Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Dyshja gjeniale: Baroni Gjergj Sina dhe Arkitekti Karl Ghega

by

Miqësia dhe bashkëpunimi në mes dy kolosëve nga trojet shqiptare,/
Ne Foto:LokomotivaVindobona, tecilenGjergj Sina e ndertoj per Karl Ghegen/
Nga Pjeter Logoreci-Vjene/*
Me largpamësi, Baroni Gjergj Sina, kapitalin e fituare vendosi nëblerjepasurish të patundëshme, kryesisht në blerje tokash dhe ndërtesash(kjo rreth viteve 1840). Në mesin e shekullit të 19-të, ai njihej si pronari më i madh i tokave në Hungari, por jo vetëm. Edhe në Austri dhe Vjenë, ai arriti të blejë pjesë të mëdha tokash dhe trojesh, fshatra të tërë, si në Mauerbach pranë Vjenës, në Welehrad tëMoravi-së (Wellehrad in Mähren, që atëkohë ishte Austri), Gföll, Fahrafeld, Leopoldsdorf.Në vitin 1814, Gjergj Sina kishte blerënjë truall gjigand në Rappoltenkirchen, për të ndërtuar vëndqëndrimin e familjes, që ishte pjesëe ultësirës së Tulnit afër Vjenës. Aty ai ndërtoj residencën si dhe varrezën (Mausoleum) e famëshme të familjes.Egziston një listë e objekteve në pronësi të Baronit Sina në Vjenë, e formuluar në vitin 1841, e cila përmban rreth 12 objekte (pallate), adresat e tyre si dhe vlerat e blerjes.
Numri i madh i trojeve që Sina bleu nëVjenë, bëri të nevojshme krijimin enjë zyrje për admnistrim dhe ndërtim, ku Baroni punësoi si drejtor të firmës një arkitekt dhe ingjinier ndërtues të njohur, Josef Stauffer-in.
Si qëndër e kësaj firme shërbej ndërtesaqë në Vjenë njihej si Pallati Sina e qëngrihej në qëndër, në bashkinë e parë ose sic thonë vjenezët në “Innere Stadt” (qytetin e vjetër), në një zonë shumë të njohur të quajtur Hoher Markt, me numer 8. Ky pallat që më parë quhej Pallati Fellner u rikonstruktua nga arkitekti i famshëm Theophil Hansen me kërkesën Gjergj Simon Sinës dhe përfundoj së ndëtuari në vitin 1859. Për herë të parë në Vjenë,sipas kërkesës së Gjergj Sinës, arkitekti Hansen ndërtojkëtë pallat në stilin Neorenaissance për qiramarrës,gjëqëmë pas hyri si modënë ndërtimet nëkryeqytet. Pallati kishte një oborr ndërmjet dhe të gjithë katet ishin të stolisur me afreske nga piktorë të njohur si Karl Rahl apo Eduard Bitterlich. Sot ai nuk egziston, pasi u shkatrrua nga bombardimet e aleatëve gjatë luftës së dytë botërore dhe më vonë u shëmb për të ndërtuar një pallat të ri banimi.
Pronë tjetër shumëe njohur në Vjenëështë dhe pallati në Fleischmarkt 20-22, ku fillimisht Simon Sina i vjetri, kishte zyrat dhe filloj aktivitetet e tij tregtare dhe bankare, të cilin Gjergji e rinovoj në vitet 1825. Në vitin 1827 ai ndërtoj aty një Kafe – Restaurant me emrin “Zum weißen Ochsen” (Te Lopa e Bardhë), qëishte shumëefrekuentuarnga vjenezët, që sot mban emrin “Cafe Restaurant Vienna”.Pallati ishte i ndertuar për banim me qiradhënie. Në këtë pallat kishte dhe një sallë teatri që sot njihet si Drachengasse Theater.Shumë ngagodinat në pronësi të familjes Sina ishin në qëndër të qytetit, në“zonën greke”, pranë njëra tjetrës, për rreth kishës ortodoksetë ritit grek TRINIASHENJTE, e cila u ndërtua me financimin familjes Sina.
Për ne shqiptarët, ndërtesa me e rëndësishme që patën Sina-jt, që na lidhë me një prej figurave mëtë ndritura tëshqiptarve të Austrisë dhe konkretisht me figurën e arkitektit me famë botrore Karl Ghega, është pallati GROSSER FELDERHOF 1. Ky pallat është i vendosur në sheshin me histori të famshme Lugeck. Godina njihet historikisht që në vitin 1497 dhe dikur quhej Tirnahof (emër që vinte nga familja Tirna) dhe më vonë Federlhof, sipas emrit të tregtarit vjenez Georg Federl, që e zotëronte në vitin 1591. Ndër kohëra, ky pallat ishte vizituar apo banuar nga njerëz të mëdhej dhe shumë të njohur. Në vitin 1588 kishte jetuar aty kontesha Philippine Welser nga Dinastia e Habsburgëve, më pas Paracelsus njvmjek i përmendur nga Salzburgu që njihej edhe si Alkimist, Astrologe dhe Filosof. Edhe e dashura e Kaiserit Karl i V, Barbara Blombergkishte jetuar në këtë pallat. Më pas politikani Wallenstein (1633), akademiku Leibniz, historiani anglez William Robertson.
Pronari më i madh dhe më i pasur i shtëpive në Vjenë, Baroni Gjergj Sina, në vitin 1847 e rindërtoj krejtësisht këtë godinë të cilën e pat blerë në vitin 1825, duke e sjellë në pamjen që ka sot. Objekti gjindet në regjistrin e bashkisë në Vjenës me numër inventarit 768. Ajo që duhet të theksoj është se në këtë pallat ka banuar dhe miku i Baronit Gjergj Sina, arkitekti i hekurudhës së Semmeringut, ingjinieri me origjinë shqiptare Karl Ghega. Karli kishte një apartament në katin e parë të pallatit me pamje nga rruga kryesore (Rotenturmstrasse). Poshtë parvazit të dritares ndodhet një tabelë që tregon vendin ku vdiq burri i famshëm. Deri vonë qarkulluan fjalët që ai në momente depresioni dhe merzie u hodh nga kjo dritare për ti dhënë fund jetës, për shkak se presioni që pat duke pritur bashkimin e tunelit që po ndërtonte ishte shumë i fortë. Miqësia me Gjergj Sinen ishte arsyja që Karli banonte në këtë pallat. Njihen disa projekte në ndërtimin e hekurudhave austriake ku ato punuan së bashku, Karli si konstruktor dhe Gjergji si financues.

Autori J. Sachslehner në librin e tij mbi historikun e hekurudhave të Austrisë shkruan: ….mbretëria e Habsburgeve, për pak vite arriti vendin e parë ndër shtetet me hekurudha në Europë, falë personave si Franz Xaver Riepl, Carl Ritter von Ghega, Baroni Georg Simon Sina dhe arqiduka Johann…..(1)
Në një raport të UNESCO-s për hekurudhen e Semmeringut shkruhet:….historia do ju njohë me persona të cilët janë të lidhur ngushtë me ndërtimin e hekurudhës së Semmeringut si Arqiduka Johann, Kalorësi Karl Ghega, Franz Riepl e Baroni Gjergj Sina….
Pra dy burrat me origjinë nga toka shqiptare ishin miq, bashkëpunëtore si dhe shumë të përmendur për ndihmesën e tyre në të mirë të zhvillimit të Austrisë dhe tëshkencës në përgjithësi.

Dihet nga historia e ndërtimit tëhekurudhës më të famshem në botë, asaj të Semmeringut, që Karl Gheges i nevojitej një lokomotive e përshtatëshme, e fuqishme për tu ngjitur në lartësinë deri 898m. Lidhur këtë, në librin biografik mbi Karl Ghegën, autori W. Straub shkruan:…..Ghega shpalli një konkurs nga ku dolën 4 modele lokomotivash, ndër të cilat dhe ajo Vindobona të cilën Baroni Gjergj Sina mori persipër ta ndërtojënëfabriken e tij“Wien Gloggnitzer Eisenbahn Gesellschaft”. Lokomotiva u paraqit në takimin konkurrues të datës 31 korrik 1851 së bashku me tri të tjerat. Pas disa provave që u bënë nga 20 gushti deri me 16 shtator, u përzgjodh modeli Bavaria i prodhuar në Firmën Maffei në Mynih.
Për projektet dhe investimet e Baronit Gjergj Sina në fushën e hekurudhave, pozicioni i Karl Gheges si kryeinspektor i hekurudhave të perandorisë, si nënpunësi me i lartë përgjegjës për hekurudhat në qeverinë e Vjenës (pranë ministrit Baumgartner), ishte një mbështetje e vlefshme dhe e pakursyer.Le të mos mburren vetëm grekët me Gjergj Sinen dhe italianët me Karl Ghegen, pasi kjo dyshe gjeniale Sina – Ghega vjen nga viset shqiptare dhe është krenari legjitimepër cdo shqiptar kudo që ndodhet.
Shenime:
1.Libri: Auf Schinen durch das alte Österreich meautor Johannes Sachslehner
Vjene, me 23 korrik 2015
*Pjesa e dytë

Robërit grek të Provokacioneve të Gushtit 1949

by

Greqia pas riatdhesimit i shpërbleu vetëm me nga një batanije dhe pagesën e 15 ditëve të punës./
Shkruan:Arben LLALLA/*
Greqia pas mbarimit të Luftë së Dytë Botërore u përfshi nga një luftë qytetare në vitet 1946-1949, midis forcave të majta që udhëhiqeshin nga Partia Komuniste Greke (K.K.E) dhe ushtria Demokratike Greke (DSE) përballë forcave të djathta që mbështeteshin nga SHBA dhe Anglia. Kjo luftë e brendshme e Greqisë për pak sa nuk kaloj në një luftë të re Ballkanike midis dy kampeve, atij komunistë dhe perëndimor.
Gjatë Luftës Qytetare Greke (1946-1949), Shqipëria luajti një rol vendimtar për paqen në Ballkan duke mos u bërë palë luftuesve edhe pse u provokua disa herë që të ishte pjesë aktive në luftimet midis dy ushtrive greke.
Më 24.9.1947, Marko Vafiadhis vjen në Tiranë përmes Korçës si kryetar i Qeverisë së Përkohshme Demokratike, për të kërkuar ndihmë në qeverinë Komuniste të Tiranës. Markoja kërkon nga Enver Hoxha që të dërgojë çamë të dëbuar prej Greqisë në malin Gramoz, që të luftojnë përkrah kryengritësve komunistë grek. Vafiadhis vjen pa ndonjë lajmërim paraprak në Tiranë, ndaj, Enver Hoxha nuk e takon, por ngarkon një person nga Byroja Politike të diskutojë me të. Ai i parashtron qeverisë komuniste shqiptare disa kërkesa, ndër të tjera të dërgoheshin 3.000-4.000, burra çamë për Ushtrinë Demokratike Greke, që jetonin në Shqipëri, të dëbuar prej forcave të Napolon Zervës në vitin 1945.
Pala shqiptare shprehu mendimin se çamët tani për tani nuk mund të përbëjnë faktor ndihme. U theksua se çamët nuk do të duan të shkojnë në luftë, tash për tash, kjo nuk është e mundur. Kryetari i Qeverisë së Përkohshme Demokratike, Marko Vafiadhis theksoi në takim me përfaqësuesit e qeverisë së Tiranës se ndihma që do të jepte shteti shqiptar i asaj kohe ishte me rëndësi. Enver Hoxha për ardhjen e Marko Vafiadhit vuri në dijeni Titon me anë të një letre.
Në verën e vitit 1949, në Malin Gramoz dhe Viçi u zhvilluan luftime të ashpra midis forcave komuniste dhe atyre të djathta që ndihmoheshin nga ushtria amerikane e angleze. Ushtria mbretërore greke duke përfituar nga kjo përkrahje bëri tentativa për të hyrë në territorin e Shqipërisë me pretekstin se po ndiqte forcat komuniste. Qëllimi i vërtetë ishte realizimi i Megalo Idesë për aneksimin e jugut të Shqipërisë-Veriun e Epirit, por ata ndeshën në rezistencë të fortë të ushtrisë shqiptare.
Në fund të vitit 1949, forcat komuniste u shpartalluan nga forcat e djathta greke që mbështeteshin nga ushtria e SH.B.A-së, dhe Anglia. Strategjia e izolimit të forcave të Ushtrisë Demokratike Greke në male ishte e gabuar dhe fatale. Ndërhyrja e aviacionit amerikan për asgjesimin e forcave të qëndresës komuniste ishte vendimtare. Mijëra kryengritës komunistë grekë gjetën strehim të përjetshëm në Shqipëri, Jugosllavi, Poloni, Çeko-Sllovaki, në Bashkimin Sovjetik, Hungari, Bullgari, dhe në vendet e tjera të Bllokut Komunistë të asaj kohe.
Gjatë tërheqjes së forcave komuniste greke për në Shqipëri sollën me vete edhe robërit që kishin zënë të Ushtrisë Kombëtare të Mbretërisë Greke. Këta robër u bashkuan me robërit që ishin zënë nga ushtria e Republikës Popullore të Shqipërisë gjatë provokacioneve të Gushtit 1949. Asnjë vend i bllokut komunistë nuk pranojë robërit grek të luftës qytetare greke, as edhe grekët e ushtrisë komuniste të cilët ndiqeshin nga ushtria e mbretërisë greke nuk u pranuan për disa vite. Kështu, ata mbetën në Shqipëri për një periudhë të gjatë. Shqipëria tashmë ishte bërë streha e të gjithë grekëve, të forcave komuniste dhe të djathta.
Nikita Agapitidhi, sot mjek-kirurg i njohur në Athinë ka qenë në grupin e robërve dhe në librin e tij “Vitet e robërisë 1949-1956”, të botuar më 1996, shkruan se ishin rreth 500 robër të ushtrisë kombëtare greke të cilët në fillim u dërguan në Korçë, më tej Valias, në fermën e Sukthit, Lushnje, Varibope, Zadrimë e Burrel. Ai jep emrat edhe të oficerëve të sigurimit shqiptar që i përkisnin minoritetit grek të cilët përktheni, Kosta Stathis e Manthos Mihilis. Në libër përmendet infermierin ushtarak, Haki Fasholari i cili ishte kujdesur dy muajt e fundit për të burgosurit.
Kirurgu Nikita Agapitidhi shkruan në librin e tij për njohjet me mjekët shqiptar në spitalin e Korçës, Sotiri Polena dhe Koço Gliozheni.
Bisedimet për lirimin e këtyre të burgosurve midis Shqipërisë dhe Greqisë ndeshën në vështirësi të mëdha sepse Tirana zyrtare i akuzonte për hyrje në territorin e Shqipërisë, ndërsa Greqia justifikohej se ata janë të burgosur që janë kapur në territorin grek nga ushtria komuniste greke. Pas disa muajve bisedimesh u ra dakort që robërit kishin hyrë gabimisht në territorin e Republikës Popullore të Shqipërisë prandaj duhet të riatdhesoheshin.
Më 19 Gusht 1956, grupi i parë i të burgosurve, 217 nga rreth 500 që ishin gjithsej prisnin në portin e Durrësit për të hipur në anija greken “ALIAKMON” e cila ishte vonuar disa ditë sipas programit. Në 22 Gusht, gjatë kohës që hipën në anijen ishte i pranishëm shefi i sigurimit shqiptar, Mihallaq Ziçishti. Anija me robërit mbërriti më 24 Gusht në portin e Pireas ku i prisnin të afërmit. Për disa kohë të gjithë këta të burgosur ishin nënvëzhgimin e sigurimit grek sepse dyshonin se në mesin e tyre mund të kishte agjendë të vendeve komuniste.
Këta robër do i ndiqte fati i keq edhe në Greqi pasi u riatdhesuan. Ata përfituan 300 dhrahmi nga Kryqi i Kuq Grek, nga një batanije dhuratë nga qeveria greke, 20 dhrahmi për ushtarët dhe 1.200 për oficerët. Të sëmurëve ju dha mundësia që të vizitoheshin falas në spital dhe një pension, ndërsa të tjerët për vitet e robërisë përfituar vetëm pagën e 15 ditëve të punës, asgjë më shumë.
Brenda një viti u riatdhesuan për në Greqi edhe dy grupe të tjera të robërve nëpërmjet kufirit tokësor greko-shqiptar të Kakavies. Periudha e gjatë e ndarë e tre grupeve për riatdhesim të robërve u bë nga ana e grekëve të cilët përgatisnin dosjet për çdo të burgosur. Greqia caktoj emrat se cilët robër duhet të riatdhesohet duke verifikuar qëndrimet politike për secilin gjatë periudhës që qëndruan në Shqipëri.

* Ne Foto, Roberit Greke te ardhur nga Shqiperia. Pire, Gusht 1956

VEZIR ADEMAJ….AI ËSHTË HEROI IM…!

by

NJË HISTORI E LAVDISHME E SHKRUAR ME GJAK NGA BIRI I KOSOVËS, VEZIR ADEMAJ/
SHKRUAN: AVNI KARAKUSHI-NEW YORK*/
1) “ME PUSHKË NË DORË NË BALLË TË FRONTIT, MUND T’A MBROJË FLAMURIN KOMBËTAR, FAMILJEN, PRAGUN E KULLËS, KËTA NJERËZ TË PA FAJSHËM E TË PA MBROJTUR, TOKËN E KOSOVËS, NDERIN DHE DINJITETIN E KOMBIT SHQIPTAR, SI DHE INTERESAT E SHENJTA TË ATDHEUT TIM”. – Vezir H. Ademaj -/
2) “Vetëm nëpërmjet shkollimit mund të arrijmë një hapë para tyre dhe vetëm nëpërmjet edukimit mund t’a gjejmë çelësin e humbur të lirisë”. – Vezir H. Ademaj –
3) “Këtu, zemra ime gjenë rahati dhe qetësi dhe nëse arrij ta shoh vendin e lirë, këtë flamur dhe atë shqiponje duke valuar në liri, do të jem njeriu më i lumtur në Botë”, u kishte thënë grupit të tij që po përgadiste për luftë, disa javë para se të bie Dëshmor i Kosovës.
4) Po betohem para varrit të Vezirit, se nga këtu do të nisem me këta trima, e do të shkojmë në Kallavaj, aty ku po zhvillohen luftime, dhe do të marrë hakun për Vezirin. Dhe, nëse vritem pa marrë hakë për të, mos më qoftë hallallë gjaku për Kosovë”. ~ Shaban Golaj.
5) “Si pjesëtar i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, betohem se do të luftoj për çlirimin e tokave të pushtuara të Shqipërisë dhe bashkimin e tyre, do të jem përherë besnik, luftëtar i denjë i lirisë, vigjilent, guximtar dhe i disiplinuar, i gatshëm që në çdo kohë, pa kursyer as jetën, të luftoj për t’i mbrojtur interesat e shenjta të Atdheut. Nëse shkel këtë betim, le të ndëshkohem me ligjet më të ashpra të luftës dhe nëse tradhtoj, qoftë i humbur gjaku im. Betohem, betohem, betohem…!”. – Betimi i Ushtarit –
Përsëri erdhi data përkujtimore e atij korriku të nxehtë e të paharruar, që lëndoi shumë zemra shqiptarësh. Është, përkujtimi i përvjetorit të 17, të rënjes heroike të HEROIT TIM. Duke shfletuar albumin dhe ditarin e kujtimeve, hasa ne disa foto të kohës së luftës që më ngjallën shumë kujtime. Aq shumë kujtime, saqë për një moment edhe fytyra mu mbulua nga lotët dhe duke udhëtuar në mendime , fillova ti përkujtojë bisedat me të, momentet dhe veprat e paharruara të tij. Ishte ajo kohë kur deportimet e shqipëtarëve nga shtëpite e tyre, rrahjet, maltretimet, arrestimet, vrasjet dhe masakrimet ishin bërë temë qendrore e jetës aktuale.
Lufta e fundit në Kosovë ishte matësi më i mirë i unitetit të Popullit Shqiptar, duke provuar vërtetësinë në praktikë se thënja e popullit “Bashkimi bënë Fuqin” ka buruar nga praktika dhe se bashkimi i gjithë Popullit Shqiptar kundër pushtuesit serbë, mund të bëhet vetëm për një Flamur, Flamurin e Lirisë, Flamurin Kuq e Zi. Dhe, sepse Liria ishte më e shtrenjtë se çdo gjë tjetër për ta dhe se ky flamur mund të valvitet, e Shqiponja mund të fluturojë në Shqipërinë e madhe vetëm kur është e lirë.
Pas shumë, e shumë tentimeve kundër pushtuesit serbë, disa herë të sukseshmne, e disa herë pa rezultate, Shqiptarët vetëm në fillim të viteve të 90’ta, e kuptuan se vetëm një organizim i mirëfillt mund të sjellte rezultatet e dëshiruara, kundër një armiku i cili ishte shumë i madhë në numër dhe shumë i pamëshirshëm.
Ky organizim, në fillim edhe pse ishte i përbërë nga grupe të vogla të përsonave, prapë se prapë ishte simbol i rezistencës popullore. Grupe të cilat pas disa viteve kaluan në një organizatë të mirëfilltë ushtarake dhe e cila ishte në mbështetje të plotë të popullit.
Kjo organizatë ushtarake kishte komandant Adem Jasharin, dhe ishte emëruar “Ushtria Çlirimtare e Kosovës” (UÇK), e cila misionin e saj liridashës e shpalli publikisht pikërisht më 28 Nëntor, 1997, në Llaushë të Drenicës, në prani të mbi 20 000 njerëzve, të cilët merrnin pjesë në varrimin e mësuesit Halit Geci, të cilin e kishin vrarë forcat serbe.
Këtij misioni madhështor i’u bashkuan dhe për të kontribuan të gjithë ata që kishin gjak të pastër shqiptari. Lufta ishte rruga e vetme që kishte mbetur, sepse lapsit i’u kishte hargjuar ngjyra dhe sepse fjalëve kishte kohë që i’u kishte humbur kuptimi dhe vlera.
Luftuan, sepse për Liri ata ishin betuar dhe betimi i tyre ishte: “Si pjesëtar i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, betohem se do të luftoj për çlirimin e tokave të pushtuara të Shqipërisë dhe bashkimin e tyre, do të jem përherë besnik, luftëtar i denjë i lirisë, vigjilent, guximtar dhe i disiplinuar, i gatshëm që në çdo kohë, pa kursyer as jetën, të luftoj për t’i mbrojtur interesat e shenjta të Atdheut. Nëse shkel këtë betim, le të ndëshkohem me ligjet më të ashpra të luftës dhe nëse tradhtoj, qoftë i humbur gjaku im.
Betohem, betohem, betohem…!”.
Për këtë betim, Vezir Ademaj u kthye nga Gjeneva duke i lënë prapa të gjitha që i kishte arritur atje, bashkë me titujt e kampionit në Kick-Boks. U kthye, sepse Atdheu ishte i shenjtë për të dhe gjatë gjithë jetës së tij këtë ditë e priste, dhe se ato që kishte arritur në Gjenevë ishin kalimtare, lufta në mbrojte të Atdheut ishte e rëndësishme, luftë e cila i fali përjetësinë. Dhe, tani besoj që dëshmorët si Veziri nuk vdiqën, sepse vendin që ata lanë boshë, e zuri LIRIA.
Liri, e cila u arrit me luftën Heroike të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe me sakrificën dhe gjakun e derdhur të dëshmorëve të Atdheut. Dhe, po të mos ishin këta trima, do të ishim ende të okupuar, duke na maltretuar, torturuar, vrarë e masakruar shkau, ashtu siç bënç gjithmonë. Nuk do ta kishim as përkrahjen e Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe as ndërhyrjen e Aleancës Veri-Atlantike (NATO-s). Andaj, nuk është e lehtë t’i përkujtojmë ata që shkruajtën me gjak historin tonë të lavdishme.

Vezir Ademaj u lindë më 15 Mars, 1971, në Sheremetaj të Gjakovës dhe ishte një nga tetë fëmijët e Nënë Mejremes dhe Babë Hysenit.
Të asaj Gjakove heroike që gjindet në Rrafshin të Dukagjinit, që po me gjak vulosi historin e popullit Shqiptar dhe po ashtu me gjak e ndërtoi rrugën e lirisë.
Po, të asaj Gjakove që më 7 Shtator, 1912, njëri nga personalitetet më të shquara të Lëvizjes sonë Kombëtare dhe njëherit hartuesi dhe nënshkruesi i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë, Luigj Gurakuqi tha: “Mua nuk më mbetej gjë tjetër për të bërë përveç që të shkojë në Gjakovë e të mirresha vesh me atdhetarët e atjeshëm, të cilët qenë të vetmit që luftuan burrërisht e që mbrojtën gjer në fund të drejtat kombëtare e që janë edhe sot gati të bëhen therrorë për atdheun tonë të dashur…”

SHKOLLIMI/
Shkollën fillore e kreu në vendlindje, në fshatin Sheremetaj, në afërsi të Kullës së tij. Në afërsi të asaj kulle që i bëri ballë rrëbesheve të kohës e fatëkeqësive dhe pavarësisht të gjithave qëndrojë e fortë në këmbë dhe si e tillë do të qëndrojë gjithmonë.
Kullë, të cilën armiku provoj disa herë ta rrënojë, mirëpo nuk i’a doli. Nuk i bëri gjë, as dy here tentimi për ta djegur, ndërsa përderisa kërkohej me çdo kushtë që të rrënohej për shkak të historisë së saj të lavdishme që mbante në vete, ata i’u kthyen duke e granatuar, derisa arritën ta rrënojnë vetëm një pjesë dhe kulmin e saj, por jo edhe oxhakun.
Ndërsa, tani, pas 15 viteve të çlirimit të Kosovës, kulla qëndron gjysmë e rrënuar në këmbë, mirëpo nuk do të qëndroj gjatë ashtu. Atë, që është dashur ta bëjë gjatë këtyre 15 viteve, Qeveria e Kosovës, po mundohet ta bëjë vëllai i Vezirit, Dr. Hasani. Siç nuk kursej asgjë për t’a dërguar në vend amanetin e të vëllait, nuk do të kursej as kësaj here për ta dërguar në vend amanetin e gjithë Familjes Ademaj, sepse në këtë Kullë, u lindë, u edukua dhe u rrit.
Ndërkaq, mësimet në shkollën e mesme i vazhdoi në shkollën“Vëllezërit Frashëri” të Deçanit, ku moshatarët e tij e kujtojnë si nxënës shembullor dhe me shkathtësi fizike të jashtëzakonshme.
Pasi mbarojë me sukses shkollën e mesme, Veziri regjistrohet në Fakultetin e Shkencave Natyrore, të Univeristetit të Prishtinës.
Studime këto, të cilat i’a ndaluan në vitin 1989, dhe nuk e lejuan që ti vazhdoj më tutje, për shkak të qëndrimeve të tij kundër pushtetit dhe të pjesëmarrjes së tij aktive në demostrata. Demostrata në të cilat kundërshtohej rrënimi i autonomisë së Kosovës.
Dhe kështu, po në të njëjtin vitë, e arrestojnë dhe e dërgojnë në shërbim të detyrueshëm ushtarak, në Armatën Ushtarave Jugosllave në Tivarë. Duke e detyruar kështu ta veshë atë uniformë që e urrente me shpirtë, ndërkaq, Tivari gjithashtu ishte edhe një arsye më tëpër për ta urryer më shumë. Sepse, në Tivarë forcat Serbe më 1 prill, 1945, kishin masakruar mbi 3500 Kosovarë.
Edhe pse kishin kaluar mbi 45 vite nga ajo masakër, politika e serbisë vazhdonte e njëjtë, rrahje, maltretime, vrasje, zhdukje, etj.
Sikurse edhe shumë shqiptar të tjerë më parë që i kishin eliminuar, edhe Vezirin tentuan disa herë ta eliminojnë për shkak të bindjeve që kishte, mirëpo falë shkathësive të tij fizike ai disa herë u shpëtojë këtyre kurtheve atje.
Pas maltretimeve të shumta nga Eprorët e Armatës Jugosllave në Tivarë dhe atëher kur po priste që t’a përfundojë shërbimin e rregullt ushtarak, mirret vendim që atij t’i shtyhet afati edhe për tre muaj, sepse me çdo kusht kërkonin likudimin e tij fizik, dhe mënyra e vetme për ta bërë këtë ishte që t’a mbajnë edhe disa muaj në Tivarë.
Vendim, të cilin as që e mendoj gjatë për ta pranuar, dhe kështu në natën e dytë të vazhdimit të shërbimit ushtarak, ai bënë planin e arratisjes dhe bashkë me disa shokë që i’u kishin bashkangjitur, ai tenton dhe arrin të arratiset nga Tivari i mallkuar.
Veziri, arrin të kthehet në shtëpi pas disa ditë e netëve udhëtimi, dhe kur arrin në shtëpi, nuk ishte në gjendje të qëndrojë aty, sepse shtëpia ishte bastisur disa herë nga forcat serbe, të cilat ishin në kërkim të tij.
Pas disa muajve gjërat filluan të qetësohen pak, mirëpo dëshira e zjarrtë për shkollim, nuk i mjaftonte Vezirit për t’i vazhduar studimet që kishte nisur në Prishtinë, sepse siç thoshte edhe ai vetë: “vetëm nëpërmjet shkollimit mund të arrijmë një hap para tyre, dhe vetëm nëpërmjet edukimit mund t’a gjejmë çelësin e humbur të lirisë”.
Për shkak të kushteve që ishin krijuar, ai nuk guxonte ti vazhdonte studimet e filluara në Prishtinë, sepse kërkohej nga shërbimi milicor i Serbisë.
Mirëpo, ai tenton disa herë dhe më në fund arrin të regjistrohet në Shkollën e Lartë “Bajram Curri” në Gjakovë, në drejtimin Pedagogjik.
Gëzimi i tij që kishte filluar studimet në Gjakovë nuk i zgjati shumë, për shkak të gjendjes së keqësuar atje, dhe si shumë student Kosovarë edhe Veziri u detyrua që ti ndërpresë studimet edhe një herë, kësaj radhe studimet që sapo kishte nisur dhe ti marrë rrugët e Europës, në mënyrë që ti ikë arrestimit nga milicia serbe. Nga regjimi okupues ishte i kërkuar për shkak të pjesëmarrjes në demostrata, ikje nga shërbimi ushtarak dhe mos pajtimit i tij me këtë regjim.

ARRITJA E VEZIRIT NË GJENEVË/
Edhe Veziri, si shumë atdhetar të zjarrtë në mërgim, të cilëve malli për atdhe u’a kishte djegur zemrën, por prapë mundoheshin me të gjitha forcat që kishin të kontribojnë në çlirimin e atdheut, dhe të gjithë të bashkuar sakrifikonin çdo gjë që kishin, që vendin ta shohin të lirë, sepse vetëm në atë mënyrë plaga e tyre e dhimbshme do të shërohej, njëherë e përgjithmonë.
Është, po e njëjta plagë si ajo e ASDRENIT, malli i mërgimit, për të cilin ai shkruajti këto vargje:
Me sa mallë e sa dëshirë,
Atë ditë po e pres,
që edhe unë atje i lirë
pranë prindërve të vdes!.
Sakrifica dhe dinjiteti i tij njerëzor e kombëtar dhe shquarësia e tij për trimëri e burrëri e bënte njërin ndër veprimtarët dhe atdhetarët më të kompletuar të çështjes kombëtare në mërgim.
Pasi kishte arritur në Gjenevë, ai fillon të mirret edhe me aktivitete sportive, saktësishtë me Kik-Boks, duke u pranuar kështu pas një kohe shumë të shkurtër edhe në Federatën Sportive Zvicërane të Kik-Boks, për shkak të shkathtësive të tij fizike. Nga aty arrinë të bëhet një mjeshtër profesionist i Arteve Marciale (Kik-Boks), me nofkën “ALFREDI”, duke u bërë fillimisht Kampion i Ligës Zvicëranë në Kik-Boks dhe pas disa viteve arrin të bëhet edhe Kampion Europian.
Kishte një karrierë të sukseshme profesionale atje, mirëpo pas suksesit të fundit, ai kërkojë nga Federata Zvicërane që ti lejojnë mbajtjen e flamurit shqiptarë, kërkese kjo e cila u refuzua kategorigisht nga ta. Pas këtyre mosmarrëveshjeve ndërmjet tyre, Veziri largohet përfundimisht nga Federata Zvicërane.
Veziri i edukuar dhe shkolluar në nëj familje të ndershme, bujare dhe atdhetare, u bë një veprimtarë dhe luftëtarë i denjë i çështjes kombëtare edhe në Zvicër, saktësisht në Genevë, duke i’u bashkangjitur kështu forcave Atdhetare që kishin për qëllim Çlirimin e Kosovës. Kështu, që përveç që ishte njëri nga organizatori i tyre, ai ndihmojë Lëvizjen për Çlirimin e Kosovës me qindra, mijëra franga zvicerane, për të blerë armatim për Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës.
KTHIMI NGA GJENEVA/
“Na luftojmë e ndoshta nuk e gëzojmë (lirinë), por ata që vinë mbas nesh, kanë me i gjet shejet tona.” ~ Hasan PRISHTINA ~
Atëherë, kur Atdheu thërriste për ndihmë, Veziri, la të gjitha çka kishte arritur për ato vite në Gjenevë. La jetën shoqërore, jetën profesionale, jetën luksoze me të gjitha të mirat e Zvicrës, sepse këto për të nuk kishin shumë rëndësi. Rëndësi kishte që ti ndihmoi popullit të tij dhe për këtë erdhi dhe e vuri jetën e tij në rrezik, në këmbim që të shpëtojë jetën e njerëzve të pafajshëm, të pa armatosur, dhe të pa mbrojtur.
Në marsin e vitit 1998, kur kishte shpërthyer lufta në Kosovë, Veziri nën emblemën e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, vjen me uniform ushtarake për ta kryer obligimin që kishte ndaj atdheut.
Erdhi nga Gjeneva, bashkë me disa shokë, në Kosovë i ngarkuar me armë, duke e thyer kështu edhe një herë kufirin, vetëm e vetëm për tu bërë edhe në front pjesëtarë i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, për ta kapur në dorë atë armatim që e kishte blerë atje dhe të dalë i pari në luftë.
Veziri, në ditët e para të kthimit të tij nga Gjeneva, përveç përgaditjeve tjera që bënte, ai ndërmerr edhe disa aksione. Njëri ndër to ishte edhe shkurja e tij te Shkolla Fillore në Sheremetaj, duke rrëzuar kështu bustin dhe duke hequr pllakën e cila mbante emër shkau.
Shokët, kur e kishin pyetur se përse e kishte bërë atë veprim, ai ishte përgjigjur kështu: “Sepse këtë ditë kohë të gjatë e kam ëndërruar, shumë ka ndejtë ai shkja aty, ai vendë si ka takuar asnjëherë atij”. Ndërkaq, kur të njëjtën pyetje i’a kishte bërë e ëma, ai ishte përgjigjur kështu: “Sepse nënë, unë kam ardhur që emrin e kësaj shkolle t’a ndërrojë me emrin tim…”.
Shkathtësia dhe qëndrimi i tij prej boksieri profesionisti e luftaraku, si dhe dashuria e madhe për Atdheun, ishin disa nga vyrtytet e tij që e ngrisnin moralin e Ushtrisë dhe i bënte të gjithë së bashku të pa mposhtur drejtë sukseseve në frontë përballë armikut.
Me rastin e formimit të batalionit të dytë, i cili ishte i përbërë prej katër kompanive ushtarake, ne fshatin Sheremetaj, Vezirin, për shkak të këtyre aftësive dhe shkathtësive që kishte, e emëruan si Komandant të Njësisë Speciale “KOMANDO” dhe mbante nofkën e luftës “ALFREDI”, të njëjtën nofkë që e mbante në Gjenevë.
Detyra e tij ishte që ti organizonte e ushtronte të gjithë djemt dhe vajzat e pesë (5) fshatrave të Rekës së Keqe dhe ti përgatiste fizikisht e psiqikisht për sulme kundër armikut.

“ME PUSHKË NË DORË NË BALLË TË FRONTIT, MUND T’A MBROJË FLAMURIN KOMBËTAR, FAMILJEN, PRAGUN E KULLËS, KËTA NJERËZ TË PA FAJSHËM E TË PA MBROJTUR, TOKËN E KOSOVËS, NDERIN DHE DINJITETIN E KOMBIT SHQIPTAR, SI DHE INTERESAT E SHENJTA TË ATDHEUT TIM”. (Pjesë e fjalimit të Vezirit, gjatë dhënjes së Betimit, në oborrin e Shkollës Fillore në Sheremetaj).

E emëruan Komandant të Njësisë Speciale “KOMANDO”, sepse kishte shpirt dhe mendje profesionisti, për punët e të cilit nuk flisnin fjalët e tij, sepse ato i kishte të pakta, por për punët e tij flisnin më së miri veprat e tij.
Fillimisht, ishte aktivizuar duke i ndihmuar fshatrat e Rekës së Keqe rreth organizimit dhe mobilizimit të tyre për luftë. Gjithashtu, kishte marrë pjesë në shumë luftime, si në Smolic, Molliq, Ponoshec, Junik, Baballoq, Gllogjan, Rahovec, Klinë, etj, deri në Drenicën heroike, duke treguar gjithmon shkathtshmëri dhe trimëri të rrallë në ato luftime, luftime të cilat ende mbahen mendë nga bashkëluftëtarët e tij.
Për shkak të pjesëmarrjes dhe rrezultateve të treguara të tij në këto vendluftime, ai emërohet edhe si ushtarak në Njësitin Diversant, në Gllogjan, nën komandën e Ramush Haradinajtë.
Në korrik, të vitit 1997, Veziri e shëndërroj Kullën e Familjes së tij, në Sheremetaj, në bazë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, duke i ndihmuar kështu edhe me shuma të mëdha parash në blejren e armatimit, dhe duke kontribuar në luftë, bashkë me babain dhe dy vëllezërit. Babai i tij, Hyseni, ishte i angazhuar në luftë, si një njohës profesionist i terenit të asaj ane, ndërsa, dy vëllezërit e tij, Shaqiri dhe Rasimi, duke ndihmuar në bartjen e armatimit, nga Shqipëria për në Kosovë, dhe furnizimin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, nëpër vendluftime me këtë armatim, si dhe duke marrë pjesë në mbrojtjen e fshatit.
Guximi dhe vendosshmëria e tyre për të rezistuar, i bënte këta të pa mposhtur në gjitha betejat, edhe pse ishin shumë të paktë në numër dhe të armatosur thjeshtë, kundrejtë armikut që kishte në dispozicion qindra ushtarë dhe të gjithë të pajisur me një armatim tepër modern. Mirëpo, në betejën e Kallavajit, në Junik, më 25 korrik, 1998, duke luftuar fyt për fyt, e gjoks për gjoks me forcat e armikut dhe ku vija ajrore në mes tyre ishte vetëm disa dhjetra metra, pa pritur Veziri goditet nga një pjesë e granatës, e cila i shkaktoi plagë të rënda, ku edhe ra si Hero i vërtet, me pushkë në dore duke luftuar, rezistuar dhe pa u dorëzuar asnjëherë përballë këtij armiku shekullor.
Duke mbyllur kështu një kapitull jete në moshën 27-vjeçare, moshën më të bukur të rinisë. Për këto vepra heroike mori epitetin “DËSHMORË I KOMBIT”.
Ata që na dulen Zotë në luftë, emrat e tyre janë shkruar në lapidar si Dëshmorë të Kosovës. Bota i njeh si pjestarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ndërsa ne i njohim si Heronjë.
“Vetëm kur e shohë këtë flamurë dhe këtë shqiponjë duke valuar e lirë, ndihem edhe unë i lirë, zemra ime gjen rahati dhe qetësi, ndryshe nëse ajo nuk është e lirë, unë asnjëher nuk do të jem i lumtur në jetë”. ~ Vezir Ademaj “ALFREDI”.
Dhe teksa rrëzohej për tokë sikur një kullë guri, që vetëm granata arriti ta rrëzojë në jetë, atij ndoshta vetëtimthi i’u kujtua përsëri betimi solemn i Hasan Prishtinës. “Mue, në idenë teme patrioke nuk ka mujtë as nuk do të mujë me më shtrue, ari i të tanë botës, por as mënia e të tanë anmiqëve! Ka me më shtrue vetëm vdekja!”.
Të njëjtin betim e kishte bërë edhe Alfredi kur la Gjenevën dhe u kthye në Atdhe. Betim të cilin e mbajtën që të dy me nderë, deri në fund të jetës së tyre.
Ashtu siq kishte rrezikuar jetën e vetë Veziri për ta tërhekur trupin e Hysen Arifit që ishte plagosur një ditë më parë, në të njëjtin vend, ashtu edhe bashkëluftëtarët e tij kishin rrezikuar jete e tyre vetëm që mos ta lënë trupin e Vezirit të bie në dorë të trupave serbe.
Veziri kishte lënë amanet që nëse bie dëshmorë, trupi i tij të mbështjellet me flamurin Kuq e Zi, sepse, për shqiponjën dy-krenare ai ishte tëhequr nga Kik-Boksi, dhe kishte ardhë për të luftuar, vetëm që ajo të fluturojë e lirë. “Këtu, zemra ime gjenë rahati dhe qetësi dhe nëse arrijë ta shohë vendin e lirë, këtë flamur dhe atë shqiponje duke valuar në liri, do të jem njeriu më i lumtur në Botë”, u kishte thënë grupit të tij që po përgadiste për luftë, disa javë para se të bie Dëshmorë i Kosovës.
Flamurin e kishte gjetur vëllai i tij Shaqiri, dhe po të njëjtën ditë e bëjnë edhe vorrimin e ALFREDIT, në Fshatin Sheremetaj në prezencë familjes dhe të shumë bashkëluftëtarëve nga Ushtria Çlirimtare e Kosovës, me nderime të larta ushtarake për në pavdekësi, duke e mbyllur kështu një kaptitull jete në moshën 27 vjeçare, moshën më të bukur të rinisë.
Për veprat e tij heroike, ai mori epitetin e “DËSHMORIT TË KOMBIT”.
Babai i Vezirit, Hyseni, një patriot i lindur e i devotshëm, përveç dhimbjes dhe krenarisë që ndjente në ato momente, ai të pranishmëve u tha: “Biri im, ishte biri im deri atë ditë që u kthy nga Zvicra dhe e pashë me uniformë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, që nga ajo ditë ai ishte shoku juaj, mbrojtësi jonë dhe biri i Kosovës”.
Në ato momente, Shaban Golaj, i ishte afruar dhe në prani të të gjithë atyre që ishin prezentë i kishte thënë babait të Alfredit: “Po betohem para varrit të shokut tim, Vezirit, se nga këtu do të nisem me këta trima, e do të shkojmë në Kallavaj, aty ku po zhvillohen luftime, dhe do të marrë hak për Vezirin. Dhe, nëse vritem pa marrë hak për të, mos më qoftë hallall gjaku për Kosovë”.
Po të njëjtën ditë, Shaban Golaj, kishte shkuar në Kallavaj, kishte shkatërruar një automjet të blinduar dhe kishte vrarë disa pjestarë të ushtrisë paramilitare të Sërbisë.
Pastaj, ai, bashkë me disa pjestarë të UÇK-ës, në mbrëmje arrijnë në Sheremetaj që ti’a komunikojnë këtë lajm babës së Vezirit: “Unë, hakun për gjakun e e shokut tim, Vezirit e mora, dëshmitar i kam këta trima, tash do të luftojë për Lirinë e Kosovës, sepse ky ishte edhe amaneti tij i fundit”. Të nesërmen, po në atë Kallavajë ku kishte rënë heroikisht Veziri, bie edhe Shabani. Ndërsa, Hysen Arifi, i cili ishte plagosur një ditë më herët, po në të njejtin vendë, për shkak të plagëve të rënda që kishte marrë, ndërron jetë pas disa javëve.
Jeta e ALFREDIT, SHABANIT, HYSENIT, u shua, por gjithë thesarin e tyre, që kishin e lanë pas vetes. Familjes, i dhuruan thesarin më të qmueshëm që e kishin për ta, lavdinë dhe krenarinë. Kosovës, i falën lirinë të cilën gjithmonë e kishte ëndërruar, atë liri të cilën se kishte asnjëherë. Ndërsa, Botës, në hartën e saj, i’a shtuan një shtet të ri. Pjesa tjetër për shkak të guximtarëve si ta, mbetet histori…

Arrestimi i Rasimit/
Edhe Rasimi ishte inkuadruar në radhët e UÇK-së, ashtu siç kishte vepruar edhe babai dhe dy vëllezërit tjerë. Ndërkaq, disa muaj pas rënies së Vezirit, në një natë Bajrami, “musafirët” e paftuar nuk trokitën në derë, mirëpo duke rrethuar fillimisht shtëpinë në të gjitha anët, pastaj duke shkelmuar dyert e shtëpisë një nga një, u futën me forcë brenda.
Ata kishin dy kushte që kërkonin. Njëri kusht ishte: dorëzimin e meshkujve të shtëpisë, Hysenin, Shaqirin dhe Rasimin, të cilët ishin pjestarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Ndërsa, kushti i dytë ishte: të gjithë armatimin e Vezirit e kërkonin. E kërkonin armatimin e tij që e kishte blerë në Gjenevë, disa ditë para se të niset për Kosovë dhe të cilin e kishte bartur gjithmonë me vete që nga dita kur ishte nisur nga atje, e deri në ditën kur edhe bie dëshmor për të mos vdekur kurrë.
Ata kishin informata të sakta me vete dhe fotografi të cilat i kishin marrë, jo me dhunë por me dëshirë, falë tradhëtarëve shqipfolës, disa nga të cilët kishin qenë prezentë edhe në ditën e betimit.
Pastaj, e arrestojnë Rasmin, e dërgojnë fillimisht në stacionin Milicor të fshatit Ponoshec. Pas disa orë rrahje, maltretim, torturim, etj., atë e marrin dhe e dërgojnë në stacionin Milicor në Gjakovë. Stacion ky, në të cilin qëndroi disa ditë. Nga stacioni milicor i Gjakovës, Rasimin e transferuan në burgun e Pejës. Aty qëndroi disa muaj, pastaj nga burgu i Pejës, atë, bashkë me shokët e tij të burgosur, i kishin marrë pengë, për ti shfrytëzuar më pastaj si objekt mbrojteje nga frika e ndonjë sulmi kundrejt tyre nga ana e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës apo e NATO-s, derisa gjendeshin në territorin e Kosovës, për të kaluar më pastaj në Serbi.
Familja nuk kishte as një informatë për Rasimin, të cilin për herë të fundit e kishin parë në burgun e Pejës dhe që nga ajo ditë, ata nuk kishin as një informacion se a është i gjallë apo i vdekur. Ndërkaq, në ditën e parë të Çlirimit të Kosovës, motra e tij, Shasimja bashkë me bashkëshortin e saj Isenin, shkojnë dhe e paraqesin Rasimin si të zhdukur, në Kryqin e Kuq Ndërkombëtar, me seli në Gjakovë dhe gjithashtu tregojnë që për herë të fundit Rasimi ka qenë në burgun e Pejës.
Pas disa javëve pritjeje, më në fund përfaqësues të Kryqit të Kuq, e kishin shkuar te Familja Karakushi në fshatin Raçë, të Komunës Gjakovës, për ta kërkuar motrën e Rasimit, Shasimen, që t’ia kumtojnë asaj lajmin e gëzueshëm dhe të shumë pritur se vëllau Rasimi, gjindet gjallë dhe është i burgosur bashkë me mbi dy mijë Kosovarë tjerë, në burgjet e Serbisë. Si, dhe lajmi tjetër i mirë ishte se, që nga tani të gjithë këta të burgosur do të jenë në mbrojtjen e Kryqit të Kuq Ndërkombëtar.
Pas disa muajve, Kryqi i Kuq trokiti në derën e familjes Ademaj, në Sheremetaj. Kësaj radhe ata kishin shkuar për të i’u treguar se një anëtarë i familjes kishte drejtë për të shkuar nën përcjelljen e Kryqit të Kuq dhe ta vizitojë Rasimin në burg. Dhe, kush tjetër më shumë, se Shasimja kishte guximin që të thotë që unë dua të shkojë ta shohë Rasimin, duke dëshmuar edhe këtë herë se dashuria për ta parë vëllanë, ishte më e madhe sesa dëshira e saj për të jetuar.
Nën mbrojtjen e Kryqit të Kuq dhe UN-it, ajo bashkë me rreth 20-të nëna dhe motra, heroina kosovare shkuan në burgjet Serbe, për ti vizituar bijtë dhe vëllezërit e tyre të burgosur, që mbaheshin padrejtësisht në burgjet e Serbisë. Ato i lejuan që të qëndrojnë dhe të bisedojnë me ta vetëm disa minuta.
Ndërsa, kur erdhi koha për të shkuar, ajo derisa e përqafojë vëllanë në ballë dhe pastaj e përqafojë fortë dhe në veshë me një zë të vogël ajo i pëshpëriti këto fjalë: “Mbahu, vëllau im, mos u ligështo para tyre, kujtoje Vezirin që nuk u dorëzua asnjëher. E bëri për hatër të atdheut, e të lirisë. Të lirë do të jeni edhe ju, shpejtë…”
Kështu, edhe Rasimi bashkë me mijëra të burgosur tjerë me ndihmen e Kryqit të Kuq, të ndarë në disa grupe lirohen nga burgjet serbe. Ai në emër të lirisë vuajti burgjeve Serbe nga 14. 01.1999, deri më 27.09.2001.
Kur Atdheu lëshoj kushtrimin dhe i kërkoi trimat që aq shumë i duheshin, ata siç nuk kursyen më parë, nuk kursyen as tani. Ecën maleve me ditë e netë të tëra, shumë herë edhe të uritur ecnin në të ftohtë, borë, diell dhe shi. Ecën dhe qëndruan të fortë sepse ishin bërë shokë me shqiponjat.
Edhe pse këmbët e tyre ishin të gjakosura, duart e ngrira, fytyra të sfilitura nga të ftohti, prapë nuk dorëzoheshin, sepse kishin zemër të madhe, të cilën u’a ngrohte flamuri dhe ëndërra e tyre nuk u ndalte aty, por vazhdonte tutje, drejtë qëllimit…
Disa vite pas lufës, familja e dëshmorit Hysen Arifit, në bashkëpunim me disa bashkë vendas të fshatit Pacaj, kishin shkuar në fshatin Sheremetaj, te familja e Vezir Ademajtë. Ata kishin një kërkesë të vetme, që Hysen Arifin ta rivorrosin ne fshatin Shemetaj, saktësishtë pranë Vezirit.
Familja Ademaj, veçanërisht babai i Veziri, Hyseni, nuk i’u kishte nevojitur kohë e gjatë për të menduar, rreth asaj kërkese. Dhe, të pranishmëve i’u drejtohet me këto fjalë “Dasëm pa mishë e krushqi nuk ka, sikurse nuk ka Liri pa gjakë e dëshmorë. Hyseni e Veziri, ishin shokë të ngushtë qysh në rini, shkjau u shprëndau për disa vite, mirëpo prapë se prapë Liria i bashkoi, duke i bërë bashkëluftëatrë të ngushtë dhe nga atdhetarët më të shquar të kësaj ane, të cilët dhanë një shembullë të veçantë, sesi mbrohet Atdheu. Andaj e keni edhe lejen tonë, mundë ta rivorrosni Hysenin pranë Vezirit, sepse aty e ka vendin. Luftuan të bashkuar drejtë një qëllimi, ndërsa liria nuk vonojë shumë dhe erdhi.”
Pas disa javëve, Familja e Hysen Arifit, e bëjnë rivorrimin e tij, duke e vorrosur pranë Vezirit.
Sot, në përvjetorin e 17 të rënjes së tij heroike, përveç shkollës fillore në Sheremetaj që i mban të gravuar në shkronja të arta, emrat e dy dëshmorëve të Rekës së Keqe: “VEZIR ADEMAJ e HYSEN ARIFI”, po ashtu, me emërin e Vezirit, Kuvendi Komunal në Gjakovë ka emëruar vitin e kaluar një rrugë, në Gjakovë.
Për të mos harruar historinë dhe të kaluarën tonë, vellau Vezirit, Dr. Hasani që jetonë dhe punon në New York,, ka ngritur një muze në fshatin e tij të lindjes, në sheremetaj, duke ekspozuar të gjitha shkrimet, fotografitë, medaljet e ALFREDIT. Sepse siç thotë edhe ai vetë: “Historia nuk duhet të harrohet kurrsesi. Për veprën dhe sakrificën qindra vjeqare e trimave dhe trimneshave të Kosovës duhet shkruar historia dhe duhet përcjellur në gjeneratat e reja, nësë do të kemi një të ardhme të ndritur për ta, sepse themelet e shtetit të Kosovës u vendosën mbi eshtrat e tyre, dhe se Pavarësia e Kosovës u vulos me gjakun e tyre.
Veziri ishte një njeri i mrekullueshëm, një shokë besnikë, familjarë i dashur, dhe një hero i vërtetë i Kosovës, i cili e deshti vendin tonë, dhe i shërbejë me nderë, duke sakrifikuar edhe jetën për lirinë e saj. Ai ishte i admiruar nga shumë ushtarë të Rrafshit të Dukagjinit dhe për këtë arsye ai nuk do të harrohet asnjëherë. Ai ishte, është dhe do të jetë gjithmonë inspiruesi im në jetë, një shembull i një njeriu që nuk u gjunjëzua dhe dorëzuar asnjëherë, dhe i gatshëm për të sakrifikuar gjithqka, vetëm, e vetëm të që ne të jetojmë të lirë.
AI ËSHTË HEROI IM…

*BOTOI GAZETA”DIELLI” NE SHBA, KORRIK 2015

GERALDINA, “TRENDAFILI I BARDHE HUNGAREZ” E VLERESUAR NGA SHQIPTARET

by

*6 GUSHT, 100 VJETORI I LINDJES/
* Me 6 Gusht 2015 do të mbahet një ceremoni edhe në Slovaki, në komunën Aponice/Apponji, vendi ku ka lindur Geraldina dhe ku ka jetuar familja e saj. Një Statujë e saj do të vendoset aty nga Shoqata Kulturore Hungareze e Slovakisë, drejtuar nga Prof. Alexander Feher./
Nga Klara Buda/
Mbretëresha Geraldinë, e lindur konteshë Apponyi, më 1915 do të mbushte 100 vjet në 6 gusht të vitit në vazhdim.
Josephine Dodet i ka kushtuar asaj një biografi: Geraldinë, Mbretëresha e Shqiptarëve me një parathënie nga Eric Faye, shkrimtar francez, laureat i Cmimit të Madh të Akademisë Franceze dhe specialist i Kadarese.
Kjo biografi e botuar në frëngjisht nga botimet Belfond, botohet sërish me rastin e 100 vjetorit të lindjes, në gjuhën hungareze, nga botimet Europa. Vepra që del nga shtypi më 27 gusht do të prezantohet në Budapest, më 8 shtator 2015, në praninë e autores.
Të gjitha studimet janë unanimë, Geraldina, Mbretëresha efemere, ngjall admirim për stilin dhe kurajon e saj. Kur ajo erdhi në Shqipëri, në vitin 1937, Mbreti Zog kishte shpallur shtetin laik dhe kishte votuar tashmë reformën për emancipimit e gruas (duke proklamuar të drejtën e votës së grave dhe ndaluar, ndër të tjera, edhe përdorimin e ferexhesë ). Gjatë qendrimit të saj të shkurtër ajo u bë një model femëror dhe frymëzoi një stil të ri veshjeje dhe të modës së krehjes së flokëve në Shqipërinë e sapo dalë nga periudha mesjetare.
“[…] regjimi [totalitar] që fyente sovranin asnjëherë nuk ishte marrë me gruan e tij, duke mbetur i heshtur dhe duke abstenuar që të shpifë për atë që e thërrisnin “ trendafili i bardhë i Hungarisë ” e çrrënjosur shpejt nga toka e saj adoptive “, shkruan Eric Faye në parathënien e biografisë së saj.
Skender Zogu, inxhinier në profesion dhe nip i Mbretit Zog, i ka kushtuar gjithë jetën e tij familjes mbretërore. Ai nuk është i vetmi që të ketë admirim për Mbretëreshën Geraldinë: “Roli i mbretëreshës Geraldinë ishte rëndësishëm dhe është ndjerrë me të vërtetë në mërgim. Ajo ka ndihmuar përpjekjet diplomatike të mbretit dhe nëpërmjet kontakteve të saj, ka lehtësuar komunikimin me familjet mbretërore fuqi ose në mërgim. Ajo u soll si një grua e vërtetë shqiptare, e përkushtuar kundrejt kombit shqiptar, burrin të saj dhe familjes së tij. Ajo ishte e devotshme dhe bujare, dhe takimet e saj me Nënë Terezën dhe Papën Gjon Pali XXIII plotësuan jetën e saj të krishterë. Ajo shprehu dëshirën për t’u kthyer në vendin e saj Shqipëri ku donte të përfundojë jetën e saj. Perëndia ia plotësoi këtë dëshirë dhe kthimi i sajnë Atdhe preku zemrat e shqiptarëve. Kthimi i hirit të burrit të saj në vendin e tij do ti bashkonte ata përgjithmonë me Tokën e Shqiponjave. ”
Në romanin tim Kloroform (që i vendos ngjarjet në totalitarizmin shqiptar, Dudaj, 2010) grupi i të rinjve, në qendër të fiksionit, flet për fatin e familjes mbretërore të Shqipërisë, fotot e të cilës ishin zhdukur nga tekstet shkollore dhe dokumentat historike dhe ishin shkatërruar ose ishin izoluar në rezervat e bibliotekave: “
– Jo, nuk më duket e udhës që t’i varim dhe filloi t’i zhvendoste [tablotë] duke lexuar etiketat e shkruara me kujdes nga i ati. Njëri prej ambalazheve të kartonit u hap dhe zbuloi një foto bardhë e zi, nga e cila vështronte Geraldina. Ishte portreti zyrtar i Mbretëreshës, i vitit 1938.
– Cila është kjo zonjë? – pyeti Alma.
– Gjyshja, gjyshja ime nga nëna, – tha Maksi pas njëfarë ngurrimi, për të shmangur ndonjë keqkuptim të panevojshëm. Pastaj i tërhoqi sa mundi dy skajet e kartonit, me qëllim që ta fshihte portretin. Atë mbrëmje, rrethi i mysafirëve ishte tepër i gjerë. Por Maksi nuk ia doli mbanë, sepse Alma u afrua, i hapi përsëri dy anët e kartonit dhe e këqyri një copë herë fotografinë e gruas me kurorë të artë.
– Nëna jote i ngjan, – tha ajo.
– Ashtu, vërtet? – ia bëri Maksi, për të cilin nuk qe e qartë se ç’donte të thoshte vajza, fytyra e së cilës iu duk e padeshifrueshme. Mos ndoshta iu duk vërtet ashtu? Mbretëresha ka qenë model i elegancës femërore, ajo frymëzonte stilin e krehjes dhe të veshjes. Flokët e saj, të prerë shkurt, u bënë në modë dhe fotografitë femërore të kohës ngjanin me njëra-tjetrën si dy pika uji. Jo, është e pamundur! Almës nuk mund t’i ketë shpëtuar pa vënë re kurora mbreterore me emblemën e Skënderbeut dhe bukuria e Géraldines që kishte ngelur ikonike!
Fotografitë e familjes mbretërore qenë fshirë nga librat e shkollës që prej tri dekadash, ndërsa dokumentet historike, nëse nuk qenë zhdukur, qenë mbyllur në fonde të rezervuara bibliotekash.”
Me 6 Gusht 2015 do të mbahet një ceremoni edhe në Slovaki, në komunën Aponice/Apponji, vendi ku ka lindur Geraldina dhe ku ka jetuar familja e saj. Një Statujë e saj do të vendoset aty nga Shoqata Kulturore Hungareze e Slovakisë, drejtuar nga Prof. Alexander Feher.
2 – Klara Buda, Chloroforme – Roman, Botimet Dudaj, ISBN 978-99943-0-139-3
30 Korrik 2015, New York

DOSJA 1167: JA KUSH ISHTE PROF. ARSHI PIPA…

by

PER TY O PROFESOR ARSHI PIPA !/
Një 95 vjetor i paharrueshëm…/
NGA FRITZ RADOVANI/
Per Ty do të këndojë Shkodra, Gac Çuni…Temali e Malësia,/
Do të këndojë në Lahutë Hoti e Gruda… Kelmendi e Kosova, /
Do të këndojë Libohova… Gurt’ e Kalasë së Durrësit e Çamëria, /
Per Emnin Tand o Arshi Pipa… do të çohet në kambë Shqipnia…/

DOSJA 1167: JA KUSH ISHTE PROF. ARSHI PIPA…/

PROF. ARSHI PIPA, vjeç 27, lindur në Shkodër (nga Libohova), banues në Durrës, profesor, në gjendje ekonomike të mirë, i dënuar nga Gjykata Usht. Tiranë me dy vjet privim lirie, për vëprimtari kundër Pushtetit Popullor, u muar sot më 5 dhjetor 1947 në pyetje nga Prokurori Publik i Prefekturës së Durrësit, Sotir Qiriaqi:
■ I pandehuri ka patur të proçeduar për veprimtari antipushtet vëllain e tij Muzafer Pipa, i vdekur në burgun e Shkodrës…”
■Në rreshtin e parë fillon gënjeshtra! Duhej shkrue: “…Avokat Muzafer Pipa, i vdekur në tortura në Sigurimin e Shtetit në Shkodër… i padënuar…” Ja e verteta:
■Avokat Muzafer Pipën e kanë mbytë në torturë Zoi Themeli e Vaskë Koleci. Mbasi e kanë lidhë për karrigë të palëvizëshme me duer mbrapa, tue dashtë me i futë ndër muskujt e krahve një hekur të skuqun, i kanë prekë me hekur shtyllën kurrizore, tue i shkaktue vdekjen në çast. Mandej, kanë çue Elez Mesin me ble një pulë, e kanë therë pulën dhe kanë shpërnda gjakun e sajë nëpër oborr. Kanë fillue me shtijë me armë, gjoja se u vra Muzaferi tue dashtë me ikë nga hetuesia. Ma sakt e din Aranit Çela që i premtoi Muzaferit “gjysmën e lekut”, kur u takuen tek dera e Bar “Impero” (Kafja e Hardallit), kohë në të cilën Muzaferi, mbronte At Gjon Shllakun në gjyq.
■Vazhdon ma poshtë Prof. Pipa:
“1. Për akuzat e reja që m’atribuohën si rrjellim çka ka dalë nga proçesi i Gjyqit të Tiranës, kundër grupëve të organizueme kundërshtare, unë jam krejt në padijeni të tyne dhe nuk asht aspak e vërtetë që kam qenë bashkëveprues me të dënuemit, ose të pandehurit e grupëve të Durrësit të kësaj organizatë. Unë shtoj, se edhe dënimi em i maparshëm, me akuzat që mu banë në atë gjykim kanë qenë disa akuza të pavërteta, të disa të rijve çiliminjë që kanë intërpretue disa fjalë të mija.
– Mbi akuzat tjera që më përmendën, unë i mohoj, e kam deklarue edhe para gjyqit që më asht ba se me të dënuemit Is-han Podgorica, se mardhanjet e mija shoqnore nuk kanë kalue cakun e marrdhanjëve profesionale për shkëmbim mendimesh për çështje letërsie, dhe kurr ndonjëherë nuk kemi bisedue ose shtrue çështje për vëprimtari kundër Pushtetit. Me Hysen Çelën nuk kam as njohje, vetëm e njoh kështu si ftyrë, kështu që vetvetiu edhe akuza që më bahët në lidhje me té asht e pavend. Po kështu nuk njoh aspak as edhe si ftyrë Skënder Çelën.
– Akuzat që po me bahën tash unë i kam marrë vesht me anën e fletorës “Bashkimi”, dhe nga zhvillimi i gjyqit të Tiranës, ku i dënuemi Beqir Çela, ka pohue se unë paskam qenë i ndërlikuem me I. Podgoricën, dhe ky direkt me Beqir Çelën ishin në këtë organizatë që u zbulue. Këto pohime të Beqir Çelës i mohoj plotësisht mbasi as kam pasë dijeni, as pjesë në organizata që ekzistonin këtu në Durrës.
– Unë mohoj gjithashtu pohimët që kanë ba para hetuësisë dhe para Gjyqit të Tiranës, të dënuemit anëtarë të Komitetit të Qarkut të Durrësit, …për që unë të kemi qenë antar i kësaj organizate me pjesmarrje në grupin Social-Demokrat. Unë mohoj, se këta i kanë ba këta pohime tue dijtë se unë kam qenë një përson që nuk e simpatizoj Pushtetin Popullor, sikurse e kam pohue edhe ma parë në gjyqin e maparshëm. Kështu më kanë kallur këtë akuzë, siç kundër u a kanë kallur edhe të tjerve. Me të burgosunin H. Ballhysi nuk kam patur asnjë mardhanje për aktivitet kundërshtar, kështu që edhe emni i tij që përmendët si pjestar i grupit social-demokrat për mue asht i pavend.
– Unë duke mohue edhe njëherë akuzat e sipërme ju shtoj përfundimisht, se veprimtaria e eme kundër Pushtetit detërminohet mbi sa kam thanë në gjykimin e parë.
Ma vonë shtoj, se detërminohet e shpreha me qëllim me thanë: kufizohet.
– Unë sikurse thashë, jo vetëm që nuk kam pasë mardhanje e marrë pjesë në këto grupe që u zbuluen, porse edhe absolutisht nuk kam pasë dijeni që të kenë ekzistue një organizatë e tillë kundërshtare.
■Mbasi nuk kam gjë tjetër për të shtuar sëpse i pandehuri i përgjigjet me mohim ju dha fund pyetjes së tij, të cilat si ju kënduan i vërtetoi me nënshkrimin e tij.”
■I pandehuri ( Arshi Pipa) d.v.
Prokurori Publik i Prefekturës (SotirQiriaqi)d.v.
■Proçes-verbal i Seksionit të Sigurimit Durrës, Nr. Regj.66,
Simbas shkresës përcjellëse nr.3053 dt. 02. 12. 1947, i dënuari ARSHI PIPA, me fakultet Filozofije në Firencë, nga Libohova, lindur në Shkodër në vitin 1920 ti vazhdohën pyetjet.
Prokurori Publik i Prefekturës: S. Qiriaqi d.v.
■“Mbasi nuk mbetët gjë për të shtuar, sëpse i pandehuri përgjigjet me mohim. Dërgohet për gjykim në Tiranë, si dhunues i dispozitave të sipërme…
Prokurori…firma.
■Fletë-akuzë: I pandehuri Arshi Pipa ka qenë armik i popullit… Për të gjitha këto që përmenda më sipër, neve propozojmë që i pandehuri Arshi Pipa të gjykohet edhe njëherë nga ajo Gjykatë Ushtarake, mbasi dënimi i parë i është dhënë i pakët sëpse mungonin edhe faktët. Me qenë se veprimtaria e të pandehurit ka qenë e vazhdueshme kundër Pushtetit Popullor dhe se parimet e tija kundërshtare nuk pajtohën kurrë me vijën e Pushtetit Popullor, propozoj, që të marrin dënimin më të rëndë.
Veprimtaria armiqsore e të pandehurit Arshi Pipa faktohet edhe më tepër në proçeset e armiqve të popullit, si më poshtë vijon…
Ka punuar kundër Pushtetit në mënyrë sistematike me elemente të pakënaqur nga reformat… Duhët ridënuar…” Prokurori …firma.
■“Mbasi nuk mbetët gjë për të shtuar, sëpse i pandehuri përgjigjet me mohim. Dërgohet për gjykim në Tiranë, si dhunues i dispozitave të sipërme…Prokurori…firma.
■Ishin të mjaftueshme këto akuza me përcjellë edhe Prof. Prenkë Kaçinarin bashkë me Arshi Pipën, Hysen Ballhysin e Pashko Gjeçin, përpara Trupit Gjykues të Gjykatës Ushtarake të Durrsit, që përbahej nga: Kryetar, Major Gjon Banushi, antarë, Major Gjule Çiraku, Kap. I Halil Ramohito, prokuror, Kap. Petrit Hakani dhe sekretar Arqile Mihali.
■Me datën 18 dhetor 1947 Prof. ARSHI PIPA deklaron para Trupit Gjykues:
“Përsa i përket akuzës që unë të jemë antar i organizatës trathtare nuk asht e vërtetë, dhe s’e pranoj…Unë artikujt në kohën e Italisë i kam shkrue në revistën “Kritika”.
Kam shkrue mbi Fan Nolin etj. Is-han Podgorica asht profesor…
Pushtetin Popullor nuk e kam pa me sy të mirë.
Me Is-han Podgoricën nuk kam bisedue gja për situatën dhe çështje politike.
Proçesi i em i bamë në Prokurori tregon se nuk kam rrejtë, por jam mundue me thanë të vërtetën. Gjithë faji i em asht se nuk jam dënue njëherë e mirë, dhe tash më sjellin prap në gjyq për të më akuzue për organizatën që u zbulue, por unë nuk kam marrë pjesë në té. Me I. Podgoricën kam bisedue çështje letrare por çështje politike nuk kam bisedue, mbasi nuk kam qenë marrë me politikë por kam ndejë tue studjue gjithmonë.
Me Is-han Podgoricën nuk kam bisedue gja. Me ata që më kanë akuzue mue, unë kërkoj të ballafaqohëm. Me Hysen Ballhysin nuk kam bisedue gja, me të jam takue disa herë por në shtëpinë e tij nuk kam qenë asnjëherë. Bisedoja se si je, por kurr çështje politike. Skënder Çelën unë nuk e njoh, por mundet që ai më ka ndigjue emnin tim si profesor që unë ishe. Unë në shtëpia të shokve të mijë nuk kam shkue ndonjëherë.
Pashko Gjeçin e kam njoftë dhe që të kem bisedue gjana letrare po, por, jo, gja politike.
Përsa i përket akuzave që më bajnë dy të rinjë, unë këtyne i jepnja mësim privat dhe nuk kanë kuptue mirë fjalët e mija. Nxanësit nuk kishin ndonjë simpati karrshi meje, unë u jepja mësim privat se më paguejshin edhe ata kishin interes me mësue. Me R. Tabakun jam takue në kafe por nuk kam bisedue kundër Pushtetit, dëshroj të ballafaqohem!
Në kohën e fashizmit më kanë propozue të bahem kryetar i një reviste italiane që do të delte në Shqipni, por nuk kam pranue!”
■Pyeten dëshmitarët Pashko Gjeçi, H. Ballhysi, I. Podgorica, dhe deponojnë ato akuza që kanë deklarue…
■ “I pandehuri Arshi Pipa mohon thënjet e tyre, nuk janë të vërteta!”.
Për secilin përsëritë thëniet e bame para Trupit Gjykues.
■Me datën 24 dhjetor 1947 Kryetari i Gjykatës Ushtarake Durrës, major Gjon Banushi, jep vendimin nr. 704 themel. Si mbas zhvillimit të gjyqit nga dt. 18 dhetor 1947:
“… Në emër të Popullit Shqiptar”:
■“… Arshi Pipa, Prenkë Kaçinari, Hysen Ballhysa, Pashko Gjeçi kanë qenë antarë të organizatës së gjerë agjento-sabotatore, dhe antarë të grupit social-demokrat, për të rrëzuar me dhunë Pushtetin Popullor duke pritur një zbarkim nga jashtë.
I pandehuri Arshi Pipa gjatë kohës së fashizmit ka drejtuar revista me ideologji fashiste për të mashtruar popullin dhe për të maskuar okupacionin e fashizmit në vendin tonë. Mbas çlirimit të Shqipërisë, duke qenë profesor në liceun e Tiranës, lidhet me grupin e social-demokratës dhe zhvillon një aktivitet të gjerë në favor të kësaj organizatë.
I pandehuri, vazhdon aktivitetin e tij ndër studenta dhe ndër elementa të pakënaqur duke predikuar mbi demokracinë perëndimore dhe me tjera pallavra, të gjitha këto i bënte me qëllim për të treguar se në vendin tonë nuk kishte liri demokratike dhe e konsideronte Pushtetin si një Pushtet terrorist. Aktiviteti i të pandehurit u provua plotsisht nga atribuimet në gjyqin e Tiranës, proçes-verbalet e tyre para hetuesisë dhe nga gjithë përmbajtja e dosjes.
I pandehuri ka bërë mbledhje të rregullta me Prenkë Kaçinarin, Stavro Frashërin, Is-han Podgoricën, Simon Dedën, Hysen Ballhysën, Sabri Ticin e Rifat Dërvishin, dhe këto mbledhje janë bërë në liceun e qytetit.
Prandaj: … Për të gjitha këto, bashkërisht dhe pjesërisht në kundërshtim me prokurorin, në bazë të ligjes së sipërme vëndosi:
Të katër të pandehurit humbin të drejtat civile dhe politike për tre vjet, dhe vuajtja e ndëshkimit fillon nga data e arrestimit.
Durrës 24 dhjetor 1947. Sekretari d.v. Antar d.v. Antar d.v. Kryetari d.v. (vetëm firmat)
■Në dosjen nr. 1167 ruhët kjo kërkesë e bame nga Prof. Arshi Pipa, të cilën po e botoj pa asnjë ndryshim nga origjinali:
■“V.F.L.P.
Me anën e Drejtorisë Burgut A.P. Durrsit:
Gjykatës së Naltë Ushtarake Tiranë
I nënshkruemi Arshi Pipa kam nderin T’i paraqes asaj së Nalte Gjykatë, kërkesën time apelimore, si vijon:
I arrestuem që më 27 prill 1946, jam dënue prej Gjykatës së Garnizonit Tiranë, me 2 (dy) vjet privim lirije, për veprimtari kundër Pushtetit.
Më 20 dhetuer 1947 jam dënue rishtas nga Gjykata me 20 (njizet) vjetë privim lirije, i akuzuem në grupun social-demokrat në lidhje me organizatën e deputetëve. Përsa i përket kësaj akuze, marr lejën të baj vetëm nji vrejtje: Përsonat që më akuzojnë, disa i njof vetëm për fëtyrë, e disa nuk i njof fare. Prej akteve që e Nalta Gjykatë do të marrë në shqyrtim kam shpresë, do të dalë qartë se unë nuk jam nji njeri i politikës por nji njeri i librave, i studimëve; nuk kam marrë pjesë në jetën politike para Çlirimit, nuk kam qenë as me Ballin as me Legalitetin. Me ndjenja kam qenë kundërshtar i fashizmit, gja kjo që provohet ndërmjet tjerash, nga nji dokument që ndodhet n’aktet e mija të gjykimit të parë. Rrjedhi nga nji shtresë e mesme qytetare. Nuk jam i prekun nga Reformat mbasi as unë as prindët e mij nuk kanë të paktën asnji shtëpi banimi tonën.
Përveç të masipërmëve lutem të merren parasyshë edhe këto dy gjana: a. Gjendja ime familjare: tue qenë unë i vetmi mashkull përveç babës që asht tetëdhetë vjeçar e paralitik – në familjen time të përbame nga nana, katër motra – prej të cilave njena e sëmurë tuberkuloze – dhe dy jetime. b. Gjendja ime shndetsore: tue qenë unë që prej shumë kohe me nji infiltracion të mushkërive.
Tue shpresue se apelimi im do të gjejë konsideratë pranë asaj së Nalte Gjykatë, kërkoj lehtësimin e dënimit dhe shpreh bindjen time në verdiktin e sajë të drejtë.
Durrës 27 dhetuer 1947
Arshi Pipa d.v.
I burgosun në Burgun A.P. të Durrësit” V.O. Burgu A.P. (Armiqve të Popullit), shën.FR.
■Seksioni i Mbrendshëm i Durrësit përcjell dosjen në Gjykatën e Naltë tue shtue këtë dokument: “Komunikatë: Me datën 24 shkurt 1948 Prokuroria vë ré se:
Nga shqyrtimi i aktëve të të pandehurve Arshi Pipa, Pashko Gjeçi, Prenkë Kaçinari dhe Hysen Ballhysa, rezulton se kanë qenë antarë të organizatës agjento-sabotatore duke bërë pjesë në grupin e quajtur social-demokrat, që kryesohej nga Gjergj Kokoshi e Suat Asllani. Organizata është shtrirë në elementët e pakënaqur nga Pushteti e Reformat. Kanë organizuar grupe në shkolla si profesorë dhe kanë bërë mbledhje të rregullta.
Kanë marrë vëndime për zgjerimin e organizatës dhe kanë propaganduar kundër të gjithë Reformave të Pushtetit. Kanë sabotuar në sektorët e tyre, kanë agjituar për të prëgatitur terrenin për ndërhyrjen e Anglo-Amerikanve.
Qëllimi i të pandehurve ka qenë rrëzimi i Pushtetit me forcë dhe me anë të një kryengritje në lidhje me forcat e huaja.
Vepra e tyre është tradhëti ndaj Pushtetit Popullor dhe Atdheut.
Për këto arësye dhe për ato që do të shtroj, kërkoj modifikimin e dënimit Prenkë Kaçinarit, ndërsa Arshi Pipa, Pashko Gjeçi, dhe Hysen Ballhysa të lehën si ishin.
24 shkurt 1948
Prokurori Ushtarak i U.K. Shqiptare Kapiten I. Nevzat Haznedari d.v.
■Gjykata e Naltë Tiranë me nr. 96 të vëndimit, nr. Regj. 61, e mbledhur me datën 29 shkurt 1948, me kryetar major Niko Çeta, antarë, kap. I Veladin Zejneli dhe kap. I Nexhat Hysejni, prokuror kap. I Nevzat Haznedari dhe kryesekretar, Thoma Rino, mbasi shqyrtoi dokumentacionin e të pandehurve, vëndosi:
1. PRENKË VLASH KAÇINARI, me 20 vjet privim lirije.
2. ARSHI MUSTAFA PIPA, me 20 vjet privim lirije.
3. HYSEN NAMIK BALLHYSA, me 15 vjet privim lirije.
4. PASHKO VASË GJEÇI, me 5 vjet privim lirije.
Kryesekretari d.v. Antar d.v. Antar d. v. Kryetari d.v. (vetëm firmat). “
■Këtu mbyllet vetëm dosja…
***
●Profesorët Arshi Pipa dhe Prenkë Kaçinari të dy ishin të burgosun në vitin 1947.
Të dy “armiqë të popullit”, të dy të sëmurë në Sigurim me t.b.c., të dy të masakruem ndër tortura, të dy t’uritun, të dy të “pa marrun vesht”, të dy të humbun ndër birucat e burgjëve të Durrësit, të dy “agjenta” se kanë mbarue shkollat e nalta, të dy direkt ose indirekt të simpatizuem nga intelektualët e mbarë Shqipnisë, të dy të respektuem dhe të nderuem nga të gjitha gjeneratat që kanë ndigjue mësim nga kata vigaj të kulturës sonë Shqiptare, të dy me një hap marrshi drejt majave të vështira, por që vezullonin si zafire për me ndritë me dijën e tyne rrugën e brezave të ardhëshme drejt Evropës. Prandej, dënimi i dhanun nuk asht i mjaftueshëm… duhën ridënue… Ashtu u veprue!
●Jeta me të vërtetë duket se vazhdoi… por, askush nuk mund të parashikonte si u erdhi fundi këtyne njerëzve, ndoshta, edhe ata vetë në vitin 1947-48, fundin e kanë mendue në Beden, Maliq, Burrel, ose Tepelenë, por kurrë, se mund të jenë një ditë… në Romë,… Washington… ose, ma mirë me thanë se mund të jenë ndonjëherë të lirë.
Fjala liri kishte perëndue bashkë me andrrat e shpresat e tyne.
Prof. Arshi Pipa pat fatin me e provue Lirinë, ndersa Prof. Kaçinari provoi vetvrasjen…
Jeta dhe veprat e Tyne duhet të jenë objekt studimi per brezat e rijë, mbasi vetem nder veprat e Atyne kolosëve të Popullit Shqiptar mund të lexohet dhe studjohet e verteta e Historisë së mohueme 70 vjeçare e Shqipnisë Europjane.
Melbourne, Korrik 2015.