---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 6 qershor 2024

“The Christian Science Monitor” ka botuar, të enjten e 19 shtatorit 1929, në faqen n°18, rrëfimin e reporterit amerikan Reuben Henry Markham rreth përparimit të Shqipërisë falë udhëheqjes së Mbretit Zog, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar : 

Mbreti Zog I

Tiranë, Shqipëri.

Më i fundit, edhe pse larg të qenit mbreti më i ri në Evropë, është Zogu I i Shqipërisë. Vendi që ai drejton ka sipërfaqen e Nju Xhersit, me Detin Adriatik në të majtë në vend të Oqeanit Atlantik në të djathtë. Është pothuajse dyfishi i madhësisë së Nju Xhersit, por ka vetëm një të katërtën e popullsisë së saj, ose rreth 850,000 banorë. Prej tyre, 200,000 janë të krishterë ortodoksë, 100,000 janë katolikë romakë dhe pjesa tjetër janë myslimanë.

Shqipëria nuk ka hekurudhë, por shërbimin më të mirë ajror në Europë. Me anije është vetëm disa orë nga Italia dhe është shumë e aksesueshme, si me automobila ashtu edhe me anije drejt Greqisë dhe Jugosllavisë, që e lidhin atë. Për shekuj me radhë vendi ishte pjesë e Turqisë evropiane dhe nuk u çlirua deri në vitin 1912. Gjatë Luftës Botërore u pushtua nga ushtritë e huaja dhe u bë përsëri i lirë në vitin 1920. Në fillim ishte një principatë me një princ të huaj, pastaj u bë republikë, dhe tani është një mbretëri me një mbret vendas, me shumë aftësi dhe energjik. Sundimtari i saj ishte Ahmet Zogu kur hipi në fron, por tani ai e thërret veten Zogu I, Mbret i Shqiptarëve.

***

Formimi i një shteti të ri është një detyrë jashtëzakonisht e vështirë, veçanërisht në Ballkan, sepse prek interesat dhe aspiratat e shumë shteteve të tjera. Dy fuqi të mëdha dhe tre më të vogla ishin thellësisht të shqetësuara për krijimin e Shqipërisë. Dy të parat ishin Italia dhe Austria, dhe tre të tjerat ishin Bullgaria, Greqia dhe Serbia. Dhe gjatë viteve të fundit e gjithë Shqipëria ose pjesë të saj janë pushtuar nga këto shtete.

Prej shumë vitesh ka një tendencë të fortë drejt ndarjes së Shqipërisë. Në fakt ajo aktualisht është e ndarë dhe vetëm gjysma e trojeve të banuara me shqiptarë janë pjesë e Shqipërisë. Vendi më shumë se një herë është ndarë zyrtarisht në sfera dominimi, madje edhe sot Italia, Greqia dhe Jugosllavia, për arsye të ndryshme, pretendojnë pjesë të Shqipërisë. Ky shtet i ri i vogël që lufton për të ecur përpara duhet t’i rezistojë presioneve të mëdha të jashtme.

Dhe kësaj i duhet shtuar një situatë e brendshme e paqëndrueshme. Shumë shpesh është mohuar ekzistenca e një kombi shqiptar.

Populli që banon në Shqipëri është i ndarë në dy fise mjaft të dallueshme dhe shpesh armiqësorë ndaj njëri-tjetrit, përveç tre besimeve të ndryshme. Përveç periudhave shumë të shkurtra, ata kurrë nuk janë bashkuar në një shtet të vetëm të pavarur. Ata kanë një literaturë shumë të varfër dhe vetëm pak kohë më parë gjuhës së tyre iu dha një alfabet zyrtar. Shumica e njerëzve janë analfabetë. Për më tepër, vendi është shumë malor dhe rrugët kanë qenë praktikisht inekzistente, kështu që pjesë të ndryshme të Kombit kanë qenë krejtësisht jashtë kontaktit me pjesët e tjera.

***

Kjo pasiguri e brendshme dhe e jashtme plotësojnë njëra-tjetrën. Fuqitë e huaja, për të përfituar, intrigojnë me elementët e pakënaqur të vendit; ndërsa grupet e pakënaqur në Shqipëri apo edhe aventurierët e zakonshëm, në kërkim të përfitimit, bashkëpunojnë me entuziazëm me të huajt e interesuar në plane kundër shtetit të tyre. Historia e Shqipërisë në shekuj, e sidomos në pesëmbëdhjetë vitet e fundit, është e mbushur me intriga të tilla.

Para ardhjes së Zogut, vendi ishte vazhdimisht në një gjendje trazirash dhe revolucioni ndoqi shpejt revolucionin, të gjithë të ndihmuar nga jashtë. Çfarë ilustrimi më i mrekullueshëm i kësaj gjendjeje mund të ekzistonte sesa fakti që Ahmet Zogu vendosi autoritetin e tij mbi Shqipërinë me ndihmën serbe dhe mercenarët bullgarë që dëbuan të mbrojturin italian dhe se tani ai e mban veten me ndihmën e floririt italian dhe oficerëve ?

Asnjë komb në një gjendje të tillë pasigurie nuk mund të përparojë dhe as të durojë. Kështu, nevoja e parë absolutisht thelbësore është stabiliteti. Dhe ky është kontributi i Mbretit Zog, Shqipëria ka tani një qeveri të qëndrueshme. Vendi po bashkohet. Po krijohet një shtet real. Rendi i shkëlqyer mbizotëron. Jeta dhe prona e njeriut janë të sigurta, dhe qeveria është e vendosur fort. Ekziston një siguri e arsyeshme se ajo që është vendosur sot do të realizohet nesër. Udhëtimi është mjaft i lehtë dhe pa asnjë rrezik.

Intrigat nga jashtë kanë pak shanse për të pasur sukses. Ekziston një forcë e shkëlqyer policore, e drejtuar dhe e trajnuar nga oficerë të ushtrisë angleze. Ka një ushtri të mirë, të menaxhuar dhe të stërvitur nga italianët. Malësorët po çarmatosen. Të rinjtë nga të gjitha pjesët e mbretërisë po vihen në kontakt të vazhdueshëm me njëri-tjetrin. Duke kaluar muaj në ushtri mësojnë besnikërinë ndaj Shqipërisë dhe jo ndaj fisit të tyre të vogël. Ka shkolla, libra e gazeta. Një Shqipëri është shfaqur.

***

Dhe kjo është në masë të madhe vepër e Ahmet Zogut. Ishte një detyrë e vështirë dhe e rrezikshme. Të jesh mbret në Ballkan është një ndërmarrje e rëndë. Të gjithë sundimtarët bullgarë, përveç atij aktual, u detyruan të abdikonin. Të gjithë mbretërit serbë kanë pasur karriera të stuhishme dhe tragjike me vetëm një ose dy përjashtime. Në Greqi situata ka qenë pothuajse e njëjtë. Dhe në Shqipëri gjatë viteve të fundit të gjithë pushtetarët e kanë kaluar shumë nga koha e tyre në arrati. Në një paqëndrueshmëri dhe rrezik të tillë, mbreti Zog po punon. Dhe ai ka sukses në detyrën e tij. Ishte e nevojshme që ai të kishte një mbrojtës – për çdo shtet të ri ballkanik ka qenë rasti i tij – dhe Ahmet Zogu bëri mirë që mori Italinë. Vendi i tij nuk mund të ishte kurrë i sigurt nëse do t’i duhej të kalonte nëpër trazirat e zgjedhjeve presidenciale çdo disa vjet; prandaj është mirë që u bë mbretëri. Shqipëria do të shembet nëse nuk qeveriset nga një burrë i fortë; pse të mos ishte sovran në një mbretëri në vend që të ishte diktator në një republikë ?

Dhe mbreti Zog punon shumë. Udhëton, por pak. I gjithë rreziku dhe përgjegjësia bien mbi të. Shumica e profesorëve amerikanë jetojnë në shtëpi më të mira se Mbreti i Shqipërisë apo Nëna Mbretëreshë. Dhe shumica e ambulantëve amerikanë kalojnë një kohë më të lirë dhe më të lumtur. Mbreti Zog nuk bën shumë shpesh udhëtime të gjata nga frika e komploteve. Duhet të kalojnë shumë vite përpara se toka e tij e vogël të bëhet e rregullt, e shëndetshme, produktive dhe një vend i bukur për të jetuar.

Ndërsa dikush takon popullin shqiptar në një shesh të qytetit në ditën e tregut ose i viziton ata në shtëpitë e tyre të thjeshta dhe sheh se sa të varfër janë të gjithë ata, njeriu mendon se është e kotë që sundimtari i tyre t’u zhvatë atyre taksa të rënda vjetore. Megjithatë, kur kujtohet se nevoja më jetike e Shqipërisë është siguria dhe stabiliteti, dhe se Mbreti Zog I, mes shumë rreziqeve dhe vështirësive, po shpenzon gjithë kohën dhe aftësinë e tij për ta bërë Shqipërinë të sigurt dhe të qëndrueshme dhe për t’i dhënë popullit rend dhe qetësi, dikush është i prirur t’i urojë atij të mirën, të shpresojë se ai do të përfitojë njëfarë kënaqësie nga atributet e pushtetit mbretëror dhe të shpresojë se ai do të jetë i pari i një dinastie që do ta kthejë Shqipërinë në shtëpinë e mirëadministruar të një kombi të begatë, të pavarur dhe përparimtar.

R. H. M. (Reuben Henry Markham)

Muzeu Historik Kombëtar/

Lufta e Vlorës ishte një luftë e armatosur e popullit shqiptar për çlirimin e krahinës së Vlorës nga pushtuesit italianë dhe për bashkimin e saj administrativ me pjesën tjetër të Shqipërisë. Forcat italiane ishin vendosur në Vlorë gjatë Luftës së I Botërore. Vendimi për fillimin e Luftës së Vlorës u mor nga përfaqësuesit e krahinës së Vlorës të mbledhur në Kuvendin e Barçallait më 29 maj 1920, i cili zgjodhi për organizimin dhe drejtimin e luftës Komitetin “Mbrojtja Kombëtare” me kryetar O. Haxhiun. Ai formoi gjithashtu edhe një komision ushtarak me Ahmet Lepenicën në krye, i cili më vonë u zëvendësua nga Q. Koculi. Qeveria e Tiranës dha ndihmën e vet, pavarësisht se nuk mori pjesë zyrtarisht në luftë.

Lufta e Vlorës nisi më 5 qershor 1920 dhe u zhvillua në mënyrë frontale. Përballë ushtrisë së rregullt italiane, që kishte në Shqipëri dy divizione, u vunë forcat shqiptare, të grumbulluara mbi baza vullnetare e që arrinin në rreth 4 mijë veta. Më 5-6 qershor u goditën njëherazi të gjitha garnizonet italiane në krahinë, që nga Tepelena e deri në Drashovicë. Sulmi mbi forcat italiane në qytetin e Vlorës dhe rrethinat filloi më 11 qershor. Lufta për marrjen e Vlorës vazhdoi gjatë dhe u zhvillua me mësymje dhe kundërmësymje, në një nga të cilat spikati trimëria e Selam Musait.

Gjatë Luftës së Vlorës (1920), trupat italiane nuk mundën të çanin rrethimin e forcave shqiptare. Roma u detyrua më në fund të hiqte dorë nga sovraniteti mbi krahinën e Vlorës dhe të nënshkruante me Qeverinë e Tiranës “Protokollin shqiptaro-italian” të 2 gushtit 1920. Më 3 shtator 1920 forcat shqiptare hynë triumfalisht në qytetin e Vlorës të zbrazur nga trupat pushtuese. Bashkë me krahinën e Vlorës, qeveria italiane u detyrua të tërhiqte garnizonet ushtarake edhe nga Saranda, Durrësi e Shëngjini.

Foto: shqiperia.com

See insights and ads

Create Ad

All reactions:

22

“Por sot, Shqypni, pa m’thuej si je?/

Nga Frank Shkreli/

Ndoshta më shumë për t’i bërë qejfin vetes, ashtu si në të kaluarën, përpiqem të kujtoj në mënyrën më modeste, data dhe personalitete nga historia kombëtare e shqiptarëve, sidomos personat dhe datat historike, nga të cilat shqiptarët edhe sot mund të marrin shembull e mësim, në përballimin me aktualitetin e sotëm politik në trojet shqiptare. Frank Shkreli – Mësimet nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit për aktualitetin politik mbarë shqiptar: A ekziston më “Besa Shqiptare”? | Gazeta Telegraf

Sivjet, në kujtim të Kuvendit Kombëtar të Prizrenit ose Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, mbledhur në Prizren më 10 qershor, 1878, tri ditë para se të fillonte punimet Kongresi famëkeq i Berlinit, po sjell në kujtesë poemën patriotike, “O moj Shqypni”, një poezi e shkruar nga Pashko Vasë Shkodrani, rreth viteve 1878–1880.

Sot, e kësaj dite, kjo poemë patriotike, por njëkohësisht, kritike dhe historike e Pashko Vasës, konsiderohet si një prej botimeve më të rëndësishme të viteve të Lidhjes së Prizrenit, me një ndikim mjaft të gjërë në Rilindjen kombëtare të shqiptarëve në atë kohë dhe si njëra prej veprave më të rëndësishme të letërsisë shqipe, në përgjithësi. Thuhet se Vaso Pashë Shkodrani e kishte shkruar këtë vjershë gjatë themelimit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit – si organizata e vetme shqiptare – që kishte marrë përsipër bashkimin e të gjithë shqiptarëve për të mbrojtur terësinë e trojeve shqiptare dhe interesat kombëtare të gjithë shqiptarëve pa dallim feje a krahine.

Poema e Vaso Pashës, “Moj Shqypni”, edhe sot simbolizon dhe motivon shqiptarët për bashkim e atdhedashuri dhe, njëkohësisht, frymëzon të gjithë shqiptarët e ndershëm, që të mbrojnë edhe sot interesat dhe të drejtat e të gjithë shqiptarëve, anë e mbanë trojeve kombëtare në Ballkanin Perëndimor, lënë amanet nga gjyshërit dhe stërgjyshërit.

Me shpresën e pa shpresë se kjo poemë e Vaso Pashës, do të frymëzojë sadopak ata që kanë sot në dorë punët e shqiptarëve, që të reflektojnë në këtë përvjetor të kësaj date historike – themelimit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit – si një rast që të pakën për një ditë klasa politike aktuale të shpalosi një ndërgjegje më të pastër kombëtare: Për një bashkim e qëllim, duke “lidhur besën shqiptare dhe duke u betuar”, për mbrojtjen e trojeve dhe të interesave kombëtare të gjithë shqiptarëve, në përgjithësi, dhe pa dallim.

“Por sot, Shqypni, pa m’thuej si je?”

MOJ SHQYPNI

O moj Shqypni, e mjera Shqypni,

Kush te ka qitë me krye n’hi?

Ti ke pas kenë një zojë e randë,

Burrat e dheut të thirrshin nanë.

Ke pasë shumë t’mira e begati,

Me varza t’bukura e me djelm t’ri,

Gja e vend shumë, ara e bashtina,

Me armë të bardha, me pushkë ltina,

Me burra trima, me gra të dlira;

Ti ndër gjith shoqet ke kenë ma e mira.

Kur kriste pushka si me shkrep moti,

Zogu i shqyptarit gjithmonë i zoti

Ka kenë për luftë e n’luftë ka dekun

E dhunë mbrapa kurr s’i mbetun.

Kur ka lidhë besën burri i Shqypnisë,

I ka shti dridhën gjithë Rumelisë;

Ndër lufta t’rrebta gjithëkund ka ra,

Me faqe t’bardhë gjithmonë asht da.

Por sot, Shqypni, pa m’thuej si je?

Po sikur lisi i rrxuem përdhe,

Shkon bota sipri, me kambë, të shklet

E nji fjalë t’ambël askush s’ta flet.

Si mal me borë, si fushë me lule

Ke pas qenë veshun, sot je me crule,

E s’të ka mbetun as em’n as besë;

Vet e ke prishun për faqe t’zezë.

Shqyptar’, me vllazën jeni tuj u vra,

Ndër nji qind ceta jeni shpërnda;

Ca thone kam fè ca thonë kam din;

Njeni:”jam turk”, tjetri:”latin”

Do thonë: “Jam grek”, “shkje”-disa tjerë,

Por jemi vllazën t’gjith more t’mjerë!

Priftnit e hoxhët ju kanë hutue,

Për me ju damun me ju vorfnue!

Vjen njeri i huej e ju rri n’votër,

Me ju turpnue me grue e motër,

E për sa pare qi do t’fitoni,

Besën e t’parëve t’gjith e harroni,

Baheni robt e njerit t’huej,

Qi nuk ka gjuhën dhe gjakun tuej.

Qani ju shpata e ju dyfeqe,

Shqiptari u zu si zog ndër leqe!

Qani ju trima bashkë me ne,

Se ra Shqypnia me faqe n’dhe!

E s’i ka mbetun as bukë as mish,

As zjarm në votër, as dritë, as pishë;

As gjak në faqe, as nder ndër shokë,

Por asht rrëxue e bamun trokë!

Mblidhniu ju varza, mblidhniu ju gra,

M’ata sy t’bukur q’dini me qa,

Eni t’vajtojmë Shqypninë e mjerë,

Qi mbet’ e shkretë pa em’n, pa nder;

Ka mbet e vejë si grue pa burrë,

Ka mbet si nanë, qi s’pat djalë kurrë!

Kujt i ban zemra m’e e lan’ me dekë

Kët farë trimneshe, qi sot asht mekë?

Këtë nanë të dashtun a do ta lamë,

Qi njeri i huej ta shklasë me kambë?

Nuk, nuk! Këtë marrè askush s’e do

Këtë faqe t’zezë gjithkush e dro!

Para se t’hupet kështu Shqypnia,

Me pushkë n’dorë le t’desë trimnia!

Coniu, shqyptarë, prej gjumit çoniu,

Të gjithë si vllazën n’nji besë shtërngoniu,

E mos shikoni kisha e xhamia:

Feja e shqyptarit asht shqyptaria!

Qysh prej Tivarit deri n’Prevezë,

Gjithkund lshon dielli vap’edhe rrezë,

Asht tok’ e jona, prind na e kanë lanë

Kush mos na e preki, se desim t’tanë

Të desim si burrat që vdiqnë motit

Edhe mos marrohna përpara zotit.

Poezi nga Vaso Pasha

Astrit Lulushi/

Përpara se të ishte presidenti i parë i Shteteve të Bashkuara, George Washington ishte anëtar i Shtëpisë së Burgesses të Virxhinias nga viti 1758 deri në 1775. Megjithatë, ai në fakt humbi zgjedhjet e tij të para dhe “ia atribuoi humbjen e tij dështimit për të siguruar alkool të mjaftueshëm për votuesit”, sipas autorit David Okrent.

Në atë kohë, ishte e zakonshme që kandidatët të joshnin votuesit duke i furnizuar me ushqime dhe pije. Uashingtoni shmangi të njëjtin gabim gjatë garës së tij të dytë, duke shpenzuar pothuajse të gjithë buxhetin e fushatës në 50 gallon rum, 34 gallona verë, 46 gallona birrë dhe dy gallona musht mbretëror të shërbyer për 391 votues – gati gjysmë gallon për votues. (Ai gjithashtu shpenzoi 3 paund për darkën për miqtë, e cila ka shumë të ngjarë të përfshijë edhe pije alkoolike.) Fushata e tij madje dërgoi fuçi me pije alkoolike në qendrat e votimit në ditën e zgjedhjeve, një zakon në Virxhinia në atë kohë.

Praktika e fitimit të votuesve me pije alkoolike ishte e përhapur, pavarësisht se ishte teknikisht e paligjshme.

Uashingtoni nuk kishte nevojë të joshte askënd që të bëhej President; krejt e kundërta, në fakt, pasi ai nuk bëri asnjë fushatë dhe duhej të bindej që të pranonte rolin, pavarësisht se u zgjodh unanimisht.

Ai gjithashtu planifikoi të tërhiqej pas mandatit të tij të parë, por u bind të qëndronte në detyrë, duke konkurruar pa kundërshtarë në zgjedhjet e vitit 1792 dhe duke fituar përsëri njëzëri. Politikanët sot vetëm mund të ëndërrojnë për një popullaritet të tillë.

Photo: metmuseum.org

Aspekte të propagandës ateiste në revistën “Vatra e Kulturës” përgjatë regjimit komunist 1965-1975

Sokol Paja

Më 6 shkurt 1967 Shqipëria u shpall i vetmi vend ateist në botë. Diktatori Enver Hoxha në fjalimin e tij për “Revolucionarizimin e mëtejshëm të Partisë dhe të pushtetit” tronditi qdo themel shoqëror ku shigjeta komuniste u ngul më shumë tek feja. Klerikët më në zë, institucionet fetare, mediat fetare, shkollat fetare që prej vendosjes së regjimit komunist më 1945, kishin pësuar një agresion të pashembullt çka kishte sjellë dobësim të fesë dhe veprimtarisë klerikale në Shqipëri. Dobësimit të veprimtarisë fetare në Shqipëri, pas fjalimit të Enver Hoxhës, vjen ateizmi zyrtar. Rinia komuniste e Durrësit sulmoi Manastirin e Shën Vlashit, në të gjitha qytetet e mëdha si Shkodër, Tiranë, Elbasan, Korçë etj rinia komuniste dhe masat komuniste sulmuan masivisht institucionet fetare dhe objektet e kultit fetar. Shteti komunist shqiptar arriti që nëpërmjet shtypit të shkruar dhe represionit të kontrollonte të ndikonte, orjentonte dhe kontrollonte masat punonjëse. Shtypi komunist kishte një rol të jashtëzakonshëm në propagandën ateiste përgjatë diktaturës komuniste sidomos në vitet 65-75 ku lufta ndaj fesë pati shtrirjen më të gjerë. Shtypi i shkruar në luftën që shteti diktatorial ndërmori kundër fesë, u kthye në një megafon të sitemit politik. Revista “Vatra e Kulturës”, u kthye në një element të rëndësishëm në mbështetje të propagandës zyrtare të shtetit ateist. Në këtë artikull shkencor do të sjellim fakte dhe detaje të organizimit të propagandës ateiste të shtetit komunist në revistën “Vatra e Kulturës”. Feja për shtetitn komunist shihej si një pengesë serioze në ndërtimin e socializmit ndaj në “Revistën Vatra” u zhvillua një propagandë e fortë ku si element u gjet përveç tjerash edhe femra shqiptare që kërkonte zhvillim duke braktisur fenë si element që binte në kundërshtim me ideologjinë zyrtare të shtetit komunist.

Komunistët kundër “opiumit fetar”

Edhe pse u zhvillua një luftë e pashembullt me aksione konkrete të shkatërrimit të veprimtarisë klerikale dhe eleminimit të drejtuesve e klerikëve të thjeshtë prapë se prapë regjimi propagandonte për zhdukjen në rrënjën e formave të vjetra të ideologjisë fetare që regjimi i barazonte me klasave shfrytëzuese e sunduese. Sipas Hulusi Hizmo në artikullin “Çlirimi i plotë i ndërgjegjes nga opiumi fetar – proces i gjatë i riedukimit dhe edukimit” botuar në revistën “Vatra e Kulturës” të vitit 1972, theksonte se në luftën gjithnjë e më të ndezur për të zhdukur fenë është e domosdoshme të mprehet vigjilenca dhe të shtohet këmbëngulja nga të gjithë si për t’i zbuluar ashtu edhe për t’i luftuar shfaqjet e ideologjisë fetare pasi feja,sipas propagandës ateiste, lidhet me të gjitha mbeturinat e tjera. Hizmo porosit se “luftë kundër fesë nuk duhet ngushtuar, ai duhet parë në tërë gjërësinë e tij, pse lufta kundër fesë është luftë kundër ideologjisë borgjeze e revizioniste”. Sipas autorit, nocioni mbeturinë fetare është shumë i gjërë dhe shtrihet në të gjitha fushat e jetës si në punë, në kohën e lirë, në jetën individuale, në familje në shoqëri. “Organizmi i edukimit të masave punonjëse, veç ta tjerave do të na çojë dhe në dobësimin e në zhdukjen e fesë” pasi jeta socialiste sipas Hizmos është edukuesi më i mirë me frymën e ateizmit, është agjitatori dhe udhëheqësi drejt së vërtetës dhe për këtë qëllim sipas propagandës duhet ti  shërbejnë dhe të gjitha format e mjetet e arësimit dhe të kulturës. Botëkuptimi fetar në propagandën ateiste, nuk është i sistemuar dhe nuk ka një bazë të shëndoshë teologjike; ai është më tepër një botëkuptim që shkrihet në zakonet prapanike, në traditat, në mënyrën e jetës, në interpretimin naiv të fenomeve të natyrës të shoqërisë. Në luftën kundër fesë, Hizmo porosit se duhet bërë kryesisht një punë sqaruese, bindëse e me durim njerëzit binden ideologjikisht që t’i braktisin konceptet fetare. Po ashtu në punën ateiste-shkencore porosit autori se “nuk duhet të harxhojmë fishekët duke luftuar vetëm pasojën, si fenomen; për shëmbull të prishim antenën e radios që është vendosur mbi oxhak në formë kryqi” por nga shfaqja e problemit t’i hyhet në thellësi atij problemi të shfaqur, të depërtohet në brendësi të zbulohet rrënjët e koncepteve që ushqëjnë ato veprime. Feja sipas propagandës ateiste, ka aleate padijen, nivelin e ulëtarsimor e kultural. Njerëzit e paformuar me botëkuptimin materialist, para sëmundjeve e vështirësive humbasin besimin, bien në pesimizëm e kërkojnë rrugëdalje tek fej e cila i mban njerëzit të lidhur në errësirë dhe në padije. Në luftën për çrrenjosjen e ideologjisë fetare nga ndërgjegja e njerëzve, sipas shkrimit të autorit duhet të bëhet nëpërmjet punës kulturale e aksioneve masive të njihet  mënyrën e jetës, edukatën e punës konceptet për kohën e lirë, për marrëdhëniet në familje, për higjenën dhe pastërtëinë, për shoqërinë, miqësinë, krushqinë etj. Vetëm në këtë mënyrë do të zbulohet dhe korrigjohet sipas autorit çdo shfaqje e koncepteve të gabuara dhe do të bëhet njohja me to me anë të formimit të psikologjisë e të botëkuptimit të ri, që në etapat e ndryshme të zhvillimit ekonomiko-shoqërorë, formohen tek çdo individ e shtresë shoqërore. “Bindja është arma kryesore për çrrënjosjes e çdo gjëjë të vjetër dhe regresive, përçmimi dhe lufta e vazhdueshme kundër koncepteve të vjetra nëpërmjet punës edukative ideopolitike” por përveç  kësaj sipas Hulusi Hizmos, duhet bërë rrënjosja në ndërgjegjen e njerëzve e koncepteve e zakoneve të reja, krijimi i traditave revolucionare si mjet për zhdukjen përfundimtare të elementëve fetar nga ndërgjegja e njerëzve. Në luftën kundër fesë propaganda dhe sistemi i kohës kërkoi dhe synoi forcën e opinionit të shëndoshë shoqëror, të cilin sipas Hizmos, duhet ta përdorin më me efekt në formimin e formave të punës kulturale dhe krijimin e një vetëdijeje shoqërore pa fe. Gjithçka u projektua në krijimin e njeriut të ri komunist, njeriun pa Zot, pa botë shpirtërore, pa liri, pa të drejta por ama “revolucionar”.