fitojmë me vetveten. Në doni të vrisni, vritmëni mua.” Në shumë shkrime të tij ai proteston ashpër kumdër komunistëve sidomos ndaj Mehmet Shehut dhe agjentëve jugosllavëve të tipit Mugosha, që vrisnin njerëz të pafajshëm dhe pushkatonin edhe robërit. Nuk donte terror dhe vëllavrasje. I tha Mehmet Shehut ne Kuçovë : “Nuk mund t’i jap dorën , dorës sate që është lyer me gjak shqiptari”. Ato vende ku shkelte këmba e tij ishin ishuj lirie. Jani nuk humbi asnjë beteje, anipse PBK, për arsyet që dihen dhe nuk dihen akoma, humbi luftën. Nuk harrohen, Betejat në Barmash dhe Qafë Thanë ku komandoi edhe forcat partizane e ku mbetën dhjetra gjermanë të vrarë.

“Shkemb dyfeku” e quajti Jani Dilo-n Mit’hat Frasheri në mbledhjen e K. Q. Me te drejtë Bazi i Canes tha: luftë kundër gjermaneve di të bejë vetem Jani Dilo ,ballë pëer ballë me ta e jo, 3 dyfekë e pastaj mbathja nga sytë këmbët….Në Korcë, para Bashkisë dora e një atentatori u drodh përpara Jani Dilos, dhe plumbi kapi qytetarin H.F. Oficerët anglezë dhe ata amerikanë që ndihmonin forcat partizane në Shqipëri vetëm premtonin se do të këtheheshin… E, ajo ditë që nuk erdhi kurrë, lidhej me stinën kur të “fillonte me dalë gjethi i fikut…” ndërkohë, dimri bolshevik, po thante edhe barin e fushave…

Jani Dilo dhe BK punuan me mish e me shpirt për Marrveshje, Por, sic dihet marrveshja e Mukjes u tradhëtua djallëzisht , akt ky që i kushtoi Shqipërisë një dramë gjakatare me regjisor agjentëturën serbe. Akademiku Jani Dilo që luftoi kundër fashizmit italian e gjerman e humbi luftën dhe në fund të nëntorit, 44`, sw bashku me liderin e tij Mit`hat Frashërin arratiset me një barkë për Itali.

Theksoj se brenda mureve të burgut dhe në arrati jashtë atdheut, nacionalistët, nuk e bindën dot kohën e vet me drejtësinë e vet. Drama e tyre mori përmasat e një drame kombëtare ku ata,“reaksionarët”, intelektualët e vërtetë të dyerve të mëdha të Shqipërisë e të universiteteve evropiane, – nuk arritën të realizoheshin, sepse liria e tyre ishte liria e munguar e kombit shqiptar. Më 6 mars 1945 Jani Dilo dënohet nga gjyqet ushtarake si kriminel lufte e tradhëtar.

Para se të largohet për në USA, 1950, ai, ra viktimë e një loje aspak objektive dhe të ndershme antikomuniste e drejtuar me verbëri nga aleatët britanikë dhe amerikanë. Kjo ndërmarrje ngarkon me përgjegjësi sidomos pseudomiqtë e aleatët tanë britanikë që për mendimin tim, po luanin thjesht një aventurë provokuese duke sakrifikuar edhe më gjakun e viktimave të parealizuara, tashmë mundës. Jani Dilo, i pari nga oficerët shqiptarë që i tha lordit Barthel se po hiqte dorë nga ajo aventurë sepse kish nuhatur tradhëtinë. Pas këtij monenti ai strehohet në USA dhe në të gjitha shkrimet e tij publicistike në disa gjuhë do mbronte lejmotivin e tij, se vatani duhet të çlirohet nga të vetët…

Ai nuk qe një ushtarak i thjeshtë, qe një strateg e politikan . Duke folur në ansamblene e Shteteve te roberuara , J. Dilo që, jo më kot, ishte zgjedhur si kryetar i delegacionit te Bashkimit Ndërkombetar te fshataresisë deklaroi se një politikë çlirimi “ do te thotë praktikisht qe Bashkimi Sovjetik të detyrohet të tërhiqet në kufijtë e mëpareshem”.. ka ardhur koha për ndryshime” E. D.fq. 272-273) . Kjo deklaratë do të thoshte përmbysjen e Jaltës famëzezë që i dhuroi Stalinit gjysmën e Evropës. Tashmë jemi dëshmitarë si u shpërbë Evropa komuniste dhuratë për Stalinin. Shpërbërja erdhi nga vetë komunistët, ndërsa Ruzvelti dhe Curcilli tashme harruar, duhet të dridhen që i jepnin dhurata Stalinit popuj dhe shtete…midis tyre dhe Shqipërinë e vogël.

Jeta e Jani Dilos është jeta e një trimi, e një intelektuali të shquar enciklopedik, fisnik e njerëzor, me aktivitet të spikatur patriotik për liri e demokraci. Edhe në mërgimin e detyruar politik, nuk rreshti kurrë edhe kur propaganda bolshevike kulmonte gjithandet plot urrejtje, por koha dhe mendimet e tij treguan se gjinkalla nuk u bë kurrë bilbil ! Deviza e tij është libri që e barazonte me lirinë. Tërë jetën vazhdoi studime pas universitare , mori disertacione e doktorata, jo vetëm në artin ushtarak, por kryesisht në studimet mbi shtetin dhe Të drejtën ndërkombëtare. Shquhej për kulturë shumë të gjerë elitare në shumë fusha edhe jashtë profileve të tij universitare e akademike si në gjuhësi e kritikë letrare me shkrime për rilindasit, Fishtën e Migjenin. Jani Dilo në gjurmët e të atit të madh ishte poliglot i talentuar. Që në klasën e tretë filloi të mësoi italisht, në vazhdim frëngjisht. Në Lice mësoi greqishten e vjetër dhe latinisht. Më vonë, përvetësoi gjermanisht, anglisht e i pangopur për dije mësoi edhe spanjisht dhe rusisht.

Ai qe bilbil në fjalë e mjeshtër në shkrim. Falë gjuhëve të huaja fitoi vendin e analistit në “Zërin e Amerikës” dhe dërgonte artikuj në shumë gazeta e revista. Kish stilin e një shkrimtari dhe mendimin e thellë të filozofit. Në asnjë rast, pra kurrën e kurrës, nuk shihte ndonjë dallim midis dëshmorëve të atdheut. Gjakun e tyre të pastër e sheh në valëzat e flamurit kombëtar kuq e zi. Më 31 korrik 1944 ai shkruante në ditar: “T’i lutemi Zotit që dëshmorët t’i vendosim ndër shenjtorët e kombit”. Jani Dilo ka realizuar dhjetëra portrete në personaliteteve shqiptare. Nuk është e rastit që njihej me dy presidentë amerikanë, shkëmbente kartolina për Krishtlindje e Niksoni i paska thënë se “Po. Diçka do të bëjmë për Shqipërinë”. Njihej me Pikason piktorin e madh botëror që i paska falur dhe tre piktura, sot, me vlera kolosale. Kish korrespodencë edhe me Nolin, Për të kanë shkruar dhjetra gazeta, kanale Tv e qindra personalitete të luftës e të kulturës. Në pamundësi për t’i përmendur veçoj gjuhëtarët e mëdhenj, Cabein dhe Petro Zhejin, politikanët Enver Hoxha, Ahmet Zogu, Mit`hat Frashëri, Abas Ermenji, dhe anglezët Maklin e Barthel, personalitete të shume fushave, profesorë, doktorë, shkrimtarë, avokatë të dëgjuar, gazetarë…Jani Dilo ishte gazetë folëse nëpër botë, një kanal televiviv shqiptar. I kudondodhur, gjithmonë shkruante për Shqipërinë, Kosovën e robëruar, dhe kombin, në Romë e Nev York, në Londër e Paris, tek mbretëresha e Anglisë dhe mbreti i Spanjës, në Vashington, Turqi, Hindi, Greqi, Amerikën Latine…Kudo ishte zëri i fortë i një shqiptari misionari. Heshtje varri, mallkim dhe ndëshkim ishte vetëm në Zagorie. Ky shqiptar i madh misionar i Shqipërisë së re, mungonte vetëm në Shqipëri. Ramis Alia , akoma pa vdekur Enveri ka thënë: “Kemi një armik të rrezikshëm në Amerikë., Jani Dilon. Partia po mendon për të.”. Pas pak kohësh më 14 janar 1984 u gjet i vdekur në shtëpi në Nev Jork. Kështu u gjet edhe Mit`hat Frashëri, Bilal Xhaferri dhe të tjerë e , të tjerë, kosovarë e shqiptare, që propaganda komuniste i quante “mërgata e qyqeve”, duke shpallur edhe në art një urrejtje gjaku. Por më e rëndë se vdekja ishte llumi i zi mbi veprën dhe personalitetin e tyre.; Prandaj them : kultura shqiptare sot kërkon, prej të gjithëve, vdekjen e skllavit të dikurshëm brenda vetvetes, me qëllim që të qartësojë të vërtetën. Dielli nuk mbulohet me shoshë. Komunizmi bolshevik i dha provat se si shkatërrohen gjërat e shenjta, kombi, feja, prona dhe vetë njeriu. Ashtu sic e parashikonin elitat tona nacionaliste, midis tyre dhe elitari zagorit, Jani Ilia Dilo.

SHBA : Kujtohet 73 vjetori i Shërbimit Shqip të Zërit të Amerikës

May 14, 2016 by dgreca

Nga Beqir SINA – New York/

Zëri i Amerikës, 73 vite më parë, foli shqip: Ju flet Zëri i Amerikës! nga Uashingtoni/

Shenim i Diellit: Ish Editori i Gazetes Dielli, gazetari, perkthysi, shkrimtari Nelo Drizari, ishte gazetari i pare ne seksionin Shqip te Zerit te Amerikes me 1943/*

WASHINGTON D.C: Këto ditë pranverore – më 13 Maj, Shërbimi Shqip i Zërit të Amerikës festojë në një mënyrë mjaft modeste 73 vjetorin e fillimit të transmetimeve, në gjuhën shqipe nga Uashingtoni.

Shërbimi botëror i “Zërit të Amerikës” i ka filluar transmetimet e tij, më 25 shkurt të vitit 1942, ndërsa në gjuhën shqipe më 13 maj të vitit 1943. Megjithë qëndrimin dyshues në fillim dhe armiqësor më vonë të Enver Hoxhës ndaj SHBA, Zëri i Amerikës nuk i ndërpreu asnjëherë transmetimet në gjuhën shqipe (sikurse bëri, fjala vjen, BBC për më shumë se një çerek shekulli në gjysmën e dytë dhe më të egër të diktaturës komuniste).

Një nga drejtuesit kryesorë, me një kontribut të paçmuar ndër dekada, përfshirë edhe ato të izolimit totalitar të Shqipërisë, nën regjimin e Enver Hoxhës, aktualisht Drejtor i Drejtorisë së Euroazisë pranë “Zërit të Amerikës” Dr. Elez Biberaj, ikona e gazetarisë shqiptare në SHBA, e ka përkujtuar me një status të tij, shpërndar miqve dhe shokve, kolegeve të tij, në mendien sociale Facebook, 73 vjetorin e Zërit të Amerikës, Shërbimi në gjuhën Shqipe.

Duke kujtuar kët 73 vjetor, Dr Biberaj shkruan se :” Sot, është 73 vjetori i transmetimit të parë të Zërit të Amerikes në gjuhën shqipe”, ka shkruar kështu në statusin e tij në rrjetin shoqëror të Facebook, Dr. Elez Biberaj, i cili është Drejtor i Drejtorisë së Euroazisë pranë “Zërit të Amerikës” dhe me këtë rast ai ka shpërndar një “kartolinë” në mirënjohje kolegëve të nderuar të Seksionit Shqip dhe të gjithë gazetarëve, thotë Dr. Biberaj, që kanë pasur fatin dhe nderin të punojnë për Zërin e Amerikës dhe të japin ndihmesën e tyre, sado modeste për lirinë e demokracinë e kombit tonë të dashur!

Ndërkohë, dhe ish gazetarja e Zëri i Amerikës, Mirela Milori, e cila aktualisht është me Televizionin kombëtar shqiptar ABC, nga Tirana, në profilin e saj në Facebook, për të kujtuar këtë përvjetor, ka postuar dhe tre fotografi me “diçiturën” : Zëri i Amerikës, 73 vite më parë, VOA foli shqip: JU FLET ZËRI I AMERIKËS !

“Transmetimet në shqip filluan më 13 maj të vitit 1943, një vit pas themelimit të Zërit të Amerikës. Ato vazhduan për dy vjet, deri në vitin 1945, kur edhe u ndërprenë. Pas 6 vjetësh, po më 13 maj, të vitit 1951, Zëri i Amerikës filloi transmetimet e rregullta që vazhdojnë edhe sot të pandërprera. /voa/“

Naim Dedushaj, i cili është një zyrtar i Ministrisë së Diasporës në Kosovë ka postuar një përshëndtje të cilën ai e ka quajtur “Respekt dhe falenderim për Zerin e Amerikës, të gjithëve atyre që kontribuan, ndër vite, dhe për punën tuaj të shkëlqyer z.Biberaj” shkruan Dedeushaj nga Prishtina – Kosovë

Ilir Zenku, një shqiptar i Maqedonisë, i cili tani jeton në Chicago, shkruan në statusin e tij se :”Kemi shumë fat si komb që për të krijuar urë të fortë mes Amerikës dhe Shqipërisë një nga mbajteset më të forta është puna e z.Biberaj në VOA – Zëri i Amerikës. Gjithë të mirat! dhe Susksese Zëri i Amerikës!”, shkruan nga Chicago Ilir Zenku.

Një shqiptarë , tjetër nga atdheu ynë, që duket se është dëgjues i rregullt, i Zëri i Amerikës, ka dërguar përshendetje Dr. Elez Biberajt, në statusin e tij, duke falenderuar punën e tij dhe të ekipit gazetarve.., siç shrkuan ai duke thënë “ Zëri i Amerikës, urë që na lidh me Shtetet e Bashkuar të Amerikës, rritjen bashkimit të Shqiptarisë..”Ju uroj fatë shëndetë në familje e të dashurit e afërmit tuaj…

Samir Mezini, anëtar i një familje ish të presekutuar nga Vlora, babai i të cilit ka vuajti 10 vjet në burgjet e temrshme të komunizmit, shkruan në përkujtimin e tij :”Respekt dhe falemderim ! Ky “Zë” kaq i dashur tek ne në Shqipëri, nga Uashingtoni,, ka qenë i vetmi zëri i shpreses për dekada, të tëra, për ne të presekutarit politik, nën sundimin e egër komunistë, të regjimit të Enver Hoxhës! Urime dhe Suksese!”

Meleq Zerani shkruan “Shumë urime Zerit të Amerikës dhe ju Z Elez Biberaj ku jini kontributore të paçmushme në ardhjen e demokracisë në Shqipëri ,,Zëri i Amerikës le të jetë dritare për Shqiptarët ku të mësojnë të vërtetën dhe t’a festojmë edhe 100 vjet të tjera..të përshëndes z. Elez Biberaj.., thotë ai.

Drita A. Lamaj, ka lënë shënimin e saj duke shkruar se :”Urimet më të përzëmerta Zërit Amerikës , ty z.Elez Biberaj dhe të gjith atyre që kontribuan për Demokracin e mohuar në Shqipri 45 – vite nga diktature komuniste. Këtu, shkruan ajo gjejë rastin të urojë edhe kunatin time dhe bashkpuntorin e Zërit të Amerikës, për disa vjet, gazetarin dhe publicistin Idriz Lamaj , duke ju uruar edhe 100 vite të tjera Zërit të Amerikës” nga Uashingtoni..

Kastriot Dervishi, gazetar nga Tirana, ish Drejtor i Arkivës së Ministrisë Punve të Brendshme në Shqipëri , shkruan “Mirënjohje “Zërit të Amerikës”! Ka qenë shpresa e vetme që shqiptarët kishin gjatë regjimit komunist.”

Ish i presekutuari politik Simon Mirakaj, i cili kalojë së bashku me familjen e tij 45 vjet në burgjet dhe kampet e interrnimit në Shqipëri, përcjell në këtë status urimet e tij në 73 vjetorit të Zërit të Amerikës, duke shkruar “ Keni qenë në vitet më të keqija të jetës tonë, i vetmi zë nga Uashingtoni që na mbante shpresen gjallë. kujtojë me dhimbje dhe nostlagji sot, kur “në orën 8.30( me kohën e Shqipërisë) në barangat tona të interrnimit binte heshtje për të ndëgjuar, ato 30 minuta, që ishin për ne të gjithë zëri i shpresës.Edhe njehere urime! shprehet Mirakaj.

Hamit Aliaj ka shkruar :”Mirënjohje të përjetëshme SHBA-së,Zërit …dh veçanërisht Ju,Z.Elez Biberaj,si një zë i spikatur brenda Zërit të Amerikës,që nuk e latë vetëm shqiptarinë në dimrin e saj të gjatë e të errët !”

Gazetari i njohur nga Tirana Alfons Zeneli shkruna :”Urime Zerit te Amerikes, seksionit shqip te saj si dhe urime e falenderime te vecanta ty Elez Biberaj si nje frymetar i paepur, malessor i bardhe e shqiptar i ndritur per kontributin e dhene nder dekada” thote ai.

Edhe shkrimtari e publiciti i njohur Rexhep Shashu ka lënë shënim e tij me rastin e 73 vjetorit të Zërit të Amerikës;” Urimet me të bardha Zërit të Amerikës dhe Ju personalisht z. Elez Biberaj dhe falenderimet më të përzemerta për Ju që me zërin tuaj mbajtët gjallë shpresën tek Shqiptarët, pasi ju folët shqip shqip, me zërin e lirisë , shpresës dhe demokracisë së Shqiptarëve”, shkruan Rexhep Shahu, nga Tirana.

Në morinë e urimeve dhe përshëndetjeve me rastin e 73 Vjetorit të Zërit të Amerikës, është edhe mesazhi që ka shkruar në këtë status në medien sociale Facebook, dhe ish ambasdori i Shqipërisë, në Prishtinë dhe Shkup, Ambasadori Arben Çejku, i cili shkruna :” Urimet më të përzemerta për VOA, për ju Elez Biberaj dhe gjithë kolegët e tjerë që me dekada ishin dhe mbeten drita në fund të tunelit për kombin Shqiptar, për kombin më të izoluar në Europe! Jo vetëm nostalgji për emisionet e viteve ’80 e ’90, ku kontributi i Zërit të Amerikës, ka qenë i jashtëzakonshëm, por mbi të gjitha nderim e mirënjohje për kontributin që Zëri i Amerikës dha për demokratizimin e Shqipërisë dhe lirinë e pavarësinë e Kosovës! Faleminderit SHBA , që mbajti gjallë zërin shqip të Zërit të Amerikës!, përfundon , Ambasadori Arben Çejku, ish-ambasador i Shqipërisë në Kosovë dhe Maqedoni, i cili drejton tani Qendrën Shqiptare për Qeverisjen e Mirë, në Tiranë.

Në 70 vjetorin e Zërit të Amerikës, nji ish i presekutuar politik ka thënë se :” Zëri i Amerikës, më jep kënaqësinë dhe privilegjin, që në emër të familjeve fisnike antikomuniste shqiptare, në emër të mijëra e mijëra qytetarëve që u sakrifikuan për të drejtën e fjalës, për një sistem demokratik, të uroj këtë media të madhe botërore, këtë media tek e cila gjatë 50 viteve të regjimit komunist ne shqiptarët besonim siç besonim në Zot; besonim në Zot dhe fshehtas kryenim ritet e faljes ndaj tij; po ashtu fshehtas dëgjonim këtë zë, këtë zë të lirisë, këtë zë të fjalës. …!

Sot, në emër të atyre familjeve, në emër të të gjithë atyre ish qytetarëve shqiptarë që u përndoqën nga një regjim komunist terrorist, unë përulem me respektin më të thellë, me nderim më të madh ndaj të gjithë gazetarëve që sakrifikuan jetën e tyre për të vërtetën, për lirinë dhe për demokracinë… ashtu siç përulem edhe përpara bashkëkombasve të mi, të cilët dhanë jetën vetëm së dëgjuan Zërin e Amerikës. ..!” ka thënë Besim Ndregjoni kryetar i të Përndjekurve Politik në Shqipëri, tri vjetë më parë ndërsa, ai kujtonte 70 vjetorin e Zërit të Amerikë, e cila sot ka mbushur 73 vjetë nga emisoni i saj në gjuhën shqipe.

***

*Shenim i Editorit te Diellit:

Urime Zerit te Amerikes, simbolit te Fjales se Lire, aleatit me te rendesishem te shqiptareve ne rrezimin e diktatures komuniste, Zeri i se vertetes, zeri qe solli mesazhet e Lirise dhe “vrau” friken ne kohen e veshtire! Ne kete pervjetor gjej rastin qe te permend faktin se nder gazetaret qe hapen seksionin shqip te “Zerit te Amerikes” ishte edhe Editori i Diellit per funvitin 1936 e deri me 1939, i pari gazetar qe kreu studimet per Gazetari ne Universitetin e Kolumbias ne Nju Jork, Nelo Drizari. Ai e editoi Diellin per me shume se 3 vite, ishte autor i te parit Fjalor “Shqip-Anglisht” dhe Anglisht Shqip, qe me 1926, autor i Gramatikes, shkroi edhe romanin

“Four Seas to dreamland”, ”Katër Stinë për në vendine ëndrave”, ”Xhek London dhe ëndra e pamundur”, “Kopshti piktoresk i magjepsjes” si dhe librin”Skenderbeu”. Nelo Drizari shkroi dhe poezi, kontribuoi ne gazetarine amerikane, duke u bere avokat i Shqiperise, ish me pikpamje monarkiste, besnik i Zogut dhe i Konices. Ne arkivin e Vatres ndodhet dhe rekomandimi qe Vatra i dha ish editorit te Diellit, kur nisi punen ne Zerin e Amerikes.

Editori i Diellit

Dalip Greca.

BC452912-290F-448B-BC1B-AD8966847614_mw1024_mh1024_s.jpg

Linguistic relationships of Albanians with the Pre-Indo-European inhabitants of their territories

May 11, 2016 by dgreca

By Nelson CABEJ/

The history of the Albanian language is an essential part of their history and cannot be separated from it. Being an Indo-European language, Albanian, like all the rest of Indo-European languages of Europe has a considerable Pre-Indo-European linguistic substrate, originating in the language of the Neolithic population of the Western Balkans. The prevailing opinion among linguists is that Neolithic Europe was characterized by a linguistic diversity of languages that didn’t belong to a single family of languages.

During the Neolithic, the territory where by the Bronze Age formed the Illyrian ethnos, flourished the Vinča culture, which left a large number pictographic “writings”. However, the pictographs are still not deciphered and provide us no clue about the language they spoke. Basque may be the only language that survived from the group of the Neolithic languages of Europe, but the extinct Minoan language attested in undeciphered inscriptions and the Eteocretan language (whose inscriptions are deciphered) in Crete are clearly non-Indo-European languages and is believed to belong to the group of the Neolithic pre-Indo-European languages. It is not known whether the languages of the Caucasus belong to the same group of Neolithic languages.

The development of the ancient Mediterranean culture of the Pre-Indo-European inhabitants of Western Balkans was interrupted with the arrival of the immigrant population, the bearers of the Indo-European culture. From their fusion, a new culture emerged in the region. Despite the domination of the Indo-European component, elements of the earlier Mediterranean culture were preserved in the emerging new culture.

From the viewpoint of the physical-anthropology, however, the following process of dinaricization of population in this region complicates the situation to such a degree that makes it difficult for us today to determine the relative contribution of Pre-Indo-European type in the formation of the population that came to be known as Illyrians by the bronze era.

Under such circumstances, the examination of the lexical Pre-Indo-European and Indo-European substrate of the Albanian language could lead us to a reliable judgment on the relative contributions of both components of the Illyrian culture. It is generally believed that the pastoral civilization of steppes was lower than the agriculture-based civilization of the late Neolithic inhabitants of the South-East Europe, with the first being of a higher degree of patriarchal organization¹. This and the fact that at the time existed no state and true centralization of the social structure, leads one to believe that the contribution of both the Pre-Indo-European and Indo-European populations in the formation of future Illyrian ethnos and the spiritual and material culture that emerged from their gradual fusion, might have been proportional to the contribution of each of them to the language of Illyrians, and Albanian as a linear descendant of Illyrian. Commenting on the Norbert Jokl’s view on Illyrian-Thracian origin of Albanian the greatest scholar of the history of the Albanian, Eqrem Çabej, while admitting the possibility of a Thracian component in Albanian, concluded that available linguistic material proves that “Illyrian is the major contributor to the formation of the Albanian language”². However, as late as 1976, the well known Croatian linguist, Radoslav Katičić, denied the very existence of any proof or reliable indications on any Thracian origin of Albanian3: “Nothing in the nature of a proof has been presented so far for the Thracian origin of Albanian, only a cumulation of indications which, without deciding the question, prevent us from rejecting the Thracian hypothesis outright. The only thing one can do is to keep an open mind while remembering that in this controversy the burden of proof is with those who deny the Illyrian descent of Albanian”³.

Since the beginning of the 19^th century when Franz Bopp (1791-1867) and August Schleicher (1821- 1868) proved that Albanian belongs to the Indo-European family of languages^{4, 5}, most linguists pointed out that the Albanian vocabulary and grammatical structure is Indo-European and, from the family of ancient Indo-European languages, Illyrian provided most of the lexical material, without excluding a modest contribution of Thracian, which is difficult to be determined because of the close genetic relationship and likeness of these two ancient languages.

In modern Albanian, however, a considerable number of words is believed to belong to the ancient Balkan Pre-Indo-European substrate. Most of them belong to Albanian-Basque lexical correspondences, e.g. Albanian agon ‘to dawn’ and Basque ego ‘light’, Alb. bisht ‘tail’ and Basq. bustan ‘tail’, hardhi ‘grapevine, grape plant’ and ardo ‘wine’⁴, etc. In 50es of the 20th century E. Lahovary and K. Bouda discovered a number of Albanian-Basque concordances, which could not be accidental. A number of words of the Pre-Indo-European substrate of Albanian are similar with the corresponding words of the Pre-Indo-European substrtate of other Indo-European languages. So, e.g., Albanian words rripë, shkrep, etc. are comparable to the corresponding words of the Pre-Indo-European substrate of German (dialectal form riepe ‘rripë, rrëpirë), Italian (dialectal rave and grepo ‘shkrep’) and French (dialectal crep, grep ‘shkrep’). In the ancient Illyrian language were preserved a number of Mediterranean, Pre-Indo-European place names, such as names of the islands Issa and Cissa, as well as place names Puplisca, Tambia(Timbia) etc. considered by Hans Krahe⁷.

Although the contribution of this ancient Mediterranean language to the vocabulary and morphology of Illyrian and the Albanian language is very difficult to be determined, the idea exists that there are more words of the Mediterranean substrate in modern Albanian than in other Balkan languages and the study of the lexical material of Albanian may considerably contribute to the knowledge of the lexical structure of ancient languages of Balkans⁸ (Mayer, A. (1957). Die Sprache der alten Illyrier I.).

In regard to the possible Thracian component that may have participated in formation of the Albanian people, culture and language, it is noteworthy that the Thracian component is not satisfactorily demonstrated and argued. Besides, that contribution may be exaggerated because at the time, i.e. more than 2 millennia ago, as argued by Norbert Jokl, Illyrian and Thracian were two closely related Indo-European languages (Polack, V. (1964). Op. cit.). It can be imagined that Illyrian and Thracian at the time of the formation of the Albanian people have been roughly as closely related to each other as two neo-Latin languages are today. Such a conclusion would be drawn based on the general view of the historical linguistics that differentiation of languages of a common origin, in our case of the Indo-European family of languages, is a function of time. This implies that in the classical era Illyrian and Thracian from their common Proto-Indo-European were evolving as separate dialects for about 2 millennia.

References

¹Garashanin, M.V. (1971). Nomades des steppes et autochtones dans le Sud-Est européen à l’epoque de transition du néolithique a l’age du bronze. In Sympossion: L’ethnogenese des peuples balkaniques. Sofia, p. 9-14.

²Çabej, E. (1976). Studime Gjuhësore III. Rilindja, Prishtinë, p. 36.

³Katičić R. (1976). Ancient Languages of the Balkans. Ed. W. Winter, Mouton & Co., The Hague, p. 187-88.

⁴Bopp, F. (1855).Über das Albanesische in seinen verwandtschaftlichen Beziehungen. Stargardt, Berlin.

⁵ Schleicher, A. (1861). Compendium der vergleichende Grammatik der indogermanischen Sprachen. Bohlau, Weimar.

⁶Krahe, H. ((1955). Die Sprache der Illyrier. Wiesbaden, f. 48.

⁷ Çabej, E.. (1936). Mundartliches aus Italien. Glotta, XXV (1/2), 50–57 (52).

⁸ Mayer, A. (1957). Die Sprache der alten Illyrier I.

DOSJA NR. 2199… DON DEDË MALAJ E PUSHKATUAN ME 11 MAJ

May 10, 2016 by dgreca

Nga Fritz RADOVANI/

KUSH E VRAU DON DEDË MALAJ ?!/

NE FOTO: DON DEDË MALAJ (1917 – 1959)/

■24 PRILL 1959 Ditë hane. Rigonte pak shi… Altoparlantët ishin hapë në të gjitha rrugët e Shkodres, per me transmetue gjyqin e “armikut të Popullit” Don Dedë Malaj.Ishim tue pritë një grup i vogel tek streha e teneqexhijve, perballë Xhamisë së Parrucës, kur u ndigjue zani i prokurorit Rrapi Mina, që hapi seancen mbas hymjes në kinema “Republika” të kriminelit Hilmi Seiti, i shoqnuem nga ambasadori jugosllav…

■Prokurori pyeti të parin Don Deden: “Që kur jeni armik i komunizmit i pandehur?”

Don Deda me zanin e Tij burrnor, po edhe pa Ju tutë syni u pergjegjë: “Unë jam anmik i komunizmit që në moshen 9 vjeçare, kur kam shkue nxanës tek Don Alfons Tracki, aty mora vesh këte emen dhe nuk kam dashtë me ia ndigjue zanin kurrma, sepse, unë jam brumosë me ato ide!”… Në një heshtje të plotë që kishte ra n’ atë rrugë të Parrucës së vjeter, krejt pranë meje, u ndigjue zani i një Burri në moshë po, që pa pikë frike tha: “Hallallë ta baftë Zoti qumështin e Nanës, se Ajo, paska rritë djalë per Shqipni!..”, dhe iku në drejtim të rrugës Zdralej. Kurrma nuk e kam pa atë Burrë Trim e as, nuk e njoha.

■Don Dedë Malaj asht le në Selcë të Vermoshit, nga prindët Keq e Lula Malaj, me daten 16 Nandor 1917, prej ku mbas pak vitesh kanë zbritë në Velipojë, e nen kujdesin e Don Alfonsit, u brumos me kulturen Europjane, dhe në vitin 1941, në Gjenacanin e Fugures së Zojës së Shkodres, bash perballë Saj u betue dhe u Shugurue Meshtar në Itali.

U këthye në Shqipni dhe ka sherbye në Velipojë, Mal të Jushit dhe së fundi, në Dajç të Bregut të Bunës, ku edhe u arrestue në vitin 1958, ato ditë kur u pushkatue Miku i Tij Don Ejëll Kovaçi, edhe Ai pse nuk pranoi me firmue “Statutin e Kishës së vitit 1951”.

■Don Dedë Malaj ishte kundershtar i vendosun i firmosjes së “Statutit të Kishës”, aqsa në letren që i pat shkrue Vatikanit, ishte vetem një pyetje: “Ipeshkvijtë e shuguruem mbas vitit 1951, a janë të aprovuem nga Vatikani?”… Tjerat “shtesa” janë jo të verteta! Letra ka shkue deri tek Don Ivo Bozhiq, po jo ma larg… Këte e ka vertetue At Konrrad Gjolaj, kur ishte në Vatikan mbas vitit 1992, dhe asht interesue per letren e Don Dedës.

■Interesimi i Sigurimit të shtetit komunist per zhdukjen e Don Dedë Malaj, ishte shumë i madh aqsa edhe perkushtimi i një grupi aq të madh, që interesohej per vrasjen e Tij.

I pari mërrijti në Dajç, oficeri i njohun Çesk Shoshi, i cili bashkpunoi me kriminelët ma të poshter të Degës së Mbrendshme të Shkodres, drejtue nga terroristi Hilmi Seiti.

E po ti rreshtojmë agjentët e sigurimit tue fillue nga Xheudet Miloti, Mustafa Qilimi, Ali Xhunga, Hamdi Ulqinaku, Dul Rrjolli e sa vrasës të tjerë, do të fillohej me u dyshue edhe Figura e Paster dhe Burrnore e Don Dedë Malaj, që asht pushkatue i Pafajshem!

■Don Deda njihej si mik dhe “bashkpuntor” i Don Kolec Prennushit, At Konrrad Gjolaj, Don Ejëll Kovaçit, të gjithë kundershtarë të firmosjes së “Statutit të Kishës Katolike të 1951”, pra meqë asnjeni nuk pranonte këputjen e lidhjeve me Vatikanin dhe Papen:

■Me daten 29 Prill 1959, Kryetari i gjyqit Mustafa Qilimi, dha vendimin per të gjithë të akuzuemit, dhe perfundimisht Don Dedë Malaj, u dënue me vdekje, me pushkatim.

***

■Don Dedë Malaj ishte fëmijë kur mbeti jetim pa Babë. Në ditët e para të Dhjetorit të 1944, brigadat partizane i patne pushkatue vllaun Nikollin, ndersa Frani, kur ishte i arrestuem Don Deda në vitin 1948, vdiq papritmas, dhe la një vajzë të vogel Dranden, që e mori nën kujdes Gjyshja e vet, pra Nana e Don Dedës, Lula. Kur Drandja ishte 7 vjeç,

Nana Lulë vdiq dhe Dranden e mori në qelë Don Deda, që në moshen 13 vjeç Drandja mbeti pa asnjë njeri të aferm… Edhe Don Deda, pritej me u pushkatue…

■Drandja e vogel 13 vjeçare do të interesohej me i “shpetue” jeten axhës së vet.

Në këte fatkeqësi kaq të madhe Drandes Ju gjetën dy Klerikë të njohun të Don Dedës, Don Marin Shkurti, ish nxanës i Don Dedës, që u pushkatue në vitin 1969, dhjetë vjet mbas Mësuesit të vet, dhe Don Pjeter Gruda, mik i Don Dedës, që edhe Ky vdiq në kampin e shfarosjes së Sarandës, i paralizuem në vitin 1989… Tre muej para lirimit.

Me ndihmen e këtyne dy Priftenëve, Drandja u nis në Tiranë me daten 1 Maji 1959, me mujtë me takue Enver Hoxhën. Kje e pamujtun, madje, as Haxhi Lleshin, kryetar’ i Kuvendit Popullor. Mujti me takue sekretaren e tij Nexhmije Hoxhën, që i takonte me kenë dora vetë. Drandja e vogel tue e kujtue veten para një “gjyshes”, ra në kurthen e asaj që populli e ka quejtë “pantera e zezë”, dhe vajza jetime me lot përfaqe i kerkoi faljen e jetës së axhës së vet, tue i shpjegue se ‘nuk kam asnjë njeri në këte Botë’. ■Nexhmia iu pergjegj: “Pse t’ ia falesh jetën atij, ai është armik i popullit. Ti nuk ke mundësi t’ interesohesh për té, mese do e mbash até?” Drandja iu pergjegj: “Até e mban burgu, s’ ka gja, veç të jenë i gjallë, aman të lutem ma ban këte nderë, se nuk kam as nanë as babë, veç këte axhë!”

■Me daten 9 Maji Drandes, i erdhi pergjegja e kobres: “Lutja yte refuzohet.”

Besoj e kujton mirë vrasësja e fëmijëve Nexhmije Hoxha, kur ka nenshkrue Vendimin: “Të pushkatohet Don Dedë Malaj…vjeç 42…Klerik Katolik Shqiptar”!

■11 MAJI 1959 Don Dedë MALAJ u pushkatue brinjë Liqenit të Shkodres, ku gropa e Varrimit u ruejt nga një Vlla Musliman, që e kishte në kopshtin e vet…

■Don Dedë MALAJ mbeti i perjetshëm me perkufizimin filozofik të komunizmit:
“E Premtja e Zezë në Shqipni ka fillue me 29 nandor 1944, dhe ka me vazhdue derisa të mbarojë komunizmi!” (Në gjyqin e Tij, në kinema “Republika” Shkoder, Prill 1959).

Melbourne, Maji 2016.