Histori – Page 673 – Dielli

KONGRESI I LUSHNJES-VLONJATET QE MORREN PJESE

January 21, 2013 by dgreca

NGA GEZIM LLOJDIA/

Xhafer Belegu në mesin e viteve 1934,verë qershor,u ka përcjellur,shqiptarëve dokumente me të dhëna nga historia e lidhjes së Prizrenit. Dritën,botimit ja ka dhënë botuesja “Kristo Luarasi”:”Lidhja e Prizrenit dhe veprimet e saj 1978-1881”.Nga veprimet e marsit 1878 faqe 148 shkruhet: Lidhja në jug…Lidhja shqiptare duke i parë këto veprime të Greqisë e duke marrë njoftime për kërkesën e saj në kongres vendosi me zhvillue një aktivitet të madh në jug. Organizoi këshillat krahinor dhe përgatiti një fuqi mbrojtëse kundër Greqisë. Mbledhja e parë si mbas dëshirës së Abdyl Bej Frashërit i cili ishte faktori më kryesor në jug,u ba në teqenë e Frashërit,nën kryesin e Baba Alushit i cili vuri në dispozicion të Lidhjes një shumë të madhe të hollash.Në këtë mbledhje të parë të jugut u bisedua organizimi i këshillave krahinor e masat,që do të merreshin kundër Greqisë Burrat me rëndësi të Lidhjes në Jug.Abdyl Bej Frashëri,Mehemet Ali bej Vrioni.Sulejman Ali Kuci, Myslim Vasjari,Mustafa Pashë Vlora,Muslim Gjoleka. Sheh Mahmuti nga Kolonja e Kurveleshit,Xhafer bej Vlora,Thanas Ekonomidhi prej Sopiku disa bejlerë prej Libohove,Vasil Hido,Petro Meksi prej Tepelene,Mihal Haritua nga Përmeti,Vasil Linavori e Eustrat Tasho Duka nga Berati Dhimitër Kolea. Lidhja në Jug u mbajt në 11 kallnuer 1878.Dhimitër Qypi Kolea ka qenë nënprefekt në Himarë dhe Lushnjë. Delegat i Vlorës në Kongresin e Lushnjes dhe financues.

Po citoj disa te dhena marre nga rilindasi Ibrahim Abdullai:“Kujtime te shkurtera nga Levizja kombetare ne Vlore ,viti 1947libri Rilindasi Ibrahim Avdullai ,Bardhosh Gace.Fati e solli qe pas manifestimit te dites se Flamurit disa perfaqesues te Vlores te thirren ne Lushnje ku disa atdhetare me ne ze organizuan Kongresin e Lushnjes.Organizmi I nje kongresi kombetare sic na thane :Dhimiter Qypi,Halim Xhelo,Jani Minga,Myqerem Hamzai qe u kthyhen prej andej na bene me krahe pasi atje shikonim shpresen tone per te fituar Shqiperine.Me 26 dhjetor 1919 ne shtepin e Osman Haxhiut me kthimin e perfaqesuesve te Vlores nga Lushnja u zgjodh nje Nenkomitet per te zgjedhur delegatet e Vlores.Anetare te ketij Nenkomiteti u zgjodhen: Osman Haxhiu, Abaz Mezini, Aristidh Ruci,Dhimiter Qypi,Beqir Sulo,Ymer Radhima,Myqerem Hamzarai,Hamza Isai,Eshref Dano,Ibrahim Abdullai.

Anetare te komisionit per organzimin e Kongresit te Lushnjes ishin caktuar edhe Halim Xhelo dhe Dhimiter Qypi.Vlonjatet zgjodhen per në Kongresin e Lushnjës 4 delegatë, 5 përfaqësues. Ja lista e plote:Dhimitër Qypi,Qazim Kokoshi,Myqerem Hamzai,Ymer Radhima,Osman Haxhiu, Ibrahim Abdullai,Jani Minga,Hamza Isai,Halim Xhelo.Këta përfaqësues morrën me vete edhe 5 shoqërues të armatosur. Pasë ditës së pare thote autori B.Gace ne librin Rlindasi Ibrahim Avdullai “ Mesapliku dhe Kurveleshi dërgoi 6 përfaqësues të tjerë në përkrahje të kongresit.Ne senat u zgjodhën nga Vlora: Qazim Koculi,Spiro J.Koleka,Sadulla Tepelena,Myqerem Hazmai.” Pra përfaqësues nga Vlora dhe krahinat ishin 9+6=15. Arsye ishte për një shpërndarje dhe përfaqësim të të gjithë krahinave.Lista e parë ishte e përfaqësuar vetëm nga delegatët e qytetit të Vlorës.Krahina e Mesaplikut dhe Kurveleshit dërgo I ditën e dytë, 6 përfaqësues të sajën.

Patrioti Dhimiter Qypi me një kontribut të rëndësishëm në kulmin e përndritjes tonë kombëtare , si dhe aktiviteti i mëvonshëm i tij ka ngecur nën rrotat e mullirit të kohës. Vetëm një shkrim dhe përmendje nëpër libra të aktivitetit të tij patriotik regjistrojnë një thatësirë,për këtë figurë historike. Ka prurje të madhe për figurat e rilindjes madje edhe ato vlonjate, që dhanë kontribute për pavarësinë tonë kombëtare. Ndërsa pritej, që pas çlirimit të Shqipërisë të merrte vlerësime ,harresa e historianëve u bë më e madhe dhe rëndesa e errësirës më e errtë.

Shtëpia Muze Kongresi i Lushnjes kryesisht,historiani Niko Ferro , na mundësoi një fotografi të këtij patrioti e cila gjendet aktualisht në muzeun e Kongresit të Lushnjës. Historiani në fjalë jep këtë shpjegim për foton e cila i përket atyre të viteve ’20 Kjo fotografi përbënë interes sepse është e vetmja foto që do të pasqyrojë figurën e këtij patrioti . Të afërmit e tij nuk disponojnë një foto as edhe në arkivat e qytetit historik nuk gjendet. Gjetja e një fotografie për të bërë portretin e patriotit Dh.Qypi sjell interes,edhe për faktin që ky muze ka bërë në ruajtje dhe dokumentimin e figurave që patën kontribute në Kongresin e Lushnjës. Ndërsa kemi prekur vitin e 100 vjetorit momenti për të zbardhur figurat e këtij përvjetori mbetet pikënisje për evenimentin kryesor.

LUSHNJA E KONGRESIT, MREKULLIA E DOKUMENTIT DHE E KUJTESËS NJERËZORE…

January 21, 2013 by dgreca

Nga Visar Zhiti/

Pavarësia e Shqipërisë dhe shpallja e shtetit modern shqiptar u futën në shekullin e dytë të jetës së tyre. Pas kremtimeve të 100 vjetorit kudo, që kulmuan në Vlorë, ku u mblodhën me mijëra shqiptarë nga të gjitha trevat, madje erdhën nga Kosova dhe me kuaj e në këmbë ashtu si dikur Isa Boletini me luftëtarët e tij e pastaj në kryeqytet, në Tiranë, ku, mes të tjerash u përuruan shtatore e monumenti modern i 100 vjetorit, vjen Kongresi i Lushnjës i janarit të vitit 1920, i quajtur dhe Pavarësia e Dytë.
Për të folur për këtë Kongres jetik, për qytetin e vogël dhe qytetarët e tij të médhenj, me nismë nga lushnjarët, këngëtari Luan Manahasa na mblodhi dhe u organizua një bisedë televizive, e drejtuar miqësisht dhe me ngrohtësi nga gazetari i njohur Alban Dudushi. Historianë të njohur si Valentina Duka, pasardhës të kongresistëve, nga Sefallarët, etj, folën për Kongresin, ku u mbajt, si, në ç’kushte, çfarë u arrit, rëndësia e tij, etj. Në shtëpinë e patriotit lushnjar Kaso Fuga bujtën përfaqësues të zgjedhur nga e gjithë Shqipëria. Qëllimi ishte që të gjykonin dhe të vendosnin për gjendjen e vendit, kaotike nga brenda dhe agresive nga jashtë dhe të shiheshin aleatët, ata që të mund të ndihmonin në shpëtimin e Shqipërisë. Se gjysma e trojeve i ishin marrë dhe po kërkohej dhe kjo që kishte mbetur. Qeveria e Ismail Qemalit ishte penguar dhe shprishur. Kongresi i Lushnjës ribëri shtetin shqiptar, caktoi kryeqytetin, ku u vendos qeveria e re e dalë nga Kongresi me kryeministër Sulejman Delvinën, që i doli zot vendit me diplomaci e luftë. Rrugën për në Tiranë e hapi djaloshi nga Mati, që ishte caktuar Ministër i Brendshëm, Ahmet Zogu.
Për të mos hyrë në zejen e historianëve, do të desha të tregoj dukuri të tjera me interes që, sipas meje, nxori emisioni televiziv i Alban Dudushit për Lushnjën e Kongresit, me të ftuar të ndryshëm si këngëtari Hysni Zela e sportisti Kristaq Gogoni, gazetarja Anila Basha e analisti Mentor Nazarko, trajneri Bano e një fotomodele e re, kulinaristi Pilo Lala, etj. Të ftuarit po flisnin me adhurim për qytetin ku kishin lindur e banuar, tregonin për vete dhe kujtonin bashkëqytetarë të vjetër dhe të tanishëm dhe tregonin për vlerat e tyre njerëzore, bëmat. Po flitej mirë si rrallë herë për të tjerët. Emisioni mbaroi, madje drejtuesi i tij kërkoi ndjesë për ata që nuk folëm dot dhe kishin ngelur mjaft të tjerë pa u përmendur. Dola me një peng të tillë. Ndërkaq po më vinin telefonata nga miqtë, përgëzime, si dhe imazhet dhe bëmat e atyre që nuk arritëm t’i kujtojmë, jo se i harruam. Dhe po vazhdoj të tregoj.

LETËR NGA LUSHNJA PRESIDENTIT WILLSON

Kryetari i Katundarisë së Lushnjës gati një muaj pas mbarimit të Kongresit, më 19.3.1920, dërgon një letër në Washington. Dhe kujt? Presidentit të SHBA, Wilsonit.
Letër e mrekullueshme, e thjeshtë në dukje, tejet e ndjeshme, e sinqertë, pa stërhollimet dinake kancelareske, emocionuese, e urtë dhe me dije, e bukur, me vizion të qartë për të ardhmen, aq sa të habit. Përfytyroj etërit tanë të mbledhur rreth atij që shkruante, fjalët që thoshin me zë, hiq këtë fjalë, shto këtë, po si t’i drejtohemi? Kujdes këtu, mos e zgjat shumë. Kërkonin njohje të Shqipërisë, mbështetje dhe ndalim të copëtimit të mëtejshëm.
Hulumtuesi i saj, Niko Ferro në Muzeun e Lushnjës, lajmëron Olsi Lafen, drejtor i trashëgimisë kulturore në MTKRS. Ata më thonë se letra është e shkruar me dorë, me stilolaps mbase dhe pastaj është transkriptuar dhe gjendet në Arkivin e Shtetit. Letra meriton të shikohet me vëmëndje. Ajo të ngazëllen. Orientimi i drejtë i shqiptarëve mes atij kaosi drejt SHBA-së. Ndjesia e fuqishme e atdhedashurisë, Shqipéria quhet Mëmë dhe dimbja therése për Kosvën dhe Çamërinë. Ja teksti i saj i plotë, pa asnjë ndryshim dhe në drejtshkrim:
Shkëlqesisë së Tij Wilson , kryetar t’Amerikes
I shteteve të bashuem Vashington
Shqiptarët që kanë mbështun tanë shpresat e gjallnisë mbi shtyllën apostole të parimevet fisnike të Sh. S’Uaj, sot iu luten të të pranoni falenderjet e paraqituna përkundrejt zanit të nalt e mëshir madh që jeni tye kryer për shpërtimin e atdheut tyne.
I nalti kryetar, shpëtoni nji popull që asht m’i Vjetri në Ballkan e që ka drejtu vështrimet e shpëtimit t’Ekselenca Juaj dhe mo i lini me derdhë gjakun e me vdek përpara lakmimevet imperialiste të fqinjëvet veç sigurimin e kufijvet 1913-es, ju lutem me fuqinë e shpirtit mos pëlqeni as pak krasitje të pa arsyeshme si mbi Kosovë e Çamëri, mbi kufite natyrale ethnografike të sh. s’uej nuk munde me kjen të ndara nga Mëma e tyre Shqipni.
Ju lutemi në emër të popullit pranoni nderimet tona krejt besnike.

Kryetari Katundaris së Lushnjës

Lushnjë, më 19.3.1920

Në nëntorin që sapo shkoi, në kryeqytetin që caktoi Lushnja, në Tiranë, u ngrit në një nga sheshet shtatorja e Presidentit Wilson me rastin e 100 vjetorit të Pavarsisë, por po atë broz meriton të derdhet dhe kjo letër dhe të vihet si memorial në Lushnjë, në sheshin para Bashkisë a para Shtëpisë së Kongresit. Kujtoj dramën e vetme, kushtuar kësaj ngjarje të madhe, “Të mblidhemi në Lushnjë”, shkruar nga Hekuran Zhiti, i shpallur “Qytetar Nderi” tashmë i Lushnjës. Mes ngjarjeve që zhvillohen në skenë, personazhet që po përgatisnin kongresin, bisedojnë nën zë se Sheh Karbunara takohet me një amerikan andej rrotull, ndonjë misionar, por ai jepte kurajo për mbajtjen e atij kuvendi.
Po si ia çuan atë letër historike Presidentit Wilson? Shqip? Po kush e përktheu?
-Ç’do me thënë Kryetar i Katundarisë?
Dhe Niku Ferro prapë na shpjegon se është Kryetari i atëhershëm i Bashkisë, zoti Besim Nuri. Dhe më nis foton dhe biografinë e tij.
Besim Nuri lindi në Berat më 1885, nga një familje qytetare e varfër. Mësimet e para i mori në Berat. Studimet i vazhdoi në Stamboll. Në vitin 1907, vjen familjarisht në Lushnjë. Shquhet për veprimtari atdhetare. Mori pjesë në Komisionin Nismëtar për thirrjen e Kongresit në Lushnjë, ku u zgjodh dhe kryetar. Nga viti 1919 deri më 1925, ka qenë Kryetar Bashkie për nënprefekturën e Lushnjës. Ai ndihmoi shumë edhe në komisionet e tjera, si atë të strehimit, të mbrojties, te veshmbathjeve. Në vitin 1925, burgoset nga Ahmet Zogu. Si rezultat i protestave të popullit, lirohet nga burgu. Vdiq në Lushnjë, në mars te vitit 1935.
NDERIM QYTETARËVE. – atyre që shohin përditë shtëpinë e kongresit historik – Qyteti i Lushnjës, duke qenë i vogël, por i bukur, që vazhdimisht rritet, me kodrat në sfond nga ana e lindjes dhe me fushat e pamasa në perëndim, ka një qëndër tërheqëse me Bashkinë aty. Pak më tej ngrihet e madhërishme Shtëpia e Kongresit jetik. Institucion i historisë, themel i shtetit modern shqiptar, që ndali copëtimin e mëtejshëm të vendit. Ndodh që qytetarët ta shohin përditë atë ngrehinë hijerëndë, prandaj ajo rrugë jep kujtesë dhe porosira me heshtjen e saj të bardhë. Lushnja është qytet mikpritës, aty bujtën gjithë krahinat. Dhe kjo përcolli mikpritjen e mëtejshme, të dish të jetosh me dashuri me tjetrin, fqinjin, të ardhurin. Në emisionin televiziv “Lushnja e Kongresit”, të drejtuar e pasion nga gazetari Albna Dudushi, u kujtuan personalitete, qytetarë, artiste, sportistë, por dhe u lanë mjaft pa u kujtuar dot. Jo me qëllim. Janë shumë, tha drejtuesi i emisionit, dhe çudi kjo Lushnjë kështu, janë përzier vendasit mikpritës me të ardhurit dhe ata që i sillnin internimeve atje, buzë kënetës a Tokave të Vdekura. Natyrisht që lushnjarët mburren me vendasit e shquar, edhe pse kanë ikur e punuar larg Lushnjë, me Veçe Zelën, “Afërdita e këngës së muzikës së lehtë”, me shkrimtarin e njohur Vath Korreshi, me aktoret e njohura Margarita Xhepa, Pavlina Vogli, po edhe me Gjergj Lalën, Ilia Shytin, vëllanë e tij, piktorin e arratisur Zoi Shyti, Helidon Halitin tani dhe me të atin e tij, poetin Faslli Haliti, me grupin përreth tij, që dua t’i kujtoj tani, së pari Tahsim Demiri, regjisor, aktor, skenograf, poet, e kishte zgjedhur për të interpretuar dhe një regjisor i njohur rus a sovjetik, Çuhrai, por nuk e lanë, thoshin, se kishte patur babanë në burg. Ishin dhe poetin Sherif Bali, që nuk botonte dot dikur, prej biografisë, piktorin Besim Golemi, që iku shpejt nga jeta, prozatorët Halil Jaçellari, studiuesi Kadri Fishta, Fatbardh Rustemi, shoku im i klasës, që shkruante dhe poezi e drama, pastaj dhe poeti e gazetari Bujar Xhaferri, Vladimir Çuni, Ilir Levonja, etj, etj. Në Karbunarë ishte Izet Shehu, poet, nipi i Sheh Karbunarës, kongresist e të tjerë pjesëmarrës. Po edhe poeti Baki Nexha, punonte andej në gurore dhe shkruante vjersha. Edhe shoku im i klasës, Bashkim Shkurti, i urtë dhe i shkëlqyer, që u bë mësues, e vranë në ’97…

Por unë mbaj mend në fëmijëri dhe Xha Bamin, plak me qylaf të zi e pallto të zezë, që dilte rrallë e më rrallë nga andej, Lagjia e Stanit. Bajram Haxhiu, vendas, kishte punuar për Kongresin ai, thoshin. Kaq. Vetë banoja në rrugën “Kongresi i Lushnjës” dhe kujtoj me dhëmbje mësuesen time në shkollën “Kongresi i Lushnjës”, Liri Kazazi, e ditur, e dashur, që erdhi në Lushnjë pas motrës që i burgosën burrin e fëmijëve të tyre. Njëra nga vajzat, Eva, u bë violinist. Jetonin në një barakë që pikonte. Sot një shkollë mban emrin e saj, “Liri Kazazi”. Mësues im ka qenë dhe Hiqmet Nuri që e burgosën. Të parin fare kisha mësues Isa Mebellin, kishte qenë me Ballin Kombëtar, por ishte shumë i vjetër për ta burgosur. Në gjimnaz na jepte mësim dhe Murat Nexha, kryetar i degës së Lidhjes së Shkrimtarëve, që na thoshte shpesh se kishte marrë çmim në një konkurs dhe Kadareja jo. E kundërta e tij ishte një mësues tjetër, Kapllan Resuli, që shkruajti romanin “Tradhtia” në fshatin Çermë, ku kishte qenë i internuar pasi u arratis nga Kosova, në fakt nga Ulqini, por ne atëhere nuk dinim t’i ndanim. Matematikën na i jepte Turdiu, i aftë, metodist i shkëlqyer, por se ç’kishte “në biografi”, thoshin, dhe Mite Guga, i dashur, i mënçur, moskokçarës për luftën e klasave, ja, kishte marrë një grua me “biografi të keqe”, por ishte e bukur Maria, edhe ajo mësuesja ime. E kundërta e Mites ishte njëri nga vëllezërit e tij, historiani Nase Guga. Si shok na u bë Minella Dani, mësuesi kujdestar, bir mësuesi dhe ai, me gjyshin prift. Edhe Llukan Kola, aktor, regjisor i Teatrit të Kukullave në Lushnjë, që e ngriti vetë atë teatër dhe e mbajti me përkushtim, e kishte patur gjyshin prift dhe kur u prishën tempujt e fesë e ata, priftërinjtë, u urdhëruan t’i hiqnin mjekrrat, ai nuk pranoi, u vetëburgos në shtëpi dhe la një mjekërr të gjatë qé e merrte zavrrë, thoshin, si kundërshtim e sfidë. Kurse prifti tjetër, Sotir Moni, u tha të gjithëve: s’ka asgjë. Se si ka thënë Naimi: “Feja s’është në kartë e shkruar,/ por brenda në krahëruar. Edhe prifti Irine Banushi punonte në ndërtim. Nuk patën fat më të mirë as hoxhallarët e dervishlerët. Në qytet vinte me biçikletë andej nga internimet dhe Eugjen Merlika, nipi i Mustafa Krujës, që tani boton libra të gjyshit kryeministër dhe të vetat. Në internim ishin dhe Pervizët, at e bir Leka me Leonardin, piktorë, biri tani është akademik në Belgjikë, at e bir Radët, shkrimtarët Lazri dhe Jozefi. Leka Tase, violinçelist. Andej ishin dhe djemtë e xhahxhait tim të vrarë, Sigfridi me Sazanin. Baltrave të Savrës ishte dhe ai që do të bëhej kardinali i parë shqiptar, Mikel Koliqi, vëllai i shkrimtarit themeltar Ernest Koliqi. Ishin dhe nga fiset e Kupëve, të atij që bëri qëndresë me armë kur u pushtua Shqipëria nga fashistët dhe ranë dëshmorë. Ato krisma në bregun shqiptar ishin të parat në Europë si prolog i luftës për çlirim nga kuçedra nazi-fashiste. Në internim ishin dhe nga Dinajt, Mirakajt, Butkat, Kaloshët, Çokët, Kolgjinajt, Staravecka, etj, etj, kundërshtarë të diktaturës, me një pjesë të të cilëve u miqësova dhe në burg. Aty na erdhi dhe Vasil Sylari, qytetar lushnjar. Po edhe poeti Pano Taçi ishte i internuar në Savër të Lushnjës, sapo kishte dalë nga njëri burg dhe përpunonte librat e shokut të tij, Nuçi Tira, kishin qënë bashkë partizanë e ai tani ishte Kryetari i Degës së Punëve të Brendshme atje. Edhe kitaristi Mehdi Prodani, poeti Ferdinand Laholli, që boton poezi në Gjermani. Nga fshatrat e zonës kodrinore të Lushnjës iku dhe Gëzim Hajdari, që boton libra me poezi edhe italisht në emigracion, ku është bërë i njohur. Nga internimet vinin të luanin në estradën e Lushnjës parodisti i famshëm Gjosho Vasija e trombisti Fran Pali, me baba të arratisur. Shahini me kitarë, me babanë dikur në burg, Mehmet Hurshitin, i ditur, që kishte studiuar jashtë, në Stamboll, Paris. Kjo estradë u bë e njohur nga aktorët e talentuar e themeltarë si Hekurani Zhiti, Dhimitraq Nushi, Zana Aliçka, Jovan Bizhyti, Patraq Dhimitri dhe e shoqja, Athinaja e më pas e morën stafetën Hasan Dervishi e Robert Kamani, shoku im i klasës. Orkestrën e themeloi ai që doli nga burgjet politike, muzikanti i madh Fotaq Filipeu, për të cilin kam treguar dhe në librat e mi. Ai i dha dhe një opera Lushnjës. Krijoi bandën e parë, jo me hajdutë, bandën e orkestrës frymore të qytetit dhe rriti breza të rinj muzikanësh. Njëri prej tyre, Edmond Doko, është sot dirigjent në Teatrin e Operas. Pastaj erdhën fizarmoniçisti dhe kompozitori Rudak Ismaili e këngëtarë të tjerë të njohur. Lushnja ka patur agronomë, të shquar, ekonomistë, përkthyes mjekë si Juka, Dabulla, Ypi, Butka, Selfo, Çabej, Prenjoja, Vasil Kuli, Selfo, doktoreshë Mimoza, me baba të pushkatuar, etj. Dhe i shoqi i saj, inxhinieri-shkencëtar Mërgim Korça, projektues dhe realizues maqinerish bujqësore, patenta origjinale të tij, ishte i biri i Xhevat Korçës, studiues dhe patriot, cili i kërkoi duel një gazetari të huaj që kishte fyer Shqipërinë, u bë dhe ministër, por e futën në burg. I dha fund jetës me grevë urie, e para e këtij lloji në burgjet komuniste. Tani ata kanë emigruar në SHBA dhe Inxh. Mërgimi boton libra studimore me rëndësi historike, ndërkaq është shpallur Qytetar Nderi i Lushnjës, bashkë me mjaft të tjerë. Lushnja ka qënë edhe qyteti i grave të huaja, të martuara në Shqipëri. Burrat e tyre, edhe nga shkaku i kësaj martese, i shpërngulnin në Lushnjë, pasi shteti divorcohej me ato vende nga ato vinin. Dhe ato gra nuk divorcoheshin. Kishin kultin e dashurisë, të familjes. Rrugëve të Lushnjës shëtisnin gra të bukura ruse, Luiza, bullgarja Veliçka, të dyja mësuese të miat, kishte dhe rumune, polake, por dhe italiane, spanjolle, gjermane, austriake…

Pas ca kodrave ishte burgu i grave në Kosovën e Vogël, plot me martire. Meritojnë studim më vete, megjithëse kemi romane për to tani. Lushnja ka dhe skulptorë si Maks Bushi, autori i “buallicës së famshme” në një nga lulishtet, Arjan Bafa që ka emigrua në Kanada. Kemi punuar në fabrikë të tullave dhe me Ilir Priftin, fotograf i fotografisë artistike tani. Shok kishim dhe Gazmend Kapllanin, që iku në Greqi dhe ka botuar romane andej. Në Gjermani ka ikur dhe shkrimtarja Lindita Arapi. Miltiadh Davidhi në Itali. Emra, emra plot. Edhe fqinji im, Shaban Manahasa ishte gazetar, kurse Dalip Greca ka ikur në Amerikë. Kozma Gjini është… Janë shumë, shumë. Ndjesë përsëri për ata që s’i kujtojmë dot. Në Lushnjë endej dhe shkrimtari Jakov Xoxe kur shkruante romanin e madh “Lumi i vdekur”. Edhe shkrimtari Naum Prifti vinte nga Divjaka ku ishte veteriner. Ne Lushnjë sollën dhe kritikun Razi Brahimi, pasi redaktoi romanin e ndaluar “Tuneli” të Dh. Xhuvanit. Në Lushnjë janë xhiruar filma, madje edhe të huaj. Kanë ardhur dhe shkrimtarë e artistë të huaj, kanë bërë takime dhe spektakle. Ka patur gara hipizmi dhe ka një stadium me vlera që mban emrin e një futbollisti të njohur të saj, “Roza Haxhiu”. Lushnja është dhe qyteti i protestave të para për liri e demokraci. Shumë janë larguar prej andej dhe qyteti ka pësuar tkurrjen dhe dyndjen e mëpastajme. Edhe atje janë bërë ndërtime të reja e moderne, por dhe janë prishur shtëpi të vjetra, madje Lushnja e hershme, historike, është tjetërsuar. Ka prapë Lushnja, ka prapë, këngët dhe vallet myzeqare, begatinë e fushave, vreshtat e ëmbla, rrënoja arkeologjike ilire, vila, tempuj kulti dhe diellin më të bukur, kur perëndon si zjarr i shenjtë.

SHFLETIME HISTORIKE: DUSHAN MUGOSHA, SHTYTËS PËR VËLLAVRASJE ME BALLIN KOMBËTAR

January 20, 2013 by dgreca

Ai propozoi Mehmet Shehun për komandant të Divizionit të parë, Enver Hoxha kundërshtoi/

NGA GËZIM LLOJDIA/ Në udhëtimin tonë nëpër fakte dhe dokumente gjendemi në vitet 50 gazeta” Flamuri”,botohej në Romë.Viti 1950 gazeta,Nr unik faqe 6. Komenti saj është ky. Po këtu janë sjellë dokumente e fakte,letra që liderët e PK u kanë shkruar atyre që kanë vënë dorën e rëndë në drejtimin e saj .

.Përpara se të vinin Miladin Popovic dhe Dushan Mugosha për ta organizuar dhe udhëhequr komunizmin në Shqipëri aty s’ishte veç disa grupe të vegjël që s’ishin aspak të lidhur me masat që ishin larg nga veprimtarja komuniste vërtetë,që ishin në kundërshtim me njeri-tjetrin ,gjë që kjo ka shkaktuar luftë të ashpër dhe të paprerë midis tyre. Ndër ta sundonte shpirti i ngushtë i sektarizmës,i opurtinizmës dhe i lokalizmës”Sang.trad. f3,nxjerrë nga rezoluta e Konferencës së parë të përgj.PKSH mbajtur në Labinot ,në prill 1943).

Situatat që mbretëron midis grupeve në Shqipëri më 1941 u karakterizua kështu nga Miladin Popoviçi:

”Kemi gjetur një kaos të vërtetë. Ndodheshin grupe dhe grurthe(gjithsej tetë,ndër të cilët dy trockistë) Secili prej tyre tërhiqte nga ana e tij..Shpesh herë bënin edhe bashkime marrëveshje për të paditur tek ne njëri-tjetrin.Bënin nga këto marrëveshje deri me Fundon. Mund të kishte çdo gjë tek këto grupe,por asgjë komuniste…”(Sang.trad f 8 nga relacioni i Miladin Popovicit Komitetit Qendror të partisë komuniste jugosllave,21 maj 1942)Bisedimet me këto grupe vazhduan prej dhjetë deri në 20 ditë. Kalonim nga një pjekje ilegale ne tjetrën .Me grupin e “Korçës “i rrahëm çështjet në shtëpinë e Enver Hoxhës e të Koço Tashkos. Ky grup nuk donte të njihte gabimet e tij,kërkonte të shpallej si parti e pastaj gjithë grupet e tjerë të mblidheshin rreth tij,por arritëm ta bindëm me argumente të forta që të pranoje krijimin e partisë. Në grupin e Korçës ndihma më e fortë na erdhi nga punëtorët Koci Xoxe dhe Pandi Kristo…”(San.trad. f9 nga shënimet e Dushan Mugoshës mbi aktivitetin e tij në Shqipëri në vitet 1941-1944)

Komenti që bënë gazeta “Flamuri”.

Dushan Mugosha dhe Miladin Popovic duke u ardhur me vonë Blazo Jovanovic e Svetovar Vukmanovic Tempo përbënin 1-shtytjen,2-krijuesin,3-udhëheqësit,4-komandantët e vërtetë të PKSH.

Cili ishte roli i tyre në themel të kësaj qeli që ishte në formim?

1-zhdukën mosëmarveshjet,2- vendosën disiplinën,3-bënë mbledhjet,4-emëruan komandantët,5-ata organizojnë,6-ata urdhërojnë.7-ata shtyjnë të krijohet ushtria Nac-cl.

Me tu formuar brigada e parë Dushan Mugosha shkon këshilltar pranë Mehmet Shehut.Cili ishte qëllimi i tij:

1-urdhërues,2-shtytës për vëllavrasjen me Ballin Kombëtar.

Dushani cakton E.Hoxhën komandantë të Ushtrisë Nacional-çlirimtares.

“Para se të nisej për në Jugosllavi Dushan Mugosha u ftua u ftua në mbledhjen e KQ të PKSH .ku ishin prezentë disa anëtarë të komitetit dhe aty parashtroi mendimin se kumandari i përgjithsëm Spiro Moisiu nuk ishte në lartësinë e detyrës,dhe propozoi të emërohej në vent të tij Enver Hoxha deri atëherë komisar i komandës së lartë .K.Q i PKSH e pranoi këtë propozim të Dushan Mugoshës dhe në Konferencën e Përmetit nga fundi i majit 1944,Enver Hoxha u emërua kumandar i i përgjithshëm me gradën kolonel-gjeneral ( Sang.trad. f 61).

“Dushan Mugosha propozon propozonte emërimin e Mehmet Shehut si kumandar i Divizionit të parë,kurse Enver Hoxha nuk qe dakord. Por pas shpjegimeve të Dushanit,më në fund e pranoi këtë propozim..etj (Sang.trad f 61)

Letra e Mehmet Shehut drejtuar Mugoshës

”Nuk kishin parti,por kishin dhe ishim komunistë bashibozukë,ishim një “turli” me zarzavate të hidhura e me udhëzimet e Miladinit e të tuat,me ndihmat tuaja mundëm të seleksionoheshim,të formojnë partinë tonë komuniste,ta forcojmë.Na dhatë dorën,na mësuat,na ngritët si mëma foshnjën”.Në fund të letrës:”O Sale(pseudonimi i Dushanit)po për interesat e lartë të brigadës tënde,kë do të lesh pranë shtabit të përgjithshëm?Kujt do t’ia besosh këtë special special,or tu shoftë soji ve t’u bëftë na-a-a-a?!!!

Bedri Spahiu:”Ne mësuam nga ti o Sale,atë çka është e nevojshme dhe e dosmodoshme,që të mendojmë e të ndjemë vete ,besoje të gjithë ne,na duket sikur kemi diçka nga qenia joteJeta jonë si komunistë është e lidhur me ty..Unë ngushëllohem duke parë ndryshimin që kam bërë prej çastit të parë që jemi parë dhe se kam përfituar nga ti sa më ka qenë e mundur”.Letra të tilla i kishin shkruar E.Hoxha,H,Kapo,N.Hoxha,K.Xoxe,R.Citaku.

Pa le i shkreti Omer Nishani që është mbyllur në odë dhe qanë me ngashërime “duke kujtuar poshtërësit që ka thënë armiku për Dushanë…”(Sang trad,faksimale ku janë letrat të fotografuara).

Kulmi mund të quhet thuhet në këtë koment fjala e E.Hoxhës në Berat në mbledhjen e plotë të të K.Q të P.K,në nëntorin e 1944.

”Shoku Blazo(Blazo Jovanovic) delegat i KQ.të PK jugosllave pranë K.Q të PK shqiptare)ka dhënë ndihmën më të madhe në përgatitjen e konferencës dhe në përpunimin e relacionit Blazo-ja qe për ne si të kishte zbritur Zoti Nga qielli…Sang Trad f26,shënim f28)

Ardhja e Mesisë në gjirin e PK është e cituar me gjuhën e vetë udhëheqësit të saj. Dhe ky Messia nuk vinte diku nga vendet ku lindte Krishti por nga ajo pjesë e ngrysur e Ballkanit dhe ajo strofull shtrëngoi e solli pasoja në jetën e një populli që u vetizolua për dekada.

LLAZAR FUNDO ISHTE DEMOKRAT I MARTIRIZUAR

January 19, 2013 by dgreca

Nga Agim Xh. Dëshnica/Boston-ShBA/*

Shkurt nga jeta e Llazar Fundos. Lindi më 20 mars 1899 në Korçë. Mësimet e para i mori në vendlindje. Kreu Liceun francez të Selanikut. U diplomua për drejtësi në Paris. Më 1923 u kthye në atdhe me profesionin jurist. Ndërkohë mori pjesë në Shoqërinë Bashkimi (1922-1925) Pas vrasjes së Avni Rustemit më 1924, u zgjodh kryetar i saj. Drejtoi edhe gazetën “Bashkimi”. Në mbarim të dhjetorit, kur Qeveria demokratike e Nolit ra, u largua nga atdheu për në Itali, Austri, Gjermani, Francë e Rusi. Gjatë kësaj kohe bashkëpunoi me gazetën e nacionalistëve shqiptarë “Liria Kombëtare”. U diplomua për filozofi në Moskë. Mandej dha leksione të kësaj lënde në Leningrad (sot Peterburg). Më 1934 i dënuar me vdekje nga Kominterni, u arratis nga Rusia. Jetoi i fshehur në Francë, Belgjikë, Zvicër e Gjermani. Më 1939 u kthye sërish në atdhe për të marrë pjesë në rezistencën kundër pushtuesve italianë, por në vitin 1941, u arrestua dhe me shumë të tjerë u internua në Ventotene të Italisë. Më 23 shtator 1944, mbylli sytë i pushkatuar nga partizanët shqiptarë në Kolesjan të Kukësit. Në vitin 1995 u shpall “Martir i Demokracisë”.
Shumëkush befasohet teksa lexon një shkrim përkujtimor në gazetën Shekulli. Ato rreshta të drejta të autorit të trondisin teksa shtrembërojnë aq rreptas jetën e një njeriu të shquar, e një martiri të paharruar të demokracisë, si Llazar Fundo, ndaj lindin natyrshëm disa pyetje. Si është e mundur të tjetërsohet mizorisht jeta e një juristi si Llazar Fundo, i njohur edhe me emrin Zai Fundo? Si është e mundur të tregohet krejt ndryshe veprimtaria e një publicisti demokrat? Si është e mundur të transformohet jeta e një luftëtari të lirisë, kundërshtar deri në vdekje i komunizmit, i vrarë nga komunistët shqiptarë sipas vendimit nga Moska apo Beogradi, ndërsa luftonte për shpëtimin e atdheut, krahas nacionalistëve shqiptarë të Kosovës? Se kush qe Llazar Fundo i vërtetë, mund ta përfytyroni në një farë mënyre edhe me urrejtjen pa kufi të diktatorit Hoxha, i cili urdhëroi partizanët besnikë, ta kapnin dhe pas torturash mizore ta pushkatonin. Në librin “Panteoni i nëndheshëm”, poeti i vuajtjeve në ferrin komunist, Visar Zhiti e vlerëson si poet me kulturë të gjerë, përfytyrimi i të cilit ishte “Ballkani bashkë dhe Europa e Bashkuar, ndryshe nga një perandori komuniste”.
Në shkrimin e mbushur me të pavërteta, Shoqëria Bashkimi e themeluar nga demokrati Avni Rustemi, ndryshe nga historia e vërtetë, ndryshe nga “Fjalorët Enciklopedikë Shqiptar” 1982 dhe 2008, pagëzohet me një emër të padëgjuar deri më sot “Shoqëria komuniste Bashkimi e Avni Rustemit!”. A mund të ishte Bashkimi “shoqëri komuniste” kur statuti i saj kishte nene si këto: “Rrënjosja e ndjenjës së njësisë kombëtare. Përkrahja e bujqësisë, e punëtorisë, e industrisë së vendit, e iniciativës private në fushën e ekonomisë kombëtare, e ngrehjes së kasave të kursimit për të përmirësue gjendjen ekonomike të popullit. Mosnjohja e klasave shoqërore. Bashkimi nuk asht një shoqni politike, por patriotike dhe anëtarët e saj janë të lirë në veprimtaritë e tyne individuale, por gjithmonë në konformitet me qëllimet e statutit”. Një dokument arkivor i vitit 1924, dëshmon se në mitingjet festive, korrik e gusht në Berat, Zai Fundo e Xhevdet Dëshnica ndërsa mbronin programin demokratik të qeverisë flisnin edhe kundër shpifjeve “bolshevizëm” e “bolshevik” që përhapeshin me një qëllim të caktuar në një kohë, kur bolshevizmi urrehej nga disa shtete të Europës. Bashkimi i përbërë kryesisht me të rinj intelektualë të diplomuar në perëndim, organizonte herë pas here aktivitete kulturore e sportive, piknike e vizita në qytete të ndryshme. Autori na befason edhe me njoftimin, se Llazar Fundo paska qenë “një nga themeluesit e Partisë komuniste shqiptare”, në kohën kur bashkëpunonte me Fan Nolin, Hasan Prishtinën, Luigj Gurakuqin, At Gjergj Fishtën, Mustafa Merlika Krujën, pse jo edhe me Anton Harapin e Lazer Shantojën. Se Zai Fundo na qenka arratisur tok me një vajzë drejt Parisit “me ndihmën e Dimitrovit” asokohe i arrestuar nga nazistët në Gjermani, pastaj drejt Moskës “me sugjerimin e Nolit” të mërguar, s’dihej se ku. Zai Fundo student, na del pa pritur edhe anëtar i “grupit komunist” në Moskë me një emër të çuditshëm, Konare!” (Ah! kjo e kudondodhura KONARE intelektualësh borgjezë, bejlerësh liberalë e fetarësh!).
Qarkullon një kujtim i vjetër se studentët e huaj në B. Sovjetik i anëtarësonin në parti pa kërkesën e tyre. Në mbarim të studimeve shumë prej tyre largoheshin të zhgënjyer dhe pa bindje komuniste, siç del nga libri dokumentar “Safet Butka” botim i vitit 2003, ku Zai Fundo ndërmjet të tjerash i shkruante Fan Nolit: “Pandeha se komunizmi ishte si Krishti,, por ai qenka më i keq se djalli”. Kështu do të shihej arratisja e tij, ikja e Tajar Zavalanit antikomunist në Radio Londra, zhgënjimi i poetit rebel Sejfulla Maleshova, mbrojtësit të Fishtës, i internuar me urdhër të diktatorit Hoxha. Rifat Këlliçi një nga anëtarët e Qendrës së Shoqërisë Bashkimi, i njohur me librin “Me djemtë e Bashkimit”, u la në muzgun e harresës. Vetëm Selim Shpuza shpëtoi paq dhe shërbeu me shkrime historie sipas kërkesave të kohës. Një fund tragjik siç dihet, pati edhe Omer Nishani, i përdorur si maskë demokracie, i “vetëvrarë” me dy plumba misteriozë në shtrat. Ndryshe nga Fjalorët Enciklopedik Shqiptarë dhe Fjalori Enciklopedik “Gazetarë dhe Publicistë Shqiptarë”-2005, gazetën e nacionalistëve shqiptarë “Liria Kombëtare” (1925-1935) me botues Omer Nishanin në Gjenevë të Zvicrës, autori na e pagëzon me emrin e panjohur deri më sot “Çlirimi Nacional”, që sipas tij drejtohej nga Fan Noli e Zai Fundo. Mos vallë në ndonjë ishull misterioz? Me cilën gazetë bashkëpunonte pra, Zai Fundo, me të parën apo të dytën? Sipas shkrimit, Zai Fundo i zhgënyer nga Stalini u arratis nga Rusia edhe pse i fshehur në Paris, qenka marrë me organizata e gazeta “komuniste, madje dërgonte vullnetarë për Luftën e Spanjës. Por autori harron se asokohe ai ndiqej këmba këmbës nga atentatorët e tmerrshëm të Kominternit, ndaj ndërronte shpesh vendqendrimin nga një qytet në tjetrin. Edhe gazetari demokrat Halim Xhelo na del “komunist”, kur në Shqipëri nuk ishte themeluar asnjë parti komuniste.
Shkrimi i autorit pastaj çan Adriatikun e hidhet në gadishullin Italik, në Ventotene, ku sipas tij internoheshin “komunistët shqiptarë”, ndoshta ata që flinin në hije fiqsh e larg luftës në pajtim me Paktin e Mossulmimit Molotov-Ribentrop. Edhe fëmijët ndër shkolla tashmë e dinë, se atje u ngujuan vetëm nacionalistët antifashistë, si Safet Butka, Stavro Skendi, Zai Fundo, Isuf Luzaj, Selman Riza e shumë të tjerë. I pari, i diplomuar në Grac të Austrisë për filozofi. I dyti, i njohur si profesor albanalog në SHBA. I treti, ekselent për drejtësi në Paris, shkëlqyeshëm për filozofi në B.S. I katërti, nacionalist i luftës për liri, profesor i shquar në Argjentinë e SHBA. I pesti, dijetar i gjuhës shqipe i internuar nga italianët, burgosur nga komunistet serbë e shqiptarë. Meqenëse internimi i Zai Fundos dhe Stavro Skëndit në Ventotene përkonte me kohën. Kur dy federalistët europianë, Altiero Spineli dhe Ernesto Rosi patën përfundurar atje hartimin e Manifestit të Ventotenes, autori na thotë se “komunisti” proanglez Llazar Fundo dhe miku i vet nacionalisti proamerikan Stavro Skendi paskan kontribuar për hartimin e atij manifesti. Mos vallë komunist? Por historia serioze dëshmon se miqtë e tyre Spineli dhe Rosi ishin të vetmit ideator e hartues të Manifestit për bashkimin e ardhshëm europian. Miq me ta ishin edhe Safet Butka, Selman Riza, Isuf Luzaj, por autori nuk shkruan asnjë fjalë. Mos vallë libraritë, bibliotekat e arkivat s’kanë libra apo dokumente që të ndriçojnë jetën e veprën e tyre? Meraku më i madh në ato vite internimi i patriotëve Llazar Fundo, Stavro Skendi e Safet Butka me shokë nuk ishte Europa, por fati i ardhshëm i Shqipërisë së rrezikuar nga nazizmi dhe komunizmi. Ndaj pas kapitullimit të Italisë u kthyen në atdhe për të marrë pjesë në luftën kundër pushtuesve të huaj. Safet Butka e Stavro Skendi u bashkuan me çetat nacionaliste në Shqipëri, ndërsa Zai Fundo me luftëtarët nacionalistë shqiptarë të Kosovës. Pa pritur sipas vendimit nga Moska apo Beogradi, u kap nga partizanët në Bytyç (Malësia e Gjakovës) dhe pas torturash mizore në moshë 45 vjeçare u pushkatua në Kolesjan të Kuksit me urdhër të komandantit Hoxha me këto fjalë: “Zain e Fundos ta torturoni deri në vdekje, dhe pastaj ta pushkatoni. T’i kërkohet të japë shpjegime për këto pyetje: Pse ka ardhur në Kosovë, kush e ka dërguar dhe me ç’direktiva. Cilat janë qëllimet e Ganiut e të englezëve. Të japë shpjegime për aktivitetin e tij të mëparshëm dhe për tradhëtinë e tij. Deponimet e Zait na i dërgoni këndej me një njeri të sigurt. Zain e vrisni andej”. Para pushkatimit, Zai Fundo la këtë mesazh dhe amanetin e fundit: “Unë s’jam komunist. E vërteta është se s’kam qenë kurrë komunist tamam. Jam temperament individualist, marksizmën kurrë s’e kam pranuar tamam…S’jam komunist. Afati kaloi. S’di më ç’të them. Po të kisha pasur gjëra për të thënë, do t’i kisha thënë. Po s’mund të shpif për të shpëtuar kryet. Nuk mund ta shkel ndërgjegjen time. Prandaj po e vulos vdekjen time. Lutem, në është e mundur, fotografitë që kam në çantë, t’i çohen nënës sime, në qoftë se rron. .(Llazar Fundo, firma. A.Q.SH. PPSH. F. 14/Apv.1944). Ky akt barbar u dënua ashpër nga Fan Noli.
Më tej autori në shkrimin e vet federalistin Altiero Spirelli të internuar në Ventotene e ngarkon me një titull krejt të huaj për të, “antifashist komunist” dhe “redaktor” të Manifestit (!?) Në fakt sipas historisë ai njihet si teoricien e politikan italian, federalist europian, autor i Manifestit të Ventotenes dhe anëtar i Parlamentit Europian. Ndërtesa kryesore e Parlamentit Europian në Bruksel mban emrin e tij. Viti akademik 1986-1987 në Kolegjin Europian në shenjë nderimi u quajt me emrin e tij. Autori nga kujtimet e këtij federalisti për Zai Fundon na jep citate si ky: “Në Ventotene ishte afruar në mënyrë të natyrshme me ish- komunistët dhe socialistët me të cilët fliste shpesh për mallkimin e regjimit të Stalinit. Përndryshe shëtiste i qetë, i drejtë, i bukur me flokë bjond që ia merrte era, duke mërmëritur me zë të ulët fjalët e Platonit që ishte duke lexuar në greqisht, duke kërkuar tek tekstet antike qetësinë e shpirtit që ia kishte marrë dështimi i përvojës së tij komuniste dhe që nuk e gjente gjëkundi”. Sesi shprehej E. Hoxha për Zai Fundon nuk shkruhet askund, kur dihet se në fjalime dhe në kujtimet e veta e quante “armiku më i keq i komunizmit, agjent i anglezëve dhe i imperializmit”. Në përfundim në shkrim kalohet në heshtje edhe nderimi i Zai Fundos me titullin “Martir i Demokracisë” në vitin 1995 nga Presidenti i Republikës Shqiptare Dr.Sali Berisha.
* **
Autori na kujton profesorët e leksionet e tyre të kohës së diktaturës. Ata të cilët vite me radhë hutuan studentët e brishtë me histori shoqatash fantazmë, grupesh e organizatash me gjasa komuniste në mërgim. Madje edhe kongreset e ligjshme ndërkombëtare në Paris, Berlin, Bruksel e gjetkë për të drejtat e pakicave kombëtare, apo kundër rrezikut të luftës botërore në vitet 30, me pjesëmarrjen e personaliteteve zyrtare e fetare, shkrimtarëve e dijetarëve, i veshën me ngjyra të kuqe revolucionare. Këta soj profesorësh ngazëlleheshin me zbulime dokumentesh pa vlerë, ku fyhej paturpësisht poeti kombëtar At Gjergj Fishta dhe ngrinin lart një farë Nikolle sepse na paska takuar rastësisht, në një redaksi pariziene emigrantin e arratisur Vladimir Uljanov. Ishin po këta profesorë të cilët në shkrimet e tyre shkencore krahas termave “demokracia e diktaturës së proletariatit”, përdornin me kuptim përkeqësues turqizma nga gazetat politike të viteve 20, si p.sh, bejlerë, pashallarë, çifligarë, agallarë, bajraktarë, efendi, kadi, tuxhar, etj, kur dihej se këta tituj nderi e kishin zanafillën nga koha e Imperatorisë Osmane. Tituj të tillë mbanin Gjergj Kastrioti, vëllezërit Frashëri, Pashko Vasa, Ismail Qemali, Sulejman Delvina, Hasan Prishtina, Iljaz Vrioni, Avni Rustemi, Aqif Elbasani e shumë të tjerë. Me këta tituj edhe qytetarët apo fshatarët tanë i drejtoheshin me nderim njeri tjetrit. Nga këto krijime gazetarësh apo shkrimtarësh dhe nga “shoku Enver”, shkencëtarët tanë kopjonin parullat e panjohura nga populli ynë, si “Poshtë Pashallarët! Poshtë Bejlerët! Poshtë çifligarët! Poshtë tuxharët! Poshtë kadilerët! Këto parulla do të lexoheshin sot kështu: ”Poshtë gjeneralët! Poshtë zotërinjtë! Poshtë fermerët e pasur! Poshtë biznesmenët! Poshtë juristët! Por shkenca socialiste thellohej më tej dhe këta tituj i ndante në klasa, ndryshe nga statuti i Shoqërisë Bashkimi që nuk pranonte ndarjen e shoqërisë në klasa.
Ndërkaq shkrimin “historik” me prirje të qarta bindjesh komuniste të gazetarit, për martirin Zai Fundo, drejtori i Shekullit e miraton, shet gazetën dhe arkëton paratë e pensionistëve.

*Agim Dishnica eshte anetar i Vatres dhe bashkepunetor i DIELLIT

LISTA E SHQIPTAREVE TE AMERIKES QE U NDALOHEJ HYRJA NE SHQIPERINE KOMUNISTE

January 18, 2013 by dgreca

Lista me emrat e 380 shqiptarëve me banim në SHBA që konsideroheshin kundërshtarë të regjimit komunist dhe u ndalohej hyrja në territorin e Shqipërisë…./

“Reaksionarët të mos vijnë në Shqipëri dhe asnjë të mos shkojë te ta” është thellbi i këtij materiali thotë Kastriot Dervishi, Drejtor i Arkivit të Ministrisë së Brendshme, pra personi përgjegjës për gjithë këtë material/

NGA BEQIR SINA, New York/

Në një bisedë të zhvilluar këto ditë me zotin Kastriot Dervishi, i cili njëkohësisht mban postin Drejtor i Arkivit të Ministrisë së Brendshme, pra personi përgjegjës për gjithë këtë material dhe gazetari i seksionit Dosier të gazetës 55, tregon për herë të parë se si janë përpiluar listat e atyre që zoti Dervishi, thotë sipas dosierit është klasifikuar si “380 shqiptarët me banim në SHBA që konsideroheshin kundërshtarë të regjimit” dhe nuk u lejohej hyrja në ish RPSSH.

Ky material që po botohet për herë të parë, prej rënies së diktaturës komuniste, shpërbërjen e strukturave të Ministrisë së Punëve të Brendeshme dhe nga Drejtoria e Tretë e Sigurimit të Shtetit, ka eksuzivitetin vetëm të këtij autori. Pra, askush nuk ka të drejt të përdori këtë material pa u konsultuar drejtpërsëdrejti me zotin Dervshi për shfrytëzimin e çdo të dhënë që gjendet në material.

-Zoti Dervishi dekadën e fundit Ju jeni shquar në shtypin shqiptar për një serë materiale të pasura dhe shumë interesante, të botuara edhe në një libër tuajin, por edhe në Dosierin e mbajtur nga ju në gazetën 55. Do të ishte me interes mbasi ju keni kaluar shumë materiale të këtilla nëpër duar: Çfarë ju ka tërhequr më shumë në këto materiale dhe si do t’i klasifikoje ti ato “

Kastriot Dervishi : Në mesin e shumë materialve do të veçoja edhe këtë Materialin më i fundit i cili është publikuar në Dosier – gazeta 55 , “1990/ 380 shqiptarët me banim në SHBA që konsideroheshin kundërshtarë të regjimit – “Reaksionarët të mos vijnë në Shqipëri dhe asnjë të mos shkojë te ta” një Dosier dhe tani në gazetën tuaj në Shtetet e Bashkuara të Amerikës

-A ka ndonjë dokumet ku tregohet se si sigurohej materiali i survejuar nga elemnetët e dërguar prej Sigurimit të Shtetit apo Misioni i tyre në New York ?
Kastriot Dervishi : Për vitet e regjimit komunist informacioni sigurohej duke pasur si qendër mbledhje të dhënash misionin shqiptar në Nju – Jork. Këtu ishte rezidentura që varej nga Drejtoria e Tretë e Sigurimit të Shtetit. Kjo e fundit ishte drejtori në katin e katërt të Ministrisë së Punëve të Jashtme, ndërsa organikisht varej nga Ministria e Punëve të Brendshme. Një kategori oficerësh të Ministrisë së Punëve të Brendshme kamufloheshin me funksione diplomatike për të kryer misionin e tyre agjenturor. Oficeri i Sigurimit në Nju – Jork kishte ngritur rrjetin e tij sekret. Informacioni sigurohej nga “burimet e hapura” (revista, gazeta, që botoheshin në SHBA) dhe “burimet e mbyllura” (me agjenturë).

Qëllim i vetëm ishte vetëm diaspora shqiptare, pasi në asnjë nivel tjetër Sigurimi nuk ka depërtuar me agjenturë. Ky informacion është siguruar më së shumti nga burimet e hapura, pra nga ato që shihte oficeri i ngarkuar në një aktivitet shqiptarësh. Sigurimi nuk ka pasur ndonjë shifër të lartë agjentësh sikurse mund të imagjinohet. P.sh. vetëm për vitin 1959, në SHBA Sigurimi kishte në lidhje vetëm 4 agjentë.

Informacioni i ardhur nga SHBA që nuk ka qenë më shumë se fakti i identifikimit përgjithësisht të elementit që nuk e donte regjimin komunist, përcillej në Tiranë për Drejtorinë e Tretë të Sigurimit të Shtetit në Ministrinë e Punëve të Brendshme. Informacioni ndahej pastaj në degët e punëve të brendshme të rretheve të cilat kishin hapur fashikujt e të arratisurve, dokumente ku shënoheshin edhe lidhjet familjare të të arratisurve.

-Ka në listën “380 shqiptarët me banim në SHBA që konsideroheshin kundërshtarë të regjimit” që mbas rënies së regjimit komunist, figurojnë ndër personat që kan hyrë e kan dalë si në Shqipëri dhe në ish Jugosllavin e atëhershme ?

Kastriot Dervishi : Kjo shpjegohet me dy arsye: së pari me pasaktësinë e të dhënës dhe përpunimin e saj, një defekt kryesor ky i Sigurimit në shumë vite dhe së dyti në prishjen e marrëdhënieve midis personit dikur vizitor dhe shtetit komunist.
–Zoti Dervishi ka disa emra në këtë listë që ishin shqiptarë me banim në SHBA dhe që konsideroheshin kundërshtarë të regjimit – por që këtu në SHBA, nijhen se “hynin e dilnin” në zyrat e Misionit të përhershëm pran OKB në New York, ose kishin lidhje të forta me diplomatët e asaj kohe – pra njerëz të dyshimtë. Si e shpjegoni ju këtë fakt në bazë të këtyre materialeve ?
Kastriot Dervishi : Është e njëjta logjikë që funksionon edhe për rastin e mësipërm. Përveç kësaj duhet të kemi parasysh edhe efektin “dopiorol”, aq i përdorshëm në teknikat agjenturore e ku natyrisht i humburi ka qenë gjithnjë Sigurimi.
-Ka dyshime se nëpërmjet një marrëveshje në mes autoriteteve të ish Jugosllavisë së Titos dhe Shqipërisë së Enver Hoxhës prej kohë së miqësisë së tyre (1944 -1948) shkëmbeheshin vazhdimisht informacione për individ të veçantë, të cilët ishin të shpallur të pa -dëshirueshëm si në ish- Jugosllavi po ashtu edhe në Tiranë. Bile një pjesë e mirë e tyre janë në listën e 380 shqiptarëve me banim në SHBA që konsideroheshin kundërshtarë të regjimit – A ka ndonjë provë faktike se si siguroheshin këto informacione për veprimtarinë e tyre në SHBA ? dhe se si mendoni ju bëhej kombinimi mes Ministrisë së Punëve të Brendeshme të ish Jugosllavisë, UDB-së dhe MPB dhe Sigurimit të Shqipërise për, dokumentacionin fotografitë e tyre dhe të dhënat e indetitetit ?
Kastrio Dervishi : Në vitet 1944 – 1948 nuk është se kishte marrëveshje, Sigurimi ishte nën urdhrat e UDB-së sikurse i gjithë shteti. Madje rezidentura e parë e Sigurimit në SHBA, e ngritur nga Nesti Kopali është hapur në legatën jugosllave në New York në të pestën Avenue.
-A janë sot pjesë e dosjeve këto materiale ?

Kastriot Dervishi : Teknikisht çdo material në dosje administrohet, nuk rri i veçuar.
Tre katër vitet e fundit para vitit 1990 kur ndodhën edhe ato ndryshimet e mëdha, dukej një farë liberalizimi – a ndodhi kjo edhe në sektorin e Drejtorisë së Parë të Sigurimit të Shtetit në Ministrinë e Punëve të Brendshme ?

Kastriot Dervishi : Megjithëse, kishin ardhur ngjarjet e vitit 1990, regjimi komunist nuk kishte asnjë lloj ndryshimi në trajtimin e emigracionit politik shqiptar të emigruar prej vitesh jashtë vendit-Nuk mjaftonte fakti se një drejtori e posaçme mbahej vetëm për të sjellë informacion (edhe ky sakat) për diasporën shqiptare, por edhe në prag të ndryshimeve, ai vazhdonte të shihej me sy armiqësor duke mos i lejuar të vijnë në Shqipëri, jo vetëm ato, por edhe lidhjet e tyre që kishin mbetur në Shqipëri.

Më 9 korrik 1990 Sektori i Vizave i Drejtorisë së Parë të Sigurimit të Shtetit në Ministrinë e Punëve të Brendshme u dërgonte degëve të punëve të brendshme në rreth, anës së Sigurimit, një informacion të Drejtorisë së Tretë të Sigurimit të Shtetit në MPB, në të cilën jepet udhëzimi që personat e listëshënuar të mos kishin mundësi të vinin në Shqipëri pasi ishte “reaksionarë”

Dega e Vizave kërkonte që lista e dërguar nga Drejtoria e Tretë të studiohej dhe të mos lejohej asnjë shtetas shqiptar të shkonte për të vizituar shtetasit që bënin pjesë në këtë listë-Gjithashtu ishte njoftuar edhe Ministria e Punëve të Jashtme që personave në fjalë të mos u jepej vizë hyrjeje në Shqipëri.

Kur u “përpunua” për herë të fundit lista ?

Kastriot Dervishi : Lista është “përpunuar” në Drejtorinë e Parë, me disa ditë vonesë për shkak të ngjarjeve të 2 korrikut 1990-Më 26 gusht 1990 ajo është plotësuar me shënime nga drejtuesit e MPB-së dhe është dërguar në rrethe.

Në fund dokumeti shkruan :”Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë – Ministria e Punëve të Brendshme Drejtoria e Tretë – Tiranë 22.6.1990 .Informacion drejtuar Drejtorisë së Parë

Ku theksohej se :”Gjatë muajve të fundit emigracioni reaksionar shqiptar me banim në SHBA ka organizuar një sërë demonstratash kundër vendit tonë, të nxitur e manipuluar nga zbulimi jugosllav e të tjerë. Bashkëlidhur po ju dorëzojmë listën e personave pjesëmarrës në këto demonstrata e aktivitete kundër nesh”:

1-Alo Luarasi nga Korça, banues në Nju – Jork.

2-Azgan Arifi nga Tropoja, banues në Bronks.

3-Abdulla Lamaj nga Tropoja, banues në Bronks.

4-Anton Syku nga Lezha, banues në Bronks.

5-Novruz Sadiku nga Smokthina, banues në Nju – Xherrsi.

6-Nail Xhafa nga Durrësi me banim në Worçester.

7-Namik Xhafa nga Smokthina, banues në Nju – Xhersi

8-Marash Mërnaçaj me të shoqen e fëmijët, nga Shkodra, banues në Bronks.

9-Pjetër Mërnaçaj me të shoqen, nga Shkodra, banues në Bronks.

10-Paulin Mërnaçaj nga Shkodra, banues në Bronks.

11-Nikoll Mërnaçaj nga Shkodra, banues në Bronks.

12-Sefer Luarasi nga Korça me banim në Nju – Jork.

13-Gjon Buçaj nga Puka me banim në Nju – Jork.

14-Gjergj Vata (Ndoja) nga Shkodra me banim në Nju – Jork.

15-Gjek Gjonlekaj nga Malësia e Madhe, me banim në Nju – Jork.

16-Xhaferr Elezi

17-Gjon Arapi

18-Qemal Lepenica

19.Fren Gjergj Vocrri (Shala)

20-Rrok Nilaj nga Shkodra, me banim në Bronkse

21-Njao Kol Ndreka, nga Shkodra me banim në Nju – Jork

22-Fadil Koçi nga Peshkopia me banim në Kuines

23-Prel Ademi me gruan, nga Tropoja, me banim në Nju – Jork

24-Zef Mirakaj nga Mirdita me banim në Nju Xhersi

25-Zef Balaj nga Shkodra, me banim në Nju – Jork

26-Vesel Osmaj, nga Malësia banues në Nju – Jork

27-Pashko Camaj

28-Luo Gjonlekaj

29-Mark Llesh Markedoda nga Mirdita, me banim në Nju – Jork

30-Muzli Çela Mulosmani, Tropojë, me banim në Nju – Jork

31-Zef P-Deda, nga Shkodra, me banim në Nju – Jork

32-Gjon Kol Lleshi (Rukaj) nga Shkodra me banim në Nju – Jork

33-Rasim, Besim e Hashim Sina, nga Dibra, me banim në Nju – Jork

34-Beg Ali Grimci, nga Shkodra me banim në Nju – Jork

35-Idriz Lamaj, nga Tropoja, me banim në Nju – Jork

36-Idriz Hyseni

37-Mazllum Kodra, nga Korça me banim në Nju – Jork

38-Gjeto Nikaj nga Shkodra me banim në Nju – Jork

39-Vincene Pukri nga Shkodra me banim në Nju – Jork

40-Francesk Dajçi nga Shkodra me banim në Nju – Jork

41-Luigj Kelmendi (Vukaj)

42-Gjelosh Narkaj

43-Pjetër Shala

44-Gjergj Shala

45-Nikoll Nikaj

46-Lekë Nikaj

47-Pjetër Nik Gjergji

48-Luan Nik Gjergji

49-Petrit Hyseni nga Struga, me banim në Nju – Jork

50-Luan Hyseni

51-Merita Hyseni, nga Struga, me banim në Nju – Jork

52-Afrim Hyseni

53-Curr Gjoni, me banim në Nju – Jork

54-Lush Ndue Cullaj, me banim në Nju – Jork

55-Tom Lekaj, me banim në Nju – Jork

56-Zef Shala, nga Shkodra me banim në Nju – Jork

57-Kol Shala

58-Isuf Çela nga Tropoja me banim në Nju – Jork

59-Besnik Metaliaj

60-Bujar Metaliaj

61-Shkëlzen Metaliaj

62-Ismet Hoxha

63-Musa Hoxha

64-Muzli Hoxha

65-Abedin Nezaj

66-Naim Nezaj

67-Bege Nezaj

68-Afrim Kurti

69-Nderim Kupi, nga Kruja me banim në Nju – Jork

70-Jakup dhe Xhaferri Elezi nga Tropoja me banim në Nju – Jork

71-Pashko Grisha nga Shkodra me banim në Nju – Jork

72-Gjergj Grisha

73-Pjetër Vukli

74-Albert Morina, kosovar me banim në Nju Xhersi

75-Gjovalin Vocaj nga Shkodra me banim në Waterburry

76-Simon Preci nga Shkodra me banim në Stanford

77-Gjon Shtufa

78-Gjok Kelmendi (Selca) nga Ulqini me banim në Detroit

79-Hysni Lita nga Kukësi me banim në Nju – Jork

80-Dali Lita

81-Elez Lita

82-Mysafer Arifi nga Shkodra me banim në Nju – Jork

83-Vehbi Arifi

84-Hazir Zoga nga Tropoja me banim në Nju – Jork

85-Hyre Zogaj

86-Mustafa Sylaj

87-Hysen dhe Abedin Mulosmani

88-Isa Nuredini i arratisur i ri nga Tropoja me banim në Nju – Jork

89-Llesh Nikolla nga Shkodra me banim në Nju – Jork

90-Gjergj Nikolla

91-Gjergj Lleshi

92-Pandeli Andoni nga Tirana i arratisur i ri me banim në Nju – Jork

93-Gani Hasani nga Shkodra me banim në Nju – Jork

94-Fejzi Hasani

95-Bashkim Hasani

96-Fatmir Rama nga Tirana me banim në Nju – Jork

97-Ndriçim Shpuza

98-Ilir Sheqi

99-Bashkim Kulla

100-Sokol Dushaj nga Tropoja me banim në Nju – Jork

101-Dalip Kërluku nga Tirana me banim në Nju – Jork

102-Ymer Hoxha (Gashi) nga Tropoja me banim në Nju – Jork

103-Luan Isufi nga Shkodra me banim në Nju – Jork

104-Kujtim Kallajxhiu me gruan greke nga Tirana me banim në Nju – Jork

105-Xhemal Laçi nga Puka me banim në Nju – Jork

106-Franc Grisha nga Shkodra me banim në Detroit

107-Rrok Pepaj

108-Gjergj Vata nga Shala me banim në Nju – Jork

109-Lazer Vata nga Shala me banim në Nju – Jork

110-Ymer Kavaja, nga Kavaja me banim në Nju – Jork

111-Gjylistane Camaj me banim në Nju – Jork

112-Fetah Koçi nga Dibra me banim në Nju – Jork

113-Ndrec Gjergji nga Kurbini me banim në Nju – Jork

114-Lek Gjergji

115-Ramiz Dani nga Kruja me banim në Nju Jork

116-Kanto Nikoll Lulaj nga Shkodra me banim në Detroit

117-Myfit Kullolli nga Shkodra, Trenton, Nju Xhersi

118-Lulzim Murati nga Tirana me banim në Nju Xhersi

119-Xhaferr Ymeri me gruan nga Vlora me banim në Nju Xhersi

120-Sahamir Jarani nga Tirana me banim në Nju – Jork

121-Enver Toska

122-Petrit Uruçi nga Tirana me banim në Nju – Jork

123-Vehbi Qorri

124-Sulejman Tabaku

125-Sami Mulosmani nga Tropoja me banim në Nju – Jork

126-Mark Mërcanaj me dy djemtë nga Shkodra me banim në Nju – Jork

127-Skënder Xhidija nga Tropoja me banim në Nju – Jork

128-Tea Hoxha nga Tropoja me banim në Nju – Jork

129-Tomorr Sina nga Dibra me banim në Nju – Jork

130-Mustafa dhe Sejdi Bytyçi nga Tropoja me banim në Nju – Jork

131-Sabit Bytyçi me banim në Nju Xhersi

132-Shaqir Stërmasi nga Tirana me banim në Nju – Jork

133-Hamit Nelaj nga Kukësi me banim në Nju – Jork

134-Mark Martini nga Shkodra me banim në Nju – Jork

135-Marash Dushaj nga Malësia me banim në Detroit

136-Xhaferr Bajraktari (Elezi) nga Kukësi me banim në Detroit

137-Gani Elezi (Bajraktari)

138-Nikoll Isufaj nga Shkodra me banim në Detroit

139-Dy vëllezërit Binakaj nga Kukësi me banim në Detroit

140-Gjovalin Gegaj nga Shkodra me banim në Detroit

141-Vesel Deda nga Shkodra me banim në Detroit

142-Petrit Butka nga Korça me banim në Detroit

143-Mentor Rama nga Dibra me banim në Detroit

144-Ndoc Lumaj nga Shkodra me banim në Detroit

145-Prel Gjonal Selca nga Shkodra me banim në Detroit

146-Reshat Çaushi nga Gjirokastra me banim në Detroit

147-Sokol Ramo nga Vlora me banim në Detroit

148-Nikoll Jaku nga Shkodra me banim në Detroit

149-Kolec Pikolini nga Shkodra me banim në Clearwater, Florida

150-Mark Vuçinaj nga Shkodra me banim në Detroit

151-Kol Gjergj Mëhilli nga Shkodra me banim në Arizona

152-Maliq Kapllani nga Korça me banim në Detroit

153-Zef Gjergji Vushaj me dy djemtë nga Shkodra me banim në Detroit

154-Ibrahim Korça nga Korça në Detroit

155-Safet Malushi nga Korça në Detroit

156-Pretesh Curranaj nga Malësia me banim në Nju Jork

157-Gjok Curranaj nga Malësia me banim në Nju Jork

158-Mark Ndue Vuksanaj nga Shkodra me banim në Nju Jork

159-Fran Marku Junçaj me banim në Detroit

160-Martin Camaj

161-Kol Vuçetaj nga Vuthaj me banim në Winedor, Kanada

162-Ded Lumaj nga Shkodra me banim në Detroit

163-Rrok Kelmendi nga Ulqini në Detroit

164-Tonin Gjini nga Shkodra në Detroit

165-Nikoll Hysa

166-Vedat Myftiu nga Peqini me banim në Detroit

167-Manjo Lameni nga Korça me banim në Detroit

168-Gjergj Noshi me banim në Detroit

169-Gjon Kalaj nga Malësia me banim në Detroit

170-Nik Zadrima nga Shkodra, me banim në Detroit

171-Tajar Shaska nga Korça me banim në Detroit

172-Vesel Ujkaj nga Malësia me banim në Detroit

173-Martin Ivezaj nga Malësia me banim në Detroit

174-Nikoll Qafa nga Puka me banim në Detroit

175-Simon Qafa nga Puka me banim në Detroit

176-Njazi Bardha nga Korça me banim në Detroit

177-Loro Stajka nga Shkodra me banim në Detroit

178-Ndoc Vuçinaj nga Shkodra me banim në Detroit

179-Tajar Hazbia nga Vlora me banim në Detroit

180-Qazim Beci me familje nga Kukësi me banim në Detroit

181-Aziz Sulejmani nga Vlora me banim në Detroit

182-Dedë Martini nga Shkodra me banim në Detroit

183-Prelë Kelmendi nga Ulqini me banim në Detroit

184-Pashko Gjelaj nga Shkodra me banim në Detroit

185-Ymer Jaqi nga Korça me banim në Waterburry

186-Idajet Bushka nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

187-Myfit Bushka nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

188-Gani Pasha nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

189-Pertef Bylykbashi nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

190-Adbyl Zenuni nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

191-Ismiha Zenuni me dy djemtë nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

192-Ali Demirali nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

193-Bujar Demirali nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

194-Fari Barolli nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

195-Skënder Limka nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

196-Arjan Limka nga Tirana me banim W-Burry të Connecticut

197-Arif Fazo nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

198-Banush Haxhiu me gruan nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

199-Sami Kulla me gruan nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

200-Ibrahim Kulla nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

201-Skënder Shehu nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

202-Shukri Muça nga Dibra me banim W-Burry të Connecticut

203-Njazi Mullai nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

204-Halit Mullai me gruan nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

205-Xhevdet Çavri nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

206-Xhevat Liçolli nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

207-Rami Çollaku nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

208-Qazim Çollaku nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

209-Zenel Fazo me gruan nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

210-Skënder Miha nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

211-Xheladin Leka nga Korça me banim W-Burry të Connecticut

212-Ali Jella nga Tirana me banim në Nju-Jork

213-Neim Reselica nga Kukësi me banim në Nju-Jork

214-Artur Llanaj nga Tirana me banim në Nju Xhersi

215-Fatmir Muça nga Tirana me banim në Nju Xhersi

216-Abdulla Kaloshi nga Dibra me banim në Nju Jork

217-Gruaja dhe djali i Nderim Kupit me banim në Nju Jork

218-Serxho Gjeçi shoferi i Minella Andonit me banim në Detroit

219-Sejdi Premtja nga Vlora me banim në Nju-Jork

220-Shyqyri Xhera nga Pogradeci me banim në Nju-Jork

221-Seit Kryeziu nga Kosova me banim në Nju-Jork

222-Ymer Zharka nga Tropoja me banim në Nju-Jork

223-Zeqir Oboku nga Dibra me banim në Nju-Jork

224-Mehdi Mati nga Mati me banim në Nju-Jork

225-Haxhi Mimani (Shpata) nga Dibra me banim në Nju-Jork

226-Guri Durollari nga Pogradeci me grua e fëmijë me banim në Nju-Xhersi

227-Rustem Margjekaj nga Tropoja me banim në Nju-Jork

228-Hysen Biberaj nga Tropoja me banim në Nju-Jork

229-Sokol Sulejman Aga nga Tropoja me banim në Nju-Jork

230-Nikoll Markagjoni nga Mirdita me banim në Nju-Jork

231-Fran Palushi (Kola) nga Puka me banim në Nju-Jork

232-Pjetër Balaj nga Puka me banim në Nju-Jork

233-Ndue Ademi nga Tropoja me banim në Nju-Jork

234-Pjetër Smajli nga Tropoja me banim në Nju-Jork

235-Rexhep Krasniqi nga Kosova me banim në Nju-Jork

236-Qazim Emro nga Korça me banim në Nju-Jork

237-Nihat Rakolli nga Shkodra me banim në Nju-Jork

238-Ramazan Turdiu nga Tirana me banim në Nju-Jork

239-Kadri Gashi nga Kukësi me banim në Nju-Jork

240-Namik Xhuda nga Pogradeci me banim në Nju-Xhersi

241-Bexhet Gjetollari nga Pogradeci me banim në Nju-Xhersi

242-Halit Musolmani nga Tropoja me banim në Nju-Jork

243-Hamit Laniku nga Korça me banim në Çikago

244-Isuf Azemi nga Struga me banim në Çikago

245-Vëllezërit Muça nga Vlora me banim në Çikago

246-Skënder Shuaipi me djalin e dhëndrin nga Struga me banim në Çikago

247-Ejup Xhezo nga Çamëria me banim në Çikago

248-Fejzi Sulejmani nga Tepelena me banim në Çikago

249-Ramo Idrizi nga Korça me banim në Çikago

250-Vëllezërit Betovija nga Kukësi me banim në Çikago

251-Agim Mulosmani nga Tropoja me banim në Nju-Jork

252-Skënder Mulosmani nga Tropoja me banim në Nju-Jork

253-Gruaja e Rasim Sinës nga Dibra me banim në Nju-Jork

254-Fuat Myftia me vajzën nga Shkodra me banim në Nju-Jork

255-Gjon Camaj me banim në Nju-Jork

256-Djali i Fran Kol Palushajt nga Puka me banim në Nju-Jork

257-Djali i madh i Mark Kolës nga Puka me banim në Nju-Jork

258-Djali i madh i Mark Zogut nga Mati me banim në Nju-Jork

259-Rexho Çekiç nga Vuthaj me banim në Nju-Jork

260-Bajram Muzia nga Tropoja me banim në Nju-Jork

261-Zef Kadri Ceca me banim në Nju-Jork

262-Pjetër Ceca nga Tropoja me banim në Nju-Jork

263-Mehali Mati nga Mati me banim në Nju-Jork

264-Abdulla Hoxha nga Tropoja me banim në Nju-Jork

265-Elez Aliaj nga Tropoja me banim në Nju-Jork

266-Mehmet Azgan Arifi nga Tropoja me banim në Nju-Jork

267-Sulejman Arifi nga Tropoja me banim në Nju-Jork

268-Ibrahim Uka nga Tropoja me banim në Nju-Jork

269-Ymer Halili nga Tropoja me banim në Nju-Xhersi

270-Zenun Nezaj me gruan nga Tropoja me banim në Nju-Jork

271-Halit Nezaj me gruan me banim në Nju-Jork

272-Selman Elez Nezaj me banim në Nju-Jork

273-Fadil Nezaj me banim në Nju-Jork

274-Rexhep Isuf Nezaj me banim në Nju-Jork

275-Tahir Rexhep Nezaj me banim në Nju-Jork

276-Hyre Nezaj, e shoqja e Adebin Nezës nga Tropoja me banim në Nju-Jork

277-Sheriff Nezaj nga Tropoja me banim në Nju-Jork

278-Dy djemtë e Ramë Çelës dhe Adem Çelës

279-Ahmet Rexhepi nga Tropoja me banim në Nju-Jork

280-Sejdi Hysenaj nga Tropoja me banim në Nju-Xhersi

281-Ali Hyseni nga Tropoja me banim në Nju-Xhersi

282-Agim Alihyseni nga Tropoja me banim në Nju-Xhersi

283-Ramiz Ali Hysenaj nga Tropoja me banim në Nju – Xhersi

284-Sllobodanka Pjetri nga Mali i Zi me banim në Nju – Xhersi

285-Rakip Hysenaj nga Tropoja me banim në Nju – Xhersi

286-Isa Halilaj nga Tropoja me banim në Nju – Jork

287-Isuf Hamza nga Tropoja me banim në Nju – Jork

288-Zeqir Halili nga Tropoja me banim në Nju – Jork

289-Ali Gashi nga Kukësi me banim në Nju – Jork

290-Esat Ali Gashi nga Kukësi me banim në Nju – Jork

291-Nezir Meta nga Kukësi me banim në Nju – Jork

292-Mal Mehmeti nga Tropoja me banim në Nju – Jork

293-Ibrahim Margjeka nga Tropoja me banim në Nju – Jork

294-Kadri Hamza nga Tropoja me banim në Nju – Jork

295-Rustem Bajrami nga Tropoja me banim në Nju – Jork

296-Hamza Berisha nga Tropoja me banim në Nju – Xhersi

297-Skënder Berisha nga Tropoja me banim në Nju – Xhersi

298-Muharrem N-Berisha nga Tropoja me banim në Nju – Xhersi

299-Beqir H-Berisha nga Tropoja me banim në Nju – Xhersi

300-Ali Berisha nga Tropoja me banim në Nju – Xhersi

301-Bajram Ukperaj nga Kukësi me banim në Nju – Jork

302-Halil Nezaj nga Tropoja me banim në Nju – Jork

303-Mirzak Turdiu nga Tirana me banim në Nju – Jork

304-Nexhip Dauti nga Vlora me banim në Nju – Xhersi

305-Perlat Nolja nga Vlora me banim në Nju – Xhersi

306-Rexho Kapaj nga Vlora me banim në Nju – Xhersi

307-Kimet Kojtari nga Pogradeci me banim në Nju – Xhersi

308-Adem Mollani nga Pogradeci me banim në Nju – Xhersi

309-Gjok Koleci nga Shkodra me banim në Nju – Jork

310-Nikoll Maçi nga Shkodra me banim në Nju – Jork

311-Gjok Zef Nikçi nga Vuthaj me banim në Nju – Jork

312-Nik Vesel Camaj nga Malësia me banim në Nju – Jork

313-Bajram Arifi nga Tropoja me banim në Nju – Jork

314-Asllan Muja nga Kukësi me banim në Nju – Jork

315-Alfred Përgjini nga Tirana me banim në Nju – Jork

316-Fred Bibla nga Tirana me banim në Nju – Jork

317-Shëndet Ferra nga Tirana në Waterburry Ct

318-Petrit kupi nga Kruja në Nju Jork

319-Valentin Zef Balaj nga Shkodra në Nju Jork

320-Bektesh Sakipi nga Struga në Nju Jork

321-Mustafa Henci kosovar në Nju Xhersi

322-Kadri Bajram Gashi nga Kukësi në Nju Jork

323-Gjon Baftia nga Shkodra në Nju Jork

324-Muse Xherko nga Tropoja në Nju-Jork

325-Zylfie Zherka nga Tropoja në Nju-Jork

326-Flamur Ukperaj nga Kukësi në Nju-Jork

327-Luan Gashi nga Kukësi në Nju-Xhersi

328-Agron Gjokaj nga Kukësi në Nju-Jork

329-Hamdi Uruçi nga Shkodra në Nju-Jork

330-Eduard Liço nga Korça në Nju-Jork

331-Agim Karagjozi nga Gjirokastra në Nju-Jork

332-Reis Agai nga Vlora në Nju-Jork

333-Skënder Meka nga Korça në Nju-Xhersi

334-Abdyl Henci kosovar në Nju-Xhersi

335-Hysen Dyshku nga Elbasani në Nju-Jork

336-Koço Rizo nga Saranda në Nju Jork

337-Nasho Shteto nga Saranda në Nju Jork

338-Hiqmet Muça nga Korça në Stamford të Connecticut

339-Jahja Manelli nga Korça në Nju-Xhersi

340-Rifat dhe Jonuz Ndreu nga Dibra në Nju-Xhersi

341-Tili Shehu nga Tirana në Nju-Jork

342-Roland Shehu nga Tirana në Nju-Jork

343-Marko Pashko Tinaj nga Shkodra në Nju-Jork

344-Emin Methasani nga Rrogozhina në Detroit

345-Kasem Mekshi nga Kukësi në Nju-Jork

346-Vuksen Vuksani nga Malësia në Nju-Jork

347-Idriz Fetahu nga Shkodra në Nju-Jork

348-Kujtim Kosovari nga Kosova në Nju Xhersi

349-Agim Gjoka nga Kukësi në Nju-Jork, i arr i ri

350-Milto Kola nga Lushnja në Boston

351-Anton Malaj nga Shkodra në Boston

352-Ardian Hamulli nga Tirana në Nju Jork

353-Skënder Papdeja nga Kukësi në Nju Jork

354-Rinak Papdeja nga Kukësi në Nju Jork

355-Gëzim Muka nga Tepelena në Waterburry

356-Harillaq Rizo nga Saranda në Nju-Jork

357-Ligor Tata nga Tirana në Nju-Jork

358-Nikolin Pleqi nga Elbasani në Nju-Jork

359-Petro Papa nga Elbasani në Nju-Jork

360-Xhelal Sukniqi nga Shkodra në Boston

361-Astrit Çela nga Tirana në Boston

362-Martin Cara nga Shkodra në Detroit

363-Xhemail Shala nga Shkodra në Nju-Jork

364-Rrok Merkolaj nga Shkodra në Nju-Jork

365-Ndoc Vuçinaj nga Shkodra në Detroit

366-Zef Nikaçi nga Vuthaj në Nju-Jork

367-Skënder Neziri nga Dibra në Nju-Jork

368-Ndue Markagjoni nga Mirdita në Nju-Jork

369-Haki Ndreu nga Dibra në Hartford

370-Haki Terpeza kosovar në Stamford

371-Martin Fran Lulgjuraj nga Malësia në Detroit

372-Nok Lulgjuraj nga Malësia në Detroit

373-Alfons Pelinxhi nga Korça në Nju-Xhersi bashkë me të vëllanë

374-Mark Koliqi nga Shkreli në Nju-Jork

375-Nik Kol Cani nga Shkodra në Nju-Jork

376-Gjeto Rukaj nga Malësia në Nju-Jork

377-Maria Rukaj nga Malësia në Nju-Jork

378-Lekë Kol Rukaj nga Shkodra në Nju-Jork

379-Gjok Ded Zef Nikçi nga Vuthajt në Nju-Jork

380-J-Lulgjuraj nga Malësia në Nju-Jork

Drejtori i Drejtorisë së Tretë

Sefer Ramaj

(Saktesia mbetet e te dhenave merret me dyshime. Duekt qe aty mungojne emra te nacionalisteve qe kurresesi nuk mund t’u lejohej hyrja ne Shqiperi, por nderkohe qe mungojne emrat e disa prej tyre, jane emrat e disa te tjereve qe e ksihin grure me regjimin. Gjithesesi intervista e sqaron, saktesia ishte ne dore te atyre qe raportonin. Intervista eshte marre per gazeten Bota Sot)