• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Q&A: Last Survivor of a Dramatic World War II Rescue

May 27, 2013 by dgreca

Harold Hayes was trapped in Nazi-occupied Albania with fellow medics and nurses.

By Cate Lineberry /for National Geographic/

 Caption: Harold Hayes, seen here on the left in 1945 and on the right in present day, was one of the first medics added to the 807th’s roster.

Photographs courtesy Miranda Harple/Cate Lineberry (right) and Harold Hayes Collection (left)/

Harold Hayes was only 21 years old in November 1943 when the transport plane he and 29 other Americans were traveling in crash-landed in Nazi-occupied Albania.

During their months-long ordeal, the group of men and women traversed more than 600 miles of brutal terrain, dodged German troops, faced desperate hunger and debilitating illnesses, survived blizzards, and were caught in crossfire. When they finally made it across Allied lines, they were forbidden by the military from discussing the details of the events with anyone, even their family members.

Now, almost 70 years later, Hayes, the only living member of the group, talks about his experiences with Cate Lineberry, author of the new book, The Secret Rescue: An Untold Story of American Nurses and Medics Behind Nazi Lines, published this month.

What was your role in the Army Air Forces, and where were you serving in early November 1943?

I was a medic and a member of the 807th Medical Air Evacuation Transport Squadron in Catania, Sicily. We flew from our headquarters in Sicily to southern Italy on transport planes carrying equipment and men toward the front lines, helped load sick and wounded patients onto empty planes, and escorted the patients back to Sicily or North Africa where they could receive better medical treatment.

Who was traveling with you on the C-53D transport plane that November day?

There were 30 people on the plane: a pilot, a co-pilot, a radio operator, and a crew chief, plus 13 nurses and 13 medics. Rain had prevented any of us from leaving Catania for the previous three days, so our commanding officer decided to send half of the medical personnel in our squadron to help evacuate the many patients who were waiting. Only one passenger, besides the flight crew, was not part of the 807th. He was a medic from the 802nd who was catching a ride with us to Bari [on the southeastern coast of Italy].

Why did the pilots crash-land the plane?

There wasn’t a cloud in the sky when we left the airfield, but the closer we got to Bari, the more clouds appeared. We were soon caught in a violent storm and lost all communication with the station at Bari. The pilots ascended above the clouds, but when the plane got up to about 8,000 feet, the wings started icing up, so we had to dive down through the clouds. We could see a coastline; the pilots thought we might have flown across Italy and were near Italy’s western coast. They didn’t realize we’d crossed the Adriatic. The pilots tried to land on what looked like an abandoned airfield, and that’s when someone started shooting at us. The pilots immediately headed for the clouds. That was probably the scariest part—flying through a valley where the tops of the mountains were higher than the clouds. When we emerged from the clouds, our plane was very close to a German fighter plane and then to another. The pilots continued trying to dodge the enemy planes and eventually found a place near a lake where we crash-landed.

Who helped you after the crash?

Our first helpers were Albanian partisans, members of a resistance group fighting the Germans, who led us through the mountains. We were also helped by many Albanian villagers who let us stay with them at night and shared what little food they had with us. If they’d been caught, the Germans would likely have killed them. I’m certain that without the help of the Albanian people, we wouldn’t have survived that winter. The British working in the country as well as an American officer sent in to help us eventually got us out.

What was your greatest concern while you were trapped behind enemy lines?

One of our biggest concerns was that the American military, as well as our families, didn’t know where we were. They didn’t even know we were in Albania; they only knew we were missing. Our other major concern was that our shoes were wearing out quickly because of the terrain, particularly those of the nurses. We hoped to get to the coast, and the only way there was to walk.

How did the group get along during those difficult months?

For the most part, we got along pretty well, but there were a few people who rubbed each other the wrong way. When you’re hungry, cold, and tired, you forget about almost everything else and are only thinking about surviving. Watson, one of the nurses, said, “Anything a medic can do, I can do,” and that’s exactly what she did. That’s how most of the nurses were. They didn’t slow us down.

Why were you forbidden from discussing your experiences in Albania, even after the war was over?

When we returned to Allied lines, we were not allowed to tell anyone where we had been, who helped us, or how we escaped. The secrecy was to protect the people who had helped us and to protect the means of escape for future downed airmen. After the war, Enver Hoxha became the ruthless dictator of Albania, and we were concerned that if we named the Albanians who saved our lives, they would be killed. We later learned that one of the partisans who helped us was imprisoned shortly after the war and was eventually executed.

This Army Air Forces footage shows the return of many of the American nurses and medics to Italy after months stranded in Nazi-occupied Albania. While some of the information from the newsreel narrator is now known to be incorrect, the images speak for themselves.

Filed Under: Histori Tagged With: Last Survivor, of a dramatic, World War II

MASAKRA KOMUNISTE NË BUZMADH – LUMË NGJARJE QË SHPALLON VËLLAVRASJEN

May 26, 2013 by dgreca

Shkruan Eugen SHEHU/Berne/Zvicer/

Në ditët e para të vjeshtës së vitit 1944,ndihej së thelli euforia e forcave nacionalçlirimtare.Kjo eufori kish të bënte me shumë arsye por në radhë të parë,ajo kushtëzohej prej tërheqjes së trupave gjermane nga Ballkani si rrjedhojë e ndërrimit të taktikave dhe strategjisë së RAIHUT TË TRETË. Europa ish përzier e tëra në këtë luftë dhe dukej në horizont një fitore e bollshevikëve të Stalinit anipse,çdo ditë mijëra prej tyre linin jetën në fushëbeteja,larg atdheut të tyre.Ndërkaq klika  komuniste e Tiranës,ngase jugun e Shqipërisë e ka terrorizuar me organizimin  e këshillave nacionalçlirimtare vendore,mendon të ndërrmarë një inkursion në drejtimin e viseve Veriore,në Shkodër,Dibër e Kukës.Nga ana propagandistike,këtë lëvizje strategjike,krerët komunist shqiptarë dhe jugosllav e justifikuan me luftën kundër reparteve të fundit të ushtrisë gjermane që patën mbetur në Veri.E vërteta ka qenë krejr ndryshe.Të ndihmuar edhe prej shërbimeve të fshehta angleze (vet misionarët anglez e kanë vërtetuar këtë) , komunistët shqiptarë dhe serb të Titanës, e patën ditur se forcat gjermane ishin në tërheqje e sipër ndaj mundet që edhe të mos konfrontoheshin fare me ta.Po qëllimi ishte krejt ndryshe.Duke hedhur disa bomba e duke zbarkuar disa pushkë kundër gjermanëve,në ikje e sipër,nacionalçlirimtarët donin të rrëmbenin aureolën e artë të fituesit,kuptuar ndryshe,atë të mbajtësit të pushtetit të nesërm.Ana tjetër e medaljes,inkursioni i nacionalçlirimtarëve në Veriun e Shqipërisë,kish të bënte me luftën e hapur ndaj „tradhëtarëve dhe bashkëpuntorëve të armikut“ shprehje e cila, e kuptuar drejt,do të ishte luftë deri në vdekje ndaj nacionalistëve shqiptar.Të dërguarit e Titos në Shqipëri,Mugosha e Popoviçi, që në fillim të karierës së tyre patën qenë shkaktarët kryesorë të vëllavrasjes.Në bazë të një plani të mirfilltë,të ideuar dhe drejtuar në Beograd,ata u përpoqën të zhvillojnë armiqsitë midis komunistëve dhe nacionalistëve shqiptarë duke arritur kulmin e kësaj vepre,,me  të ashtuquajturën tradhëtinë e Mukjes.Veçanërisht pas kësaj ngjarjeje,ku ata përfundimisht i vunë shqiptarët kundër njëri-tjetrit,pasuan një sërë vrasjesh të nacionalistëve të shquar shqiptarë.Figura të tilla si Adem Boletini,Idhomen Kosturi, Sahedin Draga,Baba Zulfo Turani,Besnik Cano, Hadi Kasimati, etj, etj,ka qenë e mbetën ende sot,viktima të bashkëpunimit makabër të klikave të Hoxhës në Tiranë , me Titon në Beograd.Ishin pikërisht këto vrasje që do të shënonin më pas,luftën e hapur midis vëllezërve të një gjaku,përndryshe luftën civile në Shqipëri në vitet 1943-1945.

Pa u ndalur në planet e klikës së Tiranës në Shkodër e Lumë,unë mendoj se dërgimi i Brigadës së V-të Sulmuese nacinalçlirimtare,në radhë të parë kish të bënte me thyerjen e mitit të Muharrem Bajraktarit, e për më tej,me shkatërimin e plotë fizik të forcave nacionaliste kuksiane.Brigada e V sulmuese,kishte në krye të saj një bollshevik të pashkollë e të etur për gjak siç ishte Shqfqet Peçi nga fshatrat e largëta të Gjirokastrës.Ai i pat dhënë besën Enver Hoxhës dhe ka ecur mbi trupat e vrarë të bashkëkombasve të vet,duke kujtuar gjithmonë se humbte jetë njerëzish të pafajshëm, për të fituar nam si internacionalist i shkëlqyer proletar.E vërteta është se nacionalçlirimtarët e udhëhequr nga Shefqet Peçi,bënë disa tentativa për të bindur nacionalistin trimin Muharrem Bajraktarin që të bashkëpunonte me ta.Por në këtë bashkëpunim ata nuk e shihnin Bajraktarrin si të barabartë, përkundrazi kërkonin që forcat nacionaliste të Lumës-Kukësit të vëheshin nën urdhërat dhe diktatin e PKSH-ës.Nuk ra në këtë grackë Muharrem Bajraktari i cili kërkoi që tek e mbramja,kundër pushtuesit të luftohej veç e veç e në fund ishte populli ai që do të vendoste për pushtetin e tij. Pikërisht kjo logjikë e ftohtë nuk shkoi për shtati nacionalçlirimtarëve  të cilët urdhëruan luftën vëllavrasëse.Qëndrimin  e gabuar ndaj Muharrem Bajraktarit,do ta pohonin vetë më gojën e tyre,udhëheqësit e klikës komuniste.Kështu në plenumin e Beratit,pos të tjerave, për Muharrem Bajraktarin do të thuhej ; “çështja e Muharrem Bajraktarit është tipike.Këtë njeri që nuk paraqitej hapur kundër frontit nacionalçlirimtar dhe që kishte shumë shpresa të bashkohej me ne,jo vetëm e trajtuam nga lart dhe në kundërshtim me vijën tonë politike por e goditën edhe mbrapa krahëve kur ai na jepte dorën si mik”.(Drejtoria e përgjithshme e Arkivave-Tiranë.”Politika antikombëtare e E.Hoxhës !”.Plenumi i dytë i K.Q. të PKSH-ës, Berat , faqe 177 ).

Sipas traditës Lumjane,partizanët e brigadës së V-të sulmuese u pritën mjaft mirë si nga populli edhe nga formacionet nacionaliste.Kjo për shkak se tashmë,pushtuesi do të virej midis dy zjarreve dhe largimi i tij do të ishte më i shpejtë.Nacionalçlirimtarët me këtë rast thirrën Muharrem Bajraktarin për të biseduar dhe kur e panë se ai nuk po nënshtrohej,në mënyrë tinzare ( veti tipike komuniste) i ngritën kurthin në shtabin e tyre.Por ishte trimëri e Bajraktarit dhe e tre luftëtarëve  nacionalist që e shoqëronin,me ç’rast arritën të dalin prej këtij kurthi komunist.Më pas,në ditët që erdhën partizanët kërkuan në Lusën që ditën e Bajramit,djemt e këtij fshati të mbushnin radhët e nacionalçlirimtarëve.Nacionalisti i njohur nga fshati Lusën,Ramadan Çejku,i bëri me dije komunistët bollshevik,se djemtë do të dilnin partizan vetëm dy ditë pas festës së Bajramit e cila ishte festuar në Lusnjë ç’prej shekujsh.Por  taman atëherë kur populli po shkonte në xhami për të falur Bajramin,nga nacionalçlirimtarët (alias bollshevikët serbo-ortodoks) u hap zjarri kundër popullsisë së pambrojur gjoja se nuk ishte zbatuar urdhëri i komunistëve.U zhvilluan më tej disa orë luftimesh ku mbetën të vrarë dhjetra nacionalsitë e partizanë,vëllezër të një gjaku e gjuhe. Pas kësaj  të dërmuar fizikisht e moralisht,partizanët me në krye Shevqet Peçin,pas Lumës i drejtohen fshatit Buzëmadhe.Anipse këtu kish ardhur lajmi për luftën vëllavrasëse në Lusën,përsëri banorët e kësaj zone i pritën komunistët sipas traditave të lashta të bujarisë shqiptare.Madje 3-4 partizan të plagosur në luftën pa kuptim më vëllezërit e tyre,u strehuan në shtëpitë e Buzmadhit dhe mbrenda një jave me kujdesin atëror mundën të mbyllnin plagët.Por pikërisht atëherë kur u mblodhën forcat,kur u shëruan plotësisht të plagosurit dhe kur u furnizuan me ushqime prej fshatit,Shevqet Peçi piketoi masakrën mbi këta fshatarë të ndershëm e patriotë.

Në muzgun e datës 25 shtator 1944,me urdhër të Shevqet Peçit,brigada u grumbullua në stanet e lagjes Lalaj,kinse do të vazhdonin të nesërmen rrugën për në Kosovë. Nga tri-katër shtëpi të kësaj lagjeje,u bënë thirje partizanëve që të bujnë në shtëpitë e tyre,por urdhëri ishte që partizanët të mos shkelnin në shtëpitë e kësaj lagjeje.Megjithatë,prej shtëpive,u therrën disa bagëti dhe sipas traditës,mishi iu çua partizanëve,aty në stane,tek rrinin.Për më tej,me urdhër të Shevqet Peçit, kur fshatarët  të vini aty me bukë e mish,të mos hapej muhabeti i asaj se ç’ngjau në fshatin Lusën. Ndërsa të nesërmen, më 26 shtator,para se të largoheshin,dy tri kuadro të brigadës së V-të sulmuese,kërkuan që krejt familjarët e Buzmadhit t’i bashkangjiteshin kolonës partizane me ç’rast do të shkjonin në vendin e quajtur Kroi i Bardhë,ku do të lidhej besa për të luftuar vetëm kundër armikut,Të gëzuar se ma në fund do të shuhej vëllavrasja,pothuaj të gjithë kryefamiljarët e Buzmadhit muarën pushkët dhe nisën marshimin së bashku me nacionalçlirimtarët.Kanë kaluar jo më shumë se dy orë rrugë dhe kolona është gjendur në vendin e quajtur Kroi i Bardhë,me kullotat alpine dhe vetëm një cop qielli në krye.Por tashmë bisedat e gëzuara midis partizanëve dhe fshatarëve kanë rreshtur sepse aty nuk kanë parë asnjë banor tjetër të ardhur për “kuvend”,vetëm se disa kuadro të armatosura të Brigadës së V-të,partizane,me fytyra të nxira.Fshatarët vetëm athëherë e kanë kuptuar se diçka nuk shkonte por ka qenë tepër vonë.Pasi fshatarët janë veçuar prej partizanëve,ata janë çarmatosur brenda pak minutave.Më tej,nga krerët e brigadës partizane,iu është kërkuar fshatrëve se kush prej tyre ka vrarë partizanin Hysen Cino,i cili me gjasë,ka qenë kushëriri i kriminelit Shefqet Peçi.Burrat që folën aty thanë se nuk dinin asgjë për këtë partizan,përkundrazi edhe ata tri-katër partizan të palgosur që erdhën,u shoqëruan nën kujdesin e tyre.Por krerët komunist,këmbëngulnin duke kërkuar të gjendej fajtori.E vërteta është se këtë situatë e ka kuptuar i pari,nacionalisti Dan Lala.Duke qenë i plagosur tri herë në luftën me Serbët,mik shtëpie me Miftar Spahinë dhe Muharrem Bajraktarin,ai diçka kish mësuar për dinakëritë ortodokse-bollshevike.Ai ka marrë fjalën duke sqaruar situatën me gjakftëhtësi dhe kur ka kuptuar qëllimin e mbrapshtë të komunistëve,me ton burrëror ka deklaruar për bashkëfshatarët e tij që ,”Të mos i merrni në qafë,ata s’kanë kurrnji faji dhe në doni,une bahem kurban i  këtyre burrave”.(P.Palushi “Masakra Komuniste e Buzmadhit “ faqe 16 ). Por edhe kjo thirrje e fundme e këtij burri nuk ka zgjidhur asgjë,ngase krimineli Shevqet Peçi e pat planifikuar me kohë masakrën.Dy-tri partizanë që patën marrë urdhër prej tij,dualën befas përballë fshatarëve të pambrojtur dhe hodhën zjarr të fuqishëm mbi turmën.Brenda 4-5 minutave,dora vrastare e komnaduar prej bollshevikut kriminel Shevqet Peçit,i shtriu në tokjë këta burra e trima nacionalistë :

1-    Dan Rexhep Lala

2-    Mehdi Rexhep Lala

3-    Ramiz Salai Lala

4-    Arif Tahir Lala

5-    Nuhi Musë Lala

6-    Tahir Ali Lala

7-    Sulë Et-Hem Lala

8-    Ymer Et-hem Lala

9-    Zenun Habib Lala

10-                       Muharrem Habib Lala

11-                       Cen Mexhit Lala

12-                       Rakip Ramadan Lala

13-                       Qazim Selim Lala

14-                       Sulejman Hasan Vellku

15-                       Riza Halim Hoda

16-                       Zylbehar Nuri Bresa

17-                       Jenin Hakik Bresa

18-                       Qamil Shivar Tola

19-                       Isak Islam Bresa

20-                       Arif Ramadan Malo

Mbi këta 21 martirë,ra më pas nata e thellë.Pa asnjë faj pa asnjë arsye,vetëm e vetëm pse u pushkatuan mizorisht prej Shefqet Peçit,ata u cilësuan armiq të pushtetit popullorë.Ngase shumica prej tyre patën qenë kryefamiljarë,fëmijët u përbuzën duke kaluar nëpër kalvarin e rëndë të komunizmit-stalinist shqiptar.(Një pjesë e familjarëvë të këtyre martirëve,arritën të aratisen në vitet 1950-51,në Kosovë e Maqedoni,ende sot jetojnë në Gostivar, dhe në fsh.Drobesh të Vitisë-Prizëren e Kosovë, ndërsa një pjesë në Belgjikë,Skandinavi e Amerikë , E. Sh).Ata dhjetra fëmijë të pafajshëm ( si edhe baballarët etyre) u lanë pa shkollë,pa punë,u dënuan duke mos i futur as në kooperativat bujqsore,nuk patën të drejtë as të votonin.Termi “kriminelë”,i shoqëroi për pesë decenie me radhë këta fhsatrë,engjëj,të cilët u cilësuan kështu,sepse prindërit e tyre u hapën dyert dhe zemrat partizanëve,për të marrë si shpagë,vdekjen.Historiografia komuniste shqiptare,askurrë nuk u kujtua për këtë masakër si shprehje reale e luftës vëllavrasëse që kryen komunistët në vitet 1943-1945. Për më tej kjo historiografi,mundi në mijëra faqe të ngrerë në këmbë,mitin e rremë të gjeneralit të “shquar” Shevqet Peçi,si luftëtar i shquar antifashist por që nuk dihet ende sot,nëse ka vrarë ndonjë fashist,ndërsa dihet se ka pushkatuar dhjetar bashkëkombas të tij. Në librin “Mrekulli e Natyrës – Kështjellë e historisë” janë shprehur tashmë me dhimbje shumë prej ish partizanëve të Brigadës së V-të Sulmuese.Prej këtyre unë do të veçoja ;

Nënoçe Osmani ; “ Të vret Perëndia t’i harrosh mikpritjet kuksiane.Si tashti e kujtoj drekën lumjane të Bajramit.Këtë ditë duhet të përurohej Brigada e 24 partizane.Pse ishte caktuar ajo ditë,vonë e kuptova gabimin e vendimit të Brigadës së V-të të rrethit.Kjo preku ndjenjat fetare e shërbeu si preteks në ndjenjat partizane-nacionaliste.Dhe brigada e 24,nuk u formua ate ditë.Përkarhës së Bajraktarit pati edhe nga Buzmadhi,të cilët vala i përfshiu në dyluftime.Patëm humbje të mëdha por edhe kuksian të vrarë.Të nesërmen shkuam në Kroin e Bardhë.Atje asistoi vetë komandanti i Brigadës.Ai pyeti se kush ju urdhëhoqi që na qëlluat ? Po… pasi larguam shumicën pjesa e mbetur u pushkatuan.Që nga ajo ditë,ndonëse, partizanë të thjeshtë,lindi ideja e mosndëshkimeve.Sepse më vinte rëndë nga ata njerëz që u njohëm e hëngrëm me ta.Aktin me Buzmadhin,nuk e pritën  mirë shumë partizanë”.

Mezin Aliaj ; “Kur niseshim për Lumë na folën me sharje për bajaraktarin,por na kujtuan të silleshim korekt me popullin.sapo vajtëm na pritën me bujari e besë.Shefqeti u takua me Muharremin që ky të dorëzonte repartet,por Bajraktari i pat thënë “Hajdeni e merrni në dorëzim frontin,se unë po largohem !” Shefqeti e kritikoi Bajraktarin publikisht (Kolesian).Kjo s’honepsej në mentalitetin kuksian.Gjendja u bë më e nderë deri sa plasi konflikti.Askush nga partizanët nuk e donte,as e priste.Shefqeti ishte i zoti e me autoritet,por aty e humbi nga karakteri gjaknxehtë e i nxituar.Se u godit edhe një fshat si Buzmadhi.Nëse dikush ishte me faj,le të dënohej me gjyq të rregullt.Një katund të tërë s’mund ta nxirrje para gjyqit.Buzëmadhi ra viktimë- tip e vëllavrasjes”.

Derro Derraj ; “Kur  u futëm në zonën e lumës,kaluam prej Kalasë së Dodës në Buzmadh,në ndihmë për krijimin e Këshillit Nacional Clirimtar.Qëndruam në 3-4 shtëpi,duke na ndihmuar me zemër.Në Buzmadh gratë na shërbenin.Ato u miqësuan me dy vajzat tona e silleshin si motra,çka shtëpie.Të nesërmen e natës së tretë,veç mëngjezit,na dhanë ushqime për një ditë.U përqafuam me mirënjohje e ata na uruan udhë të mabrë.Ishte pritje-përcjellja më dashamirëse,më e paharuara në jetën time.Djalëria nga Labëria gjeti në Kukës patriotizëm të lartë,pavarësisht nga keqsjellja e ndonjë të mashtruari.Sa për ato pushkatime,s’di ç’të them,se me dridhet misht.Ishte një turp,të paktën për ne që ishim çlirimtarë,por veçanërisht për ata partizanë që u pritën e u mbrojtën nga Buzmadhi”.

Halim Ramohito ; “ Pësuam dëme,por udhëheqja e brigadës s’e analizoi thellë për të shmagur provokimin.Ajo s’u përmbajt nga momenti i dhimbjeve dhe në vend që ta shunate sherrin e ndezi më tej pa pyetur edhe për ndërhyrjet e shokëve të terrenit.Kështu iu turën Buzëmadhit.Gjoja për mbledhje,i çuan meshkujt drejt një praktike tepër të dënueshme.Pushkatuan fhstarë të thjeshtë,patriotë,madje edhe përkrahës të Luftës Anti Fashiste.Kush urdhëroi e cili asistoi në Buzëmdh,s’ka rëndësi,qoftë Shevqeti apo Titua se,që të dy,përfshi edhe Manushin,mbanin përgjegjsi për situatën në një zonë të ndjeshme.Ja ku çon mosekuilibri e rrëmbimi.Marrëdhëniet e mira në Kukës dikujt i interesonin të prisheshin përpara se të kalonin në Kosovë.Atje duhej punuar krej ndryshe.Ta linin menjanë fodëllukun.Malësori kishte krenarinë e tij specifike.Duke na pritur moralisht dhe tërheqja e hitlerianëve nga garnizoni i Kukësit ishte në ditë,përse duhej të vrisnin Muharem bajraktarin afro një kompani etj.Mbi interesat e kombit të mos vëmë as monarkinë,as komunizmin e as pseudodemokracinë.Ne duhet,të distancohemi nga disa krime të padëshiruara të Luftës nacionalçlirimtare dhe gjatë socializmit,veçse me ngrohtësi,me prova e fakte,me argumente historike shkencore”.

Maliq Sadushi : “Duke lëvizur në u vra H.Cino dhe hymë në fshat me shkëmbime zjarresh.Sidoqoftë familjet na strehuan e na ndihmuan nga zakoni mikpritës.Sjelljen ose nuk e kuptuam,ose e morëm për dobësi.Sa keq mendonim ! Aty nga 20-21 shtatori plasi përpjekja ushtarake e paimagjinueshme.Viktima e dëmtime,por Buzëmadhi e mori prapa kokës.Luftë ? Po ! çdo gjë ngjet kur ndizen gjakrat e humbet logjika.Po kundër kujt qëllonin nacionalistët e partizanët ? Në Kolosian ishte marrë vendim dhe nga tërë fshati u mblodhën rreth 70 ,prej të cilëve 22 u vranë.Pse duheshin vrarë ? Kush urdhëroi ? Kujt i shërbente ? Pse u piketua Buzmadhi ? Nuk përjashtoi ngacmimet dhe faktorin vendas.Po udhëheqja ti sheshonte dhe të pasqyronte përgjegjësi të lartë.Ja pse disa pyetje ende qëndrojnë pezull.Gjakderdhja mbetet e dënueshme.Buzmadhi na njollosi sa edhe pas 50 vjetësh,nuk po fshihet.Këtu të shpie mosmarrëveshjet ,mendjemadhësia e nxitimi,të përziera me euforinë.Nderoj historinë e lavdishme të Kukësit.Atje gjetëm ngrohtësinë shqiptaro-prindërore “.

Naile Ferra ; “Si femër partizane e Brigadës së V-të partizane,ruaj posaçërisht anët morale të bujarisë e mikpritjes së Lumës,lidhjet e ngushta me kuksianët.Gjithë luftëtarët e brigadës u pritën njësoj,por si vajza të reja që ishim (17-19 vjeç) ne e ndjemë më afër afshin e ngrohtë të familjes lumjane.Asnjë kukësian s’na la përjashta edhe pse ndonjërit si pëlqente komunizmi.Lufta antifashiste nacionalçlirimtare e gjetëm të ngritur,por edhe e ndihmuam.Forca e zakonit s’donte bisedime me mysafirët.Për ne partizanet bënë përjashtime.U miqësuam,sa bisedonim çiltas me çikat e gratë.Ato u bënë shoqe me ne dhe ne mikesha të rralla me to.Ishin ato femra, si përshembull, të Buzmadhit,që nxirnin ngy sandyqet veshjet e tyre të dyta ( sa aq kishin edhe ata ) e na jepnin që të ndërroheshim.Ndonëse të varfëra,shpirtërisht ishin shumë të pasura.Groshët,bulmeti i ëmbël, turshitë dhe buka e shijshme e misrit na sillnin ndërmend nënat tona.Rrethanat sollën përpjekjet me armë.Pse duhet e kujt i shërbente ? Vështirë ta shpjegoj edhe sot.Po edhe s’dua t’i tregoj plagët.Vrasja e meshkujve të Buzmadhit,ne femrave partizane,për nga natyra,na preku më shumë se na vinte rëndë t’u dilnim përpara atyre familjeve që na dhanë bukë.

Ymer Domi ; “ Le të shkruhet ç’fardo,por e them me bindje se Muharrem bajraktari po të donte e shpartallonte Brigadën Partizane të Lumës.Po si nacionalist e bir i krahinës,s’e bëri.Planet e tij vështronin larg.Synonte të dilte para popullit një politikan opozitar i papërlyer në krahasim me figurat e tjera në Veri.Ai çmoi dhe i dha luftësantifashiste,por i mbahej devizës që krahina të mos dëmtohej nga avanturizmi ushtarak.Kur i thash se nuk bënë mirë që refuzon bashkëpunimin tonë ,ai foli me qetësi ; “Ju nuk dini me ba politik.Imbahem pikpamjes se nuk lidhem me nacionalçlirimtarët sepse jan nën nfluencën e komunistëve sllavë dhe rusë.Sot luftohet për çlirim e jo për komunizëm.Të bëhesh ortak me komunistët don të thotë të mos i lesh vend politikës nacionale,vijës së aksionit për çështjen kombëtare.Regjimi pas lufte le ta vendosë populli me zgjedhje të lira “.

Buzmadhi njihej si fshat fetar me doke të rrepta,me tradita lufte,i vuajtur,ç’ishte ai për Brigadën e V-të partizane ‘ mos vallë një fshat i huaj !?.Si Lumjan ndjeva keqardhje,e ndërmjet 5-6 katundeve u bë kokë turku.Buzëmadhi u vu mes korrenteve që e dogjën me koka njerëzish “.

Tashmë që pendesa e këtyre partizanëve të thjeshtë,është tejet e dukshme dhe publike,gati të revolton qëndrimi kriminal i atyre që ishin dhe mbetën ende,fajtorë kryesorë të kësaj masakre.Shefqet Peçi,jo vetëm nuk kërkoi falje e pendesë për masakrën në Buzmadh,por edhe mbushi gjoksin me dekorata.Natyrisht dihet që ato dekorata janë dekorata krimi e turpi që ia fali Enveri,Tito,Stalini apo Koxi Xoxe.Pra është pak të thuash se ato janë dekorata krimi e turpi.Për më tej,shqiptarët shohin se si kriminelët jo vetëm nuk pendohen dhe heshtin,por ngrenë edhe zërin e tyre makabër,duke dashur të mbjellin sa më shumë errësirë mbi rrethanat në të cilat dikur patën kryer këto krime.Kështu,në vitin, 1994,kur një grup intelektualësh në Titanë,kanë kërkuar prej organeve kompetente të drejtësisë,që të gjykohej për krimet e tij,Shefqet Peçi,shoku i armëve të tij,një tjetër kriminel i quajtur Ramiz Alia,në mënyrë publike i del në mbrojtje bollshevikut internacionalist Peçi.Tekstualisht ai shprehej ;”Shefqet Peçi është vënë në shënjestër nga ballistët,sepse me urdhër të tij paskan qenë pushkatuar gjatë luftës në Kukës,disa bashkëpuntorë të Muharrem Bajrakatarit.Le të supozohet se ka ndodhur kështu,por mos vallë tërë lufta heroike e Shefqet Peçit kundër fashizmit duhen të hidhen posht për një episod të pasqaruar”.(Ramiz Alia , gazeta “Dita Informacion “ më 22 shtator 1994 , faqe 5 ).

Le të përpiqemi të spjegojmë disi,cinizmin e Ramiz Alisë i cili në mënyrë paradoksale ka qenë dikur edhe President i Shqipërisë diktatoriale.Së pari,ai i quan ballistë krejt ata intelektualë të Tiranës,të cilët as shanë,as fyen askend,por kërkuan vetëm që ngjarja e Buzmadhit të hetohej  dhe fajtorët të merrnin dënimin,konform ligjeve përkatës.Për kriminelin Alia,çdo njeri i cili kundër nacionalçlirimtarëve mesiguri është ballist  dhe me këta të fundit,ai nuk është pajtuar askurrë sepse ka qenë i pajtuar që në fillim të karierës së tij,tek Tito dhe Rankoviqi.

“Të supozojmë se ka ndodhur kështu “ – thotë krimineli Ali.Pra,ky njeri i kulisave,ky bashkëpuntor dinak i Enver Hoxhës,ky judë që u ngrit në karierë mbi gjakun e shokëve të vet,duke thënë “të supozojmë” në fakt kërkon të mohojë masakrën komuniste të Buzmadhit.Ai e di shum mirë ç’far ka ndodhur atje në shtatorin e vitit 1944,ngase brigada e V-të sulmuese ka qenë e inkuadruar në Divizionin e Parë Sulmues,ku ky bastard ka patur detyrën e Komisarit të Divizionit.Edhe nëse nuk  e ka mësuar asaj kohe,(sepse ishte në kosovë dhe vriste e priste shqiptarëte  kosovës me urdhër e diktat të  Titos,për ta nënshtruar Kosovën Jugosllavisë titiste e serbisë) ai ka qenë në Plenumin e Beratit ku klika komuniste e ka analizuar Buzmadhin.Tek e mbramja,kur Alia mbeti diktatori i fundit i Shqipërisë komuniste,kur ka firmosur deklaratën për të drejtat e njeriut,ai vetë i pari është dashur ti dënojë krimet e komunistëve shqiptarë si gjatë luftës edhe më tej në vitet e diktaturës.

Demokracia shqiptare është vërtet e brishtë dhe kërkon kohë të dimensionojë vlerat e saj.Por nëse kërkon të ecë përpara,të rrok krejt aspektet e jetës shqiptare,kjo demokraci doemos duhet të dënojë krimin pamvarsisht se kur ka ndodhur ai.Ende sot në fshatin Buzmadh të Kukësit janë 21 vare të njerëzve të pafajshëm.Nëse të afërmit e tyre u kanë bërë ndonjë varr të thjeshtë dhe kan mbjell ndonjë lule,demokracia shqiptare në mënyrë tarnsparente dhe krejt ligjore duhet të rivlersojë ate gjak të pafajshëm,të derdhur,ngase një krim i fshehur, rënkon në shekuj.

Bern-Zvicër

 

Filed Under: Histori Tagged With: -Lume, Eugen Shehu, masakra ne buzmadh, ngjarja qe shpallon, vetevrasjen

HISTORIA E CA NDRYSHIMEVE

May 24, 2013 by dgreca

Nga Faik Konica/

“Kur vajta me 1913 ne Shqiperi per te shikuar per s’afermi punet, zbulova me hidherim se shumica e madhe e popullit jo vetem qe nuk i shihte me sy te mire idealet t’ona te nje Shteti te perparuar, po s’pelqente as ndihmen qe po na jipej nga rastet dhe nga bamiresit e fuqive te’Evropes. Eshte per cudi dhe gje fare e vertete, se shumica e madhe e popullit te Shqiperise e priti dhuraten e dhene me moskenaqesi, me thartesira dhe me sy te zgurdulluara nga prapamejtime: qe u duk pak me vone nga kryengritjet qe u bene njera-pas tjatres. Duke qene punet ashtu, u kuptua shpejt se qe te mbetej Shqiperia si nje Shtet me vete dhe populli te mbahej me zor i bashkuar qe te hynte ne udhen e disiplines, te punes dhe perparimit, e vetmja fuqi e duhur ish dora e hekurt po shpetimtare e nje diktaturi. Kujtuam nje kohe se diktatorin e gjetem ne personin e Esad Pashe Toptanit. Dhe Esadi kishte me te vertete disa zotesira per te qeverisur, po mosha e tij e shkuar nuk i premtonte ta ndryshoja mendjen e tij pas ndryshimeve te reja qe u bene ne Shqiperi, dhe ashtu fundi ish qe u larguan te gjithe dhe e lane te vetem. Me 1913, u poqa per heren e pare ne Tirane me Ahmet Bej Zogun (qe te perdorim titujt sic perdoreshin dhe zyrtarisht asi kohe). Vura re menjehere fisnikerine te bashkuar me force karakteri qe cfaqej nga sjellja edhe nga fjalet e djalit. U interesova dhe pyeta. Dhe nga sa degjova s’me mbeti asnje dyshim se fati e kish shenuar per te lojtur nje rol me rendesi ne Shqiperin e re. Ne pjekjet qe pata me vone me Mbretin Karol te Rumanise, me Kryeministrin rumun Tito Majersko, me Princin Wilhelm te Wied-it, dhe diplomatet austriake dhe italiane, u permenda emrin dhe posibilitetet e ketij te riu. Mbaj mend nje bisedim qe pata me Turhan Pashane ne Durres pasi plasi kryengritja e Shijakut dhe u rrezua Esadi. I tregoja Turhanit nevojen qe te perdoret Zogu per te zgjidhur krizen. -“Ahmed Beu eshte teper i ri “, m’u pergjigj Turhan Pashai”. -“Vertet” thash’une “Po William Pitt-i u be kryeminister i Inglise kur qe njezet e tre vjetsh, dhe ka qene nje nga me te mbedhenjte kryeministra t’atij vendi”. -“Si fjaloseni keshtu”, me thote Turhan Pashai, – “Mund te barabitim me Pitt-in nje te ri te panjohur?” -“Nuk bej barabitje” u pergjigja une, – desha vetem, me kete shembell, ku ju permend se atje ku ndodhet zotesia, versa s’munt te jete dhe s’duhet te jete pengim”. Me kete menyre, vazhdova se perhapuri mendimin se do t’ish mire, ne dojim te kishim nje Shqiperi te bashkuar dhe te lire, ta perkrahnjim Zogun te merrte nje dite fuqine, se ay kish pervec zotesise dhe kater te mira qe i mungojin Esadit: kuptimin e ndodhjes se re ne Shqiperi pas ndarjes nga Turqia, ndjenjen e kombesise, te mos beret ndryshime ne mes Toskesh e Gegesh, dhe me ne funt deshiren per ta pare Shqiperine ne shkalle Shteti t’organizuar. Noli u bashkua ploterisht me mua ne besimin qe Shqiperia s’munt te qendroje me kembe pa nje diktatori, dhe qe Zogu duket njeriu i duhur per kete rol. Gjurmat e ketyre mendimeve munt t’i gjeni ne shtyllat e “Diellit” ne kohen e luftes dhe pastaj, ku Zogu lavdohet si nje hero, si nje idealist, si nje udheheqes qe munt te barabitet me Anglo-Saksonet, e tjera. Disa nga keto lavdata jane te shenuara nga Fan Noli vete. Kjo politike vazhdoj gjer me 1921 dhe pertej. Me 1922, Fan Noli zuri te lidhet me grupin e Gurakuqit, dhe menjehere mendja e tij e ceket hyri ne nje udhe te ndryshme. Fan Noli filloj te na jape lajme jo te pelqyera per Zogun: qe ky ish bashkuar me reaksionaret, qe ish armik i nje Shqiperie sic e duam ne, qe ka humbur tere influencen, qe s’ka asnje zotesi, qe ushtria anon me “liberalet”, qe duhet ta ftohim popullin ca me teper nga Zogu, e tjera. Une me shoket e Vatres, sic e desh logjika, sic e desh disiplina e grupit t’one, pasqyruam te “Dielli” politiken e re te perfaqesonjesit t’one ne Shqiperi, perfaqesonjes i cili kohet e fundit nuk ish tjater gje, vec se fonografi i Gurakuqit, gjer sa me ne funt dolli sheshit dhe komitaxhi duke shkelur tere programin t’one dhe gjithe idealet tona. Fundi qe nje ckaterrim dhe nje maskarallek pa emer. C’munt te bejim? Dy udhe qene te hapura per ne: vazhdimi i perkrahjes se maskarallekut gjer sa te behej gjak dhe te prishej Shqiperia, – ose te kthyerit ne politiken e pare te Vatres, e cila ka qene te venet perpara te Zogut si kryetar i duhur i Shqiperise. Zume udhen e dyte. Le ta shkurtojme tani ne tre fjale ato qe thame: 1) Fan Noli, une, me Vatren dhe me shoket, qe me 1914 gjer me 1922, kush me shume dhe kush me pake kemi mprojtur mendimin se Shqipera, qe te shtrohet, qe te stabilizohe, e te hyje ne udhen e reformave te qyteterimit, ka nevoje per nje dore te hekurt dhe si ajo dore eshte Ahmed Zogu. 2) Fan Noli, nen influencen e Gurakuqit, dhe me vone nen influencen e frymes bolshevike, u bint dhe na bindi se Shqiperia munt te qendroj ne kembe pa Zogun dhe kunder Zogut. Ngjarjet i dhane pergenjeshtrimin me te plote, dhe Shqiperia u shpu nje qime afer varrit. 3) Une me shumicen e shokeve u kthyhem ahere (ndonese me cape te ngadaleshme se na vinte keq te ckeputeshim fare nga Fan Noli) te programi i vjeter i permbledhur me siper nene numrin 1, kurse Fan Noli u fut thelle e me thelle ne rebelione kundra Shtetit e n’intriga revolucionare. Munt ta vazhdojme bisedimin ne nje numer t’aferm. Po i kemi hedhur ketu mjaft ushqim per mejtim djemurise se kthjellet (se sa per mejhanexhite, maqedhonasit dhe te tjere vagabonde qe tallen fshehtazi me Shqiperine, s’bejme kabull as t’i degjojme) s’di ose harron, por duhet se ketej e tutje ta marre ner sy se Presidenti Zogu nuk eshte heroi i ri i Vatres, por ka qene hero i vjeter i kesaj organizate, i neveritur me 1922-24 nga intrigat e Gurakuqit dhe nen influencen e bolshevismes. Dhe ne qofte se esht e zonja te mejtoje duke thelluar, djemuria e kthjellt le ta gjykoje kush u kthye nga udha-Fan Noli apo une?

(Arkiv-  Gazeta “Dielli”, 6 maj 1926)

Filed Under: Histori Tagged With: Esad Pashe Toptani, Faik Konica, Historia e ca ndryshimeve, Luigj Gurakuqi, noli

OHRI, ISHIM NE

May 23, 2013 by dgreca

 (“Nëse ka burrë ose grua të krishterë që do të më japë fjalën se nuk do të flasë më shqip në shtëpinë e tij, të ngrihet e të ma thotë, sepse unë do ia fal të gjitha mëkatet që ka bërë që nga dita e lindjes. – ”Shënjtori ”grek Kozma Etoliani).

      Nga Fahri Xharra/

Ne foto: Kisha e Andrea Gropës  /                              

Tokat tona të  lashta  janë dëshmitare të historisë sonë të lashtë .Historia e këtyre anëve nuk mund të shkruhet ndryshe veç se me ne dhe me ata që erdhën nga dreqi i mallkuar dhe na mbetën në pragun e shtëpisë dhe vazhdimisht mundohen të na zhbejnë e mbi këtë histori të shkruajnë “historinë” e tyre e cila nuk është asgjë tjetër vetëm se një plagjiaturë e asaj që ka ndodhur  me shekuj e mileniume më pare. Kjo vlenë edhe për atë tokë të Ilirisë së lashtë të coptuar dhe të banuar nga ardhacakët. Banorët e herëshëm të rreth Liqenit të Ohrit ishin Dasaratet dhe Enkelejt. Qyteti i ka gjurmët edhe  të Mbretit Filipi II i Maqedonisë.E nëse flasim për t`ahtuquajturën Kështjella e Mbretit bullgar Samuilit ,dihet që ajo është mbindërtuar mbi një fortofikatë të shekullit  të IV-të prK.

Gjatë pushtimeve romake të shekujve 3 dhe 2 prK, përmenden  Dasaretet dhe Dasaretia  si dhe qyteti Lychnidos në brigjet e Liqenit të Ohrit. Uji i tij ishte aq i kaltërt  dhe i pastër  që në shënime gjendet si  Lacus Lychnitis . Ishte përbrinj rrugës Egnatia që e bashkonte portin e Durrësit ( Dyrrachion) me Bizantin. Kërkimet arkeologjike ( Polyconch Basilica shek V)dëshmojnë pë përqafimin e herëshëm të krishtërimit bë këto anë. Kush ishin të krishterët e pare ? Sllavët na e prishën “ qetësinë”  rreth shek VII-të , kurse Bullgarët e pare e pushtuan qytetin rreth vitit 867. Gjatë sundimit bullgar  ,Ohri ishte kryeqyteti i Perandorisë Bullgare, si dhe nga vitet 990 e deri në 1018 Ohri njihej edhe si “Patriarkati Bullgar” Pas pushtimi Bizantin , çdo gjç kaloi ndër Partiarkanëen Ekumenike të Konstantinipojës….

 Familja princërore e Gropajve  del që në vitin e largët 1218 (tetë shekuj përpara) në histori. Këtë e kemi nga një dokument i zbuluar nga Akademia e Shkencave e Berlinit, që flet për të dhe një nga prekursorët e saj Sevasti Andrea Gropa. (Titull i një ofiqari bizantin që vjen menjëherë pas perandorit). Rreth gjashtë dekada më vonë del prapë një Pal Gropa në vitet 1272-1273 në tentativa me Anzhuinët, i cili flet jo vetëm në emër të vet, por në krye të një grupi bujarësh shqiptarë.

 Andrea Gropa tjetër më pas do të jetë dhëndër i Andrea Muzakës, i dinastisë tjetër princërore fqinje me ta, dhe së bashku do të mundnin Marko Kralin, njeri i mbretit serb Stefan Dushanit, dhe princi Muzakaj do tu bashkojë zotërimeve të veta Kosturin, ndërsa princi Gropaj do tu bashkojë feudeve të veta qytetin e Ohrit. Kjo në mesin e shekullit XIV. Stefan Dushani do ta linte kokën e vet duke kaluar lumin Devoll, zotërim i Muzakajve. Gropajt dhe Muzakajt, dy familje të fuqishme feudale të Shqipërisë lindore do të hynin në histori si armiq të betuar tradicionalë të serbëve, si antiserbë të deklaruar.( Dr.Laurant Bica)

Natyrisht prezenca e fisnikërisë nuk është një fenomen thjesht shqiptar në mesjetë, por mbareuropian e më gjerë botëror. Fisnikëria apo klasa drejtuese, kjo shtresë e shoqërisë shqiptare të mesjetës, përfshi dhe atë të një regjioni të caktuar, nuk binte më poshtë se ajo europiane, ose më mirë të themi nuk dallohej aspak nga ajo, ishte në të njëjtat parametra, bile duke marrë parasysh që ishte pjesë e aristokracisë së Perandorisë Bizantine, e cila arriti majat e një qytetërimi të shkëlqyer në kulmet e saj; në shumë drejtime ia kalonte asaj europiano-perëndimore.

Kush ishin të krishterët e parë ? Shqipatarët.Në fillim si katolik e pastaj edhe si ortodoks. Ardhja e sllavëve i gjeti shqiptarët këtu ; me kulturë dhe histori të tyre. Shqiptarët iu mësuan atyre fenë dhe besimin në zot. Shqiptarët ishin ata që iu treguan  sllavëve se si lutet zoti  ,se si besohet në zot. Por sidoqoft , rrethanat historike ndryshuan  edhe ne u ndryshuam me ato … Dhe tani ,neve na duhet të  ”luftojmë” me penë për të bindur së pari mohuesit tanë e pastaj edhe ata të huaj se edhe ortodoksia  së pari ishte e jona.

” Në një kohë kur Vuk Brankoviqi  e pushtoi Shkupin ( 1377) , Ohrin e sundonte shqiptari Andrea Gropa ”( A. Mihajliç , f.170)

Andrea Gropa dhe familja Gropa , ishte një vazhdimësi shqiptare në Ohër dhe në tokat tona të FYROM-it të sotëm . Por përveq sundimit shqiptarët ishin e dhe ndërtuesit dhe themeluesit e objekteve të kultit Ja se çka shkruan Bogumil Hrabak ,me ironinë dhe dëshirën  e tij për përvetësim (Bogumil Hrabak ” Širenje arbanaških stočara po ravnicama ..): ” në pasuritë e Manastireve të Maedonisë Veriore- Arhiljevica ( Preshevë -Kumanovë) , Shën Gjergji ( afër Shkupit) , Manastiri i Tetovës , Kisha e Shën Gjonit (Shtip) ,shqiptarët ishin element kolonizues dhe si ardhacak mirreshin me bujqësi , kurse Arbanasi  progon Zgura ishte themeluesi i Kishës në Ohër. Progon Zguri nga viti 1295 ne Ohër dhe rrethinë ka qenë një Heterijark për të cilin edhe sllavet shkruanin se ishte shqiptar ( arbanas) , dhe sipas ketyre dokumenteve mundemi lirisht te themi qe Kishat ne (ne kete rast) Oher dhe rrethine jane Shqiptare ..

Disa fakte nga historianët Sllavë:( fotoja e mëposhtme arberiaonline.com)

 Kurse në Arkivin  e Maqedonisë gjendet ky dokument që shkruan se Progon Zguri e ndërtoi Kishen në Ohër me 1295.Jeriçek shkruan se se Progon Zguri ,me 1295 si heteriark i madh që ishte e ndërtoi në Ohër…

 Të vazhdojmë me familjen Gropa: ”Më 1389, në krah të Teodor Korona Muzakës, do të luftonte dhe një fisnik Gropaj në betejën e famshme të Kosovës, të kolacionit ballkanik kundër invadorëve osmanë. Kështu do t’i shohim krah për krah Muzakajt e Gropajt në histori të pandarë nga njëri-tjetri. Zaharia Gropa do të ishte, si të thuash, në periudhën skënderbejane, mesin e shekullit XV, ministër i jashtëm i kryetrimit Skënderbe, do të shkonte me misione të caktuara në Itali, Romë, Venedik, Raguzë, dhe do të dallohej jo vetëm si diplomat, por do të ishte një ndër dy gjeneralët më të shquar të tij në betejat për 25 vjet rrjesht me osmanllinjtë.”

Dhe çka është më e rëndësishme  ”Gropajt kanë qenë suzerenë të Patriarkanës së Ohrit, përsa kohë ekzistoi ajo deri në vitin 1767, kur ajo u mbyll nga Patriarkana e Madhe e Kostandinopojës. Patriarkana e Ohrit ka qenë nën mbrojtjen dhe kontrollin e tyre, dhe në shumicën e saj patrikët e saj kanë qenë të gjakut shqiptar.”

* E falenderoj arberiaonline.com , për ndihmën e dhënë

 1.Велики жупан у Лексикон српског средњег века, приредили С. Ћирковић и Р. Михаљчић, Knowledge, Београд 1999.

2.Marko Šuica, „Nemirno doba srpskog srednjeg veka“, Beograd, 2000.

3.Rade Mihaljčić (1975). Kraj Srpskog carstva. Srpska književna zadruga.

Filed Under: Histori, Kulture

MASAKRA KOMUNISTE E DUKATIT OSE SHEN BARTOLOMEU SHQIPTAR

May 23, 2013 by dgreca

Shkruan Eugen SHEHU/

Kapitullimi i forcave fashiste italiane në Shqipëri,në shtatorin e vitit 1943,u përcuall me një ndjenjë maturie të thellë,tek gjithë shqiptarët.Ndonëse disa ditë përpara këtij kapitullimi,ishin pikërisht italianët që me makinën e tyre të luftës,shkatëruan e dogjën mijëra shtëpi,kësaj radhe,çuditërisht shqiptarët nuk u hakmorrën.Forcat komuniste dhe ato nacionaliste,mundën të çarmatosnin dy divizione italiane,me ç’rast siguruan armë e municione për veprimet e ardhme luftarake.Ndërsa fshatarët shqiptarë,në të shumtën e rasteve i futën rrobërit në shtëpitë e tyre,duke ndarë me ta kafshatën e thatë të bukës.Ndërkaq rënia e Italisë,po konturonte situata të tjera püolitike jo vetëm në Ballkan por në krejt Evropën.Brenda këtij teatri të veprimeve politike,ishte përfshirë padyshim edhe Shqipëria.E vërteta është se kundër Italisë fashiste,të parët kishin luftuar nacionalistët shqiptar,madje rezistenca e tyre lidhej drejtëpërsëdrejti me 7 prillin e vitit 1939. Më tej kjo rezistencë pati vijuar pothuajse në krejt viset etnike shqiptare,duke u shndrruar në fund,në një revoltë mbarë popullore.Gjirokastra e Saranda,Tirana e Durrësi,Kruja dhe dibra e deri Ferizaj,u kthyen në karakolle të qendresës shqiptare kundër okupatorit të huaj.Ndërsa tani,me kapitullimin e forcave italiane,vihej re një lëvizje tejet e madhe e nacionalçlirimtarëve shqiptar,anipse të krijuar në vjeshtën e vitit 1941 ( atëherë kur burgjet italiane mbanin të izoluar mbi 100 nacionalistë shqiptarë) anipse ata u drejtuan që në natën e parë të krijimit  prej mësuesve të ardhur enkas nga Beogradi,klika komuniste e shtetit amë,donte të merrte me çdo kusht pushtetin,në duart e saj.Është kjo një ndër arsyet madhore,me ç’rast kjo klikë e ndyrë e E.Hoxhës,nisi luftën vëllavrasëse,nën preteksin e “tradhëtisë” së Mukjes.Historiografitë e Tiranës dhe beogradit,ndonëse donin ta fshihnin të vërtetën,nuk  ia dolën ta mbajnë gjatë “enigmën”.Komunistët e Tiranës,duke paranmdjerë se pjesa dërmuese e popullit shqiptar në vitin 1943,kish mbushur radhët e nacionalistëve shqiptarë,në mënyrë tejet djallëzore,krahas propagandës false,përdori edhe terrorin e kuq.Sipas modeleve bollshevike.Me anë të këtij terrori,të kombinuar me ate serbosllav në trevat etnike shqiptare,Mugosha,Popoviçi,Hoxha dhe kompania,kërkonin të zhduknin përfundimisht vetëdijen morale të kombit tonë,për të instaluar në të pastajmen komunizmin,këtë kancer të ardhur nga Azia. Po pse u piketua pikërisht fshati Dukat (në shtetin amë),për të kryer masakrën e madhe ?

  Pa dashur të shkojmë tej,në historinë e largët të Vlorës, e shoh të nevojshme t’u kujtoj lexuesve ,se pothuaj të gjitha shtëpitë e fshatit Dukat,kishin nxjerrë bura trima.Këta burra ishin krah të Ismail Qemalit,më 1912,në krah të Selam Musait më 1920 dhe po ashtu,të parët që pritën me pushkë fashistët italian më 1939.Gjatë viteve 1939-1943,në të dy fshtrat Dukat-mal dhe Dukat-fushë,vepruan 4-5 çeta nacionalistësh vlonjatë,të cilët,u shndrruan në tmerr e frikë ndaj formacioneve të ushtrisë italiane.Janë disa beteja legjendare që ballistët e Dukatit kanë zhvilluar në këto vite,në rrethina të Vlorës,duke e ngritur nacionalzmin shqiptar në nivelet e larta politike të asaj kohe.Por Dukati u vriste sytë armiqve të nacionalizmit shqiptar,edhe për një aryse tjetër.Në vitet 1942-1943,aty ishte shtabi ushtarak i njësive balliste të jugut,ku luftonin,jetonin e punonin : Skender Muço,Hysni Lepenica,Ismail Golemi,Murat Budu,Bego Gjonzeneli e dhjetra prijës të tjerë,të shquar,të nacionalizmit në ato treva.Për më tepër,kur pas dy-tri bisedash të E.Hoxhës me Hysni Lepenicën,u bë e qartë  lufta vëllavrasëse,klika e Tiranës,nuk mund t’ia falte lehtë kapedan Lepenicës,demaskimin që ai po u bënte në popull nacionalçlirimtarëve.Në këtë mënyrë,sipas vetë të dhënave të historiografisë komuniste  shqiptare,në dokumentet e shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacionalçlirimtare,në nëndorin e vitit 1943,në luginën e lumit Shushice,si edhe në afërsi të fshatit Dukat,ndodheshin në gadishmëri të lartë luftarake mbi 1500 forca,prej të cilave,3 ishin batalionet e Brigadës së Parë Sulmuese,të udhëhequra nga Mehmet Shehu e Dushan Mugosha dhe dy batalione të tjera ishin të Brigadës së Pestë Sulmuese.Shtabi i kësaj force nacionalçlirimtare,e shihte Dukatin si fortesë të rëndësishme të nacionalizmit dhe për këtë mori një varg masash.Ndonëse forcat gjermane të korpusit XXI,ndodheshin po në ate zonë,për klikën e Tiranës kjo nuk përbënte ndonjë shqetsim të madh.Së pari,ata donin të vijonin luftën vëllevrasëse nëpërmjet terrorit të kuq,mandej po t’u mbeteshin armatim,mund të hidhnin ndonjë fishek në drejtim të gjermanëve.Është kjo arsyeja që në komunikatën e atyre ditëve,komanda e Brigadës së Parë Sulmuese,pos të tjerave porosiste ; “Pa tërhequr vëmndjen nga lëvizjet e forcave gjermne në zonën midis Shushicës dhe Vlorës,të zhvillohet luftë e ashpër,me çdo mjet,ndaj ballistëve,të pushkatohen pa gjyq të gjithë ata që shkojnë pas forcave të Ballit”.(Arkivi Qendror i Ushtrisë.Fondi Brigada e I-rë Sulmuese,dos.17,fleta 4).

Sisoqoftë komanda partizane,bënte çmos të ruante sekretin e goditjes së fshatit,duke ditur se aty mund të përqëndroheshin forca të mëdha balliste.Në karakterin e veprimeve të tyre, nacionalçlirimtarët patën tejet të zhvilluar dinakërinë, e cila,në shumë raste vinte si detyrim nga misionarët jugosllav.Lidhur me përgaditjen e fshehtë për masakrën e Dukatit,na bënë me dije edhe Villiam Tilman një nga përfaqsuesit e misionit britanik në shabin nacional4lirimtar shqiptar.Vite më vonë në kujtimet e tij,ky misionar britanik do të shkruante tekstualisht ; “Komandanti i brigadës,Mehmet Shehu,një ushtarak i rreptë dhe komunist i flaktë,sikur u ngrys me tepër kur na pa neve.Ai kishte dyshim se nuk do të kalonin dot nëpër fshatin ballist të Dukatit,ku na duhej të shkonim për të marrë udhërrëfyesin tonë,por ai njëkohësisht nuk e hodhi fare fjalën për synimet që kisht ndaj atij fshati… Të nesërmen në mëngjez herët,unë dhe mehmeti,kaluam vargun e Lungarës,nëpër një qafë të ngushtë,nga ku kapëm me një vështrim detin Adriatik dhe bregun italian që mezi shquhej.Pastaj zbritëm teposhtë,nëpër një pyll dushku e pishe në Dukat.Para se të hynim në fshat,Mehmeti bëri kujdes,duke hequr yllin e kuq nga kapelja”.(Villiam Tilman “Kur takohen njerëzit dhe malet “ – Tiranë 1997 , faqe 43 ).

Natyrisht Mehmet Shehu nuk mund t’i tregonte oficerit britanik për masakrën që do të kryente,por vajtja e tij në Dukat lidhej me një veprim tejet antishqiptar.Duke flakur tej krenarinë bollshevike (Heqjen e  yllit nga kapela) në të vërtetë komandanti “i famshëm” shndrrohej në anonimë duke dashur të përçajë ballistët,duke premtuar disave se me marrjen e pushtetit,at do të vireshin në udhëheqje të vendit.Por edhe kjo lojë dinake vajti dëm,përpara mendimit të ndershëm nacionalist,i cili askurrë nuk mund të bënte pazare me fatet e kombit.Më 27 nëndor të vitit 1943,ngase përqëndrimet nacionalçlirimtare në brigjet e Shushicës ( në shtetin amë) u rritën së tepërmi,u vendos krijimi i komandos operative.Në krye të kësaj komande u vendos një tjetër bollshevik,Hysni Kapo,i cili,sidoqoftë,kishte një farë emri në krahinën  e Vlorës.Të dy së bashku,Shehu e Kapo,bashkërenduan veprimet luftarake,duke patur si objekt të parë të sulmeve fshatin e Dukatit e më tej,çfarë t’u dilte përpara.Hysni Kapon në çdo minutë e ndiqte pas një truprojë prej 30-40 vetësh nga fshati i tij,të cilët,ishin të gatshëm të kryenin çdo krim,vetëm e vetëm të zbatonin urdhërat paranojake të komandantit të tyre.

Më 27-29 nëndor 1943,njësitë luftarake partizane,iu afruan në fshehtësi të madhe fshatit Dukat,në tri drejtime,sipas një strategjie dhe taktike të ve4antë,a thua se do të luftonin me divizione të tëra gjermane.Meqenëse pjesa dërmuese e partizanëve,ishin vendas,ata e njihnin terrenin dhe mund të lëviznin lirisht natën,duke bërë kujdes që të mos konfrotoheshin padashur me forcat e divizionit të XXI gjerman.Lidhur me këto përgaditje,historiografia komuniste shqiptare,ende sot,duke shkruar për ato vite,në mënyrë të turpshme deklaron ;”Komanda partizane,vendosi të kryeje goditjen e parë të përbashkët,kundër bazës balliste të Dukatit,që ishte kthyer në një posteroje të gjermanëve.Aty ishin grumbulluar rreth 300 ballistë…”(Historia e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare e popullit shqiptar “ –Tiranë 1988 ,vëll.3 , faqe 486 ).

Gjithë ditën e 30 nëndorit 1943,partizanët shqiptar,të armatosur deri në dhëmbë me pushkët e italianëve dhe mësimet e mugoshës,ndejtën nëpër pozicionet e tyrre rreth Dukatit.Dita ishte e ftohtë dhe me shi por ato nuk ndezën asnjë zjarr,për të mos u diktuar nga fshatarët.Në heshtje,komanda operative e drejtuar nga Hysni Kapo,priste të binte nata,për t’iu lëshuar shtëpive nacionaliste,ashtu si bisha gjahut të vet.Rreth orës 24 të po asaj mbërmjeje,midis shiut që binte,radhët nacionalçlirimtare i ngjiteshin fshatit Dukat-mal.Ka qenë pikërisht komandanti i patrullës balliste të fshatit,i cili ka ndjerë hapa dhe duke marrë pozicionin ka pyetur se kush ishin ata udhëtarë e ku donin të shkonin.Por thirrjes së ballistit Avdyl Hasko,partizanët i janë përgjigjur menjëherë,me breshëri automatiku.Kjo breshëri,ka shërbyer sakaq për sulmin e fuqishëm të nacionalçlirimtarëve,të përgaditur me kujdes,ditë të tëra.Paskëtej,në drejtim të shtëpive dukatäse, u derdhën për 4 orë rresht,një arsenal i tërë i armëve të artilerisë dhe atyre të këmbësorisë.Në fillim banorët e Dukatit nuk mund ta kuptonin çfarë po ndodhte.Madje dikush prej tyre,duke menduar se fshati qëllohej se mos kishte gjerman,thirri fort për minuta të tëra,se asnjë gjerman nuk kishte,për të pushuar luftën vëllavrasëse.Por edhe pas kësaj thirrjeje krismat dhe bataret vazhduan me po ate tërbim,me ç’rast,dukatasit e kuptuan sa i shenjtë do të ishte për ta çmimi i nacionalizmit.Për hir të së vërtetës,duhet thënë se brenda orëve të para të atij zjarri të dendur të armëve,duke përfituar nga terreni i vështirë si edhe nata me shi,çetat e ballit kombëtar ( 4-5 të tilla) u organizuan mjaft mirë duke zënë pozicionet kyçe nga pritej sulmi partizan.Komandantët  ekëtyre çetave u bënë të qartë luftëtarëve se duhej të luftonin për jetë a vdekje,ngase nacionalçlirimtarët ishin të vendosur në luftën vëllavrasëse dhe me çdo mjet ata kërkonin që duke djegur këtë fshat,të vrisnin përfundimisht shpresën vlonjate dhe krejt shqiptarëve për pushtet demokratik,të lirë,të çliruar nga prangat sllavokomuniste.Njëri prej këtyre komandantëve të këtyre çetave Isuf Shehu,i cili pat mabruar akademinë e lartë ushtarake në Romë,në krye të 60 burrave,zuri barrikadë e pakapërcyeshme për forcat partizane.Ndërkaq edhe trimat e tjerë si Maliq Koshena,Xhelo Koçiu,Murat Bodo dhe Muharrem Jezo,me njësitë e tyre,duke zënë pozicione nëpër kreshtat shkëmbore të Dukatit,hapnin zjarr pa rreshtur në drejtim të nacionalçlirimtarëve,ndonëse herëpashere,dikush ngrihej nga pozicioni duke thirrur ;”Është turp o shqiptarë,po i bëjmë qejfin serbit!”. Megjithatë,partizanët jo vetëm që nuk donin t’ia dinin për këtë thirrje kaq tragjike,por përkundrazi,andej nga vinte zëri,në errësirën e natës,qëllonin akoma më me tërbim,duke sharë Ballin Kombëtar.Ata nuk mund të ktheheshin dot mrapa sepse Mehmeti dhe Dushani i vrojtonin me dylbi dhe i pushkatonin pa gjyq,sipas stilit bollshevik.Ndonëse nacionalçlirimtarët e patën përgaditur për disa ditë rresht sulmin kundër dukatit,ndonëse ata kishin epërsi në fillim të këtij sulmi të befasishëm,përsëri nuk munden të hyjnë dot në fshat.Madje në mëngjez,kur drita nisi të zbardhe dhe formacionet e shumtë nacionalçlirimtare kishin nisur të zbuloheshin nëpër pozicionet e tyre,mësymja komuniste drejt fshatit u bë thuajse e pamundur.E vetmja mënyrë,për të çuar deri në fund qëllimin strategjik të këtij sulmi,ishte tërheqja e tyre dhe riorganizimi.Këtë e pranon vet historiografia komuniste  eTiranës,e cila shkruan tekstualisht :”Sulmi filloi ende pa aguar 1 dhjetori.Pasi u ndeshën fillimisht me rojet balliste,forcat tona hynë brenda në fshat.Luftimet u zhvilluan të ashpra.Edhe armiqtë organizuan një qëndresë të fuqishme,duke u mbrojtur nëpër shtëpitë… Përballë situatës së krijuar shtabi operativ vendosi tërheqjen”.(“Historia e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare e popullit shqiptar”-Tiranë,1988,vëllimi 3 , faqe 486 ).

Dita e 1 dhjetorit 1943,do të vazhdonte sërisht me luftime ndonëse këto nuk do të ishin në shkallë të gjërë.Të egërsuar për faktin që u tërhoqën turpëruar,Mugosha dhe Shehu kërkojnë afrimin e forcave partizane në drejtim të fshatit dukat-mal.Gjithashtu,në rrugën automobilistike Vlorë-Himarrë, nacionalçlirimtarët shqiptarë ngrenë disa prita deri dhe me autoblinda,me ç’rast donin të pëngonin forcat nacionaliste të Vlorës,Radhimes e Kaninës,për t’u ardhur në ndihmë fshatrëve të Dukatit.Madje në mesditën e 1 dhjetorit,përmes asaj kohe të keqe,u zhvilluan disa përleshje midis partizanëve dhe çetave  të Bllit Kombëtar,që me çdo kusht donin t’i drejtoheshin Dukatit.Vetëm disa luftëtarë nacionalistë (rreth 25) të cilët ishin në shtëpitë e tyre,në Dukat-fushë,duke kaluar përmes forcave të shumta nacionalçlirimtare.Këta në lagjen Thilpat të këtij fshati,kur panë se sihin vrarë dy-tri fëmijë në prag të derës së shtëpisë,nuk duruan dot dhe u hodhën në sulme të ashpra.Partizanët të tmerruar muarën arratinë por mbrenda 3-4 orëve,të organizuar ata iu drejtuan sërisht asaj lagjeje.Trimat si Maliq Koshena (ish komandant i 300 dukatasve në epopenë e Vlorës,më 1912) Hamdi Gjoni e Mustafa Mislliu,vazhduan gjithashtu rezistencën deri ne muzgun e thellë të 1 dhjetorit.Dhe pikërisht kur po binte nata,kur dukatasit mendonin se si duhej të largoheshin nga fshati,nepërmej errësirës,forcat partizane,transmetuan gojë me gojë urdhërin e prerë të komandës operative : “Për çdo partizan të vrarë,dhjetë fshatrë të pushkatuar.Në sulm !” Kjo do të ishte ora e mbrame  e tragjedisë.Shën Bartolomeu po përsëritej shekuj më pas,në një natë të ftohtë dhjetori,ku një lukuni ujqish ( partizan të yshtur nga Beogradi) do t’u vërusleshin vëllezërve të një gjaku,për t’u pirë gjakun.Ndërsa burrat dhe pleqetë luftonin nëpër pozicionet,ishin gratë që u rrinin afër,u çonin bukë  efishekë.Nacionalçlirimtarët nuk do të kursenin as nënat e tyre.U pagosën rëndë gretë :Zako Velja,Xhemile Shajakja,Xhixho Jazo,ndërsa Symbul Nelo,ashtu e përgjakur,midis jetës a vdekjes,u qëllua me predhë mortaje vetëm e vetëm pse ndihmonte bijtë  esaj.Në lagjen e quajtur Gjongjileka,aty ku ishte shtabi nacionalist dhe dy misionarë angloamerikan,sulmet ishin akoma më të rrepta.Por,kur panë partizanët se këta misionarë ishin tërhequr në luftim e sipër u vunë zjarrin 7-8 shtëpive pranë e pranë.Ende sot,banorët e vjetër të Dukatit,mabjnë mend se në një prej shtapive që digjeshin,dëgjoheshin klithmat e një fëmije.Kur gruaja vrapoi në shtëpi,ajo u qëllua nga partizanët duke rënë e vdekur në pragun e shtëpisë.Ende pa ardhur mëngjezi i dy dhjetorit,po në lagjen Thilpat binin si burrat me armë në dorë ;Beqir Elamazi,Salo Mehilli e Shyqri Nexha.Ndërsa djyli i Shyqyrit ende i parritur,ndërsa shihte të jatin si jepte shpirt,qëllohet prapa shpine nga pushkët komuniste.

“Në lagjen Sotiran,në tërheqje e sipër,nacionalçlirimtarët gjetën të sëmurë në shtëpi Bino Deron vëllanë e tij Selim Deron,të cilët i therën duke kryer një akt makabër.Kështu e mbylli kuçdra komuniste sulmin në Dukat”.(Gazeta “Balli i Kombit”-Tiranë 28 maj 1992 ).

  Mbi 30 banorë të pafajshëm të Dukatit u dogjën,pushkatuan apo masakruan me thikë,në 1 dhjetorin  e vitit 1943.Një paralele e hequr në drejtim të Bihorit,qindra kilometra larg Dukatit,na vënë në mendime.Vetëm disa ditë më parë,edhe në Bihor,njësitet kriminale serbe kishin kryer të njejtën masakër,për çka u akuzua jo vetëm nga opinioni shqiptar por edhe ai evropian.Një grup nga paria e kosovës së asaj kohe,ka dërguar deri në Tiranë,kokat e prerë,sytë apo veshët e prerë të shqiptarëve,vetëm e vetëm që të denoncohej maskara dhe bashkëpunimi me serbosllavët,por prishja e atij bashkëpunimi veç ishte kotë,komunistët  eshtetit amë kishin lidhur “vëllezërinë” me komunistët sllav.Ndërsa 130 kilometra larg Tiranës,nacionalçlirimtarët shqiptarë,nën udhëheqjen e kriminelëve serb kryenin të njejtin akt makabër duke dëshmuar çmendurinë ideologjimin e skajshëm të tyre.Maskara e Dukatit nuk do të kalonte pa jehonë dhe në dhjetorin e vitit 1943,vetë Skender Muço,ky nacionalist i zjarrtë dhe avokat i rreptë,në traktin që shkruajti me dorën e tij dhe që u përhap në krejt Shqipërinë do të kumtonte “ Popull shqiptar,zgjohu ! Vëllezërit tanë prej një nënë janë verbuar nën shtypjen e ideologjisë komuniste.Ata po vrasin e po presin pa pyetur,ata po u vënë flakën atyre vatrave prej nga lindën.Dukati ishte gjëma e parë e tyre,por je e fundit.Të mblidhemi rreth nacionalizmës shqiptare,ti demaskojmë përgjithmonë këta kriminelë me njollën  e turpit ! Vdekje tradhëtarëve !”

Komiteti Qendror Komunist i Vlorës,po atë ditë,nxirrte nëpër rrugët e qytetit një trakt ku në mënyrë cinike mashtrohej populli,ata kërkonin t’ia detikonin këtë masakër gjermanëve por populli nacionalist i Vlorës nuk i besoi,përkundrazi,i hapi dyert dhe zemrat për fshatarët trima të Dukatit,shtëpitë e të cilëve ishin rrënuar.Ata u shëndrruan në revoltë të fuqishme popullore,ditën e varrimit të të vrarëve,duke u betuar se kujtimi i tyre nuk do të shuhej askurrë.Sidoqoftë nata e Shën Bartollomeut do të sihte tejet e gjatë për banorët e Dukatit.Rreth 80 përqind e familjeve të këtij fshati,pas “fitores” madhështore të komunistëve më 29 nëndor 1944,do të provonin kalvarin e rëndë të vrasjeve,pushkatimeve,burgimeve dhe internimeve nën akuzën se “jeni i vetmi fshat tërësisht në Shqipëri”.Bijtë dhe nipërit e aytre që ranë në luftë apo u masakruan në dhjetorin e vitit 1943,jetuan gjithashtu ferrin e vërtetë të diktaturës komuniste, e cila,i shihte kurdoherë si kundërshtarë real të saj.Por ata,ashtu si etërit e tyre,vazhdojnë ende sot,të mabjnë të pafikur në gjoks,zjarrin e shqiptarizmës.

Bern-Zvicër

Filed Under: Histori Tagged With: Bartolemeu shqiptar, Eugen Shehu, Masakra e Dukatit

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 649
  • 650
  • 651
  • 652
  • 653
  • …
  • 691
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • DIAMANT HYSENAJ HAP FUSHATËN PËR KONGRESIN AMERIKAN – FJALA E MBAJTUR PARA KOMUNITETIT SHQIPTARO-AMERIKAN
  • Nga Besa në New York: Shoqata Besi organizoi një mbrëmje të veçantë për Festën e Flamurit
  • Në 90 vjetorin e lindjes së poetit Faslli Haliti
  • Dilemat e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare në Kosovë
  • Nga Shkodra në Bejrut…
  • Faik Konica, fryma e pavdekshme e një atdhetari dhe dijetari shqiptar
  • Abetaret e para të shkrimit të shqipes, fillesa të letërsisë shqipe për fëmijë
  • Valon Nikçi, një shqiptar pjesë e ekipit të Kongresistit George Latimer në sektorin e Task-Forcës për Punësimin dhe Ekonominë
  • Dega e Vatrës në Boston shpalli kryesinë
  • VATRA NDEROI KRYETARIN E KOMUNËS SË PRISHTINËS Z. PËRPARIM RAMA
  • NDJESHMËRIA SI STRUKTURË – NGA PËRKORËSIA TE THELLËSIA
  • Si Fan Noli i takoi presidentët Wilson the T. Roosevelt për çështjen shqiptare
  • TRIDIMENSIONALJA NË KRIJIMTARINË E PREҪ ZOGAJT
  • Kosova dhe NATO: Një hap strategjik për stabilitet, siguri dhe legjitimitet ndërkombëtar
  • MEGASPEKTAKLI MË I MADH ARTISTIK PAS LUFTËS GJENOCIDIALE NË KOSOVË!

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT