• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NË BERLIN – KODI MANUSCRIT I NDRIÇUAR QË FIKSON ZANAFILLËN E HISTORIOGRAFISË SHQIPTARE

April 30, 2016 by dgreca

Nga Ilia S. Karanxha-Firenze/ Itali/

Ne Foto:Minjatura ku Marin Beçikemi i dorzon veprën dozhes Agostino Barbarigo. f. 1v/

Si fillime të historiografisë moderne  shqiptare deri më sot  konsideronim  veprat  De Obsidione Scodrensi (1504)  e “Historia de Vita et gestis Scanderbegi  Epirotarum princips” (1522)  të cilat së bashku  kanë përfaqësuar  monumentet  e para  të kulturës e  identitetit shqiptar e në të njëjtën kohë gurin themeltar në historiografinë shqiptare. Mirëpo duke mos njohur autorin e vërtetë të  këtyre veprave  gjithçka fillonte dhe mbaronte aty. Me shumë të paditura dhe me dhjetra  hamendesime  që linin pa një shpjegim racional  edhe fakte elementare.I ashtuqojturi Marin Barleti  na  paraqitej më shumë si  një enigmë se sa si një person historik i botës reale.

Në kushtet e reja të zbulimeve  albanollogjike  krijohen mundësira më të mëdha e krejt të ndryshme   për hulumtime të  reja  dhe  fillimet e historiografisë shqiptare rimarin një dimension të ri. Një dimension më realist  dhe më evropian të lidhur ngushtë me  zhvillimet humanistike të kohës.

Në filologjinë evropiane u injorua deklarata e P. Giovios(1546) që njihte si autor të Historisë së Skënderbeut Beçikemin dhe u parapëlqye studimi i  A. Zenos(1753) që krijoi artificialisht  figurën e Barletit si një person i ndryshëm nga Beçikemi.  Për pesë shekuj me radhë   mbeti i panjohur dedikimi monumental që humanisti shqiptar Luka Ulqinaku i bënte Marin Beçikemit qysh më 1519 ku e cilësonte atë  si një Baba  shumë i nderuar i kombit. (I. Karanxha: Luka Ulqinaku. Një dedikim munumental për Marin Beçikemin. Rilindasi Sup.  26.III.2016) E në fakt babai i vërtetë i kombit shqiptar sot  mbetet  vetëm Marin Beçikemi.  Koha tregoi se rrugët e ndërmjetme apo të ndryshme janë të gjitha pa asnjë prespektivë që degjenerojnë në  një farsë megallomane me karakter  antikombëtar.

Duke ndjekur hapat e formimit kulturor të  këtij humanisti  gjejmë   aktivizimin e tij qysh në moshë të re kur mban në publik dhe para autoriteteve veneciane fjalime retorike. Këto fjalime  kanë karakter  lavdërues  për jetën dhe bëmat e këtyre nëpunësve  të lartë që krahasohen  sipas rastit, e sipas zakonit të kohës,  herë me figura mitollogjike, herë biblike e herë herë  me figura e  heronj të  shquar të antikitetit. Nuk mungojnë  ekzagjerimet por nuk  mungon  të flasë  edhe për ngjarjet e  Shqipërisë për  luftën madhore të  Shkodrës, për  trimërinë e besnikërinë e shkodranëve, për qëndresën heroike kundra perandorisë më agresive të kohës,  për nevojat dhe fatin e emigrantve që kishin mbritur në Vendik dhe që prisnin ndihmë e mbështetje  nga Serenisima. Nuk nguron  të flasë në këto fjalime për jetën e  vet,  për fatin e familjes së tij dhe për nevojat e  ngutëshme për mbijetësë.  Praktikisht fillon të hedhë hapat e para në shkrimin e historiografisë shqiptare, fillon të interesohet për ngjarjet e afërta e të largëta të ndodhura në Shqipëri, të shkruajë për të shkuarën e lavdishme, për situartën  e momentit si individ apo në emër të gjithë komunitetit shqiptar edhe për gjëndjen dhe nevojat e tyre.  Nga një fjalim panagjerik tek tjetri do të arinim deri tek vepra  e mirënjohur Rrethimi i Shkodrës bile edhe pas  botimit të saj në Breshia ku bënte profesorin nuk do mungonte tu fliste nxënsve të tij për lavdinë e qytetit të Shkodrës.  Fill pas botimeve mbi këtë ngjarej  do t’i dedikohej për vite me rradhë historisë  të Skëndërbeut deri sa të arinte më 1522  në botimin monumental që njohim sot apo në pregatitje të varianteve më të shkurtura që do të vidheshin nga  niprit e Pal Ëngjëllit. (I. Karanxha: Gjeneza e një vepre dhe shtrembërimi i historiografisë shqiptare në shek. XVI. Zemra Shqiptare 1.XI.2015. )

Ja pra në këtë shtjellim telegrafik për  humanistin  tonë del qartë se  shumë vite më parë se të dilnin veprat e sipërpërmëndura ishin hedhur hapat e para të historiografisë shqiptare. Tërthorazi  mësohet se ai kishte filluar të fliste në publik dhe para autoriteve veneziane qysh nga viti 1484 por viti 1491 ose 1492 shënon një moment kulmor në jetën e  Marin Beçikemit. I dipllomuar  ose në prag të dipllomimit në të drejtë kanonike ai  paraqitet me një poemë të gjatë para dozhes së Venedikut Agostino Barbarigo (1419-1501, doxhe nga viti 1486). Një ngjarje e  jashtëzakonshme e rëndësishme  e  në të njtën kohë një nder i veçantë në jetën e këtij të riu plot  talent dhe erudicion. Përmbajtja e kësaj poeme që përmënd edhe luftën e qëndresën heroike të  Shkodrës nuk është shumë e ndryshme nga fjalimet e tjera panagjeriste që folëm edhe më sipër mirëpo këtë ngjarje  kaq të veçantë e të rëndësishme të jetës së tij para dozhes së Venedikut ai  do ta bënte të pavdekshëm me një kod dorëshkrim të ndriçuar nga një minjaturë e cila sot automatikisht mer një vlerë të dyfishtë. Si embrioni i fillimeve të historiografisë  nga shqiptarët por edhe  si një  dokumen  viziv që e ka bërë të pavdekshm  momentin  historik. E thënë me termat moderne  një fotokronikë për   pikënisjen e  historiografisë shqiptare. Një ngjarje e shënuar e jetës së Marin Beçikemit shndrohet në mënyrë automatike një ngjarje e shënuar për mbarë popullin shqiptar, shndrohet automatikisht një pilastar i parë i  shkencës albanollogjike,  i kulturës dhe i artit shqiptar.

Pas argumetimeve për portretin autentik të Skënderbeut në kodin e ashtuqojturit  Fenestella-s  i cili zgjidhi  për shkencën albonollogjike një polemikë gati shekullore(I. Karanxha: Skënderbeu autentik dhe modeli i Romës antike (de romanorum magistratibus) për mbretërinë shqiptare. Milosao 21 nëntor 2014- (në rjetë : Zemra Shqiptre 16.XI. 2014;  Revista Drini, Tetova News)  tani me kodin dorëshkrim të biliotekës shtetërore të Berlinit  shkenca albanollogjike pasurohet me një  dokumet të rallë i cili  pasqyron   në mënyrë vizive  e autentike edhe aktin e parë të fillimit të historiografisë shqiptare. Në të njëjtën kohë këto minjatura e ndonjë aplikim tjetër (I. Karanxha: Nga Skënderbeu tek Giorgone e Leonardo da Vinci. Gazeta  Dielli 5.VI. 2011 )  duhet ti konsiderojmë  edhe si  fillimet e artit rilindas shqiptar. Këto ishin shkëndijat e para të daljes nga mesjeta  të cilat u shojtën nën terrorin e terrin  shekullor  të Perandorisë Otomane.

Dy fjalë për poemën e Beçikemit  dhe dy  kodet dorëshkrim. 

Poemën e vet Beçikemi e ka mbajtur para dozhes Agostino Barbarigo aty nga vitit 1491 ose fillimi i vitit 1492.  Ai e përmënd këtë oracion në shkrimet e tij të cilën e referon për herë të parë A. Zeno në formën:  Orationes ad Serenissimo Venetorum Duces Augustinum Barbadicum & Leonardum Laurentanum Principes...(A. Zeno : Dissertazione vossiane…1753, p. 419) mirëpo nuk gjen gjurmë  që oracionini  për Barbarigo-n  të ketë parë dritën e botimit.

Kjo përmëndje e Zenos meret nga   Cecil H. Clough (DBI, 1970,  vol. 7, pp 511-515 edhe në rjetë ) i cili në zërin  për Beçikemin  oracionin  mbi dozhen A. Barbarigo e fut mes  mes veprave të  humbura të tij.

Në fakt vepra nuk shkoj kurrë në shtyp por mbeti si dorëshkrim jo një por në dy kopje pra dy kode. Ato ishin  referuar   nga Oscar  Kristeller ( Iter Italicorum vol. II, 1967, p. 247 (Kodi i Venetikut), e vol. III 1983, p. 360 (Kodi i Berlinit)

Kodi i Berlinit :  Marinus Becichemus Scodrensis ad Serenissimum et praestantissimum Principem Augustinum Barbardicum illustrissimum venetorum Ducem (=Marin Beçikemi Shkodrani për Princin shumë të Kthjellët e shumë të shkëlqyer Agostino Barbarigo dozhe shumë i famshëm venezian) (Staatsbibliothek zu Berlin –Preußischer Kulturbesitz (SBB-PK), Ms. Ham. 69)

Përshkrimi i detajuar i këtij   kodi  është bërë për herë të parë më 1966 nga Helmut  Boese ( Die lateinischen Handschriften der Sammlung Hamilton zu Berlin beschrieben von Helmut Boese = Dorëshkrimet latinisht të koleksionit Hamilton të përshkruara nga Helmut Boese -Wiesbaden Harrassowitz 1966,  p. 36 )

Kodi ka përmasat 26.5×18.5cm, i shkrojtur mbi pergamenë, është i lidhur me kapakë   dekorativë të praruar  në qëndër të të cilëve është pikturar përsëri me ar stema e dozhes Agostinio Barbarigo.   Në f. 1r gjendet titulli me gërma të mëdha të praarura i cili  është  i mbyllur në një kornizë të kuqëremtë; f. 1v dedikimi i M. Beçikemit drejtuar dozhes ndodhet poshtë  minjaturës të  ambientizuar në pallatin dukal.  Beçikemi i  veshur me petkat priftërore i dorzon veprën e tij dozhes; f. 2r nis vetë poema  e ndriçuar  rreth e rotull me zbukurime floreale. Çel poemën   gërma e madhe O  (O Scodrae  infandos semper miserate dolores…)që është ndriçuar gjithashtu me zbukurime ari e brënda saj qendron Luani simbol i republikës të  Shën Markut ndërsa në pjesën e fundit të kësaj flete takojmë  pësëri stemën e vetë dozhes A. Barbarigo.

Publikimi i  plotë  i  këtij kodi  dorëshkrim  të cilin e disponojmë sot  në variant integral  nga biblioteka  berlineze  do t’i bashkangjitet  veprës së  re dedikur  humanistit Marin Beçikemi.  Në të njetën kohë për të nxjerë  në pah vlerat  historike e letrare të kësaj poeme  të rëndësishme në zanafillat e historiografisë shqiptare  është në fazën përfundimtare traskiptimi dhe përkthimi i plotë i poemës. E gjitha kjo  falë bashkëpunimit e  punës këmbëngulse e  të çmuar  të studiueses së shquar italiane  Dr Olimpia Gargano  e cila qysh në hapat e para të veprimtarisë së saj publicitare me pasion të veçantë dhe me rezultate të shkëlqyera i është dedikur shkencës albanollogjike.(Shih: Gëzim Llojdia: Studiuesja Olimpia Gargano dhe poema epike. Telegraf 7.III.2016. Idem: Shqipëria e Epërme e Edith Durhamit përkthehet në Itali. Gazeta Standart 27.IV.2016, Dielli 28.IV.2016  )  Përfitojmë nga rasti në këtë shkrim t’i dërgojmë edhe publikisht falenderimet më të sinqerta doktoreshës Gargano   e cila bujarisht  nuk mungoi të  ofronte  kontributin e saj  edhe në këtë sektor të rëndësishëm të historiografisë  shqiptare.

Jemi në pragun  e jubilejve të mëdhenj për historinë e kulturën shqiptare të cilat më 2018 na bie të rikujtojmë si 550 vjetorin e vdekjes të Skënderbeut e po ashtu, si asnjëherë deri më sot, edhe 550-vjetorin e lindjes të Marin Beçikemit (alias Barleti). Dy viganë  që qëndrojnë në themelet e historisë,  identitetit,  kulturës dhe  shtetformimit  shqiptar. Të një historie,  të një identieti e të një kulture  që i ka rënjët e veta  në rilindjen evropiane.  Serioziteti dhe angazhimi i institucioneve të ndryshme shqiptare brenda dhe jashtë kufijve shtetërorë shpresojmë dhe urojmë të mos mungojë.

Kodi i Venedikut:  Marinus Becichemus Scodrensis ad Serenissimum …ecc. (Titulli si më sipër)  (Bib. Nazionale Marciana -Venezia (Lat.Class XIV, cod 173  (4574)

Titulli i veprës paraqitet pësëri i mbyllur brenda një kornize dhe dekoracionet janë shumë të thjeshta e të varfëra. Dedikimi i Beçikemit në f. 1v ështe vendosur  poshte stemës së dozhes A. Barbarigo që mbetet i vetmi zbukurim ikonografik i kodit.  Ky kod  duket  si një kopje e primitive e  kodit të Berlinit.  Ai është  publikuar së fundi  si faksimile nga L. Nadin (Migrazione e integrazione…Roma 2008, ff. 207-223) me pretendimin e rigjetjes të një vepre të humbur meqënëse  Cecil H. Clough në  DBI, 1970,  siç e përmëndëm më lart,  e kishte paraqitur si të tillë.  Poema komentohet prej saj si një krijim  skolaresk që imiton  vargun virgjilian e  tërësinë e poemës  e konsideron si një mashtrim letrar. Një konsideratë jo e saktë e mosbesuese  për veprimtarinë krijuese të shqiptarëve. Opinjone të ngjashme   do t’i gjejmë të përsëriten nga kjo studiuese  edhe në vepra Shqipëria e Rigjetur(2012)  kur i duhet të  komentojë  jetën  dhe veprat e  të ashtuqojturit Marin Barleti.

 

Disa probleme  kodikollogjike e ikonografike.   

Problemi i parë është çështja e datimit të poemës si një krijim letrar  dhe i pregatitjes së  kodit si një vepër përkujtimore.  Lidhur ngushtë me këto çështje  është edhe  përcaktimi i  autenticiteteit të  personave të protretizuar në kodi berlinez.

Duke ndjekur nga afër jetën e Beçikemit e kemi parë si një variant të mundshëm që ai të jetë prezatuar para dozhes  Agostino Barbarigo aty nga vitit 1491 ose e shumta e shumta aty nga fillimi i vitit 1492 vit në të cilin  ai u largua për në Raguza. Kuptohet  që në  momentin e prezantimit  ai kishte gati   poemën por kjo gjë nuk mund të thuhet me siguri edhe për kodin.  Ai mund të ishte pregatitur si para kësaj date po ashtu edhe mbas kësaj date.

H. Boese që na ka lënë  përshkrimin e kodit berlinez  e jep atë  si një krijim të fundshekullit të XV por nuk flet për poemën ndërsa  L. Nadin nuk flet fare për  kodin venezian  por vetëm për poemën që e konsideron si një krijim të periudhës rinore.

Në se kemi parasysh koston e lartë që duhej për pregatitjen e një kodi me minjatura dhe të lidhur me kapakë të dekoruar del e vështirë të mendohet  që Beçikemi në moshën e tij rinore t’i kishte pasur këto mundësi financiare. Bie në sy cilësia e dobët nga pikpamja artistike e minjaturës dhe ky fakt të bën të mendosh për një kosto më të vogël. Sidoqoftë problemi i datimit të kodit mbetet një çështje e hapur për hulumtime më të detajuara në kontekstin e prodhimtarisë kodikollogjike t në fundshekullin e  XV dhe në fillim të shkek XVI.

Përsa i përket çështjes të autenticitetit të personave të portretizuar me gjithë dobësinë e minjaturës   afrimiteti i portretizimit të dozhes Agostino Barbarigo  me imazhin e tij të vërtetë që dokumetohet  nga shumë portrete të kohës ose të më vonshme nga artistët me të shquar  të kohës  (G. Bellini, M. Basaiti, P. Veronesi, medalja me portretin e dozhes etej. ) mbetet i pa kundërshtuar. Në këtë pikë për paralelizëm mund të themi se edhe  figura e Beçikemit  si një protagonist i drejtpërderjtë i ngjarjes na trasmeton imazhin e tij të vërtetë. Kuptohet brenda aftësive të kufizura artistike  të minjaturistit.

Kur u botua vepra Historia e Skëndërbeut ajo u shoqërua me një portret i cili nga historiografia shqiptare u konsiderua si portreti autentik  i Marin Barletit domethënë Beçikemit  dhe është i mirënjohur në Shqipëri në të gjitha publikimet e ndryshme që lidhen me emrin e këtij humanisti.

Në shkrime të mëparshme(I. Karanxha : Cosiddetto ritratto di Marlin Barleti,  Paese nostro. – Nr. 135, , shkurt, 2009, f. 17-18) por edhe në  vepra:  Barleti apo Beçikemi? (2010) argumetuam se ky portret nuk kishte të bënte me imazhin e vërtetë të autorit por kishte qënë  një portret simbolik që u përdor nga Bernardino de Vitali edhe në publikime të autorve të tjerë. Sidoqoftë gjetja e  imazhit të humanistit shqiptar Marin Beçikemi(Barleti) në minjaturë do të jetë një pikë e sigurtë  referimi për hulumtime  ikonografike në ambientet e  artit rilindas venecian, breshian apo padovan  ku humanisti ynë zhvilloi veprimtarinë e tij  gati gjithë jetën e vet.

Firenze 29.IV.2016

Filed Under: Histori Tagged With: – KODI MANUSCRIT I NDRIÇUAR, HISTORIOGRAFISË SHQIPTARE, ne Berlin, QË FIKSON ZANAFILLËN E

Radio Vatikani- 38 martirët shqiptarë të fesë të shpallur të Lum nga Papa Françesku

April 29, 2016 by dgreca

Ja Kush janë 38 martirët shqiptarë të fesë së krishterë që janë shpallur të Lum nga Papa Françesku:

Imzot Vinçenc Prennushi: françeskan, ipeshkëv i Durrësit, poet i ëmbël. U burgos e u torturua sepse nuk pranoi ta shkëpuste Kishën shqiptare nga Selia e Shenjtë; dha shpirt me 19 mars 1949 në burgu, i shtrirë në dheun e lagësht, të ftohtë, këmbëzbathur, si Shën Françesku, bir të cilit ishte!

Imzot Frano Gjini: ipeshkëv, martirizimi i të cilit ia kaloi çdo fantazie kriminale njerëzore: i papërkulur para torturave, si nuk pranoi ta shkëpusë Kishën nga Papa, u dënua me vdekje e u pushkatua më 11 mars 1948.

Imzot Jul Bonati: meshtari i madh intelektual, si u mbyll, për torturë, në çmendinë e si provoi tmerre të padëgjuara në qeli të ndryshme të sigurimit famëkeq, nga Vlora në Durrës, vdiq në burgun e Durrësit, pranë Imzot Prennushit, i cili i jepte shûjtën për shtegtimin e mbram: Vojimin Shenjt.

Dom Alfons Tracki: prifti gjerman, më shqiptar se shqiptarët, bir i Breslaut, u torturua dhe u pushkatua më 25 qershor 1946, në moshën 50 vjeçe.

Dom Anton Muzaj: u torturua në mënyrë çnjerëzore, vetëm sepse nuk pranoi të mohonte fenë: si i thyen këmbë e duar, e liruan nga burgu dhe e nisën në shtëpi, ku vdiq mes dhimbjeve të tmerrshme mbas pak ditësh, në moshën 29 vjeçare.

Dom Anton Zogaj: famullitar i Durrësit, sekretar i Imzot Prennushit, meshtar jashtëzakonisht i përgatitur në të gjitha drejtimet, u burgos e u torturua mizorisht. E lanë të mbyllur disa ditë në një banjo të qelbur, në sa priste ditën e pushkatimit: 31 dhjetorin e 1946-tës.

Dom Dedë Maçaj: i akuzuar si spiun i Vatikanit, u torturua, u gjykua dhe u pushkatua për rezistencën e tij heroike fetare, në moshën 27 vjeç.

Dom Dedë Malaj: mbeti i paharruar në kujtesën e popullit për mbrojtjen heroike që i bëri fesë së krishterë në gjyqin e organizuar kundër tij, që e dënoi me vdekje. U pushkatua në breg të Liqenit të Shkodrës më 12 maj 1959. Ishte 39 vjeç.

Dom Dedë Plani: dha shpirt në spital më 30 prill 1949, mbasi nuk pranoi asnjë akuzë e u bëri ballë heroikisht torturave mizore.

Dom Ejëll Deda: famullitar i Bushatit, i arrestuar vetëm pse ishte prift, vdiq më 12 maj 1948 në spitalin e burgut, mbas torturash çnjerëzore.

Dom Jak Bushati: e akuzuan se ndihmonte diversantët, se bënte agjitacion e propagandë: pretekste të cilat e çuan në pushkatimin pa gjyq më 12 shkurt 1949.

Papa Josif Mihali: Njeri i Zotit, arrestuar e torturuar veç me këtë akuzë, u mbyt për së gjalli në baltën e kënetës, në kampin e shfarosjes të Maliqit.

Dom Zef Maksen: meshtar gjerman, pushkatuar me 1946, duke shqiptuar fjalët: “Des i lumtun, tue mendue se do të kujtohem prej shqiptarëve si meshtár i fesë së Krishtit”.

Dom Lazër Shantoja: meshtár i ndritur, njeri i kulturës, i letërsisë e i artit, u masakrua deri në atë gradë, sa vetë e ëma kërkoi nga xhelatët komunistë ta  pushkatonin një orë e më parë, gjë që s’munguan ta bënin në fushat e shkreta të Tiranës, në sa ishte në moshën 54 vjeç.

Dom Lekë Sirdani: personalitet i shquar i Kishës katolike: prift, patriot, shkrimtar. U torturua mizorisht dhe u mbyt për së gjalli në një gropë ujërash të zeza.

Dom Luigj Prendushi: u arrestua, u torturua dhe u pushkatua si spiun i Vatikanit më 24 janar 1947.

Dom Marin Shkurti: i shuguruar meshtar më 1961, shërbeu pak kohë në Kishën me dyer të hapura e shumë, në atë të heshtimit: guxoi ta vijojë heroikisht shërbimin meshtarak në kohën e terrorit. U arrestua, prandaj, u torturua e u pushkatua në vitin 1969.

Dom Mark Gjani: u arrestua për veprimtarinë e tij meshtarake dhe u shua gjatë torturave të tmerrshme në duart e salvuesve të tij në qeli, me 1945.

Dom Mikel Beltoja: u pushkatua më 10 shkurt 1974, mbasi mbrojti heroikisht e haptas idealet e veta fetare në gjyqin që iu bë pas gjashtë muaj torturash, i cili e dënoi me vdekje.

Dom Ndoc Suma: vdiq 2 vjet mbasi ishte liruar, i shkatërruar, nga burgu, ku u torturua me akuza për të cilat thoshte: “Vetëm kur dola në gjyq e mora vesht pse isha arrestue”.

Dom Ndre Zadeja: prift e poet, pushkatuar pa gjyq në qytetin e Shkodrës, duke u bërë martiri i parë, viktimë e diktaturës komuniste.

Dom Pjetër Çuni: prift; vdiq i varur me kokë poshtë mbi gropën e ujërave të zeza.

Dom Shtjefën Kurti: prift, pushkatuar para banorëve të Gurëzit. Sigurimi e akuzoi se deshi të helmatiste popullin duke shfrytëzuar për këtë, furrat e bukës.

Atë Bernardin Palaj: frat e poet i madh, do të vdiste ne Kuvendin e Françeskanëve në Shkodër, shndërruar në burg për 700 vetë. Nën torturat e Sigurimit mori tetanozin. Qe mbledhësi i parë i Eposit të Kreshnikëve, mitolog i shquar, por edhe muzikant e pianist i talentuar. Gjeni i letrave shqiptare, pasardhës i denjë i Fishtës së madh, i mbytur e i harruar.

Atë Çiprian Nika: françeskan, vdiq nën akuzën e rëndë e shpifëse se kishte fshehur armë në elterin e Shëna Ndout, në Kishën françeskane të Gjuhadolit.

Atë Gaspër Suma: rregulltar, pinjoll i një familjeje, që u shua nga komunistët, u arrestua më 1947 dhe vdiq në burg.

Atë Gjon Shllaku: frati i madh filozof, u pushkatua së bashkut me jezuitët Atë Gjovani Fausti (misionar italian) e Atë Daniel Dajani si dhe me seminaristin Mark Çuni, në fillimet e masakrës komuniste kundër klerit katolik. U akuzuan për “tentativë arratisjeje” dhe për formimin e Partisë Demokristiane. Që të katërtëve shteti shqiptar u ka dhënë dekoratën “Martir i Demokracisë”.

Atë Karl Serreqi: frati që nuk pranoi të kallëxojë rrëfimin e një të plagosuri në ndeshjet me komunistët në mal, e kaloi jetën burgjeve. Vdiq në Burrel më 4 prill 1954. Është një ndër martirët e rrallë të sekretit të rrëfimit në historinë e Kishës universale.

Atë Mati Prendushi: frati që mori pjesë në ngritjen e flamurit në Deçiq, u përndoq dhe u fal nga krajl Nikolla e nga mbreti Zog, por u dënua me vdekje nga i ashtuquajturi “gjyq” komunist. Nuk i dihet as varri.

Atë Serafin Koda: frat françeskan; dha shpirt mbasi hetuesët komunistë, duke mos u ngopur me torturat e zakonshme, ia shqyen fytin me thonj.

Vëlla Gjon Pantalia: jezuit; u arrestua ndër të parët e vdiq në spital, mbasi vuajti tmerre të papërshkrueshme.

Fran Miraka, Qerim Sadiku e Gjelosh Lulashi, të rinj që edukoheshin ndër jezuitë; u vranë pse deshën Krishtin.

Rishtarja stigmatine Maria Tuci: u torturua e mbyllur në një thes, së bashku me një maçok, të cilin e godisnin me shkop.  Virgjër e martire, vasha dha shpirt me mundime të jashtëzakonshme.

Filed Under: Histori Tagged With: 38 martirët shqiptarë të fesë, nga Papa Françesku, të shpallur të Lum

The theory of the Illyrian origin of Albanians is historically valid

April 29, 2016 by dgreca

BY NELSON CABEJ/

In stark contrast to theories in natural sciences, historical hypotheses and theories are not empirically verifiable; having occurred in the past historical events are inaccessible to the historian and the only way he can reconstruct the past is to use historical sources, archaeological finds, linguistic remnants of the time, etc. However, historical sources are tinted by the emotions, prejudices and subjective feelings of the authors, which may have distorted the reality, archaeological finds may not always be related to the relevant populations and linguistic evidence may reflect foreign influences. The critical consideration and comparison with other sources may often corroborate historian’s views to a satisfactory degree but not always validate them. Furthermore, the historian himself is not free of the human emotions, prejudices and biases, so he is attracted by the kind of information he finds to agree with his beliefs and opinions. It is certainly very difficult to write history of the past based on the partial evidence that is available now. In spite of all the problems and philosophical impasses, the historiography is a 25-centuries old science that has contributed immensely to the human knowledge.

Being all of the above more or less philosophical problems relevant to the history of every particular country rather than a sui generis problem of the Albanian historiography, I will adopt herein a down-to-earth approach.

What I intend in these articles is not to access the inaccessible past of my people, but simply to reconstitute its historical past by using as much as possible pieces of available relevant evidence. All the evidence in sources, archaeological finds, linguistic fossils etc. is mere data which only after processed in historian’s brain generates information necessary for constructing the historical past. Certainly the emerging picture, by definition, will not be identical to the real past, but again this is is rather a problem of historiography in general than a problem of the Albanian history.

The theory of the Illyrian origin of Albanians gives the best and the more complete explanation of the known facts about the history, language and culture of Albanians, as linear descendants of south Illyrians that uninterruptedly inhabited the present-day Albanian-speaking territories, at least during the last three millennia. The theory looks at the language of Albanians, in Gustav Meyer’s expression, as the younger phase of a south-Illyrian dialect[1]

As mentioned earlier, the theory of Illyrian origin of Albanians started with an unbiased inquiry by Leibniz in his attempt to give an answer to the Prussian Königliche Bibliotek’s question on the nature and origin of Albanian. He analyzed the results of his research on the subject matter and first he guessed that its remnants may be “in the mountains of Epirus”2 and in the third letter, he expanded the territory to reach the conclusion that Albanian “was the language of the ancient Illyrians”3. Then Johann E. Thunmann expanded the area of research and elaborated arguments by delving into the historical evidence on the Albanian people4.

Thunmann, was the first to present the autochthony of Albanians in the form of a partly proven hypothesis. Had Thunmann, at his time, formalized it according to the present-day criteria of hypothesis building he could be able to state that his hypothesis fulfills the main criterion of a scientific hypothesis, the criterion of falsifiability, by offering the possibility to show it being false or the possibility of being refuted by demonstrating, e.g., the lack of sufficient linguistic affinities between the Albanian language and Illyrian; by proving that the Illyrian tribe of Albanoi mentioned by Ptolemy5 in the 2nd century AD was not related to the medieval Albanoi; by presenting historical evidence on migration of Albanians to their present territories at some point in time during the late Antiquity up to the 10th century, when they appear first in the known  written sources6, etc.

Had he formalized the hypothesis that Albanians are descendants of ancient Illyrians inhabiting their ancestral territories in the west Balkans would allow him make a number of predictions.

With such formalization in mind, we can retrospectively reconstruct the predictions of the hypothesis of the autochthony of Albanians as presented more than two centuries ago by Thunmann and the relevant research to prove/disprove it as follows:

  1. Albanian is key to explaining the attested and reconstructed Illyrian words.

This prediction was proven to be true. In the works of Conrad Malte-Brunn, Martin William Leake, Johan Georg von Hahn, Paul Kretschmer, Alf Torp, Wilhelm Deecke et al., an ever increasing number of Illyrian (and Messapian) tribe names, personal names and place names began to be related to, and explained by, Albanian7. Although the common origin of Albanian with other Indo-European languages would make it possible that other languages like the ancient Greek (attested at an earlier time, when the IE languages were closer to each other) be helpful in this respect, Albanian has prevailed among all the IE languages in explaining the attested and reconstructed Illyrian words as well as Illyrian personal, tribe and place names.

  1. Illyrian personal names are preserved in Albania as such or as patronymics. Foreign authors and Albanians have proven this prediction to be true8. Among the Illyrian personal names inherited into Albanian are worth mentioning Bato (the name of the leader of the great Ilyrian revolt against the Roman rule in the first decade of the new era), which is still used now in unchanged form Bato in South Albania and probably Vatë, in northern Albania. Another example is Genthius, the name of the Illyrian king of the 2nd century BC, also attested in the Epirote version Gontha9 from which derives the modern personal name and patronymic Goxho in the rugged region of Labëria, South Albania, part of the ex-Roman province of Epirus vetus10, used as personal name and patronymic Goxho and Gjet/Gjeto as personal name and patronymic in northern Albania and Gjeç as patronymic in both northern and southern Albania; the Illyrian female name Teutana probably preserved in the personal female name Tana11.
  2. 3. Given the Illyrian tribe of Hylleis (Ύλεῖς)12, 13 was one of the three tribes (along the Dymanes (Δυμάνες) and Pamphyloi (Πάμφυλοι) that took part in the invasion of Dorians (Δωριεῖς) during the 11th century BC. Adequate evidence to prove the prediction will be presented elsewhere.
  3. Being consensually admitted that the Messapian language is a dialect of Illyrian, it would be expected that Albanian would uniquely be helpful in explaining words in Messapian inscriptions. Relevant research has showen that Albanian prevails among all the IE languages in explaining Messapian words14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21. Noteworthy is the fact that similar place names and tribe names are uniquely encountered in the Messapian region of South Italy, Illyria and Epirus22.
  4. If Albanians were descendants of Illyrians it would be predicted that no interruption will be observed in the material culture of Albania at least during 2 last millennia. In point of fact, ample archaeological evidence reveals a clear continuity in the material culture of Albania, beginning from the Bronze Age. The Koman-Krujë culture, despite novelties it displays, is nothing but a continuation and evolution of the ancient Illyrian culture23,24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, under the new circumstances of the Byzantine empire to which Illyria belonged after the division of the Roman empire by the 5th century, the ethnological pressure of Slavic invasion and the accompanying shrinking of the ethnic Illyrian territories.
  5. The hypothesis would predict that proves and arguments will be found to refute the view on “the silence of written sources about Illyrians from the 7th century onward and about Albanians from the 2nd to the 10th century”. Indeed, concerning the first part of the statement, i.e. the silence of sources on Illyrians after the 7th century propounded by the Russian historian Dimitri Obolensky (1918-2001)31 is inaccurate. Evidence on Illyrians (Ἰλλυριοί) as a people exists in Chronicon Paschale32 of the 7th century and Paul the Deacon (c.720–799 CE) still writes about Illyria in the 8th in Historia Langobardorum, when he describes the destructions caused by Germanic tribes in Gallia and Illyria33. The place name Illyricum also appears in documents of the end of the 8th century, in relation to the transfer of bishoprics of Illyricum, Sicily and Calabria, from the jurisdiction of the Roman Church to that of the Patriarchate of Constantinople. The doubt that this may have to do with any south Slavic country disappears as soon as we remember that Slavic people in the 8th century were still pagans. By the middle of the 9th century Illyrians are mentioned in a Bulgarian scholion treaty commenting on “Illyrian bishops”34 (not “bishops of Illyria”) and adding in the present tense: “Bishops of Illyria depend from the Holy See of Rome”35.

Given that the Albanian language developed by 5-6th century CE36, it is logical to believe that the formation of the Albanian people occurred not later than the 7th century. Hence it makes no sense to look for Albanians to be mentioned in sources before the 7th century. And this alone would reduce the centuries of the “silence” to 3 because the emperor Constantine VII Porphyrogenitus mentions Albania in the 10th century37. Moreover, there is a solid linguistic fossil proving the South Slavic neighbors of Albanians were aware of their presence in  modern Albanian territories at least by the 8-9th century, making the so-called silence on Albanians almost inexistent. This is a phonetic law of liquid metathesis, which was operative during the second half of the 8th century and affected the endonym Arban, which is encountered in medieval south Slavic documents as Raban. This fact proves that Albanians were in the present-day territories in the 8th century38.

As for the scarcity of the appearance of the name of Illyrians in the early medieval documents, this is not a specific problem for Albanians and Illyrians but also for Hellenes which do not appear at all during the whole period of the Early Middle Age. Let’s remember that the medieval sources are silent for 3 centuries about Croatians and 2-3 centuries about Serbs until they are mentioned by the emperor Porphyrogenitus by the middle of the 10th century39. And this occurred for a good reason: the Byzantine historiography of the early Middle Age was reduced to a hagiography, focused almost totally on the life of saints and the church. Even based on this fact alone, the American historian, John van Antwerp Fine pointed out: “The lack of early references to the Albanians is not significant. The centuries before the ninth are a period of few sources”40

The alleged centuries-long silence of sources of Albanians disappears if would take into account the Illyrian-Albanian continuity (   ).

 

  1. In the Albanian mythology traces must exist of the ancient Illyrian mythology. Indeed, this seems to have been the case: a number of Illyrian deities are found transposed into figures of Albanian mythology. Such are the figures of Zana and “E Bukura e Dheut”, which are believed be transpositions of the Illyrian goddess Thana41 or the Albanian mythological figure of lugati, which is interpreted as demonization, under the pressure of Christianity, of the god Logetis42, an Illyrian-Messapian deity.

 

The large body of evidence and arguments accumulated on the autochthony of Albanians, with the efforts of numerous scholars, during the last three centuries has verified the implied predictions of the Thunmann hypothesis. This fact raises the autochthony of Albanians to the level of a scientific theory, in the meaning of the theory that while solving numerous questions and problems, naturally generates other puzzles and makes new predictions. In other words, the autochthony of Albanians has acquired now the status of a scientific paradigm, a scientifically supported theory.

From the standpoint of the present knowledge, the theory of autochthony of Albanians is the only and as of yet unrivalled theory of the origin of Albanians that explains best the evidence from the all the relevant fields of linguistics, history, archaeology, ethnography, folklore, mythology etc. It is a complete theory in the Kuhnian meaning of theory and normal science.

 

 

References

 

1 Meyer, G. (1888). Die lateinischen Elemente im Albanischen. In Grundriss der romanischen Philologie I, Trubner, Strassburg, p 804-821.

2 Reiter, M. (1980). Leibnizen’s  Albanerbriefe . Zeitschrift für Balkanologie. XVI, 82-93.

3 Reiter, M. (1980). Ibid.

4 Thunmann, J.E. (1774). Untersuchungen über die Geschichte östlichen europäischen Völker. Chapter Über die Geschichte und Sprache der Albaner und der Wlachen. Siegfried Lebrecht Crusius, Leipzig.

5.Ptolemy Geography 3, 16.

6.Constantine VII Porphyrogenitus De Cerimoniis I, Red. I.I. Reiski, Weber, Bonn. Red. 1829, p. 688.

7.Çabej, N. (2016). Epirotes – Albanians of Antiquity. Albanet Publishing, Dumont NJ, pp. 106-116.

8.von Hahn, J.G. (1854). Albanesische Studien. F. Mauko, Jena.

9.Spahiu, A. (2010). Gjuha e Epirotëve të Vjetër. Botimet Princi, Tiranë, pp.132-133.

10.Çabej, N. (2016). Epirotes – Albanians of Antiquity. Albanet Publishing, Dumont NJ, p. 119.

1.Çabej, N. (2016). Ibid. p. 181.

  1. Günther, H.F.K. Lebensgeschichte der Spartaner. Internet: http://www.thule-seminar.org/herkunft_sparta_guenther.htm.
  2. Kiechle, F. (1963). Lakonien und Sparta – Untersuchungen zur ethnischen Struktur und zur politischen Entwicklung Lakoniens und Spartas bis zum Ende der archäischen Zeit. München, Berlin 1963, p. 116.
  3. Torp, A. (1895). Zu den messapischen Inschriften, Indogermanische Forschungen V, 197-215.
  4. Torp (1895). Ibid., p. 208.

16.Torp, A. ( 1897). Bemerkungen zu den venetischen Inschriften. In Om Io-mythen. Ed. J. Lieblein, Christiania. pp. 1-16.

  1. Mommsen, T. (1850). Die unteritalischen Dialekte. Wigand’s, Leipzig, p. 70; Mommsen Unteitalische Dialekte, p. 46.

18.Çabej, E. (1976). SE, pp. 151-153.

19.Çabej, E. (1976). SGJ III, p. 26.

20.Orel, V. (1998), Albanian…, Brill, Leiden, pp. 7-8.

21.Fortson, B.W. IV (2011). Indo-European Language and Culture: An Introduction. sec. ed. Wiley & Sons, Hong Kong, p. 408.

22 Çabej, N. (2016). Epirotes – Albanians of Antiquity. Albanet, Dumont, NJ, pp. 106-118.

23 Prendi, F. (1966). La civilization préhistorique de Maliq. Studia Albanica I, 254–266.

24 Anamali, S. (1982). Des Illyriens aux Albanais. Les nouvelles données de l’archéologie, Illyria

25 Prendi, F. (1966). La civilization préhistorique de Maliq. Studia Albanica I,254–266

26 Anamali, S. and Korkuti, M. (1969). Problemi ilir dhe i gjenezes së shqiptarëve në dritën e kërkimeve arkeologjike shqiptare. Studime Historike 1, 115-142.

27 Korkuti, M. (1972). A propos de la formation del’ ethnie illyrienne. In Premier colloque des Etudes Illyriennes, Tirana, pp. 55-76.

28 Korkuti, M. (1972). A propos de la formation del’ ethnie illyrienne. In Premier colloque des Etudes Illyriennes, Tirana, pp. 55-76.

29 Anamali, S. (1982). Des Illyriens aux Albanais. Les nouvelles données de l’archéologie, Illyria;  Also available in English: Anamali, S. (1985). From the Illyrians to the Arbërs. In The Albanians and their Territories. Academy of Sciences of the PSR of Albania, 8 Nëntori, Tiranë, pp. 100-132.

30 Ducellier, A. (1998). Les Albanais dans l’empire byzantin: de la communauté à l’expansion. In The Medieval Albanians. Athènes, 17-45.

31 Dimitri Obolensky (1994). Byzantium & the Slavs. St. Vladimir’s Seminary Press, p. 284.

32 Paschalion seu Chronicon Paschale. vol. 4 Byzantinae Historiae Scriptoribus. Ed.  du Fresne Du Cagne, Javarian, 1729, p.23.

33 Paul the Deacon Historiae Langobardorum. Univ. of Pennsylvania, Philadelphia, 1907, p. 2.

34 Wyrwoll, N. (1966). Politischer oder petrinischer Primat? Zwei Zeugnisse zur Primatsauffassung  im 9 Jahrhund. Excerpta  ex dissertatione ad lauream in Facultate Theologica, Pontificae Universitatis Gregorianae, Hildes, Wunstrof, p. 25.

35 Wyrwoll, N. (1966). Ibid., p. 35.

36 Demiraj, S. (2006). The Origin of the Albanians. Tiranë, 2006, p. 210.

37 Constantine Porphyrogenitus. Op. cit.

38 Çabej, N. (1990). Sa të vjetër janë emrat “arbër” dhe “Arbëri”? Bashkimi, 10 shkurt 1990.. See also Çabej, N. R. (2013). Ilirët që Mbijetuan. Fan Noli, Tiranë, ff. 151-160; Çabej, N. R. (2014). Vazhdimësi Iliro-Shqiptare në Emrat e Vëndeve. Fan Noli, Tiranë, pp. 28-30.

39 C. Porphyrogenitus De Thematibus et de Administrando Imperio. Weber, Bonn, 1840, pp. 128, 131, 143, 144, 145, 146.

40 Van Antwerp Fine, J. (1991). The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. University of Michigan Press, p. 11.

41 Çabej, N. (2014). Në gjurmët e perëndive dhe mitologjemave ilire. Fan Noli, Tiranë, pp. 75-81.

42 Çabej, N. (2014). Ibid. pp. 69-74.

Filed Under: Histori Tagged With: is historically valid, Nelson Cabej, The theory of the Illyrian origin of Albanians

HISTORIA E NJË KRYENGRITJE NË PLAVË GUCI “DJEMTË E BESËS”

April 27, 2016 by dgreca

33 vjetori i  burgosjes  së pjesëtarëve  të grupit »Besa« në Plavë Guci/

NGA ESAD GJONBALAJ/

Gjatë historisë kurrë nuk është shuar flakadani i atdhetareve te paepur për lirinë e kombit shqiptar, flakadani  i atyre që fatet e jetës  ia dhuruan atdheut . Pas demonstratave të vitit 1981 që u zhvilluan në Kosovë aspekti kombëtar në tërë hapësirat e ish-Jugosllavisë mori hov dhe gjallëri duke  ndritur kështu mendjet e shqiptarëve se duhet të i dilet zot kombit dhe atdheut për të parandaluar asimilimin, shkeljen dhe nëpërkëmbjen e të drejtave të shqiptarëve etnik të copëtuar në disa republika të ish-Jugosllavisë .

Në Plavë Guci rinia studentore e trevës tonë që asokohe studionte  në Kosovë barte në vendlindje frymën kombëtare dhe krenarinë e të qënunit shqiptar. Asimilimi i shqiptareve në Plave Guci ne këtë kohë kishte marr hov të paparë, agjentet dhe spiunet e UDB-së me bashkëpunëtoret e tyre shqipfolës përbuznin dhe nëpërkëmbnin çdo gjë që kishte të bënte me shqiptaret dhe shqiptarinë.  Nën dirigjimin dhe bekimin e shtetit mbillej urrejtja ndaj shqiptarëve dhe atdhetareve të mirëfillte, në bjeshkët tona këndoheshin  këngë anti shqiptare në gjuhe sllave: “shoku Tito na jep pushkët se kanë ngritur shqiptarët hundët, na janë ngopur me bukë të bardhë e tani donë Skënderbeun me e ringjall”.

Presioni ishte i madhe ndaj çdo gjëje shqiptare, burgosjet kishin filluar: Demë Ulaj arrestohet dhe dënohet me 5 vite burgim,  Ajshe Gjonbalaj 13 vite burgim dhe Beqir Gjonbalaj, 2 vite burgim, Ajshja dhe Beqiri motër dhe vëlla, vuthjan por ishin dënuar ne Kosovë.  Ndalesa  dhe pengesa institucionale në çdo aspekt të jetës, mirëpo edhe gjallëria dhe atdhetaria e atdhetarëve vetëm se shtohëshin dhe forcoheshin duke e parë këtë dhune sistematike të shtetit. Mirëpo rinia malësore e kohës  që  rritej me ndjenja të pastërta  kombëtare në Plavë Guci kishte vendosur që ndaj këtij terrori shtetëror të UDB-së dhe kuislingëve shqipfolës të përgjigjet me një kryengritje të armatosur  duke atakuar drejtpërdrejtë aparatin shtetëror dhe duke ua bërë me dije se ne shqiptaret e Plavë Gucisë nuk durojmë robërinë.

Përgatitjet për themelimin e grupit filluan që në dimrin e vitit 1983 në mes të iniciuesve të themelimit të grupit »Besa«, Tahir Smajli Prelvukaj dhe Esad Rexhep Gjonbalaj në një takim në qytetin e Gucisë ne gjysmëvjetorin  shkollor të vitit 1983 për tu finalizuar me themelimin e grupit »Besa« në pranverën e po këtij viti.

Misioni i grupit Besa ishte ndërmarrja e aksioneve të armatosura dhe likuidimi e kolaboracionisteve të pushtetit të uniformuar dhe të pa pauniformuar, kolaboracionist qe asokohe bënin terror ne familjet atdhetare në Plavë  Guci.

Iniciuesi i themelimit të grupit »Besa«, Tahir Smajl Prelvukaj po organizonte shokët e tij të lidhur rreth »Besës«  dhe fisnikërisë shqiptare, të bashkuar rreth flamurit dhe idealit të lart  kombëtar dhe tani në radhët e grupit Besa aktiv ishin edhe atdhetaret e devotshëm Sadri Mehaj,  Sadri Ahmetaj, Fadil Selimaj, Musë Selimaj, Burim Ahmetaj dhe Naim Selimaj  .

Në Plavë Guci pranvera erdhi përgatitjet kishin marr intensitet për fillimin e operacioneve të koordinuara të pjesëtareve te Grupit »Besa« që të gjithë nxënës të shkollës së mesme në Plavë.

Sipas planit ishte paraparë që grupi »Besa« do të vepronte në dy grupe: një grup gueril  që do të ishte aktiv në male dhe tjetri logjistik që do punonte në furnizim dhe në mbledhje informacionesh. Përgatitjet e duhura ishin bërë dhe një pjesë e grupit kishte aktivitetet në teren për përgatitjen e veprimeve  të duhura të planifikuara,  kuptohet me arsenalin e armatimit dhe potencialin njerëzor e material që kishin në dispozicion.

Me 28 Prill të vitit 1983 disa pjesëtar të grupit aktiv »Besa«, në këtë përbërje Tahir Prelvukaj, Sadri Mehaj, Sadri Ahmetaj dhe Burim Ahmetaj ishin duke  vëzhguar në hyrje të  fshatit Vuthaj në vendin e quajtur Shtrejt përbri Rrethit të Bagëtisë, ata me vete  kishin edhe një pjesë të armatimit që posedonin. Atë dite të 28 prillit, ditë e enjte në Vuthaj kishin dal për të shëtitur një grup nxënësish eserbo-malazias te gjimnazit te Plavës  që po këndonin këngë për Titon dhe këngë antishqiptare duke kaluar nëper fshatin Vuthaj. Pjesëtaret e grupit »Besa« sapo kishin vërejtë grupin e nxënësve  serbo-malazias, te provokuar nga klithmat e këtyre këngëve sllave kishin dal nga pylli te armatosur dhe kishin filluar t’i legjitimojnë ata, duke u bere te ditur njëkohësisht se këngët e Serbisë dhe te Cernagores dhe të Titos nuk janë të lejuara në Vuthaj të Kelmendit, sepse kjo është toke e Shqipërisë. Me dhjetra nxënës në panik e sipër kishin ikur, disa madje kishin kërcyer ne lumin Gerla dhe ia kishin mbathur nga kishin ardhur kurse një e pjesë  e tyre kishin arritur të shkojnë në Guci dhe ta raportojnë   ngjarjen në polici.

Në vendngjarje ishte arrestuar Sadri Ahmetaj, ndërsa Sadri Mehaj e kishin arrestuar rreth orës 10 të mbrëmjes. Përafërsisht ne këtë kohë ishte  arrestuar edhe Burim Ahmetaj, ndërkaq gjatë natës pas një rrethimi të hekurt të Vuthajve u arrestua edhe Tahir Prelvukaj.

Po te njëjtën ditë në Plavë arrestohen edhe pjesëtaret e familjes Selimaj, Fadil Selimaj, Musë Selimaj dhe Naim Selimaj.

Me datën 30 Qershor 1983 Gjykata  Komunale e Bijello Polës në Mal të Zi kishte shpallë aktvendimin kundër Grupit »Besa« dhe i kishte dënuar të rinjtë shqiptar me burgime të gjata:

Tahir Prelvukaj, 16 vjeçar ishte dënuar me 5 vite burgim

Sadri Ahmetaj, 15 vjeçar  ishte dënuar me 5 vite burgim

Fadil Selimaj, 21 vjeçar, ishte dënuar me 5 vite burgim

Burim Ahmetaj, 15 vjeçar ishte dënuar me 5 vite burgim

Sadri Mehaj, 17 vjeçar ishte dënuar me 3 vite burgim

Muse Selimaj, 17 vjeçar ishte dënuar me 2 vite burgim

Naim Selimaj, 17 vjeçar ishte dënuar me 4 muaj burgim

Është e  rëndësishme të thuhet se shumë pjesëtarë të grupit »Besa« nuk ishin dënuan dhe kishin shpëtuar nga burgosja e tyre, fal qëndresës stoik  të pjesëtareve të grupit për të mos i qitur shokët e tyre para organeve të UDB-së. Dhuna e tmerrshme që u përdor nga UDB-ja gjate hetuesisë  ndaj te rinjve tanë ishte e tmerrshme dhe e pa përshkueshme , pasojat e të cilës i vuajnë edhe sot pjesëtarët grupit BESA.

Të arrestuar asokohe dhe të marrë  ne pyetje nga UDB-a kanë qenë edhe këtë persona: Ramë Qerimi Gjonbalaj (gjyshi i Tahirit dhe babai i Ajshe dhe Beqir Gjonbalaj),  Xhavit Zeqiri Balidemaj, Agron Zeqiri Balidemaj. Në Prishtinë ishin arrestuar nga sigurimi shtetëror i Malit të Zi, Esad Rexhep Gjonbalaj dhe Faik Dini Gjonbalaj (shtetas  amerikan).

Shikuar sot nga këndvështrimi i kohës ndokush mund të thotë, vallë  si është e mundur që këta të mitur të marrin një guxim të tillë, për ndërmarrjen e këtyre veprimeve kaq të guximshme , për të menduar dhe vepruar aq larg , që të dërgon këtë nismë gjerë në një kryengritje të armatosur kundër një regjimi totalitar dhe antishqiptar, atëherë duhet analizuar shumë faktor, duke filluar nga familja, rrethi dhe periudha kohore e veprimit. Nismëtari i themelimit të grupit, Tahir Smajl Prelvukaj u rrit në prehërin e hallës së tij,  heroinës së gjallë Ajshe Ramë Gjonbalaj. Ajo kishte qenë frymëzimi dhe inspirimi i një lëvizjeje që do mbetet në analet e historisë së trevës tonë por edhe të guximit të paparë të rinisë dhe të gjeneratave të kohës në Plavë Guci.

Të gjithë pjesëtarët e grupit »Besa« rrjedhin nga familje të cilat historikisht ishin fole të atdhetarisë dhe të dëshmuara në krahinën e Plavë Gucisë  për veprimtari kombëtare. Vepra dhe guximi i tyre barte në vete trashëgiminë e gjeneve, virtyteve dhe  shpirtit luftarak të trevës tonë ,dhe ishte realizim i amanetit të te parëve për mbrojtje të çështjes kombëtare shqiptare. gjerë ne flijim.

Pas vuajtjes së dënimit në kazmatët serbo-sllave dhe daljes në burgun e madh e të ashtuquajtur “Liri”,   Jugosllavinë Titiste, për të  rinjtë tanë vazhdoj diskriminimi në çdo aspekt të jetës si nga UDB-a ashtu edhe nga kuislingët shqipfolës dhe spiunët e pa uniformuar të trevës tonë, të cilët i përbuznin pjesëtarët e grupi »Besa« duke i quajtur armiqë të shtetit Jugosllav dhe duke i diferencuar edhe në gazmende familjare,  sepse frikësoheshin këta te gjorë kolaboracionist  se mos po i dëmtojnë raportet dhe besnikërinë e tyre qe kishin  ndaj UDB-së dhe miqëve të tyre sllavë.

Mirëpo grupi »Besa« dhe pjesëtaret e tij për veprat që i bënë u çmuan dhe u vlerësuan lartë nga atdhetaret e mirëfilltë  dhe të dëshmuar të krahinës së Plavë Gucisë  e që fatmirësisht ne Plavë Guci janë me shumicë.

Filed Under: Histori Tagged With: “DJEMTË E BESËS”, Esad Gjonbalaj, HISTORIA E NJË KRYENGRITJE NË PLAVË GUCI

Së shpejti të Lum, 38 martirët, viktima të komunizmit në Shqipëri

April 27, 2016 by dgreca

Papa Françesku autorizoi botimin e dekretit përmes të cilit shpallen të Lum  Shërbëtori i Hyjit, Vinçenc Prennushi, i Urdhërit të Fretërve të Vegjël dhe 37 shokë martirë, të vrarë ndërmjet viteve 1945-1974, gjatë regjimit komunist.

Ditë e shënuar, kjo e 27 prillit 2016, për Kishën dhe për mbarë popullin. 38 martirët e parë shqiptarë, vrarë gjatë komunizmit, ndërmjet viteve 1945-1974, për të cilët prej vitesh ishte hapur çështja e kanonizimit kishtar, tani njihen nga Papa dhe Selia e Shenjtë të Lum, martirë për shkak të fesë në Krishtin. Kjo do të thotë se pas procesit kanonik në nivelin dioqezan për vërtetimin e martirizimit të tyre, përfundoi edhe procesi  pranë Kongregatës së  Selisë  së  Shenjtë për Çështjet e Shenjtorëve, në Vatikan.

Vërtet, dje, më 26 prill, pikërisht në festën e Zojës së Këshillit të Mirë, Pajtores Qiellore të mbarë popullit shqiptar, e njohur edhe si Zoja e Shkodrës, Papa Françesku u takua me Prefektin e Kongregatës së Vatikanit për Çështjet e Shenjtorëve, kardinalin Angelo Amato, të cilin e autorizoi të botojë dekretet, që kanë të bëjnë me njohjen e një sërë mrekullish, virtytesh heroike dhe martirizimi. Ndër ta, njihet

– martirizimi i Shërbëtorëve të Zotit, Vinçenc Prennushi, i Urdhrit të Fretërve të Vegjël, kryeipeshkëv i Durrësit, dhe i 37 shokëve të tij, vrarë ndërmjet 1945-ës dhe 1974-ës.

Festa e Zojës do të marrë edhe domethënie të tjera për Shqipërinë, popullin e Kishën shqiptare. E pikërisht në solemnitetin e Nënës së Zotit, Nënës së Këshillit të Mirë, janë shqyrtuar dokumentet e dëshmitë, që i dhuruan popullit e Kishës shqiptare martirët e parë, të periudhës së regjimit komunist 1945-1974-ë, të cilët i nderonte si të tillë që më parë.

Së bashku me ta, Ati i Shenjtë Bergoglio autorizoi publikimin e dekreteve edhe për dy mrekulli, katër martirizime të tjera dhe 8 virtyte heroike, që u njihen njerëzve të denjë për t’u konsideruar ndjekës të vërtetë të Krishtit e dëshmitarë të Tij në këtë botë. Së bashku me martirët shqiptarë hyjnë në plejadën e shenjtorëve e të Lumëve, pranë Hyjit të Gjithëpushtetshëm.(Radio Vatikani)

Filed Under: Histori Tagged With: 38 martirët, Radio Vatikani, viktima të komunizmit në Shqipëri

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 431
  • 432
  • 433
  • 434
  • 435
  • …
  • 693
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • “Shënime për historinë antike të shqiptarëve”*
  • Si funksionon sistemi juridik në Shqipëri dhe pse ai ka nevojë për korrigjim?
  • Emisionet postare festive të fundvitit në Kosovë
  • JAKOBSTADS TIDNING (1939) / MBRETI ZOG, SHUMË BUJAR ME BAKSHISHE. — EMRI I TIJ NUK DO TË HARROHET KAQ SHPEJT NGA PRONARËT DHE PERSONELI I HOTELEVE NË VARSHAVË.
  • HAFIZ SHERIF LANGU, DELEGATI I PAVARËSISË TË CILIT IU MOHUA KONTRIBUTI PËR 50 VJET ME RRADHË, KLERIKU DHE VEPRIMTARI I SHQUAR I ÇËSHTJES KOMBËTARE
  • RIPUSHTIMI I KOSOVËS – KUVENDI I PRIZRENIT 1945
  • Nikola Tesla, gjeniu që u fiksua pas pëllumbave dhe u dashurua me njërin prej tyre
  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare
  • Në sinoret e Epirit…
  • Mbrëmë hyri në fuqi Ligji i SHBA për autorizimin e mbrojtjes kombëtare
  • Skënderbeu “grek”, ose si të bëhesh grek pa e ditur
  • A historic moment of pride for the New Jersey Albanian-American community

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT