Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

EVROPA E BASHKUAR DHE SHQIPTARËT (I)

by

Nga Brahim AVDYLI/

Duke pas parasysh artikujt e shumtë të shtypit tonë dhe të rrjetit elektronik që “fshikulloi” në veçanti shqiptarët e Gadishullit Ilirik, dhe duke i lexuar dhe sistemuar, duke i shkoqitur e duke i vlerësuar apo duke i parë me syrin kritik disa prej tyre, e gjejmë të pashmangshme kthimin edhe njëherë me një shkrim të veçantë në drejtim të tyre, se çka është Evropa. Kjo është arsyeja e parë e vështrimit polemik dhe njëkohësisht domosdoshmëria e vështrimit kritik, pas disa viteve të kësaj çështjeje. Ne shqiptarët i shohim me syrin e mashtruar të Evropës. Kush e di dhe kush nuk e di se çka është Evropa? Ne bëjmë prova për ta thënë se çka është Evropa e Bashkuar.

Evropa e Bashkuar është bashkim i shteteve të veçanta të kontinentit të Evropës në bazë të përcaktimit apo deklarimit të vullnetit popullor të lirë për këtë bashkësi. Vjen si rrjedhojë në përcaktimet e deklarimet e këtyre popujve dhe zgjedhja e organeve të udhëheqjes në nivel të kontinentit apo të shteteve që e kanë pranuar këtë bashkësi. Kuvendi për tërë Evropën  ka një histori të gjatë historike, por ne po e fillojmë me mbledhjen e parë të Këshillit të Evropës, me 10 gusht 1949, që është më i vjetri Kuvend parlamentar pluralist e demokratik me përbërje ndërkombëtare dhe deputet të zgjedhur në mënyrë demokratike për tërë Evropën. Evropa e Bashkuar përbëhet nga Këshilli i Evropës, i cili me statut i ka dy organe, apo të themi më mirë dy njësi strukturore, të cilat janë Komiteti i Ministrave, i përbërë nga ministrat e punëve të jashtëm të këtyre shteteve, të cilat janë anëtare të Këshillit të Evropës dhe Kuvendit Parlamentar, përfaqësues i forcave politike të shteteve anëtare.[1]

Këshilli i Evropës numëron sot të gjitha shtetet anëtare dhe ka për qëllim statutar realizimin e një uniteti gjithnjë më të madh të anëtarëve të tij përmes debateve, marrëveshjeve dhe aksioneve të përbashkëta. Vetëm shtetet të cilat i plotësojnë kushtet e anëtarësimit mund të bëhen anëtarë të saj. Në radhë të parë këto kushte janë demokracia pluraliste, politika globale dhe regjionale e sigurisë, ligji dhe drejtësia, sistemi i sigurimit social, si dhe respektimi i të drejtave të njeriut[2], etj. Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Kanadaja janë vëzhgues të Këshillit të Evropës, ndërsa procesi i anëtarësimit fillon së pari me një lutje të shtetit që do të futet në Evropë drejtuar Sekretarit të Përgjithshëm të Këshillit të Evropës, i cili, ia dërgon këtë lutje Komitetit të Ministrave me qëllim studimi. Ky i fundit e konsulton Kuvendin Parlamentar, i cili e shikon a i ka plotësuar kushtet e parapara me aktet e saj për anëtarësim. Fjala vjen për shembull në vendin e ngjarjes; hulumtimit të përgjithshëm të tij, madje prej komisioneve parlamentare si dhe të komisioneve informative, të formuara nga anëtarët e Komisionit; Gjyqit evropian apo ndërkombëtar, si dhe vetë të Gjyqit për të Drejtat e Njeriut.[3] Shqiptarëve, me të dy republikat që i ka bërë, iu është premtuar një gjë e tillë, por kjo çështje zvarritet e zvarritet, pa caktim.

Unë nuk i shoh shqiptarët si një popull, por si komb, dhe jo si një popull i ndarë nëpër 5 shtete artificiale rreth e përqark, por si një komb i veçantë, i cili, pas mija vitesh luftë pandërprerë për mbijetesë, ka mbetur si një grusht i vogël në këtë bashkësi. Është një komb i vetëm prej gjenezës së hershme të botës, por bota e avancuar nuk na sheh, d.m.th. nuk na njeh.

Në kurrizin tonë janë krijuar disa shtete, me tokën tonë, me mallin tonë të rrëmbyer, ne me. Të ashtuquajturat “shtete” gënjejnë fuqishëm, më së pari me “historinë” e formimit të tyre. Botës i duhen njëmijë vite studim për ti parë këto gjëra, të mbushura me të pavërteta. Disa nga këto shtete të reja apo edhe të vjetra kualifikohen si shtete “multinacionale”, si p.sh. Kosova, Mali i Zi dhe Maqedonia. Më parë, janë krijuar Greqia dhe Serbia, me tokat shqiptare që i mbajnë gjithnjë me dhunë shfarosëse e politikë të pandërprerë, pra nën vete. Askujt nuk ia vrasin veshin të vërtetat e hidhura, që fshihen në petkat e feve të ndryshme të Evropës. Feja vihet mbi kombin. Madje, ajo është kryesore.

Edhe sot e kësaj dite po luftohet për çështje fetare, por duke anashkaluar kombin shqiptarë, të ndarë, të përçarë, të luftuar deri në fund të fjalës.[4]

Feja islamike e ka përfshirë një pjesë të denjë të kombit shqiptar. Edhe sot ajo mobilizohet, duke i mashtruar kryesisht të rinjtë që nuk dinë me tepër sa ato që i dëgjojnë përmes feve, dhe shkojnë për të vdekur për shembull në Siri. Përmes feve populli i pa ngritur shqiptar politizohet. Kjo gjë i shkon më së miri për shtat armiqve tanë të mëdhenj, në radhë të parë Turqisë, etj., sikurse armiqve tjerë të mëdhenj, Bullgarisë, Greqisë e Serbisë, për të ngritur gishtin e tyre ndaj shqiptarëve, “ja, a e dini kush janë këta shqiptarë, që do ti pranoni”.

Sadri Ramabaja ka të drejtë të theksojë edhe njëherë Senekën, me thënien e tij për fenë. “Fenë vegjëlia e beson. Të diturit e përbuzim. E të pushtetshmit e përdorin”. Erdogani është një përfaqësues i islamizmit politik që e ka të plotë fuqinë që i jep shteti dhe pushteti, duke mos i përfillur normat demokratike.[5] Demokracia evropiane nuk i ka kaluar aspektet e veta fetare, në mes të Kishës Katolike të Romës dhe Kishës Ortodoksëve të Lindjes, pra mes të Patrikanës së Vatikanit dhe të Patrikanës Ekumene. Shqiptarët, të ndarë e të përçarë nën 5 shtete fqinjë dhe feve të shumta nga çdonjëri kënd i botës; të vrarë; të shtypur, të gënjyer e të çnjerëzuar deri në fund; pa ndonjë zgjim të sërishëm të vetëdijes kombëtare, as pas kaq vitesh luftë në të gjitha anët për ekzistencë, mbesin në bredhje të kotë mes të dy ekstremeve. Madje, edhe Vatikanit, Spanjës, etj., që nuk e kanë pranuar pavarësinë e Kosovës, si një vend multinacional, dhe vetë Kardinalit Walter Kasper i jepet mundësia të flasë në emër të Këshillit Papnor pas vizitës së tij te Kisha Ortodokse Ruse e të Patriarkut Aleksei, se “Kosova është djep i Kishës Ortodokse Serbe”, që është një prej kualifikimeve të gabuara të Selisë së Shenjtë dhe të Unitetit të Krishterë me seli në Vatikan. Kjo është  shenjë se Vatikani nuk do të ndryshojë qëndrimin e saj në lidhje me Kosovën.[6]

Evropa e Bashkuar e ka domethënien e vet prej shqiptarëve dhe gjenezës së tyre, mirëpo kjo u mjegullohet dendur nga filozofia artificiale e shndërruar në “shkencë” nga armiqtë e përbetuar kundër nesh. Ata mbijetojnë me tokat tona; pasurinë tonë të rrëmbyer me pahir; dhe duke na marrë neve si opsion të domosdoshëm të mbijetesës së tyre.

Evropa e Bashkuar nuk sheh me sytë e mjegulluar prej kujt e ka gjenezën kjo ide dhe e marrin prej Kretës, pa e ditur se ajo e ka fjalën për këtë popull. Populli shqiptar është populli i parë i antikës së hershme të Evropës. Ai nuk është quajtur kështu, në kohët më të vjetra. Arbër janë quajtur shqiptarët prej pellazgëve të tyre hyjnorë. Kjo gjë d.m.th. se ilirët e kanë prej tyre prejardhjen, dhe prej ilirëve e kanë prejardhjen shqiptarët.

Pse këta i lidhin me “Greqinë”? Dihet, atëbotë nuk ka ekzistuar “Greqia”. Ajo është themeluar kryesisht nga Franca, Anglia dhe Rusia. Asnjëherë nuk ka ekzistuar kombi “grek”, por shqiptarë të Greqisë, d.m.th. arbër të Greqisë, si rajon i tërë verior i Greqisë së sotme dhe Epirit. Ta marrin si shembull sa të duan veprën e parë të shkuar letrare të Homerit dhe të thonë se ai ka qenë i “kombit grek”, dhe të ndërlidhen keq me “Greqinë”, kur dihet se edhe vetë Uliksi (d.m.th. Odiseo) e ka mbajtur plisin e bardhë (borealë).[7] Në të vërtetë, Greqinë “e themeluan” fuqitë e mëdha, ndër të parët Franca, Anglia dhe Rusia, në bashkëpunim me fanariotët dhe Kishën Ortodokse, në shekullin e 19.[8]

Dihet nga shkencëtarët e mirëfilltë se gjuha shqipe ka pasur edhe një formë të parë të shkrimit, të ashtuquajturën shkrim me alfabetin antik, të cilën shkencëtarët e botës së avancuar e thërrasin “alfabeti grek”, që nuk është “alfabet grek”, por alfabet i pellazgjishtes, që ka mbetur gjallë përmes shqipes. Ky është quajtur më vonë “epirotas”, sepse epirotët kanë qenë më të njohurit nga pellazgët, edhe nëpër luftërat e tyre të shumta. Alfabeti pellazgo-epirotas ka pasur formën e parë të shkrimit, nga e djathta në të majtë, si arabishtja, shkrimin bustrofedik, që dokumentohet me dhjeta shkrime të vjetra antike. Shkencëtarët albanologë vinë pas shkencëtarëve të Evropës, të cilët, ripërtypin pa dijen e tyre “shkencore”. Ne nuk kemi kohë të merremi me ta, por merreni shkrimin tim, “Armiqtë e rrezikshëm gjatë rënies së Perandorisë Bizantine, 1-8”, deri sa të kem kohë të shkruaj për gjuhën e parë shqipo-epirote. Evropa thotë se ishin helenët që futen dhe përshtatën alfabetin fenikas dhe ndërtuan me te alfabetin e parë të Evropës. Kush e përdori alfabetin fenikas? Pra, ishin pellazgët të përzier me pakica të vetat dhe të Afrikës (Libisë). Më të parët qenë pellazgët këtë alfabet, më parë se kushdo tjetër në Evropë.

Janë germat e para të shkrimit të Linearit B, që datohet prej Mikenës, që datohet rreth 16-12 p.e.s dhe rrasen e Lemnit, që datohet si e shekullit të 7 p.e.s, që janë përdorur në shkrimin bustrofedik  dhe përbëjnë germat e para  të përdorura në Evropë. Alfabeti pellazg ka shërbyer si bazë për ndërtimin e alfabeteve helene dhe latine, ashtu si shërbeu kultura dhe gjuha pellazge[9].

Gjuha pellazge apo epirotase, ka dhënë një kontribut të veçantë në kulturën e vjetër parahistorike Evropiane dhe të shkrimit të gjuhës së sotme shqipe. Gjuha pellazgo-shqipe është zhvilluar më tej nga ilirët, dardanët, makedonët, epirotët, etruskët, thrakët, për të arritur deri në ditët tona.[10]

Pseudoshkencëtarët grekë rus e sllavë që përbëjnë Evropën e Bashkuar, e rendisin me veprat të shumta qoftë në disa vepra të Britanisë së Madhe, të Francës, të Italisë, të Spanjës e të vetë Shteteve të Bashkuara të Amerikës, apo kudo qoftë dhe vënë në gjumë shkencëtarët e botës me përrallisjet e tyre. T`u thuash se nuk ka pasur aspak “Greqi të grekëve”, se këto që thonë për veten e tyre janë gënjeshtra të mirëfillta apo të pavërteta, etj., ata të përsërisin në pafundësi fjalët e gënjeshtarëve më të mëdhenj, se “ilirët nuk kanë pasardhës”, se “ilirët nuk kanë gjuhë të tyre”, etj. etj, dhe nuk të dëgjojnë fare. Kjo është një dukuri e “përgjumjes” së qëllimtë të këtyre “shkencëtarëve” me porosi.

Ne po ua sjellim edhe njëherë këtyre “shkencëtarëve” dhe opinionit botëror thënien  e Nermin Vlora-Falaskit, e cila thotë se “Gjuha shqipe nuk u helenizua, megjithëse përdori shkrimin grek për shumë shekuj; nuk u latinizma mbas zaptimit të Romës me 168 para Krishtit; nuk u sllavizma si tek fqinjët e tjerë, kur Sllavët zbritën në jug…; nuk u turqizua gjatë 5 shekujve të zaptimit Otoman”;[11] dhe thënien gjeniale të shkencëtarit madhor shqiptar, Dhimitër Pilika, që thotë se “I verbër nuk është ai që nuk sheh, por ai që nuk dëshiron të shikojë!”[12] Ai thotë: “Grekët, si armiq e varrmihës të pellazgëve, nuk mund të trashëgojnë asnjë lidhje gjenetike me pellazgët… Trashëgimia origjinale, e papërlyer, e gjithëmbarshme dhe intensive e pellazgëve, ndeshet ekskluzivisht, si faktor i brendshëm, vetëm në trojet shqiptare…”[13] Më konkretisht se: “Shqiptarët janë pasardhësit e pellazgëve, popullit më të moçëm të Evropës… Pellazgë, ilirë, arbër, albanë, shqiptarë, janë pesë emra të ndryshëm, por që bartin të njëjtën vijimësi etnike, gjuhësore, kulturore, historikisht të pandërprerë…”[14] Dhe, askush nga kjo botë, nga shkencëtarët e politikanët apo intelektualët e botës dhe të Evropës nuk e shohin origjinën e Evropës.

Në Evropë kanë qenë pellazgët të shpërndarë kudo dhe i vetmi popull para themelimit të ndarjeve të saj në forca të caktuara të shteteve. Fillimisht Evropa ka qenë pellazge dhe ajo u flijua që në shekujt e 18-të e 19-të.[15] Themelimi i “kombeve” ka ardhur prej gjysmës së shekullit 18 e 19, kur ajo bën prova për ta “harruar” kombin arbër, pra kombin shqiptar të vonuar në këtë drejtim, që ishte i shpërfillur dhe i shkatërruar që nga romakët me ilirët brenda tyre e nga bizantinët me iliro-shqiptarët brenda tyre. Nuk duan ta kuptojnë se pellazgët kanë qenë të vetmit banues të Evropës. Të pashkëputur nga ata janë ilirët, që ishte shtet i madh i Evropës dhe pashmangshmërisht trashëgimtarët e tyre, bijtë e vetëm të tyre- shqiptarët. Shqiptaro-pellazgët janë arbërit, që grekët na i quajnë avranitas; romakët albanë; turqit arnautë dhe sllavët albanci.

Për ta shpjeguar më mirë, që në fillim, po i marrim prej antikës dy libra të veçanta; të parën, nga një grup autorësh, “Si jetonim atëherë-në Greqinë antike”[16], dhe në tjetrën, Henric L. Wuermeling, “Një kërkim kah Evropa/ udhëtim kohe nëpër histori”,[17]. Ato përbëjnë kulmin e këtyre “shkencave” dhe na ndihmojnë që ta kapim që në gjenezë këtë çështje. Në të vërtetë, ato na e mundësojmë të shohim këtë padrejtësi të madhe që po na e bën sot Evropa. Pikërisht, e ndërlidhin me shumë vepra “shkencore”, që nuk kanë fund.

Në veprën e parë, “Si jetonim atëherë-në Greqinë antike”, do ta shohim vendin e lindjes së demokracisë, Greqinë e vjetër antike dhe Athinën. Në Greqinë e vjetër, sikurse në Athinë, dhe nëpër të gjitha veprat prej themelimit e nëpër librat e shumtë të mitologjisë, të cilat nuk ka nevojë ti numëroj, grekët dhe bota e quajnë veten si “themelues” dhe botën në të cilën i prijnë se është “botë greke”. Ata, në të vërtetë janë arbër, por aty nuk njihen si të tillë, por si “mite greke”. Mitet kryesore të kësaj periudhe, prej Olimpit e deri te Olimpia dhe Aleksandri i Maqedonisë, bir shqiptareje, që e kam nxjerrë në Facebook, me zbulimin e testamentit të tij,  “unë jam ilir”[18], në të cilën ai i drejtohet popullit të Shkodrës, që e ka bërë studiuesja e shquar italiane, Lucia Nadin. Zeusi dhe Hera; Athina dhe Posejdoni; Apolloni, Artemisi, Aresi dhe Afërdita; Hermesi, Dhemitri (Demetrea), Persefona dhe Hadi; Shkolla dhe Medicina; gjeneza e Demokracisë; Athina dhe Sparta; Agamemnoni, Herakli dhe Akili; Odiseu dhe Platoni; etj., të gjithë janë pellazgë të vjetër dhe arbër, por kurrsesi nuk janë të “kombit grekë”, sado që shihen e shiten e studiohen si “grekë”.

Mjafton ti shikojmë veprat, si, p.sh. “Pellazgët e pasardhësit e tyre”, të Eduard Shnaider[19]; “Greqia përpara Grekëve” të Luis Beonlew[20]; “Enigma- nga pellazgët te shqiptarët”, të Robert d`Angelys[21]; “Iliriciteti i maqedonëve dhe i epirotëve”, të Arsim Spahiut[22]; “Pellazgët, ilirët, etruskët, shqiptarët” të Nermin Vlora-Falaskit[23]; “Shqipëria-Odiseja e pabesueshme e një populli parahelen” dhe “Mikenët=Pellazgët/Greqia ose zgjidhja e një enigme” të Arif Matit[24]; “Epiri, një histori pellazgo-shqiptare”, të Besnik Imerit[25]; “Roli pellazgo-ilir në forminin e kombeve dhe gjuhëve evropiane”, të Elena Kocaqit[26]; etj., sidomos dy veprat e Niko Sylos, “Historia e shenjtë e arvanitasve”, dhe “Etruskishte-Toskerishte”[27], të cilat, në mënyrën më shembullore na i deshifrojnë emrat e vjetër “grekë” sipas “mitologjisë greke”, prej librave të vjetra, sepse janë arbër, arvanitase, etruske, ilire, pra shqiptare, ndonëse qarkullojnë edhe sot si “greke”.

Nëpër duart e grekëve flet edhe Evropa, sepse kjo hyn e del nëpër armiqtë më të mëdhenj që kemi gjatë historisë përplot me luftëra të shumanshme, në radhë të parë, të Grekëve, të Bullgarëve, të Serbëve, të Rusëve, të Turqve, të Sllavo-Makedonëve, të Malazezëve; të Romakëve; etj. dhe të tjerëve, që na rrethojnë me gënjeshtrat e tyre. Janë me qindra vepra që mund të radhiten këtu, madje edhe “shkencëtarët” shqiptarë. Ne nuk kemi kohë të merremi me to.

Evropa e merr emrin nga Kreta, në të ashtuquajturën “Greqi”. Kreta është teatër i madh i botës. Askush nuk e vranë mendjen se edhe atje është kombi shqiptar, se këtë komb e “njeh” bota që prej vitit 1462 e këtej, por jo më parë. Kanë dëgjuar të flitej “një gjuhë barbare” në këtë truall, që është shqipja, por nuk e vrasin mendjen se kombi “arbër” është pikërisht ky komb, pra kombi i sotëm shqiptar, që ka jetuar prej pellazgëve hyjnorë. Ata janë të shpërndarë nëpër Evropë dhe janë të transformuar në popujt e ndryshëm të saj.

Në Greqinë e vjetër, që sot quhet “Greqi e grekëve”, të ashtuquajturit “grekë” nuk e njohin gjuhën e vjetër “greke”, të cilën bëjnë përpjekje disa herë për ta reformuar. Shkrimi Lineari B i Mikenës është i deshifruar me gjuhën pellazgo-shqipe. Shkrimi i gjuhës shqipe do të përmblidhej prej hallkave të para:

 

Shkrimit të Lenearit A të Kretës, para shekullit të 16 p.e.s, pra ende e pa  deshifruar, që mund të deshifrohet nëpërmes të dialektit gegë;

Shkrimit të Linearit B të Mikenës, shekujt 16-12 p.e.s., pra që mund të deshifrohet nga shqiptarët e sotëm dhe dialektit gegë;

Shkrimi në rrasën e Lemnit, shekulli 10-7 p.e.s.;

Poemat epike të Homerit, shekulli i 8 p.e.s.;

Mozaiku i Mesaplikut, Vlorë, në shekujt 6-4 p.e.s.;

Shkrimet në mjaft rrasa varresh, të gjetura në Durrës, Apolloni, Butrint, Itali, etj. të shekujve 4 p.e.s. dhe fillimit të erës së re (lindjes së Krishtit);

Deri tani, Formula e pagëzimit, nga viti 1462;

Pra, gjuha shqipe, e rishkruar në formën e dytë, pas errësirës së madhe të robërisë dhe paditurisë.[28]

 

Dija dhe padija sillen në rreth, si akrepat e orës. Nata e robërisë së rëndë ka zgjatur mbi 500 vite të robërisë turke. Njerëzit, tani, në mesnatë, flasin ashtu si dëshirojnë armiqtë tanë. Edhe ata “shohin” me sytë e huaj.

Shpirti i Evropës ik përtej reales dhe nëpër duart e përgjakura të turqve, të grekëve, të serbëve, të sllavo-makedonëve, të malaziasve, të rusëve, etj., nëpër duart e pjellës bastarde, rreth e përqark shqiptarëve.

Specifikat e Evropës në Bashkimin Evropian mbesin jashtë përgjigjeve tona.

Kur mendojmë ne si definohet “Evropa”, vendet e ndryshme të kontinentit Evropë, rreth e më rreth Detit Mesdhe dhe Detit të Zi dëshirojnë të futen në trashëgiminë e Evropës, të cilën nuk e njohin.

As Spanjën, Portugalinë, Francën, Anglinë, Shtetet e Beneluksit, etj. nuk i njohin sa duhet, me ato që dëshirojnë ato, duke i shtypur tendencat e zgjimit me forcën e vet të Baskëve dhe të Irlandës.

Këtu, do të përpiqemi të japim një përgjigje të vonë, në vazhdimësi…


[1] Kuvendi Parlamemtar i Këshillit të Evropës, Këshilli i botimeve Evropiane, Tiranë, 1999, faqe 2.

[2] Shiko librat e Daniel Thürer&Daiel Ledergerber, „Regional- und Sicherheitspolitische Aspekte Europas“, Schulthes Polygraphischer Verlag AG, Zürich 1995; Bashkim Zahiti, „E drejta Evropiane“, Btim i dytë i zgjeruar dhe i përmirësuar, Universität Eberhard, Tübingen 2003; Abdullah Ahmeti, „Lëvizjet e popullatës në Bashkimin Europian dhe koordinimi i përbashkët i sistemeve të sigurimit social“, Botim i autorit, Tetovë 2009…

[3] Shih më gjërë „Kuvendi parlamentar i Këshillit të Europës“, faqe 3.

[4] Shiko artikujt e Arbër Xhaferit, „Religjioni, politika, shqiptarët“, 15.08.2013, nga http://www.koha.mk, apo ato të Sadri Ramabajës „Faktorizimi i Shqiptarëve-parakusht i integrimit në BE“, dhe „Islamizmi politik dhe demokracia“, 20 dhjetor 2013 e 6 janar 2014, në http://www.pashtriku.org; apo qidra artikujve të tjerë.

[5] Sadri Ramabaja, „Islamizmi politik dhe demokracia“, po aty.

[6] Shikoni artikullin informativ të Kattpress (Qendra Informatike Katolike), i botuar me 5 janar 2014, http://www.orainfo.com, „Vatikani: Kosova, djep i Kishës Katolike Serbe“ (??!) dhe komentet e lexuesve.

[7] Ndër të tjera shiko puimin tim „Armiqtë e rrezikshëm gjatë rënies së Perandorisë Bizantine, VIII“, faqe 3.

[8] Shiko artikullin e hedhur dhe të përsëritur në opinion nga http://www.pashtriku.org, nga literatura e shfrytëzuar Elena Kocaqi-Levanti, „Planet për zhdukjen e shqiptarëve/Si u krijua Serbia e Greqia me trojet shqiptare“, Emal, Tiranë, 2010.

[9] Luftula H. Peza & Liljana Peza, „Dritë e re mbi pellazgët dhe gjuhën e tyre“, GEER, Tiranë 2009, faqet 9 e 10.

[10] Po aty, faqe 10.

[11] Nernim Vlora-Falaski: „Pellazgët, ilirët, Etruskët, Shqiptarët”, Faik Konica, Prishtinë, 2004, faqe 52

[12] Dhimitri Pilika: “Pellazgët, origjina jonë e mohuar”, Botimet Enciklopedike, Tiranë 2005, faqe 254, marrë nga artikulli im “Armiqtë më të rrezikshëm gjatë rënies së Perandorisë Bizantine (VIII)”, po aty.

[13] Po aty, ose Dhimitër Pilika, e njëjta vepër, faqe 293.

[14] Po aty, vepër e përmendur, faqe 430.

[15] Shiko intervistën e Arif Matit dhe punimin tim të përmendur, faqe 9.

[16] Grup autorësh, „Wie sie damals lebten-im Griechenland der antike”, Deutsche Ausgabe, Time-Life Bücher, Amsterdam, 1997.

[17] Henric L. Wuermeling, „Auf der Suche nach Europa/Zeitreise duch die Geschichte“, Langen Müller, München 2005.

[18] Shikone p.sh. http://www.voal-online.ch/indeks.php?mod=article&cat=INTERVISTËPRESS&artikle=40071 apo te “Zgjohu shqiptar-faqe e të gjithë shqiptarëve…”, në http://www.zgjohushqipatar.blogspot.ch .

[19] Eduard Schnaider, “Pellazgët e pasardhësit e tyre”, L.H.P.V.K.A, Tiranë 2009.

[20] Luis Beonlew , “Greqia përpara Grekëve”, Plejad, Tiranë 2008.

[21] Robert d`Angely, “Enigma- Nga pellazgët te shqiptarët”, Botmet Toena, Tiranë 1998.

[22] Arsim Spahiu, “Iliriciteti i maqedonëve dhe i epirotëve”, Mësonjëtorja, Tiranë 2006.

[23] Nermin Vlora-Falaski, “Pellazgët, ilirët, etrusket, shqiptarët”, Faik Konica, Prishtinë 2004,

[24] Aref Mathieu, „“Mikenët=Pellazgët/Greqia ose zgjidhja e një enigme”, Plejad, Tiranë 2008 dhe “Shqipëria-Odiseja e pabesueshme e një populli parahelen”, Plejad, Tiranë 2007.

[25] Besnik Imeri, “Epiri, një histori pellazgo-shqiptare”, Botim i autorit, Tiranë 2013

[26] Elena Kocaqi, “Roli i pellazgo-ilir në formimin e kombeve dhe gjuhëve europiane”, Emal, Tiranë  2009.

[27] Niko Stylos, “Historia e shenjtë e arvanitasve”, Printing Press, Prishtinë 2004 dhe “Etruskishte-Toskerishte”, West Print, Prishtinë 2010.

[28] Shiko vepën e përmendur, „Dritë e re mbi pellazgët…“, faqe 25-26, dhe burimet që ka përmendur autori, në faqen 27, prej Arif Matit (Aref Mathieu) e deri te Niko Stylos.

At Naum Cere – Apostull i shqiptarizmës

by

Nga Fjalimi ne Xhejmstaun:Gjaku i shqipetareve eshte gjithe ay si ne muhamedane dhe te krishtere: Naum Vehqilharxhi, Jani Vretua, Mitkua, Papa Kristua e te tjere. Kishin gjithe ate gjak qe kishin dhe Naim Beu, Sami Beu, Pashko Vasa etj…….Mema jone Shqiperi po na therret duke qare :……..Djemte e mij te dashur, mos me lini te vdes e varfer, e çnderuar!. Mesoni gjuhen tuaj. Burrat qe ka nxjerre atdheu yne jane mjaft nje shembull per lavdinë dhe famen e kombit tone dhe per shpresat qe duhet te kemi ne, sterniperit e tyre…./

Nje ikonograf gati i panjohur, qe ka studjuar ne Akademine e Arteve te Bukura ne Moske, ne fund te shekullit te XIX dhe qe punet e tij nuk njihen. Me vone, nje klerik, qe i ka sherbyer si te rrallet çeshtjes se madhe shqiptare dhe qe u percoll ne jeten e ameshuar me nderim nga te gjithe amerikano-shqiptaret e SHBA-s.

Ah!, ç’na le, o miku yne/Preve gojen, mbylle syne.- Keto dy rrjeshta shkruhen ne gazeten Dielli te 12 Shkurtit 1937 per nje nga figurat shqiptare me te rralla dhe me origjinale, per At Naum Ceren. Kur lexon shkrimet qe flasin per te, sidomos ato te karakterit nekrologjik, mbas vdekjes me 17 dhjetor 1936, te habit jeteshkrimi i tij krejt i vecante dhe pergjithesisht i panjohur. Ka lindur ne Rehove te Kolonjes me 4 shkurt 1866 dhe pasi mbaroi atje shkollen fillore shkoi se bashku me te atin, i cili punonte si murator ne Malin e Shenjte ne Greqi. Kisha e Pandelejmonit kishte nevoje te rregullohej dhe kjo ishte blere nga kisha Ruse. Per kete kishe perkujdesej rusi Pavell, i cili pikturonte ikona. Ky verejti se tek Naumi dukeshin shenja talenti dhe keshtu qysh ne vogeli, Naumi, i perkushtohet piktures.

Djali ishte i veçante, mesoi rusishten, prandaj me nderhyrjen e Igumenit te Manastirit, i japin te drejte studimi per ne Akademine e Arteve te Bukura te Moskes, me nje tradite te lashte ne fushen e ikonave, e themeluar qysh nga Andrej Rublovi dhe qe vazhdoi me piktore te tjere ruse, te cilet u bene te famshem dhe te njohur dhe me piktura te tjera te karakterit historik dhe te pamje te natyres. Pasi mbaroi Akademine me 1892, familja e tij vendosi te mbetej ne Rusi diku ne brigjet e detit Azov ne Kutais. Kerkesa per ikona kishash ortodokse i vijne nga te gjitha anet, veçanerisht nga ato qe ndodheshin brenda perandorise turke. Shpesh i duhej te shkonte ne Stamboll dhe atje njihet me veprimtare shqiptare, qe luftojne per pavaresine e vendit. Naumi renditet me ta dhe ashtu siç shperndante ikonat te futura neper thase, ashtu shperndante edhe librat dhe abetaret shqip.

Kur kthehej ne Rusi i vinte qellim vetes te takonte shqiptaret te shperndare ne Odese, Harkov, ne Vladikaukaz; biles vendosi edhe te shkoje ne Siberi ne Irkutsk dhe ne skajin me lindor ne Vladivostok. Sado e çuditeshme duket, atje ne Siberine e larget takon shqiptare kryesisht kolonjare, mjeshtra ne ndertim, qe kishin vajtur per arsye se ne ate kohe ndertohej hekurudha transiberiane qe kalonte ne liqenin e famshem Bajkal – Irkutsk e me tej Vladivostok. Shume prej nesh studente gjeologe kemi kryer praktikat gjeologjike ne Siberi: vende te largeta dhe te veshtira. Armiqte me te medhenj ishin mushkonjat. Lufta kunder tyre kerkonte te merje masa te vecanta; mendonim se kemi qene ne te paret ne ato vende. E ku ta dinim ne njezet vjeçaret se aty pesedhjete vjet me pare na paska patur shqiptare te tjere! Njeri prej tyre i shkruan kete leter shoqerise Bashkimi te Bukureshtit me 1907: “Librat qe kini shtypur juve na i dergoni nje ore e me pare. Ketu ndodhen shume shqiptare, te cilet per fat te keq i ka pllakosur nje re e zeze dhe gjenden ne erresire te madhe, po tani zu e po fryn era dhe po ngren rete e zeza…….me qene se ketu e gjashte muaj me pare patem fatin e bardhe qe ardhi z. Naum Cere Kolonja, i cili na solli abetare shqip dhe mesuame te kendojme dhe te shkruajme siç po e shihni……. Ketu ne Irkutsk ndodhen mbi 130 shqiptare, ne Vladivostok 80″.

Kur lexon kete leter te shkruar nga nje njeri i cili nuk dinte shqip por ate e ka mesuar nga Naum Cerja, mbetesh i habitur. Keta mesues popullore kane kryer nje pune te heshtur dhe krejt te padukeshme, ajo eshte ende e panjohur mire dhe do te kerkonte hulumtime te vecanta. Krahas pikturimit te ikonave, nje kohe te madhe i kushton ceshtjes kombetare, lidhet me shoqerite Dituria ne Bukuresht, me Driten e Sofjes, iu kerkon libra, kerkon te dije se ç’behet ne Atdhe. Shume kolonjare e te tjere emigrante ne Amerike, i bejne te njohura perpjekjet e Naum Ceres per pavaresi.

Jemi ne vitin 1907, vit kur Fan Noli, me keshillen e Sotir Pecit, kerkon te behet prift, prandaj i drejtohet me nje leter shoqerise Bashkimi te Bukureshtit per t’i gjetur nje nuse; po kete vit vdes djaloshi Kristaq Thimi Dishnica dhe nuk kishte kishe per ta varrosur. Kisha greke nuk e pranonte duke thene qe “ju shqiptaret jeni te çkisheruar “. Lindi nevoja e themelimit te kishes shqiptare, kishe e cila ne radhe te pare te luante rolin e nje shkolle ku flitej shqip dhe ku behej propaganda atdhetare. Kisha ishte i vetmi vend i pershtatshem ku mblidheshin njerezit dhe atje Fan Noli mbante panegjeriket e tij ne gjuhen shqipe per Skenderbeun e fjalime te tjera ne raste pervjetoresh. Noli, i shuguruar nga kryepeshkopi Pllaton ne kishen e Shenkollit te Nju Jorkut, mbajti meshen e pare ne kishen e Shengjergjit me 28 mars 1908. Nepermjet fjales se zotit u fut fjala shqipe dhe kjo shenon nje epoke te re ne historine shqiptare: Feja ne sherbim te kombit. Per kete arsye dilte nevoja e hapjes te kishave te reja neper kolonite shqiptare te Amerikes, prandaj lipseshin prifterinj te rinj.

Noli ishte shume i zene: punet e kishes, themelues i shoqerise Besa-Bese, kryeredakor i gazetes Dielli dhe parapergatitja e organizimi i Federates Panshqiptare Vatra. Pikerisht ne kete kohe therritet nga Rusia Naum Cereja per te zhvilluar idealin e shenjte. Me nderhyrjen e Koli Rodhes u mundesua ardhja e tij ne Amerike. Ashtu sikunder Noli, tre vjet me pare, Naum Cere shugurohet prift ne prill 1911 po nga kryepeshkopi rus Pllaton ne Nju Jork dhe qysh nga ajo kohe zhvillon veprimtari te madhe fetare dhe atdhetare ne Boston, Sauthbrixh, Filadelfia, Uster dhe me ne fund ne Xhejmstaun.

I prekshem eshte nje fjalim qe ka mbajtur para bashkatdhetareve te vet ne Xhejmstaun: Te dashur vellezer shqipetare e djemte e mij me krishtin. Kam aq shume t’iu them per ndjenjat e zemerbardhesine tuaj sa si nga ta nis, se me mbyt mallengjimi qe po ndjej, se afroj ora te ndahem nga ca pellumba e petrite te maleve si ju, djem te Shqiperise……Kam deshiruar kurdohere bashkimin e shqipetareve pa vene re fe e doktrine ……..Gjaku i shqipetareve eshte gjithe ay si ne muhamedane dhe te krishtere: Naum Vehqilharxhi, Jani Vretua, Mitkua, Papa Kristua e te tjere. Kishin gjithe ate gjak qe kishin dhe Naim Beu, Sami Beu, Pashko Vasa etj…….Mema jone Shqiperi po na therret duke qare :……..Djemte e mij te dashur, mos me lini te vdes e varfer, e çnderuar!. Mesoni gjuhen tuaj. Burrat qe ka nxjerre atdheu yne jane mjaft nje shembull per lavdinë dhe famen e kombit tone dhe per shpresat qe duhet te kemi ne, sterniperit e tyre. Akileu, Aleksandri i Madh, Pirua, Gjencua, Dioklitiani, Konstandini i madh, Skenderbeu, Mehmet Aliu, Ibrahim Ali Pasha,. Qyperllinjte, Mjauli, Boçari po edhe Tefta Bubullima, Dora D’Istria etj njerez te shquar e te rralle kane qene bijte e Shqiperise. Njezetepese kryeministra te Turqise, kushedi sa Pape, diplomate te medhenj t’Italise si Krispi, Garibaldi etj kane qene kurdohere nder dhe lavdi e Shqiperise…….. te mesojme gjuhen e tyre e te lidhemi kombesisht qe te arrijme qellimet tona te larta (Dielli, 18 prill 1912). Njeri i ndershem dhe i paperkulshem, me karakter te vecante, shpesh u be pre e ligesive dhe i thashethemeve dhe ndonjehere perkushtimi i tij u be armiku i tij. Vitet e fundi sherbeu ne kishen e
Xhejmstaunit. Atje vdiq nga nje infakt ne zemer me 17 dhjetor ne mengjez me 1936.

Naten e 18 dhjetorit, trupit te tij te vendosur ne kishen e Xhejmstaunit ju bene ngushellimet nga burra e gra te cilet e gdhine gjithe naten. Diten e neserme me 19 dhjetor trupi i tij u percoll me tren per ne Boston dhe diten e diele me 20 dhjetor u be varrimi ne varrezat e Bostonit me nderime te vecanta. Pervec Peshkop Nolit ne varrim muarne pjese pese prifterinj…..kori i kryekishes i perbere prej dyzet vajzash dhe djemsh….levdata funerale u mbajtne prej Hiresise se Tij Imzot Nolit. (Dielli, 12 Shkurt 1937).

Faik Konica shkruan ne revisten Dielli me 26 shkurt 1937: Nje nga nje, ushtaret e vjeter, qe i dhane nje sulm luftes per shpetimin e kombit tone, po zhduken……kush me shume e kush me pak, disa ne nje shesh me te gjere dhe disa ne nje shesh me te ngushte, punuan per Shqiperine. Emri i fundit ne rradhuan e hidhur eshte Naum Ceria…At Naum Ceria mbetet gjithnje shqiptar, i kthjellet dhe kombetar i palodhur…….Me pelqente te shkoj mbrema te gjata me te duke shkembyer endrat tona…..

Ikonograf i degjuar dhe ndoshta piktor, por fatkeqesisht asgje nuk dihet per veprat e tij, ku jane dhe sa jane? Me vlera do t’ishin te dhena per vitet kur ka vazhduar si student ne Akademine e Arteve te Moskes 1888 – 1892. Keta njerez me vlera te tilla jane te rralle, ata nuk duhet te humbasin.

UN, përkujtohet 27 Janari – Dita Ndërkombëtare e Holokaustit

by

Vlerësohet lart akti trimëror dhe i pashembëllt i shqiptarëve në mbrojtjen e herbenjve gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore/

Nga BEQIR SINA, New York City/

OKB – NEW YORK : Misionii Përhershëm i Republikës së Shqipërisë në Kombet e Bashkuara në bashkëpunim me B’nai B’rith International – mbajti në përkujtimin vjetor Ditën Ndërkombëtare të Holokaustit, 27 Janarin – me një panel përkujtimor për të vënë në pah edhe një her shëmbullin trimëror dhe të pashembullt të shqiptarëve në mbrojtjen që u bënë hebrenjëve – gjatë Luftës së Dytë Botërore.Të mirëpritur nga Allan J. Jacobs , Presidenti, B’nai B’rith International në panelin përkujtimor folën H.E. Ambasadori Ferit Hoxha , Përfaqësues i Përhershëm i Republikës së Shqipërisë në OKB, duke përfshirë në diskutim edhe folësit të ftuar Shirley Cloyes DioGuardi , Johanna Neumann , Majlinda Myrto dhe Melina Lito . Kjo ngjarje u moderuar nga Daniel S. Mariaschin , Vice President Ekzekutiv , B’nai B’rith International dhe u mbajt në sallën e Konferencave numër 3 në ndërtesën e Kombeve të Bashkuara.

Ky panel në të cilën morë pjesë dhjetra vetë, madie edhe figura të njohura të komunitetit hebraik në SHBA, veprimtar shqiptarë, anëtarë të bordit të drejtorëve të lobit të vetëm dhe të parë shqiptarë në Amerikë, LQSHA, të udhëhequr nga Presidenti vullnetar – ish kongresititi i Nju Jorkut, Joe DioGuardi  u mbajtë me moton ” Një komb shpëtimtar : Shpëtimi i hebrenjve në Shqipëri ”

Një akt ky që u zbulua vetëm mbas rënjes së sundimit komunist në Shqipëri, dhe që ishte në kontrast të jashtëzakonshëm me shumë vende të Evropës , ku Shqipëri – megjithëse ishte një komb nën pushtimin gjatë Luftës së Dytë Botërore – megjithë rrezikun e madh të asaj kohe, e pushtuar nga nazismi, u bë një vend strehimi jo vetëm për gjithë popullsinë e saj hebreje , por edhe për të gjithë ata Hebrenjë, që ishin jashtë Shqipërisë, dhe të cilët me pashaportat shqiptare, kan mund për të hyrë në vend të tjera gjatë Holokaustit për të shpëtuar.

Nga të gjitha, dokumetat e regjistruara është shënuar se nga një numër i vogël ka rezultuar se mbas Luftës së Dytë Botërore, janë rreth 2,000 hebrenj që u shpëtuan në Shqipëri, në këtë vend të vogël të Ballkanit, nga gjenocidi nazist në atë që bota e njeh si Holokaustin dhe humbën jetën 6 milion hebrenjë.

Panelistë nëpërmjet fjalimeve të tyre, shpesh her nëpërmjet dëshmive dhe fakteve sollën para audiencës, historinë e jashtëzakonshme të mikpritjes, strehimit dhe mbrojtjes së disa familjejeve hebreje në Shqipëri dhe përmes tyre, historinë e një kombi që hapi dyert e shpëtoi nga shfarosja qindra familjeje hebreje, gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Në fjalën e tij , Ambasadori i Shqipërisë në Misionin e Përherëshëm të OKB-së, permendi faktin se që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore , më shumë se 6000 libra janë shkruar dhe botuar çdo vit për Holokaustin, dokumentimin dhe vërtetësi për atë që hebrenjtë kanë kaluar nëpër atë dhe pjesa tjetër që bota bëri në lidhje me to , e mirë apo e keqe . “Ndërkëto, tha ai një numër shumë i vogël kanë shkruar për shpëtimin e hebrenjve në Shqipëri . Mbasi qe Komunizmi ai që e pat varrosur këtë histori për gati 5 dekada dhe na u desh të presin për fillim të viteve 90 që të mësonim aktin e shqiptarëve në shpëtimin dhe marrjen në mbrojtje të hebrenjve . Dëshmitë filluan të shohin dritë” u shpreh ambasadori Hoxha. .

Më tej tha ambasadori Hoxha, “Fatmirësisht, gjatë dy dekadave të fundit, gjërat kanë ndryshuar, Dokumentet  janë zbuluar , të shpëtuarit më në fund kanë sjellë në dritë “dokumentat” e tyre , dhe të mbijetuarit janë identifikuar . Prandaj, ne e dimë më tani dhe sot është një nga ata raste të cilat po hedhin dritë mbi kontributin tonë modest në këtë njerëzim – pra për atë që bëm ne shqiptarët”  .
Ambasdori Hoxha, duke përfituar nga ky rast, dhe nderuar këtë ngjarje ka falenderuar organizatën  B’nai Brith për bashkë – organizimin e kësaj ngjarje, duke nënvizura se B’nai, është një organizatë që është i njohur edhe përtej SHBA , përfshirë këtu në vendin tim , për punën e tij të pamëshirshëm në favor të paqes, bashkëpunimit dhe të kuptuarit njeritjetrin .
“Gjatë viteve, tha ai ne kemi krijuar një urë bashkëpunimi ,dhe takohemi shpesh në nivele të ndryshme dhe unë jam veçanërisht i kënaqur për të përfshirë sot në një tjetër ngjarje të rëndësishme, për të dhënat tona të frytshëm të bashkëpunimit . Ndjehem veçanërisht i privilegjuar që në këtë panel i folësit do të jenë në gjendje të thon disa fjalë për atë që ka bërë që të jetë e njohur , me vonesë , por bindshëm , pra, për një histori të jashtëzakonshme të shpëtimit të hebrenjve në Shqipëri – gjatë viteve të tmerrshme, e të errëta të Holokaustit “.
Ambasdori i Shqipërisë në Kombet e Bashkuara, Dr. Ferit Hoxha, u shpjegoi se:”Historia shqiptare është , e gjitha në tërësi , është një histori e guximit , e respektit dhe dashurisë për tjetrin , ajo është një histori e jetës dhe një shembull i pastër i njerëzimit .Disa janë përpjekur të shpjegojnë qëndrimin shqiptarë, si bazë të besimet  fetare dhe tradita . Të tjerët, tha ai e konsiderojnë atë si një sjellje frymëzuar nga rregullat nga prejardhja . Për ne , shqiptarët , theksojë ambasadori Hoxha, ajo shkonë më tej : Kjo është një ndjenjë e thellë e krenarisë dhe nderit , një gatishmëri për të u kujdesur  për tjetrin , një ndjenjë të thellë të mikpritjes për të mirëpritur , të nderuar dhe për të mbrojtur me çdo kusht një mysafir, ose kushdo që është në nevojë , një gatishmëri të përjetshëme për të ndihmuar me çdo kusht çdo gjë të vlefshme që shpjegon këtë sjellje . Dhe për të gjithë këtë ne kemi vetëm një fjalë : BESA – premtimi . Pra, ju jap fjalën , ju mbani fjalën , ju premtoj , nuk ju dorëzojë . Ajo ka qenë atëherë dhe kjo është tani , në qoftë se ju trokisini në një derë shqiptare , ju nuk jeni një i huaj më – por jeni thjesht një mysafir i nderuar dhe i respektuar . Dhe shqiptarët e dinë se si t’i trajtojnë mysafirët, e tyre “ ka përfunduar fjalën e tij Ambasdori i Shqipërisë në Misonin e Përherëshëm në Kombet e Bashkuara, Dr. Ferit Hoxha,.

Në Ditën Ndërkombëtare të Përkujtimit të Holokaustit – 27 janar 2014, nga Kombet e Bashkuara, Këshilltaria e Çështjeve Ballkanike, Shirley Colyes DioGuardi, mbajti një fjalim me titull :”Shpëtim Shqiptarë të Hebrenjve Europianë ”

Në fillim të fjalës së saj ajo tha se unë dua të falenderoj Misionin shqiptar në Kombet e Bashkuara ,  veçanërisht Ambasadorin Ferit Hoxha , dhe organizatën B’nai B’rith International. “Për të kuptuar shpëtimin shqiptar të hebrenjve evropianë , ceku në fjalën e saj Cloyes – DioGuardi, autore e disa shkrimeve mbi Holokasutin, unë besoj se është e nevojshme për të kuptuar historinë e gjatë të tolerancës fetare shqiptare dhe rezistencën e tyre kundër shtypjes që e bëri shpëtimin e mundur, dhe, gjithashtu se si erdhi reagimi shqiptar deri tek ajo e Holokaustit, do të shfaqet dhe vazhdon të ketë për të zbuluar . Ky është roli unikë që shqiptarët në Shqipëri, kan luajtur gjatë këtij akti ( dhe të cilën ne tani e dimë edhe për shqiptarët në Kosovë, gjithashtu kan bër të njëjtën gjë ) në shpëtimin e të gjithë hebrenjve, që ose jetonin në Shqipëri, ose kërkuan strehim atje është ende në proces për të zbuluar edhe më shumë “, ka nisur fjalën e saj Cloyes – DioGuardi

Këtë, zbulim të asaj që ka ndodhur gjatë holokaustit në Shqipëri, dhe në të gjithë ish- Bllokun Lindor, tha ajo do të përfshijë një llogari të shumë pritur të epokës komuniste, në këto vende . Sepse , sapo që vendet e Europës Lindore, dolën nga tmerret e papërshkrueshme të Naziismit , ata ishin vënë nën zgjedhën e komunizmit , e cila jo vetëm i ka shtypur këta popuj – por ka ndaluar çdo diskutim të Holokaustit dhe çdo shpërndarje të informacionit në lidhje me të . Kjo, ceku Cloyes -DioGuardi,  nuk do të ndryshonte deri në rënien e ish-Bashkimit Sovjetik në vitin 1990 , dhe rënies së diktaturës komuniste në Shqipëri në vitin 1991 . Kjo është arsyeja pse roli i shqiptarëve, në shpëtimin e hebrenjve nuk u zbulua deri në vitin 1990 .

Për këtë arsye Këshilltaria e Çështjeve Ballkanike, Shirley Colyes DioGuardi, gjatë fjalës së saj në këtë panel, ia kushtojë shumicën e diskutimit, punës për zbulimin nga i pari të kësaj çështje Joe DioGuardi, dhe i mbijetuari i Holokaustit ish kongresiti i ndjer Tom Lantosh, duke e zgjeruar diskutimin e saj edhe për disa nga temat e rëndësishme që kanë dalë prej këtyre studimeve dhe zbulimeve të saj .

Zbulimin në fjalën e saj zonja DioGuardi, e pa në tre zhvillime të rëndësishme historike , pa të cilat mendon ajo se edhe ne nuk mund të ishim këtu sot në këtë përkujtimore. “E para, u shpreh ajo ka ndodhur në maj 1990, kur i ndjeri Kongresisti Tom Lantos – një hebre hungarez, i cili, i shpëtoi Holokaustit dhe themeluesi i Komisionit të të Drejtave të Njeriut i Kongresit, udhëheqës i këtij Komisioni – dhe ish- kongresisti republikan i New Yorkut, Joe DioGuardi , i biri i një babai arbëreshë ( një shqiptar etnik nga Italia ) dhe një anëtar kyç i Komisionit të Drejtave të Njeriut të Kongresit(1995 -1998) , vendosi të bëjë një udhëtim në Shqipëri – Ata ishin zyrtarët e parë amerikanë, që të hyjnë në vend komunist i izoluar totalisht në 50 vjet “.

Zhvillimi i dytë historik, sipas saj ishte duke çuar dokumentat e Shqipërisë për shpëtimin e Hebrenjve dhe njohjen e saj nga muzeu Yad Vashem, në Izrael, ku janë mbledhur të gjitha dokumentat nga e gjithë bota, dhe natyrisht që kjo ishte në një udhë paralele, me zbulimin që ka ndodhur me Holokaustin pas Luftës së Dytë Botërore .

Sipas saj : “Arsyeja kryesore për shqiptarët për të shpëtuar hebrenjt, ishte historia e tyre e fetare dhe tolerancës ndëretnike në bazë të Kanunit , një sërë ligjesh zakonore, që kan rregulluar sjelljen shqiptare që nga paraardhësit e tyre ilirë, dhe arriti të mbijetoj në mijëra vjet në Gadishullin e Ballkanit . Me kodin e tij bazë moral të Besës , duke theksuar dhembshuri dhe tolerancë , Kanuni është transmetuar gojarisht dhe ka mundësuar shqiptarëve për të rezistuar dhe për të mbijetuar shekujt e persekutimit “.

Në këtë kontekst ajo tha se Besa lidh nderin personal për respektimin dhe barazi me të tjerët . Ai gjithashtu përfshin mbrojtjen pa kompromis e një mysafir edhe në pikën e konfiskimit të dikujt deri me jetën e vet .

Në fund të fjalës së saj Këshilltaria e Çështjeve Ballkanike, Shirley Colyes DioGuardi, fjalimin me titull :”Shpëtim Shqiptarë të Hebrenjve Europianë ” , konkuldoi se :” Detyra e parandalimit të genocidit në kohën tonë do të ndihmohet duke e shqyrtuar pse shqiptarët iu përgjigjën ashtu siç bënë ndaj Holokaustit . Ne kemi bërë përparime të mëdha, tha ajo në avancimin teknologjik në shekullin e 21 , por ne jemi mjerisht prapa në përparimin moral . Kuptimi i shembullit shqiptarë mund të forcojë vendosmërinë e popujve kudo për t’i dhënë fund krimet masive , që unë besoj se është çështja më e rëndësishme e njeriut e të drejtave të njeriut të kohës sonë”.

Më pas foli edhe Majlinda Myrto dhe Melina Lito si dhe Joana Neumann, e cila është një nga të mbijetuarat e Holokaustit, e cila u ndihmua nga një familje shqiptare, Familja Pilku për ti shpëtuar terrorit nazist. Aktualisht Neumann është punonjëse në Muzeun e Holokaustit, duke u shndërruar në këtë mënyrë në një ambasadore të promovimit të  imazhit të Shqipërisë dhe të virtyteve të çmuara të shqiptarëve, besës dhe mikpritjes, të cilat u shpëtuan jetën rreth 2000 hebrenjve që u strehuan dhe u mbrojtën nga shumë familje të thjeshta shqiptare, jo vetëm në Shqipëri, por edhe në trojet shqiptare në rajon.

Presidenti i Lobit të vetëm dhe të parë shqiptarë në Amerikë, LQSHA,- ish kongresititi republikan i Nju Jorkut, Joe DioGuardi, në një interferencë , mbasi faleminderoi të gjitha ato vende që ndihmuan në lirinë e pavarësinë e Kosovës, duke përfshirë edhe Izraelin popullin Hebraik, tha se “Kosova deklaroi pavaresinë me 17 shkurt 2008. Dhe, deri tani 106 entitete sovrane, nga të cilët 104 nga 193 shtete anëtare të Kombeve të Bashkuara, e kanë njohur formalisht Republikën e Kosovës. Shumica e vendeve të Bashkimit Evropian gjithashtu e kanë njohur Kosovën (23 nga 28); Anëtarët e BE-së vendosin individualisht se a do ta njohin Kosovën. Njëzetekatër (24) anëtarë të NATOs nga njëzetetetë (28) gjithsej e kanë njohur Kosovën. Shtetet anëtare të përhershme të Këshillit të Sigurimit, janë të ndara sa i përket pavarësisë së Kosovës. SHBA, Britania e Madhe dhe Franca, njohën pavarësinë e Kosovës, Rusia e ka kundërshtuar dhe konsideruar ilegal aktin e pavarësisë, ndërsa Republika Popullore e Kinës, ka shprehur brengosjen e saj me këtë akt.”

Joe DioGuardi, në fund shtroi pyetjen se “Përse Izraeli nuk e njeh Kosovën zyrtarisht ashtu si e kan njohur edhe 104 shtete të tjera, kryq e tërthor botës!?”

Në fund të kësaj veprimtari ishte dhe një nga momentet mbresëlënëse të aktivitetetit. Ai kur zoti Sejdi Husenaj veprimtar i dalluar i komunitetit i dorëzon, të mbijetuarës së Holokaustit , zonjës Johan Nuamn, fotografinë në korrnizë, të saj me ish Kryeministrin Berisha. Një moment ky i fiksuar dy vjet më parë në Uashington – kur ish Kryeministri Berisha, i pat dorëzuar zonjës Neumann çmimin e mirënjohjes akorduar nga Kryetari i Bashkisë së Tiranës, Lulzim Basha me motivacionin: “Zonjës Neumann, në shenjë mirënjohje për punën dhe kontributin e saj të çmuar në promovimin e virtyteve fisnike të Shqiptarëve si dhe të Besës Shqiptare për mbrojtjen dhe shpëtimin e jetëve të gjithë hebrenjve që jetuan në Shqipëri, ose kërkuan strehim në Shqipëri gjatë Holokaustit”.

 

Persekutimi i ekzekutimi i Lef Nosit nga diktatura komuniste

by

Nga Edmond Malaj/

Për të pasqyruar sa më saktë persekutimin dhe dënimin e tij nga shteti komunist u mbështeta kryesisht në të dhëna dokumentare arkivore. Dhe në disa artikuj të botuara në shtypin shqiptar vite ma parë. Se kush ishte Lef Nosi, dhe cili qe kontributi i tij i shumanshëm tashmë nuk është e nevojshme të përsëritet nga unë, pasi të pranishmit e nderuar e dëgjuan në mënyrë të detajuar nga parafolësit. Unë këtu do të hedhë dritë, apo do të thërras në kujtesë vetëm një periudhë të shkurtër të jetës së tij, periudhë që ishte më e vështira për të. E kam fjalën këtu për përndjekjen, procesin gjyqësor dhe ekzekutimin me vdekje të Lef Nosit nga diktatura komuniste.

Përndjekja e Lef Nosit

Tani, përsa i përket përndjekjes së Lef Nosit, ai u përndoq gjatë gjithë gjysmës së parë të vitit 1945, deri më 7 gusht 1945, datë kur ai u arrestua. Sipas Stiliano Nosit,[1] Lefi nga njëra anë shpresonte që ndryshimi i gjendjes ndërkombëtare të ndryshonte situatën edhe në Shqipëri, prandaj fillimisht nuk donte që të largohej nga Shqipëria. Një arsye tjetër, pse Nosi nuk iku, ishte edhe, se ai tashmë ishte 68 vjeç dhe vitet e fundit të jetës së tij do të ishin shumë të rënda, nëse ai do ti të kalonte në emigracion. Ai zgjodhi kështu rrugën e arratisjes nëpër male brenda territorit shqiptar. Nosi fillimisht qëndroi në Shkodër dhe në malësinë e Dukagjinit, duke u fshehur së bashku me patër Anton Harapin. Ai ikë nga Malësitë e Shkodrës për shkak, se jeta atje ishte shumë e rëndë, duke pasur parasysh edhe moshën që kishte, dhe furnizimi me ushqime ishte bërë gjithnjë e më i vështirë.

Pasi Nosi[2] kishte ndenjur për disa kohë në Shkodër, kohë për të cilën nuk kemi gjetur të dhëna të tjera, ai vjen në Tiranë në muajin shkurt të viti 1945. Megjithatë ai më vonë ndërroi mendje, në lidhje opsionin e arratisjes. Kështu me shpresë se britanikët do ta ndihmonin, ai paraqitet tek Misioni Anglez si shitës antikash, dhe i kërkon këtij misioni ndihmë, për tu larguar nga vendi, porse britanikë e zhgënjejnë duke i  thënë, se nuk kishin mundësi që ta nxirrnin jashtë.[3] Nga Tirana kishte marrë rrugën për në Elbasan me Vasilin Nosin.

Fillimisht Lefi qëndroi në afërsi të Manastirit të Shën Gjonit dhe takimet gjatë kësaj kohe i bënte me Vasilin në një vende të caktuara të fshehta.[4] Më pas (qershor 1945)  ai vazhdoi të qëndronte në rrethinat e Elbasanit, dhe pikërisht në fshatin Godolesh, dhe gjatë kësaj kohe mbante lidhje me Vasilin dhe me Stiliano Nosin, të cilët për të takuar Lefin shkonin aty si të maskuar. Megjithatë fjala ishte përhapur tashmë, që Lefi ndodhej diku në rrethina. Si rrjedhojë “komanda e Mbrojtjes së Popullit dërgoi menjëherë njerëz në Godolesh për të filluar kontrollet, pa treguar se bëhej fjalë për arrestimin e Lefit.”[5] Gjatë kësaj kohe  Lefi banonte në shtëpinë e Adem Samurit. Nosi ka qëndruar i fshehur edhe në Fshatin Fikas e pastaj në një pyll, ku ndenji pa ngrenë përreth dy a tre ditë dhe nga aty është zhvendosur pastaj tek shtëpia e Ademit. [6] Adem Samuri me Lef Nosin kishte një miqësi të vjetër pasi edhe gjyshi i Ademit kishte qenë mik i Lef Nosit. Pastaj ngaqë gjendja e ishte bërë e padurueshme nga kontrollet e partizanëve, Lef Nosin e kishin shpënë në fabrikën e alkoolit në dalje të Elbasanit, fabrikë kjo që ishte pronë e familjes Nosi.[7]

Më pas aktiviteti i Ademit për fshehjen e Lef Nosit qe zbuluar dhe për këtë Ademi u arrestua dhe përfundoi në hetuesi e pastaj në burg. Nosi më tej u dërgua në shtëpinë e Vasilit, a pastaj ka qëndruar i fshehur në lagjen Kala në shtëpitë e Kolë Gignasit dhe Ahmet Daklit dhe prej aty qe transportuar për në tiranë, ku qe fshehur fillimisht tek Mulliri i Xhemal Farkës në hyrje të Tiranës.[8] Inxhinieri hebre Mark Menahem i gjen strehim dhe e dërgon Lefin tek shtëpia e një mësueseje shkodrane që quhej Fahrije Haveriku banuese në Tiranë, e cila kishte miqësi me Menahemin që në vitin 1937 në Sarajevë ku Fahrija kishte kryer shkollën e vajzave.[9]

Fahrie Haveriku njihej për urrejtjen e saj ndaj pushtetit komunist dhe kishte vepruar për ti krijuar Lefit mundësi të tjera strehimi në Tiranë, pasi ishte e ndërgjegjshme se Lef Nosi nuk ishte tradhtar, siç e paraqiste propaganda, por një patriot i këtij vendi dhe për këtë gjë kishte refuzuar të merrte të holla për ta strehuar atë.[10] Shtëpinë e Fahrijes Lefi detyrohet ta lëjë sepse kishte dyshime, se mos bëheshin kontrolle dhe për këtë arsye atë e dërgojnë në shtëpinë e Xhelal N.[11] (Emrin e këtij personi nuk kam mundur ta gjej të plotë). Xhelal N. Ishte rekrutuar nga “Drejtoria e Mbrojtjes së Popullit” i cili në mënyrë të pabesë e çoi Lef Nosin në duart e forcave që e arrestuan.[12] Lef Nosi u arrestua më 7 gusht 1945 në Tiranë. Me arrestimin e Lefit janë marrë Siri Çarçani dhe Edip Çuçi, Manol Milo dhe një person tjetër me inicialet Z. M.[13]

Sekuestrimi i Pasurisë së tij

Në lidhje me sekuestrimin e pasurisë së tij, disponojmë një dokument nga arkivi qendror, i cili paraqet një listë të detajuar të asaj që u inventarizua në shtëpinë e Lef Nosit. Dokumentin për rëndësinë që ka po e sjellim të plotë:

“Pasunia e t’arratisunit politik Lef Nosi:

Nji kopsht me pemë të ndryshme në semtin e kullës e përbame prenj një pendë dheje Kufijt nga L. Ibrahim Bicoku, në perëndim Xhemali Filja, në Veri Demir Lulja e nga Juga Shtëpia e engleskës.

Vërejtje: Ky kopsht administrohet prej vetë pronarit.

Gjendja familjare e politike e pronarit përbahet prej nji personi, gjendja politike e tij para se të arratiset sih pjestarë i ballit kombëtar dhe tash më banim të paditun. Firmosës të këtij dokumenti janë: Hajrullah Demeli, Kostandin Doku, Pavli Kavaja, Selim Shehu.

II Shtëpi në lagjen Xhomi Elbasan Tre kate

Kati I tre dhoma si depo, njena bibliotekë

Kati II tre dhoma e nji banjë komplete e një kuzhinë

Kati III dy dhoma e nji sallon

Në kufi me Vasil Nosin. Gjendja e shtëpisë

Shënim: “Në këtë Shtëpi banon komandanti i Qarkut shoku Arif Konica si dhe Matilde Nikoll Nosi (nëna e Frederik Nosit) Matilde deklaron se shtëpia së bashku me të gjitha mobiljet që gjenden brenda i kemi me Lef Nosin.

Gjendja politike ish organizues i Ballit Kombëtar.”[14]

Në faqen e dytë të dosjes nga ku është marrë dokumenti i mësipërm jepet urdhër që pasuria të sekuestrohet, por në rast se janë të varfër jo. “Megjithatë, në ato raste qi pasuria asht e madhe ose punohet me bujq komisioni i sekuestron dhe i administron sikurse pasunit e t’arratisunve politikë e bejlerëve”[15] Pra, nga ky dokument nuk del në dritë, se çfarë u mor në shtëpinë e Lef Nosit. Megjithatë ky dokument është vetëm një inventar dhe por më vonë dënimi me vdekje i Lef Nosit, Patër Anton Harapit dhe Maliq Bushatit, kishte të përcaktuar edhe sekuestrimin e pasurisë së tundshme dhe të patundshme, sepse ata persona që dënoheshin “nga gjyqet ushtarake me burgosje që nga një e gjer më 30 vjetë, ose me burgim të përjetshëm ose me vdekje dhe me konfiskimin e pasurisë së tyre të tundshme dhe të patundshme dhe me humbje të përhershme ose të përkohshme të të drejtave politike.”[16]

Përveç kësaj Lefi pati edhe një sërë studimesh që u ndalën në vitin 1944 e për fatin e keq nuk u botuan, por ngelën nëpër arkiva, nga ku një pjesë, me sa duket është vjedhur. Megjithatë në Arkivin Qendror Shqiptar ka një fond të veçantë në lidhje me Lef Nosin. Humbja është shumë e madhe pasi Shtëpia e Lef Nosit ishte një muze materialesh të ndryshme që kishin vlera të mëdha, dhe librat e bibliotekës së tij përfunduan në drejtime të ndryshme, dhe mesa duket një pjesë e tyre gjendet edhe në Bibliotekën e qytetit të Elbasanit.

Ai botoi më 28 nëntor të vitit 1937 dokumentin historik të Shpalljes së Pavarësisë,[17] por sot ky dokument nuk gjendet.

Procesi gjyqësor ndaj atyre që e ndihmuan 

Më 9 tetor 1945 prokuroria me aktakuzën që e kishte nxjerrë nga  procesverbalet e hetimeve të para, i dërgon Gjykatës Ushtarake të Tiranës aktet kundër të pandehurve Vasil Nosi, Stilian Nosi, Marko Menahem, Adem Samuri, Fahrie Haveriku dhe Xhemal Farka. Ata akuzoheshin se kishin “strehuar kriminelin e luftës Lef Nosin duke qenë dhe ndërlidhës”[18]. Mbi këtë prokuroria kërkonte caktimin e ndëshkimit të tyre në bazë të artikullit 1 të ligjit nr. 21, botuar në “Gazetën Zyrtare”, datë 23 dhjetor 1944, pra një ligji që u botua më vonë dhe hyri në fuqi më 15 dhjetor 1944. Këtë ligj po e citoj më poshtë:

 “Artikulli 1. Të gjithë ata që sabotojnë luftën dhe pushtetin e popullit, ata që fshehin kriminelët e luftës dhe ata që ndiqen prej ligjit, ata që kanë dije mbi këta dhe nuk tregojnë, ata që vjedhin pasurinë e Shtetit dhe të popullit, ata që spekulojnë dhe falsifikojnë ata që bëjnë kontrabandë, ata që fshehin sende të domosdoshme për ushqimin, strehimin e popullit dhe për ndërtimin e vendit, dënohen nga gjyqet ushtarake me burgosje që nga një e gjer më 30 vjetë, ose me burgim të përjetshëm ose me vdekje dhe me konfiskimin e pasurisë së tyre të tundshme dhe të patundshme dhe me humbje të përhershme ose të përkohshme të të drejtave politike.”[19]

Më 21 tetor 1945, gjykata e formuar nga Irakli Bozo (kryetar), Q. Deçka, R. Kruja, në bashkëpunim me prokurorin Skënder Kosova i ka shpallur fajtorë të gjithë të pandehurit në bazë të nenit 1 të ligjit të sipërpërmendur i ka dënuar si vijon[20]:

Vasil Nosi u dënua me 6 vjet burgim dhe humbjen e të drejtave politike e civile për aq kohë, ai vdiq i burgosur në fabrikën e alkoolit në Elbasan;

Mark Menahem u dënua me 4 vjet burg dhe humbjen e të drejtave politike e civile për aq kohë;

Stiliano Nosi u dënua me 3 vjet burg dhe humbjen e të drejtave politike e civile për aq kohë. Ai vdiq në vitin 1983;

Fahrie Haveriku u dënua me 3 vjet burg dhe humbjen e të drejtave politike e civile për aq kohë dhe më pas, së bashku me të vëllanë, u arratisën nga Shqipëria dhe shkuan në një shtet evropian;

Xhemal Farka u dënua me 2 vjet burg dhe humbjen e të drejtave politike e civile për aq kohë. “Më pas u ridënua me pushkatim për shërbime në misionin ushtarak anglo-amerikan”;

Kurse Adem Samuri u dënua me 6 vjet burg, nga të cilat vuajti 4 prej tyre. Ai vdiq në  shtëpinë e tij si mik i familjes Nosi.

Pas procesit të tyre disa muaj më vonë nisi një proces tjetër, ai i Lef Nosit dhe i dy personave të tjerë, këta ishin Maliq Bushati dhe kleriku françeskan Patër Anton Harapi OFM.

Gjyqi ndaj Lef Nosit

Lef Nosi qëndroi në hetuesi për 5 muaj, deri në fund të janarit të 1946, kur ai u nxor në gjyq më 31 janar 1946. Aty prokuroria e Gjykatës Ushtarake të Tiranës lëshon aktakuzën kundër të tre të arrestuarve, duke i akuzuar  ata si “kriminelë lufte dhe armiq të popullit”, dhe me shumë akuza të tjera, që sigurisht nuk ishin të vërteta. Procesverbalin me Akuza po e japim në vijim:

 

 

“Republika P. e Shqipërisë

Gjykata Ushtarake e Tiranës

Nr. 24 i Librit Themeltar

Tiranë, më 31 janar 1946

 

Procesverbal

Prokuroria e kësaj Gjykate me akt-akuzën datë 31 janar 1946 na deferon për gjykim bashkë me aktet tre të pandehurit: Lef Nosi nga Elbasani, Patër Anton Harapi nga Shkodra dhe Maliq Bushati po nga Shkodra, të akuzuar pse si kriminela lufte dhe armiq të popullit: dy të parët në cilësinë e tyre anëtarë të Regjencës në kohën e okupacionit nazist, kanë bashkëpunuar dhe i kanë shërbyer këtij okupatori në dëm t’interesave të larta të Atdheut dhe janë përgjegjës për të gjitha krimet, shkatërrimet dhe dëmet materiale të kryera në vendin tonë dhe i treti ka përgatitur, n’ bashkëpunim me tradhtarë të tjerë, terrenin për okupimin e Shqipërisë nga Italia Fashiste, ka sabotuar rezistencën e popullit shqiptarë, në cilësinë e tij Kryeministër në kohën e okupacionit fashist ka bashkëpunuar në mënyrën më të ngushtë me okupatorin në dëm të popullit shqiptar dhe ka mobilizuar e subvencionuar forca armate për kundra luftës Nc. Çl, etj, etj. Aktet u regjistruan nën Nr. 24 të Librit themeltar të këtij vjeti dhe për ditë gjykimi të çështjes u caktuan data 1 fruer 1946, ora 9, duke iu njoftuar të pandehurve që ndodhen të arrestuar.”[21]

 

Pra më 1 shkurt 1946, një trup gjykues prestarë të të cilit ishin Irakli Bozo, Tonin Jakova dhe Gjon Banushi, në praninë e prokurorit Misto Treska, hapë gjyqin në kinemanë “Kosova” në Tiranë (sot Teatri Kombëtar).[22] Gjykimi u mbajt, në tetë sesione, të pranishëm ishin edhe shumë anëtarë të partisë që vazhdimisht e ndërpritnin procesin dhe me tallje dhe sharje.[23] I pari është marrë në pyetje Lef Nosi, i përfaqësuar nga avokat Zoi Xoxa. Ndër shumë akuza të tjera Lef Nosi, nga prokurori u akuzua edhe si përgjegjës për vrasjen e 50 mijë vetëve, pavarësisht se e gjithë lufta nuk kishte më shumë se 3 – 4 mijë të tillë. Të tre ndër të tjera u mbajtën përgjegjës edhe për të gjitha humbjet që pati Shqipëria gjatë luftës.[24]

Në përfundim të këtij procesi politik ku nuk doli asnjë akuzë e drejtpërdrejtë nga ato që mëtoheshin nga prokurori dhe vendimi i gjykatës, qe dënimi me vdekje për të tre të pandehurit. Pra, më 12 shkurt 1946 Gjykata Ushtarake e Tiranës mori vendimin për dënim me vdekje për Lef Nosin, Maliq Bushatin dhe Patër Anton Harapin. Dokumentin e Vendimit po e sjellim më poshtë:

 

“Akt-Gjykim

Gjykata e Lartë Ushtarake e formuar prej: N/Kolonel Gaqo Floqi Kryetar, Major Frederik Nosit Anëtar, Kapiten Ire Veledin Zejneli, anëtar.

Me ligj:

Vendimi i gjykatës së faktit është i bazuar në dispozitat ligjore përkatëse, sasia e ndëshkimit caktuar me VDEKJE për të dënuarit është i drejtë dhe në përpjesëtim me fajet dhe veprat e kryera prej tyre:

Prandaj:

Gjykata e Lartë duke pëlqyer edhe mendimin e Prokurorit në bazë të nenit 31 të Ligjit Nr. 41 datë 14 Janar 1945 mbi organizimin dhe funksionimin e Gjykatës së Lartë

Vendosi:

Aprovimin e akt-gjykimit Nr. 24 datë 12. II. 1946 të Gjykatës Ushtarake të Tiranës, me të cilën është vendosur ndëshkimi me VDEKJE të pandehurve: Lef Nosi nga Elbasani, Patër Anton Harapi nga Shkodra dhe Maliq Bushati nga Shkodra, me të cilën humbin të gjitha të drejtat qytetare dhe politike, sekuestrimin e pasurisë së luajtshme dhe të paluajtshme.”[25]

 

Lef Nosi nuk pranoi të bënte kërkesë faljeje. Megjithatë organet e atëhershme bënë një dokument, që gjoja Lef Nosi kishte kërkuar që ti falej jeta. Dokumentin e përmendur do sjellim si më poshtë:

 

“Vdekje Fashizmit liri e popullit

            P. T. Asamblesë kushtetuese Tiranë

            I nënshkruemi Lef Nosi kam nderin me parashtrue sa më poshtë:

            Gjykata Ushtarake e Tiranës me vendimin e saj datë 12 të muajit vazhdues më     ka ndërshkue me vdekje.

            Tue përsërit gjithçka kam thënë gjatë rrjedhimit të gjykimit lutem të kini mirësinë të më falet jeta

            Tiranë 12/2/1946                   

            Me nderime Lef Nosi (firma).”[26]

 

Një dokument me përmbajtje pak a shumë të ngjashme gjeta edhe për pater Anton Harapin, kurse “kërkesën për falje” të Maliq Bushatit nuk munda ta gjej. Vendimi u la në fuqi edhe dy ditë më pas nga Gjykata e Lartë Ushtarake, Lef Nosi u ekzekutua tek “Kodrat e Priftit” në Tiranë, por ka edhe një version tjetër ku thuhet se ai u pushkatua në Kodrën e Kryegjyshatës Bektashiane.[27]

Sipas Katriot Dervishit, “Lef Nosi i ka “ftuar” xhelatët e tij t’i jepnin fund kësaj komedie siç e kishin nisur duke mos pasur as besimin më të vogël në të ashtuquajturën “drejtësi të popullit” që nuk ishte gjë tjetër veçse vegla e Partisë Komuniste në ekzekutimin e planit famëkeq për zhdukjen e kundërshtarëve politikë dhe të njerëzve të ditur të këtij vendi.”[28]

Adelina Kosturi, pak vite më parë në moshën 92-vjeçare, në lidhje me ekzekutimin e Lef Nosit kujton: “Fill pas pushkatimit, kunati im, Jorgaq Kosturi, që ka vdekur prej shumë vitesh, mori dy punëtorë, i mbuloi me dhé, se ishin varrosur shumë cekët dhe vendosi një kavanoz tek këmbët e Lefit për ta identifikuar më vonë. Ky varr nuk është gjetur akoma”.[29] Personin që tradhtoi Lef Nosin, sipas Adelina Kosturit, “më pas e graduan nga kapiten në major dhe me sa di unë, bëri 10 vjet burg, u lirua pas viteve ’90 dhe sot gëzon statusin e të përndjekurit politik, madje shkruan edhe kujtime?!”[30]

 

 

 

 

Literatura e përdorur

Arkivi Qendror Shqiptar

Arkivi i Ministrisë së punëve të Brendëshme

AMB, F. 1, D.1068. Material i Arkivit të MPB vënë në dispozicion nga Kastriot Dervishi.
AMB, F.1, D.9273. Material i Arkivit të MPB vënë në dispozicion nga Kastriot Dervishi.

1912-1937 Dokumenti i shpalljes s’Indipendencës Kobëtare në Vlonë më 28 Nanduer 1912 edhe fytyrat e përfasuesvet të popullit shqiptar që paten fatin e lumtun me e shpallë. E boton Lef Nosi. Ribotimi asht I rezervum. Tiranë 28 Naduer 1937. (Dokument i fotokopjuar.)

Deçja, Klevisa, “Kur injoranca ndëshkonte intelektualët….” URL:  http://www.lajmishqip.com/?p=13958 (23. 11. 2012)

Deçja, Klevisa, “Proceset famëkeqe: diktatura e gjykoi tradhtar Lef Nosin”. Standard. – Nr. 1559, 29 maj, 2010, f. 16 – 17.

Elsie, Robert, Historical Dictionary of Albania. Second edition. Maryland: Scarecrow Press 2010, f. 335.

Gazeta Zyrtare, 23 dhjetor 1944, Nr. 2, f. 2.

Historia e Sigurimit të Shtetit, 2, botim i brendshëm i MPB-së, sekret.

Sadiku, Miranda, “Dokumentet, si u pushkatua Lef Nosi, miku i Qemal Stafës”, Gazeta Panorame, dt. 31 Janar, 2012. Online: URL: http://www.panorama.com.al/2012/01/31/dokumentet-si-u-pushkatua-lef-nosi-miku-i-qemal-stafes/ (19. 11. 2012)

Zane, Hyqmet, “Ditët e fundit të Lef Nosit Para Pushkatimit”, në: ”http://www.voal-online.ch/index.php?mod=article&cat=SHQIPTAR%C3%8BT&article=19779 (dt. 19. 11. 2012)

 


[1] Në lidhje me dënimet e personave të sipërshënuar shih: AMB, F. 1, D. 1068. -AMB, F. 1, D. 9273. Material i Arkivit të MPB vënë në dispozicion nga Kastriot Dervishi.

[2] Po  aty.

[3] Po  aty.

[4] Po aty.

[5] Po aty.

[6] Po  aty.

[7] Po aty.

[8] Po aty.

[9] Po aty.

[10] Po aty.

[11] Po aty.

[12] Po aty.

[13] Po aty.

[14] AQSH, F. b 497 V. 1945, D. 1945, Dt. 17 prill 1945,  Fl. 16/12.

[15] Po aty.

[16] “Gazeta Zyrtare”, Tiranë e shtunë më 23 dhjetor 1944, Nr. 2, f. 2.

[17] 1912-1937 Dokumenti i shpalljes s’Indipendencës Kombëtare në Vlonë më 28 Nanduer 1912 edhe fytyrat e përfasuesvet të popullit shqiptar që paten fatin e lumtun me e shpallë. E boton Lef Nosi. Ribotimi asht I rezervum. Tiranë 28 Naduer 1937. (Dokument i fotokopjuar.)

[18] AMB, F. 1, D. 1068, AMB, F. 1, D. 9273. Material i Arkivit të MPB vënë në dispozicion nga Kastriot Dervishi.

[19] “Gazeta Zyrtare”, Tiranë e shtunë më 23 dhjetor 1944, Nr. 2, f. 2.

[20] Në lidhje me dënimet e personave të sipërshënuar shih: AMB,F.1, D.1068. -AMB, F.1, D.9273. Material i Arkivit të MPB vënë në dispozicion nga Kastriot Dervishi.

[21] Klevisa Deçja, “Kur injoranca ndëshkonte intelektualët….” URL  http://www.lajmishqip.com/?p=13958 (23. 11. 2012)

[22] AMB,F.1 , D. 1068. -AMB, F. 1, D. 9273. Material i Arkivit të MPB vënë në dispozicion nga Kastriot Dervishi.

[23] Po aty.

[24] “Lef Nosi was brought to trial in February 1946, together with Anton Harapi and former prime minister Maliq bey Bushati. According to the British Military Mission, which covered the trial: The trial took place, in eight sessions, in a squalid cinema in Tirana before a house packed by Party members who constantly interrupted and jeered, while three military judges on the stage kept hurling accusations and abuse at the defendants, jointly and severally. All three were held responsible for, among other things, Albania’s entire war losses…. Defendant’s counsel was howled down as a ‘fascist’ and never succeeded in making himself heard… The three accused were shot two days afterwards, on 15 February.” Robert elsie, Historical Dictionary of Albania. Second edition. Maryland: Scarecrow Press 2010, f. 335.

[25] Klevisa  Deçja,  “Kur injoranca ndëshkonte intelektualët….” URL  http://www.lajmishqip.com/?p=13958 (23. 11. 2012)

[26] AQSH, F. 889, V. 1946, D. 204, fl, 55.

[27] Hyqmet Zane, “Ditët e fundit të Lef Nosit Para Pushkatimit”, në: ”http://www.voal-online.ch/index.php?mod=article&cat=SHQIPTAR%C3%8BT&article=19779 (dt. 19. 11. 2012)

[28] AMB,F.1, D.1068. -AMB, F.1, D.9273. Material i Arkivit të MPB vënë në dispozicion nga Kastriot Dervishi.

[29] Hyqmet Zane, “Ditët e fundit të Lef Nosit Para Pushkatimit”, në: ”http://www.voal-online.ch/index.php?mod=article&cat=SHQIPTAR%C3%8BT&article=19779 (dt. 19. 11. 2012)

[30] Po aty.

REZOLUTA E BUJANIT- 2 Janar 1944 –Para dhe Mbas (III)

by

Me rastin e 70 vjetorit-Pjesa e trete/

Nga Prof. Sami Repishti/

 Nji sukses i madh i arritun mbas demonstrative ka qene themelimi i Universitetit te Prishtine (1970). Ndersa “amendamentet“ kushtetuese forcuen poziten e Kosoves ne kuader te Federates Jugosllave, si “…element konstitutiv te Federates” (Amendamenti VII) Po pergatitej terreni per ndryshimet qe do te konfirmoheshin me kushtetuien federale te vitit 1974. Me kete Kushtetute konfirmohet ligjerisht sovraniteti real i “republikave” dhe “krahinave autonome” mbi pasunite e tyne, organizimi ne tete njisi ekonomike “kombetare” dhe organizimin e Federates mbi “tete” njisi federale. Koncepti i nji “shteti” te Kosoves u forcue dhe nuk pushoi se qenuni pikesynimi i deshirave te popullsise.

Studjuesi Faredin Ferovic perfundoi:” Me kete (Kushtetute) krahinat autonome, nga pikepamja kushtetuese-juridike fituen elemente te randesishem te shtetesise(sovranitetit), pikerisht pjesen ma te randesishme te atributetve te republikes” (Bushovi, 366) Por mbetej edhe nji rruge e gjate me arrijte fundin e procesit te mundimshem.

Kushtetuta e re u aprovue me 21 shkurt 1974, dhe me 28 shkurt 1974 kuvendi i KAKM fitoi Kushtetuten e pare qe siguroi mjaft elemente te pavaresise operative mbrenda Krahines. Ky sukses i konsiderueshem i Kosoves terhoqi vemendjen e elementeve regressive serbe dhe shkaktoi mobilizimin e nacionalisteve serbe kunder ketij “suksesi”. Ne fakt, “suksesi” ishte thjeshtesisht nji njohje e vonueme e te drejtave te Kosoves. Parulla  serbe ”serbet fitojne me lufte dhe humbin me paqe” ishte fjala mbizotenuese “per nji rikthim ne te kaluemen”. Per kete qellim, nacionalizmi serb doli me dosjen “Libri i kaltert” (The blue book) ku pershkruehen “padrejtesite” e Federates Jugosllave ndaj Serbise, sidomos ne Kosove. Pika qendrore e sulmit serb drejtohej kunder ngritjes politike te shqiptareve te cilet me veprimtarite e tyne premtojshin me transformue Prishtinen si qender shpirtenore te Kosoves, jo vetem ne lamin kulturor, arsimor e artistik, por edhe ne lamin politik. Prishtina po kthehej ne nji Tirane te dyte.

Efektet politike te nji transformimi te ketill dukeshin qarte si mjete te domosdoshme me nxjerre Kosoven e shqiptaret nga suazat e nji “pakice kombetare” dhe me e drejtue ate kah afirmimi i tyne ne nji komb shtet-formues, me te gjitha prerogativat e duhuna. Magneti terheqes i shqiptareve ne Jugosllavi tani e mbrapa do te jete Prishtina, e jo Tirana, rregjimi terrorist i se ciles frikesonte shume shqiptare ne ish-Jugosllavine. Ska dyshim se nji zhvillim i ketill ishte edhe ne favor te Federates Jugosllave, sepse kjo reflektonte daljen ne skene te nji klase te re politike, elemente te shkolluem qe gezojshin besimin e Presidentit Tito. Figura kryesore e ketij zhvillimi ka qene Mahmut Bakalli, numri nji i PKJ per Kosoven, i cili pati sukses me lansue Kosoven ne rrugen e nji zhvillimi te shpejt politik, ekonomik e shoqenor. Ne kete atmosphere premtuese u festue me madheshti edhe 100 vjetori i Lidhjes Shqiptare te Prizrenit (1878), me fryme te plote kombetare shqiptare.

Kesaje periudhe i takon edhe adaptimi i “gjuhes se njesuar” me standarde te perbashketa me ate te shqiptareve ne Shqiperi, dhe rritja e shkembimeve kulturore me Republiken e Shqiperise. Parulla emocionale “nje komb, nji shtet, nje gjuhe” u ba thirrje mobilizuese e afrimit kombetar me konotacione te qarta pan-shqiptare deri atehere, te papercaktueme mire.

Ky orientim permbante edhe nji “kercenim” te paevitueshem. Tue konsiderue veten si pjese e “kombit shqiptar” , shqiptaret ne ish-Jugosllavine- sidomos kosovaret- rrezikojshin trajtimin e “nji pakice kombetare”, “kombi” i te cileve kishte shtetin e vet, “Republiken Popullore te Shqiperise”. Ky zhvillim ishte pothuejse fatal per Prishtinen sepse eliminonte bazat e kerkesave te tyne per trajtim si “komb” me te drejta te barabareta ne Federate. Per Serbine, ky zhvillim i Kosoves shihej sikur “…barazia e matejshme nacionale e shqiptareve çonte kah ngritja e vetedijes irredentiste te tyne, e me kete edhe krijimit te kushteve qe Kosova te shkeputej nga Serbia, dhe Juigosllavia” shkruhej ne “Librin e kaltert’ Rruga per konfrontim ishte tashma e hapun!

Dyshimet serbe dhe akuzat e tyne percaktuen edhe ma me hollesi, ne vitin 1986, me Memorandumin e Akademise Serbe te Shkencave dhe Arteve, nji vije politike, qe ma vone, u ba  programi politik i diktatorit Slobodan Millosheviq, kasapi i Kosoves. Ky zhvillim u ba edhe ma kercenues me largimin nga skena politike e ish Presidentit  J.B.Tito ,ne vitin 1980.

Ne kete atmosphere te tensionueme shperthyen demonstratat e medha te pranveres se vitit 1981, qe ma vone u percaktuen si “fillimi i mbarimit te Jugosllavise federative”.  Kosova u vue para nji dileme  ekzistenciale: ose fitoren e plote te barazise me kombet tjera te Jugosllavise – qe konkretizohej me formimin e “Republikes se Kosoves”- ose humbjen e fitoreve te arrituna qe do te perfundonte perseri ne neshtrimin e Kosoves, ndaj Republikes se Serbise, dhe humbjen e statusit te nji njisie federale. Fatkeqsisht, fitoi opsioni i dyte.

Serbet kishin adaptue programin e “Librit te kaltert” qe pretendonte se punohet per “shpetimin e Jugosllavise”, por edhe “per forcimin “ e saj ne perputhje me interest serbe. Ky ndryshim kursi, mbas vdekjes se J.B.Titos, do te fillonte ne Kosove. Shqiptaret e Kosoves nguleshin kambe se vazhdimi i Jugosllavise  Federale mund te sigurohej vetem me barazi e drejtesi, ma konkretisht me formimin e” Republikes se Kosoves”..

Ne nivel federal,, ne nji mbledhje te Kryesise se KQ te PKJ, 5 prill 1981, u vendos me percaktue “demonstratat e Kosoves” si nji ngjarje anmiqsore me karakter kunder-revolucionar. Parulla “Kosova-Republike!” ishte anmiqsore dhe synonte shkaterrimin e Jugosllavise. Dy udheheqes shqiptare te Kosoves, Fadil Hoxha dhe Mahmut Bakalli, u identifikuen si shkaktaret kryesore te ngjarjeve, dhe u zevendsuen me kuadro “te besueshme” serbe: Ali Shukriu, Sinan Hasani dhe Kole Shiroka. Udheheqsi partiak, Veli Deva, sulmi sidomos klasen intelektuale, kryesisht Universitetin e Kosoves. Intervenimet politike te Beogradit –kryesisht serbe- kishin per qellim eliminimin e sukseseve te arrituna, dhe rikthimin e militarizmit serb ne Federate, dhe kjo do te arrihej me “procese te montueme gjyqesore”. (“diferencimi ideo-politik”) dhe masa ndeshkimore ndaj “nacionalisteve” e “irredentisteve” shqiptare. Idete e centralizmit te pushtetit federal nuk u kundershtuen as nga bota e jashteme, qe pranonte shtypjen e mbrendshme per hir te “stabilitetit dhe paqes” ne Ballkan. Tragjedia ma e madhe ka qene numri i nalte i viktimave qe simbas agjensive te hueja numerohet ne qindra te vrame, e ma shume te plagosun.

Rezultati i pare i “centralizmit” ka qene “Platforma Politike per Kosoven” (nandor 1981), nji akt qe u kundershtue nga udheheqsi kroat, Vladimir Bakaric si “i panevojshem”. Cveshja e Kosoves nga prerogativat vete-administruese qe gezonte me Kushtetuten e vitit  1974 ishte tashma nji process qe do te zhvillohej sistematikisht deri ne fundin e tij: heqja e “Autonomise” ( qe u arrit ne mars 1989).

Vendimi i pare ka qene prishja e Mbrojtjes Territoriale te Kosoves dhe largimi me dhune i shume oficereve shqiptare si dhe marrja ne dore e Komandes se kesaj force ushtarake nga serbet. E fillueme si mase “e perkoheshme” ajo u ba definitive nga Kryesia federale me 11 dhetor 1981. Kosova ishte tashma pa asnji mundesi vete-mbrojtje, dhe ne meshiren e agresionit serb. Kjo ngjau edhe me forcat speciale policore te Kosoves, si rezultat i “gjendjes se jashtezakoneshme” te deklarueme me 3 prill 1981.(Ne Kosove Korpusi ushtarak komandohej nga Ratko Mladicc, kasapi i Bosnjes)

Ne qarqet jo-serbe dhe ne qarqet e hueja, trajtimi i Kosoves u shikue edhe si perpjekja e pare e mbas ramjes se A. Rankoviqit per dominimin serb te Federates. Kosova praktikisht u ba keshtu “fillimi i mbarimit te Jugosllavise”

Njikohesisht, Serbia filloi edhe procesin e “diferencimit politik” qe te justifikonte largimin masiv te shqiptareve “te dyshimte” nga pozitat qeveritare, dhe te hidhte bazat per ndryshime legjislative qe do t’i kthejshin Serbise “unitetin e mbrendshem” shkrimjen e Krahines autonome te Kosoves. Nji plan i ketill perfshinte edhe privilegjimin e pakices serbe-malazeze ne te gjithe sektoret e shtetit, tue perfshi edhe ekonomine e arsimin.

Plani serb parashikonte krijimin e nji “shtabi serb” ne Kosove, dhe nji “shtabi serb” ne Beograd, ky i fundit,, i perqendruem ne klubin e shkrimtareve serbe te Akademise se Shkencave dhe Arteve te Serbise (i njohun nga adresa si Francuska 7). Per plotesimin e kuadrit pushtues te Kosoves u mobilizue edhe personeli fetar i Kishes Ortodokse te Serbise.

Ne kete situate u botue “Memorandumi” serb (1986) si platforme politike e kesaj levizje shoviniste. “Humbja e Kosoves” nga Serbia, dhe “pushtimi i Kosoves nga Arnautet(sic!)” ishin dy temat themelore, qe u çfaqen ne te gjithe madhesine e tyne ne mitingun e 28 qershorit 1989, ne Gazimestan, me rastin e 600 vjetorit te Luftes se Kosoves (1389). Si rrjedhim doli kercenimi serb “ne qofte se kerkesat serbe nuk pranohen, do te kemi edhe lufte”. “Mitingashet” siç quheshin aktivistes serbe, u bane militante per mbrojtjen e Jugosllavise.

Para nji situate kaq kritike, elemente te LKJ (Lidhjes Komuniste Jugosllave) udheheqes te Kosoves, Azem Vllasi e Katjusha Jashari ndryshuen qendrimin e tyne pro-serb dhe moren persiper mbrojtjen e popullsise se Kosoves. Edhe udheheqes tjere kosovare kundershtuen vendimin e Kuvendit te Jugosllavise te dates 15 nandor 1987, per anulimin final te Rezolutes se Bujanit (2 janar 1944) dhe deklarimin e saj si akt politik e jo juridik, d.m.th. pa vlere ligjore, megjithese ishte nji akt i kryem nga “Keshilli Antifashist Nacional-Clirimtar i Kosoves dhe Rrafshit te Dukagjinit”, organi legjislativ  i Levizjes Nacional-Clirimtare te Kosoves dhe Rrafshit te Dukagjinit.

Reagimi Kosovar ndaj ketyne masave partiake e administrative qe i shpoejte dhe i forte. Me 17 nandor 1988, punetoret e minieres “Trepça”  marshuen ne kondita te veshtira atmosferike drejte Prishtines.  Ne Pallatin e Sporteve arriten edhe rreth 3.000 punetore te tjere.Menjihere, me levizjen punetore u bashkuen edhe studentet e arsimtaret. Kjo mase njerezish eksplozive u rrite shume, dhe me 19 nandor 1988, ne Prishtine demonstruen ma shume se 100.000 shqiptare. Parulla kryesore: “Jo,Serbise!”  Perfundimi? Kosova duhet te dale jashte Serbise!

Me 23 nandor 1987 u moren masa me pengue ardhjen e qytetareve ne Prishtine, dhe me ndalue çdo manifestiom publik ne qytet. Para nji gjendje te ketill, punetoret e “Trepçes” ,me 22 shkurt 1988, shpallen greven e urise,, u mbyllen ne zgavellat e minieres me rrezik serioz te jetes se tyne Kerkesa e tyne: “garancite e njohuna simbas Kushtetutes se vitit 1974”. Beogradi u pergjegj se ndryshimet e Kushtetutes jane te paevitueshme” e duan apo nuk e duan shqiptaret”. Per kete sulm  te fundit kunder autonomies se Kosoves u vendosen tre “kosovare” te njohun per prirjet e tyne pro-serbe, qe nuk kundershtojshin kerkesat serbe. Ne kete situate grevistet kerkuen doreheqjen e “te shituneve”. Me 28 shkurt Beogradi pranoi kete kerkese. Minatoret nderpene greven. Beogradi mohoi premtimin dhe “te shitunit” u kthyen ne detyret e tyne.

Efekti  greves se punetoreve u ndie edhe ne klasen intelektuale shqitare te Kosoves. Nji Apel i Intelektualeve “Per mbrojtjen institucionale dhe afirmimin e pozites kushtetuse te Kosoves” mbi bazen e parimeve themelore te Kushtetutes se RSFJ-se u nenshkrue fillimisht nga 215 intelektuale te te gjitha institucioneve te Krahines. Apeli u ba publik dhe me 21 shkurt 1988 iu drejtue Kuvendit te Serbise, dhe opinionit publik te Jugosllavise. Reagimi serb ishte i menjihereshem dhe i ashper: demaskimi politik  nenshkruesve dhe pushimi i tyne nga puna.

Histeria politike serbe kunder Kosoves paralajmeronte dite te veshtira. Ish udheheqsit politike kosovare u arrestuen. 253 intelektuale qe perkrahen Apelin u arrestuen, u keqtrajtuen, dhe u burgosen pa afat. Serbia adoptoi Amendamentin 47qe lejonte ndryshime kushtetuese pa pjesemarrjen efektive te Kosoves. Gjykatat, policia, kuvendet komunale u moren ne dore nga pakica serbe-malazeze. Kosova u transformue ne nji “koloni” te thjeshte serbe. Beogradi, me manifestime te medha publike festonte riokupimin e Kosoves, me formulen “Ne mbrojtje te Jugosllavise” kunder kercenimit shqipptar. Autoritetet federale jugosllave aprovuen kerkesat serbe. Me qellim te manipulimit publik, udheheqsi maqedonas, Llazar Mojsov, deklaroi se ishte zbulue nji “plan” dhe nji “shtab” Kosovar per kryengritje. Nji çpifje!

Me 8 mars 1989, Kryesia e Republikes Federative Jugosllave kerkoi zbatimin e “masave te posaçme” per ruejtjen e rendit kushtetues”. Nji dite ma vone, Kuvendi i Kosoves perkrahu masat federative kunder vetevetes. Mbeteshin ndryshimet kushtetuese per rrenimin e autonomies se Kosoves, dhe venja e Krahines nen tutelen e Serbise. Me 14 mars, ne nji kumtese te perbashket, udheheqja “shtetnore” dhe ajo “partiake” e Kosoves aprovuen nevojen per ndryshime kushtetuese. Mbetej vetem ceremonia. zyrtare per perfunimin tragjik te kesaj komedie politike serbe qe solli aq gjak e vuejtje per popullsine shqiptare te Kosoves.

Me 23 mars 1989, ne kundershtim me Rregulloren e Kuvendit te Kosoves, u vendos qe votimi i Amendamentit Kushtetuese te bahej “hapet” jo “sekret” me qellim frikesimi te delegateve. Dhete deputete votuen kunder, u deklarue zyrtarisht. Por rregjistrimet filmike tregojne se numri i atyne qe thane “Jo!” ishte ma i madh.

Votimet ne Kuvendin e Kosoves u kundershtuen me manifestime te fuqishme populloe me parullen :”Jeten e japim, Kosoven nuk e japim!”. Megjithe nderhymjen e ashper te policise dhe njisive ushtarake serbe ata vazhduen deri ne mbramje. Gjate nates, forcat ushtarake u forcuen edhe me njisi te blindueme. Vetem ne Prishtine mbeten 13 te vrame dhe qindra te plagosun me arme zjarri. Mediat e botes se jashteme i bane jehone te madhe ngjarjeve ne Kosove, dhe situata politike e krijueme nga i  ashtuquetuni “pushtimi i katert i Kosoves” zuni nji vend qendror ne raportimet e tyne, sidomos ne Gjermani dhe ne SHBA. Kosova po fitonte nji status nderkombetar, qe do te revelohej ma vone edhe vendimtar.

Me 28 mars 1989, Kuvendet e Serfbise dhe te Federates, do te aprovojne ndryshimet kushtetuese te Kosoves. Me 28 qershor 1989, Presidenti Slobodan Millosheviq kthehej ne Fushe Kosove me helicopter ushtarak, e deklaronte se Serbia ishte tashma e plote, xdhe kercenonte republikat tjera te Jugosllavise se do te perdorej forca kunder atyne qe pengojne planet serbe. Kosova ishte hapi i pare.

***

Zhvillimi i ngjarjve te matejshme ashte nji seri perpjekjesh aktive e paqesore ma pare dhe luftarake ma vone per rifitimin e plote te pavaresise se Kosoves. Zgjidhjet gjysemake te problemit, ose ata qe kufizojshin pavaresine e nji republike te Kosoves ishin tashma te papranueshme, Kalvari, rruga me gjemba ishte e haoun per shqiptaret e Kosoves, Ketu fillonte Golgotha e vertete, kryqezinmi i shqiptareve, ringjallja e tyne dhe formimi i shtetit te ri, Republika e Kosoves, e lire, e pavarun, demokratike dhe europiane. “Alea iacta est!” Rubikoni u kalue! Mbetej beteja dhe eventualisht fitorja finale.

Idealet e Rezolutes se Bujanit te 2 janaritr 1944, u plotesuen, megjithese kushtet per bashkimin mbarekombetar nuk lejojne kete akt te deshiruem kaq shume.Mbetej alternative e dyte:dhe thelbesoree: Kosova u imponue para botes jo si pakice kombetare me te drejta te dhurueme nga “kombi “ sundues, por si nji “komb shtet-formues” me te drejten e formimit te “Shtetit” te vet, Republiken e Kosoves.

Ky sukses hisatorik u arrijt me 17 shkurt 2008 me Deklaraten e Pavaresise se Republikes se Kosovs nga Kuvendi i Kosoves. Sot Republika e Kosoves njihet nga 105 shtete, anetare te OKB-se, dhe veçanerisht nga SHBA, dhe 25 shtete te Bashkimit Europian.

E ardhmja e Republikes se Kosoves premton dite ma te mira per popullsine e vendit, pa dallim, pa perjashtim.

Ridgefield, CT, USA

Janar 2014