Pëllumb Xhufi: Financimet dhe varësia nga Greqia, plagët që Klosi i zbuloi Kishës Ortodokse/
Janë dy çështjet që i kanë detyruar anëtarët e Sinodit të dalin, kësaj here të gjithë bashkë, si institucion, kundër deklaratave të z.Klosi. E para ka të bëjë me pikëpyetjet që lindin lidhur me origjinën e burimeve të financimit dhe e dyta, me dyshimet për një varësi të kreut të Kishës sonë Autoqefale
Historiani Pëllumb Xhufi e cilëson të paprecedent reagimin e Sinodit të Shenjtë të KOASH ndaj ish-kreut të SHISH-it, Fatos Klosi. Në intervistën e tij për MAPO-n, Xhufi argumenton arsyet që detyruan anëtarët e Sinodit të dalin, kësaj here të gjithë bashkë, si institucion, me një kundërdeklaratë. Historiani e konsideron reagimin e Sinodit të Shenjtë si të paprecedent dhe shprehet se radikalizimi fetar, qoftë islamik, katolik apo ortodoks mund të izolohet vetëm atëherë kur politikanët shqiptarë të marrin guximin të hartojnë një ligj për komunitetet fetare
Zoti Xhufi, Sinodi i Shenjtë ka bërë një deklaratë (gjë e rrallë kjo), ku kundërshton qëndrimet e ish-shefit të SHISH-it, Fatos Klosi, në lidhje me rreziqet e radikalizmit të rrymave fetare. Si e keni përcjellë këtë debat dhe sipas jush, a ka ardhur momenti që opinioni dhe politika të përballet me këto tema?
Në radhë të parë, mendoj se është politika ajo që duhet të përballet me problemet në fjalë. Çështja e lirisë fetare, e marrëdhënieve ndërfetare dhe e marrëdhënieve mes fesë dhe shtetit, në Shqipëri janë një problem i bashkëjetesës dhe i paqes sociale. Akoma më shumë: janë një problem i mprehtë i sigurisë kombëtare. Paqja dhe siguria e Shqipërisë varen shumë nga ai ekuilibër mes shtetit dhe fesë dhe midis besimeve të ndryshme, që krijuesit e Shqipërisë, në bashkëpunim të ngushtë me besimtarët shqiptarë dhe me klerikët patriotë, ditën ta projektojnë me mençuri në vitet e Rilindjes Kombëtare dhe ta realizojnë me guxim në fillimet e viteve 1920. Ndërtimi i shtetit mbi bazën e sekularizmit, pavarësimi i besimit mysliman nga Sheh-ul-Islami, shpallja e Autoqefalisë së Kishës Ortodokse nga Patrikana e Stambollit, frymëzimi albano-centrik dhe angazhimi patriotik i kahershëm i shumë klerikëve katolikë, krahas të tjerëve, dhe në fund, hartimi i Ligjit për Komunitetet Fetare, më 1928, ishin një garanci e fortë në drejtim të arritjes së këtij ekuilibri.
Sot, për fat të keq, komunitetet fetare gëlojnë nga klerikë të huaj, të cilët më shumë se për bashkëjetesën, janë të interesuar të fitojnë terren në kurriz të besimeve të tjera dhe të vetë shtetit, ndonjëherë edhe për llogari të qendrave të huaja. Sot mungon një ligj për komunitetet fetare, i cili do përcaktonte të drejtat dhe detyrimet e shtetit ndaj komuniteteve fetare, dhe anasjelltas. Politikanët tanë nuk marrin guximin të hartojnë një ligj të tillë, i cili do ta vinte shtetin dhe shoqërinë shqiptare në një balancë të drejtë me komunitetet fetare dhe drejtuesit e tyre, që kanë fituar një status imuniteti e paprekshmërie, të cilin e meriton vetëm feja, si e tillë, dhe jo njerëzit e fesë, që janë njerëz si gjithë të tjerët. Shteti, më në fund u bë i gjallë, dhe me shfaqjet e fundit të një radikalizmi islamik të paprecedent në Shqipëri, ndërhyri me forcë për goditjen dhe izolimin e tyre. Por, nuk duhet harruar se shfaqje të tilla janë gjithashtu pasojë e infiltrimeve, deformimeve dhe pozicionimeve ekstreme dhe përjashtuese, që vihen re edhe në segmente të caktuara të ortodoksisë e të katolicizmit shqiptar. Problemi bëhet edhe më akut, kur ideatorë e zëdhënës të “betejave të heshtura” ndërfetare bëhen ndonjëherë klerikë dhe intelektualë, nga ata që me bujë apo me sqimë deklarohen si “ushtarë” të Krishtit apo të Muhametit. Sjellje të tilla sjellin vetëm frustrime, reagime të egra dhe hapje llogoresh mes shqiptarësh. Besimet në Shqipëri janë si ato enët komunikuese: çfarë shtohet diku, hiqet diku tjetër.
Në këtë mënyrë e kuptoj unë shqetësimin e z. Klosi, i cili, si ish-kryetar i SHISH-it, me siguri është më i informuar se ne të tjerët, dhe me “të tjerët” guxoj të përfshij edhe anëtarët e nderuar të Sinodit të Shenjtë. Pikërisht, reagimi i paprecedent i Sinodit të Shenjtë të KOASH është një shenjë se z. Klosi e ka vënë gishtin në plagë.
Dhe plaga, sipas jush, janë Sinodi dhe kreu i KOASH-së?
Mund të thuhet edhe kjo, nëse merren parasysh mënyra si këta u gjendën në krye të KOASH. Hirësia e tij, Prof. A. Janullatos u imponua në krye tëKOASkreu KOASH pas presioneve dhe ndërhyrjeve brutale të Athinës zyrtare mbi politikanët shqiptarë. U shkelën hapur kanonet e Kishës së Shenjtë, të cilat e konsiderojnë të paligjshëm një peshkop të hipur në fron me ndërhyrjen e pushtetit laik. U shkelën hapur statutet e KOASH dhe vetë ligji i shtetit mbi komunitetet fetare, të cilët përcaktonin që kryetari i kishës duhet të ishte qytetar e kombas shqiptar dhe se shugurimi i tij nuk mund të bëhej pa u firmosur dekreti përkatës nga Presidenti i Republikës. Deri më sot ne dimë se Prof. Janullatos pati vetëm një “fjalë burri” nga z. Berisha për drejtimin e përkohshëm të KOASH, por jo ndonjë dekret apo firmë të tij. Dhe kjo është një arsye më shumë për ta konsideruar të paligjshëm e antikanonik fronëzimin e tij. Për të mos folur pastaj për mizanskenën e mesditës së vaposur të 2 gushtit 1992, e cila është më shumë se një plagë, është një njollë në historinë e KOASH dhe në vetë biografinë personale të Hirësisë së Tij.
Çfarë ju tërheq vëmendjen posaçërisht në përgjigjen e Sinodit ndaj deklaratave të z. Klosi, çfarë ka aty të paprecedent, siç shpreheni ju?
Me pak fjalë, dy janë çështjet që, siç më duket mua, i kanë detyruar anëtarët e Sinodit të dalin, kësaj here të gjithë bashkë, si institucion, kundër deklaratave të z. Klosi. E para ka të bëjë me pikëpyetjet që lindin lidhur me origjinën e burimeve të financimit të aktiviteteve të KOASH. E dyta ka të bëjë me dyshimet për një varësi të kreut të Kishës sonë Autoqefale nga qendra fetare e politike të huaja, përkatësisht greke. Të dyja çështjet atakojnë drejtpërsëdrejti sigurinë kombëtare dhe këtu e ka burimin trazimi i pazakontë i kreut të KOASH. Por, përgjigja me të cilën anëtarët e nderuar të Sinodit mundohen t’i “arkivojnë” këto dy çështje, vetëm sa i rrisin pikëpyetjet.
“Neootomanizmi”, nëse ekziston, do të ishte doktrina e një ekspansioni ekonomik e kulturor të Turqisë moderne në kufijtë e Perandorisë së dikurshme osmane. Bartës i kësaj doktrine është një shtet jo fqinj i Shqipërisë. “Helenizmi” është një doktrinë e përpunuar në shekuj dhe e asimiluar si ideologji politike e një shteti fqinj të Shqipërisë. Një doktrinë e tillë ka lënë plagë të rënda e të paharrueshme në vendin tonë
Të ndalemi këtu: ku e shihni ju të keqen e financimeve të huaja për ndërtimin e kishave në Shqipëri dhe ndërhyrjen e shtetit grek në punët e kishës ortodokse të Shqipërisë?
Në radhë të parë, duhet saktësuar se kujdesi i kreut të KOASH nuk është kufizuar vetëm në ngritjen e kishave, të cilat jo rastësisht ndjekin linjat stilistike të kishave greke. Bëhet fjalë edhe për ndërtime shkollash, varrezash e memorialesh, spitalesh, bankash e biznesesh greke, të inauguruara e të bekuara sistematikisht nga kreu i KOASH. E pra, Kryetarin e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë nuk e kemi parë ndonjëherë të asistojë në hapjen e shkollave, spitaleve, bankave e bizneseve të ngritura me kontribute të shtetit e të biznesmenëve shqiptarë. Për herë të parë, në dijeninë time, anëtarët e Sinodit të Shenjtë citojnë emrat e ndonjë fondacioni grek (ka edhe të tjerë) që kanë livruar fondet për ngritjen e kishave helenoide në Shqipëri. Së pari, këtu duhet sqaruar se fondacione si Onasis, Niarko, Laçis, Arsaqi, Kokalis etj.(këta dy të fundit i shtuam ne), janë fondacione të kolauduara mirë me institucionet e shtetit grek dhe që kanë kontribuar më së shumti në përhapjen e “helenizmit”. Dihet si funksionojnë këto fondacione greke dhe si janë realizuar veprat e financuara prej tyre në Shqipëri: fillimisht Athina zyrtare bënte presionin e duhur politik mbi qeveritarët e trembur, të paditur e të korruptuar shqiptarë, prej të cilëve merrej “leja e ndërtimit”. Pastaj vinin paratë e fondacioneve në fjalë, të cilave në këmbim të kontributeve në të mirë të “helenizmit”, qeveria greke u jepte favorizime e lehtësira të ndryshme tregtare e fiskale. Pra, në çdo rast, politika greke është e përfshirë kokë e këmbë në realizimin e projekteve të tilla në Shqipëri. Ajo që ka shqetësuar zotin Klosi dhe ka shqetësuar pjesë të mira të opinionit të informuar shqiptar, ka qenë roli prej protagonisti që Hirësia e Tij, Prof. A. Janullatos ka luajtur si në fazën “politike”, ashtu edhe në atë “teknike” të realizimit të këtyre projekteve (kujto rastin e “Memorialit” për ushtarët grekë në Kosinë të Përmetit dhe historitë e errëta që e shoqëruan atë).
Zoti Klosi, në intervistën e vet e cilësonte Kishën Autoqefale Shqiptare një zgjatim të Kishës greke. A e ndani dhe ju këtë bindje?
Z. Klosi ka të drejtë kur flet për një lidhje varësie të KOASH-së me Kishën greke. Unë do të flisja edhe për një lidhje e varësi nga politika greke, nga momenti që në Greqi, ashtu si në Bizantin mesjetar, kisha e shteti janë të lidhur ngushtësisht. Historikisht, shteti grek është përpjekur ta përdorë ortodoksinë në funksion të projekteve të veta për “helenizimin” e masës së ortodoksëve shqiptarë. Është një përrallë për naivë ajo që tregohet edhe në këtë rast nga krerët e Sinodit, sipas të cilëve, KOASH nuk ka të bëjë aspak, as me kishën e as me shtetin grek, dhe se “referenca” doktrinore e institucionale e saj është vetëm “kisha-mëmë” e Stambollit. Për fat të keq, nuk ka qenë e nuk është kështu. Qysh në dekadat e fundit të sundimit osman, krerët e mitropolive dhe të peshkopatave shqiptare caktoheshin nga qeveritë greke dhe, natyrisht, ishin grekë. Patrikana e Stambollit vetëm sa noterizonte zgjedhjet e Athinës. Nuk dua ta rëndoj me shembuj këtë intervistë, që është nisur për të qenë e shkurtër. Por, më mundon mendimi që anëtarët e nderuar të Sinodit të KOASH të mos dinë faktin që “transferimin”e mitropolitit Jakov nga Durrësi në Korçë më 1919, nuk e bëri Patriku i Stambollit, por Kryeministri i Greqisë, Venizelos. Sipas telegramit që ky i dërgonte Athinës nga Konferenca e Paqes në Paris, Jakovi duhej të paraprinte mbërritjen e trupave greke në Korçë, për të përgatitur kalimin “soft” të saj në duart greke, gjë për të cilën ishte marrë vesh në Paris edhe më ndonjë politikan të huaj. “Sa i përket miratimit të këtij transferimi nga Patriku”, udhëzonte Venizelos, “ky mund të bëhej më vonë, pasi situata kërkonte një veprim urgjent”. Por, interferenca të tilla të shtetit grek në punët e ortodoksisë shqiptare në funksion të projekteve politike, vazhduan edhe në periudhën pas krijimit të shtetit shqiptar dhe pas shpalljes së autoqefalisë së kishës sonë ortodokse. Duke shfrytëzuar dobësinë e regjimit të Zogut pas fërkimeve që ky pati me Italinë, në 1937, Athina zyrtare “gatoi” njohjen e autoqefalisë së kishës ortodokse shqiptare nga ana e Patrikanës së Stambollit, duke kërkuar largimin e anëtarëve shqiptarë të Sinodit dhe zëvendësimin e tyre me prelatë grekë e grekomanë. Për të fituar ndonjë buzëqeshje (dhe ndonjë kredi) nga Athina, mbreti dallkauk shqiptar lejoi atë vit edhe hapjen e shkollave greke në Himarë, Dhërmi e Palasë.
Por ç’të shkojmë aq larg? E thamë më sipër, se si dhe pse, në krye të KOASH-it erdhi Hirësia e tij, Prof. Janullatos. Do të kalonin vetëm pak vite, dhe ky do të gjente rrugët dhe mënyrat për të krijuar një Sinod të tillë, ku mitropolitët me origjinë greke e me prirje grekomane mbizotërojnë dukshëm. Në këto kushte, do të ishte pretendim i tepërt të kërkoje prej tyre ndonjë gjest shqiptarësie. Hirësia dhe mitropolitët e tij thonë se janë njerëz të Zotit e nuk merren me politikë. E në këtë cilësi, Prof. Janullatos ka përligjur heshtjet e tij kur në Bosnjë e më tej në Kosovë thereshin dhjetëra e qindra mijë krijesa të Perëndisë, gra, burra e fëmijë të pafajshëm. Madje një zëdhënës i tij shkoi në manastirin serb të Deçanit, për të deklaruar se “populli ortodoks shqiptar” i priti me keqardhje bombardimet e NATO-s kundër vëllezërve serbë! Hirësia e Tij vrapoi të dalë i pari në media për të paralajmëruar “përplasjet etnike” pas rastit të fatkeqit Guma. Por nuk tha asnjë fjalë keqardhjeje, kur tri gra me mbiemrin Guma, gjithashtu, por të besimit mysliman, u hodhën në greminë nga një shofer grek me sjellje kriminale. E kur kujton gjëra të tilla, vjen vetvetiu pyetja: cui prodit, të kujt janë dhe kujt i shërbejnë Kreu dhe Sinodi i KOASH-it?
Cila doktrinë kërcënon më shumë Shqipërinë: neootomanizmi apo helenizimi?
Si t’ju them… I ashtuquajturi “neootomanizëm”, nëse ekziston e nëse quhet kështu, do të ishte doktrina e një ekspansioni ekonomik e kulturor të Turqisë moderne në kufijtë e Perandorisë së dikurshme osmane. Pra, do kishim të bënim me një ambicie të pranueshme e të kuptueshme në kuptimin e ideologjisë së kohës, që është ajo e globalizmit. Mos të harrojmë, gjithashtu, që bartës i kësaj doktrine (nëse ekziston e nëse quhet kështu) është një shtet jo fqinj i Shqipërisë, Turqia, e cila qysh nga koha e themelimit të shtetit shqiptar më 1912, ka ofruar gjithmonë gjeste e qëndrime miqësore ndaj tij.
Nga ana e tij, “helenizmi”, apo i njohur ndryshe si “Megali Idhea” është një doktrinë e përpunuar në shekuj dhe e asimiluar si ideologji politike e një shteti fqinj të Shqipërisë, e shtetit grek, qysh prej krijimit të tij. Thelbi i tij është shtrirja politike e Greqisë në kufijtë e Perandorisë së dikurshme Bizantine. Një doktrinë e tillë ka lënë plagë të rënda e të paharrueshme në Shqipëri: territore të pushtuara, fshatra të djegura, popullsi të dëbuara e të masakruara. Nën shtytjen e kësaj doktrine, Greqia e kundërshtoi si askush tjetër krijimin e shtetit shqiptar, dhe kur ky u krijua tej vullnetit të saj, e njohu atë e fundit, me kushte dhe me prapamendimet e përhershme megalo-ideiste. Është dëshira e ne të gjithëve, jo vetëm e anëtarëve të Sinodit të Shenjtë, që Greqia të jetë mentori dhe vektori i Shqipërisë në integrimet evropiane. Por, si ta shpjegojmë faktin e hidhur që Greqia, ajo që ne e kemi zgjedhur si aleaten tonë strategjike, nuk ishte vendi i parë, por ishte vendi i fundit që votoi Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit të Shqipërisë me BE dhe hyrjen e saj në NATO? Një votë kjo, që për më tepër u kushtëzua me Marrëveshjen grabitqare të Detit dhe me ngritjen e komplekseve monumentale “në kujtim të heronjve të Greqisë, të rënë për Vorio-Epirin” (po përdor përkufizimin që u jepet atyre nga mediat greke).
ILIAZ KADRIU:DIASPORA SHQIPTARE E AMERIKES DUHET TA DEGOJE DEPUTETIN NE PARLAMENT
Intervista me Iljaz Kadriu shefin e shtabit zgjedhor për deputetin e diasporës në Amerikë, Tefik Abdullahu./
Intervistoi: Beqir Sina/
Zoti Kadriu, a jeni të përgatitur seriozisht për një fitore të kandidatit shqiptar Tefik Abdullai ?
-Përgatitjet tekniko-administrative janë bere me një angazhim serioz dhe te përgjegjshëm te Shtabit Zgjedhor sidomos këtu ne territorin qe e mbulon rrethi i Çikagos. Por nëse flasim për parapërgatitjet e këtyre zgjedhjeve si proces demokratike, ajo është pyetje tjetër ku mund te vihet ne pah se makro Komuniteti Shqiptaro-Amerikan nuk është vene tërësisht ne lëvizje rreth organizimit te këtyre zgjedhjeve. Mendojmë se krijimi i një institucioni te larte shqiptaro-amerikan ne përgjithësi dhe institucione shqiptare te trojeve shqiptare ne Ballkan ne veçanti duhet te krijohen me qellim te angazhimit te tyre ne zgjidhjen e problemeve te përbashkëta dhe te veçanta për secilin veç e veç.
Ne rastin e kandidatit Tefik Abdullai, përgatitjet janë bere dhe janë duke bere ne vazhdimësi. Raundi i pare ishte regjistrimi i votueseve te cilet janë shqiptarë nga Maqedonia me te drejte vote dhe posedojnë pasaporte biometrike valide te Maqedonisë dhe një dokument identifikimi te shtetit ku jetojnë ne Amerike. Kjo pune është bere qe nga data 16 prill gjer me 30 prill ne ora 24:00 kur edhe ishte afati i fundit i regjistrimit.
Ku e bazoni fitoren dhe pse keni kaq shumë besim ?
-Garën e kandidatit tone Tefik Abdullait e bazojmë e aktivitetin e dendur te tij ne fushatën elektorale, ne votuesit shqiptare te cilet ketë e kane marre me seriozitetin me te madh sidomos ne rrethinën ku ai jeton dhe vepron. Secili prej nesh e ka te qarte se ne Shtetet e Bashkuara te Amerikës jeton një numër i madh i shqiptareve sidomos i atyre qe vine nga Maqedonia. Dhe, po te kishte një komunitet shqiptaro-amerikan te institucionalizuar, te lidhur me vendlindjet ne mënyre institucionale dhe administrative, ma merr mendja se jo qe fitorja do te sigurohej pa asnjë problem, por pala tjetër as nuk do te kishte pasur mundësi te garoje me ne. Për informim te përgjithshëm, ua bej me dije se ne pjesën e Nju Jorkut me rrethine kemi Dibrën dhe Strugën e tere, ne Çikago është e tere Kërçova dhe Prespa. Kur këtyre u shtohen pjese tjera te vendit, atëherë na del se shqiptaret janë jo vetëm me shume, por shumice absolute. Prandaj, ketë here do te mundohemi qe kandidati ynë te fitoje me ketë force qe e kemi, por ne t’ardhmen qeveritë dhe institucionet shqiptare ne Ballkan duhet te mendojnë me herët për zgjedhjet parlamentare. Nga ky mosinstitucionalizim i diasporës, herën e kaluar pala maqedone fitoi 3 deputete ne parlamentin e Maqedonisë.
Si po ecën deri tani fushata e Tefik Abdullait në SHBA dhe Kanada?
Sipas informatave qe ne si shtab i posedojmë, fushata ecën mire. Kandidati Tefik Abdullai vjen nga ai terren dhe është i njohur për votuesit e Kanadasë. Ne ketë drejtim ky teren nuk paraqet asnjë problem. Kandidatin ne fjale e përkrahin institucionet e komunitetit shqiptar ne Kanada. Ky i fundit, beri një fushate para disa ditësh. Ai vizitoi Toronton dhe rrethinën, kështu qe planifikohet edhe një qëndrim ne Toronto para zgjedhjeve. Kurse ne Shtetet e Bashkuara te Amerikës, Abdullai duhet te beje një vizite ne Dallas dhe menjëherë pas kësaj duhet te beje një fushate ne NY, Nju Xhersi, St. Island dhe Kenetikat, se pari për te faleminderuar aktivistet te cilet u angazhuan rreth procesit te regjistrimit dhe te cilët sigurisht do te qëndrojnë ne krye te detyrës gjate daljes ne votime. Pas raundit te dyte, shqiptaret e regjistruar duhet te dalin te votojnë për kandidatin tone, te votojnë për një shqiptar, i cili me ndihmën tone do te çeli derën gjer me tani te mbyllur te parlamentit te Maqedonisë. Kjo detyre sa është obliguese, aq është edhe kombëtare. Ne ketë drejtim shqiptaret e Maqedonisë duhet te tregohen fleksibil dhe te urte.
A mundeni që në mënyrë të detajuar të na i zbërtheni fushatën tuaj – në se nuk është sekret ?
Edhe pse mendohet se gjate fushatave ka gjera sekrete, unë mendoj se çdo gjë është ne tavoline. Shqiptaret ne Amerike janë shumice ne krahasim me palën tjetër. Ketë gjë e dine edhe te gjallët edhe te vdekurit. Pse ndodh e kundërta, kjo është për çdo kritike. Cilin duhet kritikuar ? Neve qe nuk kemi një data baze te shqiptareve ne përgjithësi apo te atyre te Maqedonisë ne veçanti ? Apo duhet kritikuar qeveritë tona ne Ballkan te cilat aspak nuk janë marr e as nuk merren me ne? Pra ne një mungese te tille, fushata lindi ad hoc. Pa planifikim dhe protokoll erdhën personalitete te dalluara te BDI-se, te na organizojnë për 3 dite te bëjmë zgjedhje. Me ngutje dhe pa qellim, u anashkalua NY me rrethine dhe linden pakënaqësi te pritura. Le te jete kjo shkolle për te ardhmen. Dashtë Zoti te mësojmë nga gabimet tona.
Prandaj fushata ecën si duhet sidomos ne Çikago dhe Kanada, kurse territori i NY është pjesërisht i mbuluar, fale aktivisteve te cilët dine te falin dhe me urtësi dine te shfrytëzojnë urtësinë se pari te tyre e pastaj edhe te votueseve. Ma merr mendja se fushata nuk do te jete e lehte duke pasur para sysh shpërndarjen e madhe te shqiptareve te Maqedonisë, te cilët vertikalisht dhe horizontalisht e kane zbuluar Amerikën! Përndryshe , besojmë se votuesit do ta shfrytëzojnë ketë rast për te votuar kandidatin e tyre, dhe ne ketë mënyre te krijojnë përvojen e pare historike ne procesin e votimit ne diaspore.
Ku mendoni se jeni më të fortë në cilin komunitetet, dhe pse ?
Rrethanat fillestare treguan se organizimi filloi ndoshta pa nevoje ne Çikago, prandaj edhe ky komunitet u angazhua me se tepërmi dhe momentalisht forca kryesore edhe e organizimit edhe e regjistrimit edhe te gjitha segmenteve ketë komunitet e bëjnë momentalisht me te organizuar. Një gjë tjetër po ashtu nuk duhet harruar: nga ky komunitet ne Çikago, pak me pak se 1000 vete u organizuan dhe vajtën te votojnë për kryetarin e ri shqiptar te Kërçovës, Fatmir Dehari. Mendoj se kjo përvoje dha një ndihmese te madhe ne ketë drejtim. Mundeni ta merrni me mend se 1000 kerçovare i lan punët për 1 jave, paguan bileta nga 1500 dollarë dhe harxhuan edhe aq me tepër, vetëm per ta fituar Kerçoven pas 70 viteve ! Llogaritni këto numra dhe do shihni sa para është harxhuar ?
Ne këtë rast, votuesit duhet te lënë eventualisht punën e ditës se shtune, te shkojnë ne perfaqesine diplomatike te votojnë dhe kurgje me tepër. Dëshiroj qe votuesit e kandidatit Tefik Abdullait te krahasojnë sakrificën e kercovareve me sakrificën e votimit ne diaspore. Koha dhe njerëzit bëjnë histori !
A e keni ndjekur fushatën e kundërshtarit tuaj nga komuniteti Maqedonas dhe ai “trembeni” fitores së tij ?
Normalisht se e ndjekim pasi qe ndjekja e fushatës se tij na angazhon per ndërmarrje tona lidhur me fushatën tone. Por, sido qe te jete, kundërshtari ballafaqohet me probleme te njëjta. Edhe kundërshtari vjen nga një rreth i njohur, edhe ai ka te beje me mosfunksionim dhe joinstitucionalizim te palës tjetër dhe kështu me radhe. Fitorja nuk do te dihet gjer ne shpalljen e rezultateve nga ana e Komisionit Shtetëror Zgjedhor. Por, ne , pa marre para sysh, kundërshtarin, duhet te punojmë vazhdimisht, ti kryejmë detyrat dhe obligimet tona , e normalisht ne fund te presim te fitojmë.
A i besoni ju asaj se maqedonasit kanë tre kandidatë mes tyre – apo është strategji ?
Pala maqedone i ka punët veç. Këtu loja është bardhe e zi. Ne nuk bazohemi përfundimisht ne atë se pala tjetër del me tre kandidate. Pala tjetër i ka te acaruara punët ndërpartiake bile edhe me shume se neve. Por ne këtë ne nuk duhet te mbështetemi. Kjo mund te jete edhe loje e rrezikshme për ne. Prandaj, shqiptaret e regjistruar duhet te dalin te votojnë dhe ne këtë mënyrë ta kryejnë detyrën e tyre kombëtare ne këtë rast dhe ne te njëjtën kohe edhe te drejtën e tyre kushtetuese për te votuar.
Sipas jush cili është probaliteti i këtyre zgjedhjeve në SHBA dhe Kanada?
Probabiliteti është nocion i papërcaktuar. Por unë do t’ju tregoj se nuk do te ishim marre aspak me probabilitet sikur te kishim qene me institucional. Na duhet te fitojmë dhe duhet te jemi optimiste.
Kë grup apo komunitet do të dallonit ? dhe faleminderonit
Një hoxhe do ta kishte filluar ne këtë mënyrë: faleminderimet i takojnë Zotit. Edhe kjo është e vërtetë. Por, ne rastin konkret i faleminderojme te gjithë aktivistet qe pa asnjë shpërblim, vetëm me vullnetin e tyre dhe vetëdijen e larte kombëtare u angazhuan ne këtë ndërmarrje te komplikuar qe te shpenzojnë kohen dhe paratë e tyre vetëm për fitoren e një beteje tjetër shqiptare. Edhe një here mund ta cek se komuniteti ne Çikago nga filloi edhe iniciativa ishte ai kerçovar , i cili shfrytëzoi përvojën e fitores ne Kërçovë dhe u be promotor ne këto zgjedhje te diasporës. Por, kjo nuk do te thotë se faleminderimi i takon vetëm atij e jo te tjerëve.
Besoj se këtë here zgjedhjet parlamentare ne diaspore na zgjuan pak, kurse në të ardhmen duhet te na gjejnë te ZGJUAR !
A ka pasur mungesa fushata?
S`ka fushate pa mungesa. S1ka veprime pa mangësi. Bile, ne këtë mosorganizim, ne u nisem me mungesa. Siç thash ne fillim: na mungon institucioni, na mungon komunikimi, na mungon protokolli, na mungon planifikimi. Çka nuk na mungon? Por, mungesat nuk duhej te pengonin regjistrimin masiv dhe daljen ne votime për dy arsye: njëra për fitore , kurse tjetra për fitore BINDESE e cila palën tjetër do ta kishte nokautuar përgjithmonë. Këtë radhë ne nuk e bëmë kështu dhe me këtë duhet te ballafaqohemi radhën tjetër.
A po bëhet diaspora shqiptare nga Maqedonia faktor vetëm vetëm me këto zgjedhje?
Diaspora ka qene faktor dhe do te mbetet ashtu. Por, sa do te jete faktor i institucionalizuar ajo mbete te shihet. Per momentin është me rëndësi qe diaspora te hapi derën e mbyllur te parlamentit te Maqedonisë dhe pastaj te faktorizohet dhe institucionalizohet. Depërtimi neper institucione e faktorizon diasporën. Këto zgjedhje do te kryhen, kurse neve na mbetet te sinkronizojmë veprimet tona me institucionet e vendit, te fillojmë komunikimet zyrtare, planifikimet e hershme te secilit aktivitet veç e veç duke u përgatitur edhe për raste tjera.
Deputeti shqiptar a mendon se do të fuqizoi pozitën e diasporës shqiptare nga Maqedonia në Parlamentin e saj ? -Se pari duhet te sqarohet publikisht se ky kandidat është i diasporës shqiptare e jo i BDI-se siç komentohet neper kuluare. Këtë here kandidatin ne fjale e përkrahu fuqimisht BDI-ja, ligjërisht dhe administrativisht, qe do te thotë se do te konkurroje me emblemën e BDI-se qe t’ju shmanget 1000 nënshkrimeve për te qene kandidat i pavarur, procedure e cila është shume e vështire ne kushte dhe rrethana amerikane.Pastaj, lidhur me fuqizimin e pozitës se diasporës ne parlament: unë mendoj se zëri i diasporës si faktor është dashur te dëgjohet. deputeti i diasporës do te këtë rast te shprehi pakënaqësitë, te kërkoje rezoluta, te kërkoje ndryshime, te paraqes propozime rreth organizimit me te mire e shume e shume çështje tjera. Pastaj , pala shqiptare ne parlament do te ketë edhe një vote me tepër.
Së fundi zoti Kadriu cili është mesazhi i juaj ?
Dy mesazhe janë: i pari qe te regjistruarit te dalin te votojnë ditën e 26 prillit kandidatin e tyre, dhe i dyti i cili vlen për te gjithë shqiptaret ne këtë rast te Maqedonisë qe menjëherë pas këtyre votimeve duhet organizuar masovikisht nxjerrja e pasaportave biometrike te cilat do t’jua bëjnë te mundur regjistrimin dhe daljen ne votime te ardhme. Edhe kjo i takon institucionalizimit te diasporës.
DASHURITË E JOSIFIT: POEZIA, MUZIKA DHE KITARA
Realitetet themelore të ekzistencës njerëzore i hedh në vargje ashtu sikundër i ndjen brenda psikikes, shpirtërores dhe filozofikes. Poezitë e Josif Gegpriftit përshkruajnë situata të zakonëshme të njeriut me kompleksitetin e jetës dhe shoqërisë në të cilën jetojmë, dhe rolin e marrëdhënieve të tyre në kërkim të identitetit poetik. Vargjet lirike të poetit e kitaristit Josif Gegprifti janë shprehje e zjarrtë e një shpirt shumë të ndjeshëm, që është gjithmonë në kërkim të dashurisë së pastër dhe intensive pa ndonjë kufizim. Josif Gegprifti është nga ata poetë, që përshkruan realitetet bashkëkohore me humor të athët dhe shquhet për aftësinë e tij për t’i hedhur në vargje, ndjeshmëritë poetike të dashurisë, mallit, brengës, dhimbjes, gëzimit, jetës e vdekjes. Ndjeshmëri poetike këto, që prekin metafiziken, janë shprehje e filozofisë së jetës dhe mendimeve mistike, ashtu sikundër është edhe origjina e poetit,-nga treva e Enkelejve, e Lasgushit të Madh dhe Kutelit të Papërsëritshëm. Poezia e Gegpriftit është e këndshme dhe e kënaqëshme, në lëvizje e frymëzuese, me aftësi të shkëlqyera për poezi lirike. Në këtë intervistë poeti e prozatori pogradecar Josif Gegprifti, na rrëfen dashuritë e tij, që janë :Poezia, Muzika e Kitara.
Bisedoi:Raimonda MOISIU /
-Kam lexuar recencën tepër speciale dhe domethënese të Hyqmet Haskos, për poezinë tuaj. Si jeni ndjerë për këtë recencë kaq dinjitoze e profesionale.
Ka qënë një ditë jashtëzakonisht e bukur për mua. Teksa mbaja gazetën në dorë, më dukej se vështrimi i të gjithëvë ishte përqëndruar tek unë. Ndihesha, sikur kisha arritur pranë finishit për t’u quajtur poet. E pa besueshme dhe emocionuese kanë qenë telefonatat e shumta, që më vinin nga miqtë e miket e mia, kryesisht nga Pogradeci e Tirana. Është një ditë nga ditët e mija, që mund ta quaj se kam jetuar, se kam marrë frym, se kam ndjer, që jetoj, që kam një emër e në shpirt, ndjenjë e ëmbël të kënaqësisë dhe kurajos për më tej.
-Cilat kanë qënë përfytyrimet më të herëshme se një ditë do të bëheshit poet ? Kush ka qënë dashuria tuaj e parë e lidhja tuaj me artin e poezisë?
Më lejoni të bëj pak histori e biografi nga jeta ime. Nuk dua t’u lodh, ndaj dhe nuk do zgjatem. Unë jam Josif Pasko Gegprifti. Me shumë sinqeritet shkruaj e përgjigjem, se kurrë në jetën time, nuk e kisha menduar, se do të bëhesha poet! (Buqzëqesh) Mos e teprova që deklamova se jam poet? Kam shkruar një poezi “ Unë nuk jam poet”, e kam shkruar me ngrohtësinë e sinqeritet dhe aty tregoj se jam i apasionuar pas poezisë, se e shkruaj atë si të mundem, me ndjenjën e shpirtit tim, por kjo nuk më bën mua Josifin ta quaj veten poet. Këtë ja kam lënë në dorë lexuesit, ai është “kritiku më i mirëfilltë” që të quan poet. Pra asnjëherë nuk e kisha menduar këtë.Edhe pse kam qenë, qysh gjimnazist i lidhur me letërsinë, me vargun, me muzikën dhe ëndërroja fillimisht të bëhesha kompozitor. Talenti im për muzikën u pat rënë në sy edhe mësuesve të mij të muzikës në Pogradec, pasi unë edhe pse nuk kisha studiuar për muzikë, kisha arritur me punën time autodidakte dhe me ndihmën e mësuesve të mij, në shtëpinë e pionierit apo në shtëpinë e kulturës, të njihja mirë pentagramin e të luaja disa vegla muzikore. Gjithashtu, kam qene edhe anëtar i Orkestrës Frymore të qytetit të lindjes. Kam punuar në katër vitet e gjimnazit, muajve të beharit, kur ishin pushimet, me kitarë në orkestrën e Hotel Turizmit e të lulishtes “ 1 Maj” në Pogradec.
Por jeta nuk erdhi ashtu si dëshiroja. Për kushtet ekonomike të familjes, u detyrova të shkoja në shkolln ushtarake. Pra brenda shpirtit im, përplasen ndjenjat e muzikës, me dashurinë dhe disiplinën ushtarake. Falenderoj Zotin, që duke qenë me shpirtin e muzikantit e të muzës poetike, i tillë kam qëndruar edhe në jetë e në profesionin e vështirë të ushtarakut.
-Cfarë ju ka pëlqyer të lexonit në adoleshencën tuaj?
…Mbaj mend se në fëmijërinë time, lexohej shumë libri “Cufua dhe Bubi kaçurel”.
Më pëlqente të lexoja përralla, apo t’i dëgjoja me vëmendje, kur m’i tregonin gjyshërit. Më pas, në adoleshencë filluan romanet, që asnjëherë nuk jam shkëputur prej tyre.Theksoj se kam qenë i apasionuar edhe mbas gjuhëve të huaja. Në mënyrë autodidakte, kam studiuar anglishten, italishten e gjermanishten, deri sa mbarova shkollën.Dëshiroj të theksoj se me mbarimin e shkollës dhe daljen në punë, tepër të vështirë, u shkëputa nga studimi i gjuhëve të huaja. Kjo edhe për faktin e ambientit ku jetoja e punoja.Duke mos e folur apo lexuar gjuha e huaj harrohet.Kjo ka ndodhur edhe me mua. Më është dashur në vitin 2000, t’i rikthehem anglishtes, dhe dhashë provim në Universitetin e Tiranës.
– Ju gjithashtu merreni edhe me muzikë, kitarë. Më tregoni dicka për “udhëtimin tuaj krijues ” me muzikë dhe poezi.
Po është e vërtetë, që në rininë tim, kam qenë i apasionuar pas muzikës dhe i dashuruar me kitarën. Mësimet e para për kitarë, i kam marrë nga i ndjeri i talentuari Agim Darova, -një nga pesë vëllezërit orkestrantë me emër, në Pogradec. Kur fillova të ndihem i lidhur dhe i dashuruar me letërsinë, fillova të shkruaj tekste këngësh e t’i kompozoj ato vetë. Kështu janë disa këngë që i këndonim me shoqet e shokët e gjimnazit. Kujtoj, nëherë, ish e dashura ime, pasi dëgjon një këngë nga goja e shoqes së saj e pyet:-Ku e ke mësuar këtë këngë, dhe tekstin kush e ka shkruar? Ajo i përgjigjet se këtë këngë e kemi mësuar nga Josifi, ai e këndonte, për tekstin nuk di gjë. Dhe ish mikja ime e mirë, tepër e xhelozuar, -në atë kohë kemi qenë pak të larguar- më afrohet e më thotë: -Kush ta ka dhënë të drejtën të kompozosh vargjet, që kam shkruar unë? Pasi vura re se fliste shumë e nervozuar, me qetësi i thashë, se nuk është faji im, por i dashurisë që kam për një vajzë. Eh, nga ta dij unë se vargjet I ke shkruar ti? Ajo u qetësua dhe me vështrimin e zjarrtë, ku ndihej dashuria e parë por edhe e munguar te të dy, u largua duke lënë pas “portën e dashurise hapur…”
-Cilat janë shprehitë tuaja kur meditoni apo shkruani . Dëgjoni muzikë apo dëshironi qetësi?
Nuk kam të përcaktuar kushte për të shkruar poezinë. Vargjet e mia kryesisht kur jam në shtëpi, më pëlqen të dëgjoj muzikë të qetë, të lehte e romantike, por unë shkruaj kudo që ndodhem, edhe në kafene, edhe kur eci rrugës, poezinë e krijoj në mendje. Këto janë vërtet caste, që herë më trishtojnë, më shqetësojnë, dhe herë më bëjnë tëqesh e të sillem si një fëmijë që gëzon, kur merr në duar dicka që i pëlqen.Vitet e fundit kam konstatuar se në qytetin tim të Pogradecit, më pëlqen të ngrihem herët nga gjumi, të shëtis buzëgjolit e të pres rrezet e para të dielli. Aty gjej një frymëzim, që më jep mundësinë të krijoj ëmbël vargun, më pëlqen në “sy” valn e liqenit dhe shklqimin e saj, të argjendëruar nga rrezet e diellit.
-Cfarë është një “muzë”. Është aftësi gjenetike sipas mendimit tuaj?
Muza është ushqim për çdo njeri të apasionuar me letërsinë, sidomos me vargun e poezisë. Mendoj, se kjo është ndjenjë shpirtërore, që tek poetët është më e zhvilluar, se te njerëzit e thjeshtë. Nuk mund të them, se është tërësisht gjenetike, pa përjashtuar, se edhe e tillë është.
-Zhanrin e poezisë “e bëtë ju që të vinte te ju” apo është preferenca tuaj? Cilat janë elementët thelbësorë të tij?
Mendoj, se poezia tek unë, ka ardhur ashtu si unë kam shkuar tek ajo. Pa e kuptuar, e gjetëm njëri tjetrin pranë dhe u dashuruam bashkë. Unë e ndjej se e dashuroj shumë, por nuk di nëse me dashuron Poezia? Duke qenë se bashkë kemi gati 40 vjet që jetojmë, mendojmë, lotojmë, dashurojmë e frymojmë në një akord, duhet të jetë edhe preferencë e imja. Nuk do dëshiroja, të vija në plan të dytë muzikën, të shkruarit tregime, prozë apo roman, të cilat presin rradhën të shkojnë drejt botimeve.
-Cila është sfida për të shkruar një poezi?
Dua, që vargu im të jetë i lirë, të fluturoj kaltërsive qiellore e përsëri të kthehet në veshin ngacmues, si një melodi. Unë kur lexoj vargun tim, më duket sikur dëgjoj një ujvarë, që shpërndaj tinguj të magjishëm.
-Poezitë tuaja janë të një kalibri artistik dhe vargje lirike të admirueshëme. E ndjeni reagimin e lexuesve dhe ç’farë sekreti ka Josifi, që e ka bërë te ketë një audiencë të gjerë lexuesish e dashamirës të poezisë?
Po është disi e vërtetë kjo që më pyesni. Unë sa herë hedh në Facebook vargjet e mia, nuk di pse ndjej ankth e dridhem në shpirt, deri sa vijnë klikimet e para. Të them të drejtën, në fillimet e mia në Facebook, ashtu si edhe krijueë të tjerë bënim “tag”, për miket e miqtë adhurues të vargut, por me kalimin e kohës, mendova se do ishte më mirë, që vargjet e mia t’i hidhja në faqen kryesore dhe kjo ishte liri për lexuesin të lexonte, të komentonte. Konstatimi është se adhuruesit janë njësoj.
Krysore në vargjet që shkruaj, është fakti, se unë shkruaj thjesht, me gjuhën e lirë të vëndit tim, ndoshta edhe më e kufizuar, atë pogradecare. Në vendlindje mëndoj unë, që vargjet kanë mbështetësit e shumtë, se vargu e përcjell ndjenjën drejt e tek zemrat e njerëzve, në mënyrën më të lehtë.
-Poezia juaj të cilën për hir të së vërtetës e lexoj me kënaqësi, vetëm si një këngë serrenatë dhimbjeje, por pasqyrohet me një larmishmëri gjendjesh poetike, jetësore, ku meditimi dhe imazhet poetik krijojnë struktura emocionale. Përvec talentit që është merita tuaj, kujt ia dedikoni arritjet?
Vargjet e mia në tërësi i drejtohen dashurisë së parë, sikur shkruhen, për një mikeshë e sikur i dashuruari në vargje, jam vetë unë autori. Dua të sqaroj se vërtet dashuria ka ndikimet e saja, kur shkruaj, por unë përpiqem e mundohem që të gjej fjalë, histori, të sjell ato ndjenja, që i dëgjojme në jetën tonëë që i jetojmë edhe vetë, por që në tërësi, ato janë krijime artistike, janë edhe fantazi e mendjes. Unë qoftë edhe nga jeta ime, kap dicka të bukur dhe e përshtas për jetën e gjerë të lexuesit. Dua, që ajo të prekë e të mbetet në mendjen e lexuesit. Mendoj se edhe këtu diçka kam arritur.
-Sa ju ndihmon angazhimi profesional në kultivimin e pasionit tuaj për letërsinë?
Nuk themse jam profesionist në këtë drejtim. Ju tashmë e dini që profesioni im ka qënë ushtarak. Por duke qënë se kam lexuar gjithë jetën kryesisht romane, poezinë ,prozën, kam mundur të rris nivelin tim në këtë drejtim dhe të këm njohuritë e duhura për të shhkruar.Mundohem edhe sot e kësaj dite, që të mësoj, sa më shumë nga puna dhe jeta e autorëve të dëgjuar, të mbaj kontakte me miqtë e mij, që shkruajnë e të mësoj prej tyre.
-Ju i keni kushtuar vargje të larmishme dhimbjes, dashurisë, mallit brengës, natyrës, njerësve, vendlindjes, traditave dhe raporteve njerëzore të së përditëshmes, të përmbledhura në dy vëllime poetike. Cili është “çelësi sekret” që ju mbartni në muzën tuaj?
Nuk mund të them se ka ndonjë “çelës sekret” apo ndonjë rrugë që nuk njihet nga të tjerët. Unë mendoj se në këtë drejtim, është jetëgjatësia e vargut, që kam shkruar. Siç e thashë edhe më lart, janë gati 40 vjet që unë shkruaj. Nuk e kisha menduar ndonjëhereë, se do vinte një ditë që shkrimet e vargjet e mia do botoheshin. Nxitës i kësaj pune është miku im i nderuar, shkrimtari, poeti e dramaturgu Sulejman Mato, i cili pasi lexoi disa nga poezitë e mia në Facebook, më kërkoi takim dhe pas një bisede të këndshme me të, më kërkoi poezitë, për t’i redaktuar e pastaj t’i botonim. Mendimi i tij është se poezia ime është e veçantë, ka brenda saj ciltërsi e dashuri, është e ëmbël dhe e lexueshme, është lasgushiane.Kjo vjen se edhe unë vetë kam natyrë romantike, melankolike, kam shpirt të ndjeshëm, prekem shume shpejt, qaj si fëmijë, qesh me lot dhe gjithë jetën time në punë, në jetë e shoqëri, dashamirës me shpirt bujar dhe masovik. Jam i thjeshtë e di të qëndroj, të komunikoj me njerëzit fare të thjeshtë, di të ulem e të pi verën e rakinë deri edhe të dehje, më pëlqen të udhëtoj shumë, të qëndroj deri ne orët e vona të natës. Duke qenë, se kam punuar gati 15 vjet fshatrave, e njoh jetën e fshatit. Ashtu sikundër njoh jetën në qytet dhe kontekstet e shumta me njerëz të ndryshëm, që janë faktorë jetësorë, që unë shkruaj me dashuri, me dhimbje, me brengë, për njerëzit, për natyrën, vendlindjen e traditat. Këtu mendoj se është edhe “ Celësi sekret “.
-A e keni provuar të shkruani në gjininë e prozës?
Po, kam disa tregime që së shpejti do t’i botoj me temë nga jeta në fshat, për marrëdhëniet midis njerëzve, tregime rozë, kun ë qendër të sargumentit është romantikja, lirikja.
Jeni lindur dhe e keni kaluar fëmininë në Pogradec, që është edhe vendlindja e dy korifejve të letrave shqipe, Lasgush Poradecit dhe Mitrush Kutelit.. A ka ndikuar kjo në krijimtarinë tuaj?
Shtëpia ku kam kaluar fëmijërine time, ka qenë pranë shtëpisë së poetit të madh Lasgushit. Me vajzën e tij të madhe Kostandinën, kemi qenë shoqe klase në gjimnaz, ndërsa vajza tjetër Maria, është dy vjet më e vogël se unë.Në bahcen e Lasgushit, ne fëmijët e lagjes luanim vazhdimisht me lodrat tona, bënim shumë zhurmë, gjë që e shqetësonte shumë poetin dhe ai shpeshherë na fliste për t’u larguar. Kujtoj në dimër, kur i vinin drutë Lasgushit, ai na thërriste ne fëmijëve dhe e ndihmonim atë. Ai na recitonte vargje dhe ne ngjisnim drutë në katin e dytë. Janë kujtime të pashlyeshme të fëmijërisë time. Eh, sa kujtime kam aty me Lasgushin apo xhaxhi Llazarin, si e thërrisnim ne fëmijët. Pogradeci, sigurisht me bukurinë e tij të magjishme, gjolin, përgjithësisht të kaltëruar, sepse ai i ndërron ngjyrat e tij vazhdimisht, me Drilonin, kalanë dhe kodrat e gjelbëruara përreth, me një rini të dhënë mbas artit kryesisht muzikës, ka ndikuar në krijimin e personit tim si muzikant e më vonë në drejtim të të shkruarit të vargjeve poetike.
-Cilat janë projektet tuaj në të ardhmen?
Tashmë unë kam hyrë në këtë udhëtim të bukur shpirtëror e letrar. Po mundohem që të nxjerr në dritë gjithçka nga puna ime prej vitesh. Janë gati edhe 3 libra me poezi, një roman e një libër me tregime.
-Kur ktheni kokën pas ndër vite si e shikoni krijimtrainë tuaj gjatë viteve? Cilat janë drejtimet dhe objektivat interesante për të ardhmen?
Eh,kur kthej kokën mbrapa në shkrimet e vjetra, të them të drejtën, ka momente, që shtangem, mbërthehem keq tek vargu dhe them me vehte; -si është e mundur, që kam shkruar me kaq zjarr dashurie. Por ka edhe momente, që më bëjnë të qesh me vargun tim, -sa fëminor paskam qenë!
Për të ardhmen siç e shkruajta edhe më lart, dëshira ime është të botoj romanin. Jam shumë I përkushtuar dhe në ankth derisa ta botoj. Dua ta lexojnë para botimit, dy tre nga miqtë e mij të mirënjohur, pastaj me një redaktor dashamirës ta përfundojmë e botojmë. Them dashamirës sepse, është tepër e dhimbëshme, kur shikon gërshërën pa vend të redaktorëve në shkrimet e tua. Unë kur dorëzoj një libër për redaktim, më dhemb shpirti dhe jam në ankth deri sa ta shoh punën e redaktuesit. Me duket sikur dorëzoj fëmijën në cerdhe tek një edukatore dhe pastaj pres orarin për ta marrë.
-C’farë dëshiron të ndash me kolegët dhe audiencën e lexuesve, që janë duke e lexuar këtë intervistë?
Mirënjohjen e tyre, respektin dhe shpirtin bujar.
-Mesazh tuaj për botën e artit?
Mesazhi im është shkruani pahezitim, por sa më shkurt, sa më të lexueshëm e të kuptueshëm. Kur shkruani për dashurinë, kam mendimin se nuk duhet zhveshur. Një ndjenjë e fshehtë, shpirtërore dhe e vetme në dashuri është e mrekullueshme e plot ëmbëlsi e jetë!
Kryepeshkopi u ka ikur autoqefalisë, transparencës dhe arkitekturës së kishës shqiptare
Vasil Gjika/ Ish-deputeti flet për përplasjen mes kishës së Përmetit dhe Pallatit të Kulturës së qytetit… Rolin e kryepeshkopit Janullatus në humbjen e identitetit shqiptar në besimin ortodoks dhe pretendimet territoriale të fqinjit tonë grek…/
NGA ALEKSANDER CIPA/
Shoqëria e sotme shqiptare jeton kohën e “tabuve të ngacmuara”. Të tilla janë edhe ato të religjioneve, të cilat politika i trajton demagogjikisht. Disa prej çështjeve tona religjionare janë tashmë të hapura. Të frikshme në “nënkoren” e tyre. Kohët e fundit, kisha e Përmetit, apo Pallati i Kulturës “Naim Frashëri” të këtij qyteti janë bërë temë e ditës dhe objekt i shumë mediave. Ka pasur prononcime shumëpalëshe dhe debati ende është i hapur. Ndërkohë që autoriteti më i lartë i Kishës Autoqefale Shqiptare e ka përcjellë si një shqetësim në dimensione jashtëkombëtare.
…Si përmetar dhe ish-deputet i këtij rrethi në krye të kohës së shpalljes dhe sanksionimit të pluralizmit politik dhe atij shoqëror, a e keni një mendim për këtë çështje? Nëse po, cili është ai?
Pse kaq zell për t’u përfshirë në këtë çështje shumë palë? Pse aq nxitim për t’u përfshirë edhe nga jashtë dhe si i gjykoni qëndrimet institucionale brenda dhe jashtë vendit, kam parasysh prononcimet dhe deklaratat e Kishës Ortodokse Autoqefale, të qeveritarëve tanë, qeverisë greke apo ekstremistëve të Agimit të Artë, bashkimit panepirot etj.?Me të drejtë ju e quani çështje. Ky problem ka qenë dikur në vëmendjen e atij komuniteti të qytetit të Përmetit, por kohët e fundit, duke thyer çdo rregull dhe etikë, janë përfshirë shumë palë, që nuk kanë asnjë përkatësi me qytetin dhe qytetarinë përmetare. Kam parë prononcime objektive dhe të drejta, siç ka pasur dhe “argumente” apo “gjykime” spekulative që marrin përsipër të ndajnë një problem që ka marrë verdiktin e gjykatave. Kemi parë dhe deklarata të nxituara dhe të tejkaluara, që për fat të keq kanë kapërcyer dhe kufijtë e Shqipërisë. Në këtë rast të mos harrojmë se: Problemi i pretendimit midis Drejtorisë Kulturore të Bashkisë së Qytetit Përmet dhe Kishës Ortodokse të atij qyteti është dhe mbetet problem i atij qyteti, i banorëve dhe institucioneve të tij, si dhe ligjit e gjykatave. Është një konflikt banal dhe i rëndomtë, në kuptimin e pretendimit të pronësisë (ka mijëra raste të tilla në vend) dhe është një përgjegjësi morale dhe qytetare e përmetarëve. Nuk kanë asnjë kuptim ndërhyrjet brutale që vërehen nga të gjitha anët dhe drejtimet, kur shikojmë të shoqërohen me një zell të tejkaluar dhe synime të mbrapshta për ta përdorur këtë sebep.Mua më duket pa vend çdo ndërhyrje që nuk bazohet në përkatësi ndaj çështjes. As besimtari ortodoks që vjen nga Gjirokastra për t’u tubuar në protestë në Përmet, nuk e ka këtë të drejtë. Ne përmetarët i kemi ndërtuar vetë kishat, teqetë apo xhamitë tona dhe dihet që dhe gjirokastritët apo kushdo komunitet tjetër, i ka ngritur me kontributin e brezave të vet këto ngrehina të shenjta. Akoma më tepër, kur për këtë problem janë shprehur gjykatat. Të gjitha ndërhyrjet e tjera jo vetëm janë të palejueshme, por synojnë me qëllim të mbrapshtë “përdorjen e çështjes së Kishës së Përmetit”. Kemi parë papërgjegjshmërinë e zakonshme zyrtare greke, në deklaratat e Ministrisë së Jashtme dhe të ndonjë deputeti (madje eurodeputeti) të Parlamentit grek. Jemi gjithashtu dëshmitarë të veprimeve primitive (duhet thënë dhe zyrtare) fatkeqësisht të zakonshme, të kthimit të qytetarëve shqiptarë në pikat kufitare nga pala greke me deklarimet flagrante “ju kthejmë për kishën e Përmetit”, madje duke u shkarravitur (siç bëjnë rëndom) dhe pasaportat. Të gjitha këto, si dhe veprime të tjera të ngjashme, dëshmojnë mungesën e standardeve europiane të një vendi europian, si Greqia. Besoj se nuk ia vlen të merremi me veprimet, demonstrimet apo fjalimet e çartura të “të artëve”. Në përgjigje të këtyre zhvillimeve, m’u duk e drejtë dhe i mbështetur reagimi i Kryeministrit të vendit. Nga ana tjetër, nuk mund të mos jem i shqetësuar për deklarimet e Hirësisë së Tij, Janullatos, në emër të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë. Akoma më e gabuar më duket sidomos trajtimi i këtij problemi nga ana e Tij.
Keni dalë te personazhi kryesor zyrtar i Kishës Autoqefale Shqiptare në ditët e sotme. Një hierark i kontestuar dhe i shumëdiskutuar në mjedisin dhe debatin publik shqiptar të 23 viteve të fundit. Ju zoti Gjika jeni një ndër ish-deputetët që e keni mbështetur kurorëzimin e Hirësisë së Tij, Janullatos si kryepeshkop të Kishës Autoqefale të Shqipërisë… Cila ka qenë arsyeja reale e mbështetjes së atëhershme dhe cili është vlerësimi juaj sot?
Është e vërtetë. Kur na u paraqit në grupin parlamentar të atëhershëm të PD-së kandidatura e prof. Anastas Janullatos, u argumentua se vinte si një figurë me kualifikimin dhe kualitetin e nevojshëm kishtar, si dhe me zotimin e tij të shenjtë për sipërmarrjen e ringritjes së kishës ortodokse dhe ruajtjen e respektimin e autoqefalisë së kishës shqiptare. Nga ana tjetër, kandidatura alternative nuk u paraqitën, por u argumentua se nuk kishte mundësi të gjendej një kandidaturë shqiptare me kualifikimin e nevojshëm dhe se nuk kishte ndonjë ndryshim gjetja e ndonjë kandidature tjetër serbe, ruse apo bullgare.
Po sot, a rezulton e kryer apo e realizuar sipas jush, pritshmëria e besimtarëve ortodoksë të Shqipërisë?
Natyrisht që pyetja juaj i drejtohet një opinioni më të gjerë dhe po ashtu të specializuar. Përgjigjja për këtë pyetje as fillon dhe as mbaron me atë çka mendoj unë. Ka pasur shumë vlerësime dhe do të ketë akoma në vijim. Por unë them se kemi mbërritur në momentin e të vërtetës dhe duhet të shprehemi me përgjegjësi për këtë gjendje të Kishës Ortodokse të Shqipërisë. Nga ana tjetër, duhet të shikojmë se ç’thonë korifenjtë e autoqefalisë sonë. Pavarësisht se ata nuk janë më, duhet të shikojmë ato që kanë bërë dhe të lexojmë ato që ata kanë shkruar. Atje është dhe përgjigjja për pyetjen tuaj. Megjithatë puna e Hirësisë së Tij, Janullatos, për ringritjen e kishës ortodokse është bërë dhe nuk mund të mohohet. Janë një numër i konsiderueshëm objektesh të ngritura në të gjithë hapësirën e ortodoksisë. Natyrisht një vepër e lavdërueshme është dhe katedralja në kryeqytetin e vendit. Do të ishte me interes jo vetëm për besimtarët ortodoksë, por edhe për të gjithë publikun transparenca e financimit të këtyre investimeve, të cilat pavarësisht se janë asete të kishës, duhet të respektojnë ligjet e Republikës së Shqipërisë. Si arkitekt, qofsha i gabuar, por kam përshtypjen se të gjitha këto realizime janë identike me ato të kishës greke. Në mos më gabon kujtesa e shpjegimeve të profesorit tim të historisë së arkitekturës A.Meksi, “konfiguracioni planimetrik i arkitekturës së kishës bizantine shqiptare është ajo e kryqit të brendashkruar”. Për këtë çështje do të duhej të shpreheshin bizantologët (duhet thënë se kompetenca e bizantologëve shqiptarë është e shumë respektuar në Ballkan dhe më gjerë), dhe nëse unë kam të drejtë, do të kishim një abstragim serioz dhe të dëmshëm (madje me pasoja të rënda) të traditës së kishës shqiptare. Po ashtu, mund të evidentohet si punë e lavdërueshme edhe ngritja institucionale e kishës. Një armatë e tërë klerikësh e të gjithë hierarkisë sot militon në këto objekte në mbarë vendin. Përsëri edhe këtu transparenca e financimit të kishës ortodokse do të shpjegonte shumë gjëra që ndodhin aty. Nga prindërit e mi dhe gjyshërit, kam mësuar se priftin dhe dhjakun e kishës se fshatit i mbanin (paguanin) vetë banorët e fshatit, që po ashtu kontribuonin për mirëmbajtjen e kishave apo shpenzimeve të tjera. Le të na shpjegojnë nëse ndodh ende sot kështu! Unë nuk jam i përditësuar me nivelin e njerëzve që kanë veshur petkun e priftit gjithandej, por në vendin tim ka raste që paraqesin mirësi me kulturën e nevojshme dhe dinjitet, por ka raste që nuk e justifikojnë atë veshje dhe aq më tepër këtë shërbesë. E parë në mënyrë sporadike këto “ndodhi” janë të justifikuara, por janë të palejueshme ato raste kur “njeriu i kishës” bën miting, politikë, apo inskenon pantonima supesh me policinë. Në këtë rast duhet të themi se këta klerikë kanë shkelur jo vetëm ligjet e shtetit, por edhe ato të kishës. Kurse autoqefalia është goditur dhe provokuar rëndë. Të gjithë e dinë (dhe duhet ta dinë edhe në Greqi) se shteti shqiptar është laik dhe besimet fetare janë të ndara nga punët e shtetit. Klerikët këtu (të çdo besimi) nuk kanë ato prerogativa që kanë homologët e tyre grekë. Fjala e tyre vlen për ushqimin e shpirtit të publikut, por veçanërisht të besimtarëve.
I mëshoni në mënyrë eksplicite termit autoqefali. Konkretisht për çfarë e keni fjalën kur shpreheni: “Autoqefalia është goditur rëndë”?
Më duhet të them se nuk jam një njohës i hollë i dokumenteve të Autoqefalisë së Kishës Shqiptare. Mirëpo nuk është e nevojshme të jesh i tillë për të kuptuar se humbja (apo abstragimi) nga identiteti shqiptar i kishës ortodokse është një ngjarje e rëndë. Kur segmente të kishës kthehen në seksione të Ministrisë së Jashtme të Greqisë, apo “zyra konsullore” greke duke bërë punën e komisioneve të gjetjes dhe konservimit të eshtrave të ushtarëve grekë të rënë në trojet shqiptare! Këtu më e pakta që mund të themi është se Hirësia e Tij ka dështuar në konsolidimin dhe shprehshmërinë e autoqefalisë. Kur një veprimtari e tillë ndërshtetërore realizohet si një aksion i Kishës Autoqefale, atëherë s’e kuptoj se pse mund të flasim akoma për pavarësi të kishës sonë! Kur kisha jonë “Autoqefale” dhe vetë Hirësia e Tij, Janullatos, sensibilizon një shtet të huaj ortodoks për “të mbrojtur kishën e Përmetit”, atëherë këtu është shkelur jo vetëm autoqefalia, por vetë kombi ynë dhe shteti, Shqipëria. Pikërisht këtu është dhe fundi i iluzionit se kisha jonë ortodokse mund të jetë “autoqefale”. Askush dhe askurrë nuk duhej të guxonte të sulmonte Përmetin. Të sulmosh Përmetin (është interesante, por një gjë e tillë nuk është bërë historikisht as në vitet e kaluara, megjithëse nuk kanë munguar as më parë mendje dhe vullnete “agimesh të errëta”, si këto të sotmet) do të thotë të atakosh djepin e kombit, të qenësisë dhe formimit shqiptar. Do të thotë po ashtu se jemi në epilogun e kësaj marrie dhe, nga ana tjetër, duhet të jemi dhe në momentin që Hirësia e Tij, Janullatos, duhet të largohet, pasi ka kryer një vepër të rëndë në dëm të shqiptarisë. Qytetarët e Përmetit dhe kultura që mishëron ai popull, nuk mund të pranojnë kurrë që të ulin flamurin që ngritën Frashërllinjtë e mëdhenj, atë Stath Melani dhe Vangjël Gjika, Sejfulla Malëshova e Stavro Vinjau, Fan Noli e Faik Konica, Nikolla Naço dhe Tefta Tashko, Odhise Paskali dhe Mentori e Laveri, dhe dhjetëra e dhjetëra emra që i nderon dhe vlerëson i gjithë kombi ynë. Përkundrazi, është detyrë jo vetëm e përmetarëve, por e çdo shqiptari ta lartësojnë atë dhe veprat e këtyre shqiptarëve të mëdhenj, duke fshirë çdo iluzion apo ëndërr të megaliidesë, se mund të ngrenë flamurin grek në Përmet! Kjo gjë s’mund të ndodhë as me ato përpjekje liliputësh, të cilët dikur ngrinin lart pankartat ateiste nëpër mitingjet dhe programet komuniste për shkatërrimin e kishave dhe xhamive në Përmet, ndërsa vrapuan në vitin ’97 të pushtonin me “grevë urie” pallatin e kulturës “Naim Frashëri” në emër të kishës dhe, duke sfiduar dhe injoruar një traditë dhe nevojë të njohur kulturore dhe qytetare të Përmetit dhe përmetarëve. Ky është një akt i pastër vetëgjyqësie që dëmton dhe keqekspozon sjelljen e klerikëve të grumbulluar dhe të vetë Hirësisë së Tij.
Matanë arsyetimit tuaj zoti Gjika, ka një reagim “shqiptar” të munguar, infatil dhe të kompleksuar. Një ndjeshmëri e ulët reaguese nga qytetarët dhe në mënyrë të veçantë nga institucionet zyrtare të shtetit. Ka arsyetime që e çmojnë këtë si maturitet, ndërsa ka të tjerë që e konsiderojnë sjelljen dhe nënshtrimin e kronikshëm të institucionalizmit shqiptar. Ju vetë nga pozita e një ish-ligjbërësi si e vlerësoni këtë sjellje dhe reagim shqiptar?
Nuk është kështu përkundrazi, ka pasur reagim qytetar. Ajo që ka munguar ka qenë korrektësia, dinjiteti dhe serioziteti në qëndrimin e institucioneve dhe shtetit shqiptar. Po të shikojmë historinë e këtyre njëzet viteve të fundit të marrëdhënieve dhe politikës së ndërsjellët midis Greqisë dhe Shqipërisë, ato lënë shumë për të dëshiruar për mungesën e standardeve dhe nivelit evropian që i përkatësojmë. Shpesh ngjarjet e rënda në pikat kufitare, keqtrajtimin e qytetarëve shqiptarë nga autoritetet policore greke, virusin “antishqiptar” që prish kompjuterët grekë, reagimet brutale ndaj emigrantëve sa herë “që i mbetet qejfi” Greqisë, hapjen dhe mbylljen e portës kufitare jo si një portë shteti, por si një derë “buzuku” nga polici grek, kontrollet e imta dhe fyese të pasaportës shqiptare dhe kthimet pa asnjë kriter të paralajmëruar të qytetarëve shqiptarë pse janë çamë apo “kanë shkruar e folur keq për Greqinë”, rëndom janë kualifikuar si “veprime sporadike”, të qarqeve ekstremiste, të veçuara etj., etj. Në fakt, është e qartë që këto veprime janë në sistem të një politike zyrtare greke ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve. Asnjë gjë nuk është e rastësishme, përkundrazi është e përgatitur dhe e mirëplanifikuar dhe bëhet me përkujdesje. Kush mendoni se urdhëroi të ktheheshin qytetarët shqiptarë në pikën e “Tri urave” apo Kakavijë, polici grek që u mërzit për “kishën e Përmetit”? Jo, ajo është një portë që e mbyll dhe e hap shteti grek. Ky qëndrim i autoriteteve greke nuk përmbush dhe as përmban standardet europiane të marrëveshjes së “Shengenit” ku Greqia dhe Shqipëria bëjnë pjesë. “Shengen”-i grek nuk di në mund të gjendet kund në Afrikë! Do të dëshiroja që eurodeputeti që ngriti dhe i kërkoi hesap qeverisë greke për kishën time të Përmetit, të vinte dhe të hidhte një sy në Kapshticë, Kakavijë etj., për të parë se çfarë Europe i ofron Greqia Shqipërisë dhe s’i trajtohen emigrantët kur kalojnë pikat kufitare ndërshtetërore. Me pak fjalë, po të perifrazonim Konicën e madh do të thoshim se Greqia i sillet Shqipërisë si ai fshati i madh fshatit të vogël. Kur vjen puna për të keqtrajtuar apo “për t’u dhënë mësim allvanosve” shteti grek shkel çdo marrëveshje, dokument, apo konventë ndërkombëtare që ka firmosur. Për fat të keq, edhe shteti shqiptar i sillet Greqisë si ai fshati i vogël fshatit të madh. Nuk është krenari të themi se Shqipëria nuk është nëpërkëmbur dhe keqtrajtuar kësisoj nga Greqia as në kohën e Zogut, se në kohën e diktaturës s’ka pasur shanse. Dhe e gjitha kjo, sepse shtetarët tanë të sotëm, si nga “fshati i vogël” e kanë zgjedhur vetë të përunjen. Kapërdijnë çdo megalomani greke “për atë të shkretë Europë” dhe frikën e vetos greke. Mirëpo nga fshati i madh e kanë zakon që sa më shumë të tulatemi ne, aq më shumë e ngrenë zullumin. Kështu, deputetët tanë s’kanë kurajë të lidhin dy fjalë “për Çamërinë” (brenda kartave dhe të drejtës ndërkombëtare), në një kohë që në Parlamentin grek deputetët flasin hapur për pretendime territoriale dhe “tokë greke” brenda Shqipërisë! Ishte për të qeshur dhe për të qarë, kur kryedeputetja jonë zbuloi se “e paskemi votuar rezolutën, por s’i paskemi numëruar mirë votat”, duke e kaluar pa zë dhe pa e lexuar dhe një herë në atë sallë të Kuvendit. Nuk ka asnjë reagim zyrtar për shenjat dhe nishanet e Shqipërisë që shteti grek i përdhos aq lehtësisht dhe madje duke na kërcënuar “shkruajini gërqisht këto toponimet greke paçka sedhiavatirio është tuaja!” Nuk ka asnjë reagim nga institucionet relevante, apo dhe Avokati i Popullit kur djemtë shqiptarë që vuajnë dënimet në burgjet greke lëshohen natën si kavie për t’u gjuajtur dhe vrarë pyjeve dhe gërxheve të Greqisë, duke stërvitur dhe trajnuar trupat speciale greke. Mos harrojmë se atyre u është privuar liria, kurse siguria e burgjeve greke është detyrim i autoriteteve të atij shteti, që jo vetëm s’mbajnë përgjegjësi, por s’marrin asnjë konseguencë nga ligji dhe gjykatat, tek i kthejnë të dënuarit “me burgim” në “me pushkatim”! Si shqiptar do t’i kërkoja shtetit tim dinjitet dhe, të denonconte në mbarë Europën qoftë edhe një fjalë fyese të policit grek dhe jo më akte dhe veprime flagrante antiqytetare dhe antieuropiane si më sipër. Në Europë nuk mund të shkojmë pa dinjitetin, identitetin dhe ADN-në tonë shqiptare.
Platforma e pretendimeve territoriale, si dhe organizatat e caktuara greke dhe të diasporës së saj, historikisht kanë ekzistuar dhe investohen për këta objektiva të tyre. Por sa mendoni se ka ceduar Shqipëria përballë tyre dhe pse mendoni që kjo nuk i ka shqetësuar shtetarët tanë të këtij tranzicioni?
Unë mendoj se një platformë helenizuese e hapësirës periferike të shtetit grek, ka qenë dhe është institucionale në Greqi. Kjo platformë është e vjetër që kurse filloi helenizimi i Epirit (në hapësirën e viteve ‘730) dhe përfundoi me rënien e Perandorisë Osmane. Rolin determinues gjithmonë e ka luajtur kisha, e cila ka pasur devizë të saj “Ortodoksi do të thotë Greqi”, mbi një psikologji të përpunuar të opinionit panhelen si ajo e shekullit të 18 “kur bullgarët qenkan ortodoksë, atëherë ç’u duhet një shtet i tyre!”. Përsëri kisha është flamurtare këtë radhë edhe e kësaj nisme në vendin e shqiponjave, pavarësisht se ortodoksia shqiptare s’është greke, pasi shqiptarët u vunë nën kishën lindore të Kostandinopojës pas shekullit VIII dhe u shpallën “autoqefale” në vitet ’30. Në këtë kuptim “projekti shqiptar” jo vetëm që ka rëndësinë e tij në programin e helenizimit, por ka marrë përparësi këta njëzet vitet e fundit. Nga ana tjetër, lehtësisht vihet re se ka një shkallëzim të këtij programi. Deri dje flitej dhe pretendohej “për minoritetin dhe të drejtat themelore të tij”, tani flitet për “Ortodoksinë dhe të drejtat e kishës në Shqipëri”. Deri dje mitingjet, ceremonitë apo mbledhjet përkujtimore bëheshin në Greqi, tani (prej disa vitesh) ato bëhen në Shqipëri dhe në mes të ditës, madje edhe nga persona të paligjshëm që nuk u rezervohet një liri e tillë as në Greqi! Deri dje “e ngrinin zërin” zyrat konsullore dhe zyrtarët grekë për problemet në hartën e njohur të vendndodhjes së minoritetit, tani flet kisha dhe priftërinjtë për të drejtat në hartën ortodokse! Ahere ç’ka ndodhur, ndërsa politikanët tanë “janë të zënë” me politikat e mëdha të ditës që bëhen këtu, kemi të drejtë të pyesim: ku janë ligji dhe institucionet e shtetit tonë? T’u thuash shqiptarëve se “po shkelin të drejtat e besimit të një komuniteti” kjo do të duhej të shënohej në “Gines” po të ishte e vërtetë, pasi ka mbi dy mijë vjet që s’ka ndodhur! Nga ana tjetër, nën hijen e tolerancës dhe shtetit laik, nuk mund të mbulohet politika e përunjur dhe servile, për më tepër ajo nuk bën efekt. (Përgjigjja ekuivalente e një polici shqiptar kur ktheu mbrapa dhe ai disa qytetarë grekë në frymën e “reciprocitetit”, pati më shumë efekt dhe shteti grek e hapi prapë portën). Nga ana tjetër, gjërat po shkojnë në një drejtim të padëshiruar dhe të rrezikshëm: tek flisja me zyrtarë lokalë në Përmet, me shqetësim dëgjova shpërthimin e tyre “këto i bëjnë disa talebanë”! Përballë produkteve të tilla duhet të shqetësohemi seriozisht, pasi kurrë nuk ka ekzistuar ndarja dhe përçarja mes nesh për motive fetare dhe të besimit.(Kortezi-Shqip)
Todo Vaso: “Alarmi i Byrosë Politike kur në Tiranë erdhën futbollistët e Këlnit”
*“Porosia e Beqir Ballukut para ndeshjes Partizani-Këlni. Si na survejoi Sigurimi në Gjermani”/
– Si ishin marrëdhëniet tuaja, kur humbnit apo fitonit me skuadrën kundërshtare? A kishte ndonjë qejfmbetje?/
Pyeteësori kërkon karakteristika të edukatës, kulturës, por dhe dukuritë e përmbajtjes etike të lojrave, për një kohë tjetër të kaluar. Atëhere dhe tani, dy janë faktorët, që ndikojnë në pastërtinë etike të lojrave sportive; edukata dhe kultura e lojtarëve që përbëjnë ekipet, e dyta, disiplinimi i veprimeve sportive në lojë dhe ambjentet rrethues të saj. Ky faktor kushtëzohet nga zbatimi i rregulloreve sportive dhe detyrimeve ligjore, që aplikon shteti për mbarëvajtjen pa incidente dhe akte të dhunëshme gjatë zhvillimit të ndeshjeve. Lojtarët me stafin e ekipit, FSHF, gjyqtarët, dhe organet policore të ruajtjes së rendit në mënyra dhe forma të ndryshme vec e vec dhe bashkërisht, sipas funksioneve dhe detyrave, që kanë, krijojnë kushte të rregullta apo probleme në zhvillimin e ndeshjeve.
Marrëdhëniet lojtar -lojtar dhe lojtar- trajner në lojë dhe jashtë saj me përjashtime të rralla, ishin korrekte. Ato, jo vetëm krijonin situata të një luftë sportive të ndershme, por përcillnin dhe në publik mesazhe educative, për miqësinë ndërrmjet klubeve dhe qyteteve. Rivaliteti sportiv në fushën e lojës i nxirrte marrëdhëniet e lojtarëve nga lidhjet vëlla, shok apo mik. Lidhjet në një masë të konsiderushme ishin aq të sinqerta dhe të natyrëshme, sa krijonin miqësi familiar, të cilat i kemi edhe sot. Në funksionin e katërshes në atë kohë përvec punës së organeve sportive në mbarëvajtjen e zhvillimit të ndeshjeve, angazhoheshe dhe shteti, i cili në situata të vecanta merrte dhe masa drastike. Në Kampionatin Kombëtar të vitit futbollistik 1966-67-ë për një lojë jo korrekte, [me shfaqje të huaja, sikurse thuhej në atë kohë], gjatë ndeshjes 17 Nentori–Partizani u dënuan të dy ekipet, dhe me këtë masë, 17 Nentori, që po shkonte drejt sigurimit të titullit kampion, e humbi atë dhe u shpall kampion ekipi i Dinamos së Tiranës.
– Ju keni dalë edhe jashtë vendit në atë kohë. Që do të thotë; se ju shihnit vendet me demokraci të zhvilluar, në një kohë kur populli shqiptar ishte i izoluar nga bota perëndimore. Cfarë ke menduar për Shqipërinë e asaj kohe? A vije re ndryshimin?
Më duket më favorëshme ta përcjell përshtypjen, ashtu sikurse e kam jetuar pa frazeollogjizma. Perëndimorët e futbollit [për klubet], për herë të parë zbritën në Shqipëri nga vendet Skandinave me 1962-shin, ishte Norcepingu e Suedisë. Dy vjet më vonë, në 1964ën, gjermanët e Këlnit [RFGJ] mbërritën në Tiranë bashkë me kuzhinën e tyre të kompletuar. Lajmi shkaktoi konfuzion në qeveri. Ministri i Mbrojtjes, të asaj kohe Beqir Balluku, një nga liderët e kupolës së lartë të shtetit shqiptar dha porosi urgjente në drejtorinë e hotel ”Dajti”, që në menynë e ekipit gjerman të mos mungonte asgjë. Nëse nuk ka në kuzhinën e ”Dajti”-it, porosia të plotësohej duke dërguar avionin qeveritar në Itali. Kuzhina e restorantit të hotel ”Dajtit”afronte me ato të lokaleve evropiane, sepse aty qëndronin edhe të huajt me qëndrim në Shqiperi apo kalimtarë. Informacionet, që dilnin nga jeta, që bënte populli, krijonin përshtypje shqetësuese, vecanërisht për trajtimin e një ekipi kampion, që kërkonte kushte speciale. Nisur nga ky opinion i diskutueshëm, gjermanët e Kelnit erdhën në Tiranë me një bagazh ushqimor, për të plotësuar nevojat e ekipit deri në largim, dhe me asortimentet, që në tregun shqipëtar të kohës në të vërtetë mungonin. Porosia shqetësuese e Zv/Kryeministrit ishte metaforike që të alarmonte se ”edhe qumësht dallëndysheje, të kërkojnë gjermanët ta sillni nga Italia!” Sa e vërtetë është kjo ndodhi, aq e vërtetë është që kushtet [me përjashtime të vogla], të Hotel ”Dajti”[dhe kuzhinës] ishin superklas. Ato bënin diferencë te dallueshme jo vetëm me kuzhinën e jetesës familjare shqiptare, por dhe me lokalet më të mira të kohës, që quheshin Hotel Turizmi. Në banketin brenda hotel Dajtit, që u bë mbas ndeshjes, në mbrëmje u dha shfaqje nga një grup i vogël i Teatrit të Operas dhe Baletit, me pjesëmarjen dhe te këngëtarit, Xhoni Athanas. Presidenti i klubit të ”Keln”-it, u shpreh në atë banket mbresëlënës :”Jemi shumë të kënaqur nga pritja juaj! Andaj pyes veten se a do të jemi në gjendje ne, që në Gjermani t’i përgjigjemi, kaq mirë mikpritjes suaj”? Domosdo ligjërata e tij kishte tepër modesti dhe gjithashtu komplimenti ndoshta ishte pasojë e opinionit të trazuar, që kishin dëgjuar para nisjes për vendin e shqiponjave. Në dt.12-09-1964-ës, gazeta e vetme sportive ,”Sporti Popullor”shkruante për ndeshjen Partizani–Këlni [0–0]. Rezultati i Tiranës na mbante me shpresë. U pergatitëm dhe u nisëm për në Europën perëndimore, që ishte udhëtimi i parë për një skuadër klubi, pas ndeshjes në një nga vendet skandinave, që bëri Partizani në Suedi. Në tokën gjermane po hynim nga ajri. Avioni i afrohej Këlnit nga një afërsi e vogël. Në rrugën Bruksel–Këln, poshtë nesh, lëviznin dy fije të zjarrta kundrejt njëra- tjetrës. Nga lart, ato dy fije të stërzgjatura, e të shëndrritëshme, jepnin një bukuripërrallore. Dukuri të tilla i kishim parë vetëm nëpër filma. Avioni dukej sikur përtonte të shkonte në qytet. Fluturonte drejt aeroportit shtruar. Të bënte të mendoje se dikush e kishte porositur, të ulej ngadalë që pasagjerët, të soditnin qytetin në perëndim të RFGJ-së, afër kufirit me Belgjikën. Tashmë, para nesh ishte gjithë Bota e Perëndimit. Mbrëmja ishte shumë e bukur. Këlni nga lart, me një bukuri përrallore të mrekullueshme, të hutonte. Gjermania e famëshme, Gjermania naziste e Luftës së Dytë Botërore, Shteti që u bë tmerri Europës dhe më tej, vendi i famshëm i racës arjane, u shpalos para syve tanë nën vezullimin e dritave. Shikonim një qytetërim kapitalist. Një javë më vonë u ktheva në qytetin tim. Më dërguan fjalë, se më kërkonte mjeku i famshëm, Sotir Polena, i bërë mit për shpëtimin e një raprezaljeje të qytetit në kohën e luftës së dytë botërore, kur gjermanët po largoheshin nga Korca. Në dhomën e mjekut e mbushur plot, Dr.Polena më pyet : -Vaso, si t’u duk Gjermania? Duhej të vendosje “Veshjet anti plumb”! Gjermania kapitaliste –Jo, jo,-të kuptova doktor, ju nuk e kini për marrëdhënjet në prodhim. Ai buzëqeshi dhe më tha:” Qyteti!! Kur isha me studime në Austri, shkonim aty në fundjavë për pushime.” Pra ajo që mua më impresionoi e cuditi se, 20 vjet pas luftës, gjermanët në një kohë shumë të shkurtër kishin ngritur mbi gërmadhat,- një mrekulli. 8o% e qytetit u bombardua nga aviacioni aleat. 20% ishin vetëm kishat, spitalet dhe shkollat e dallueshme. Nga një vend, si i yni, ku ndricimi natën ishte një ngjyrësh, pamja magjepëse e ndricimit shumë ngjyrësh të qyteteve perëndimore, natën , të hutonte; lumë makinash dhe mizëri njerëzish nëpër trotuare nxitonin drejt stadiumit të Këlint, që u mbush me mbi 50000 spektatorë. Udhëtonim në qendrën e qytetit. Gra e vajza të bukura, fytyra me lëkurë të praruar, veshje firmato, këpucë llustrafinë. Duke parë nga xhami i autobozit, meditoja teksa shikoja kualitete modern, jo vetëm veshjet, moden e flokëve, karficat, syzet, vathët, cantat, lidhëset , rripat, byzylykët, format, ngjyrat, stilet,- aty shikoja diferencën luksoze dhe moderne nga tonat. Aty- këtu shikimet që kapnin flamurin Kuq e zi ëe xhamin përpara autobozit, dërgonin përshëndetjen ”Partizan -Tirana”. Kishte shumë shqiptarë nga treva të ndryshme të Shqipërisë.
-A ju survejonte sigurimi i shtetit? Sa ishit të lirë të dilnit jashtë hotelit?
Sa më shumë ta kontestosh, ta shash atë që përkon me dëshirat dhe interesat e përkatësisë të interesuar, je i drejtë, je realist, ashtu sikurse përkatësia tjetër, që kontestimin e konsideron jo të drejtë, nuk e pëlqen ndoshta dhe të urren. Pyetja për saktësinë e përgjigjes së saj gjendet në dy të vërteta. Të vërtetën e plotë e dinë vetëm ata, që i organizonin ato punë. E dyta, ata që ishin dëshmitarë mund të tregojnë vetëm c’kanë jetuar. Unë jam një nga ata. Në të gjitha ndeshjet jashtë Shqipërisë, ekipet e futbollit Zv/përgjegjësin e ekipit e kishin Oficer të sigurimit të shtetit dhe kjo dihej nga të gjithe antarët e ekipit. Informatorë dhe persona të tjerë me detyra të vecanta në të gjitha kohët dhe kudo, nuk bëhen kurrë prezent. Ekipi i futbollit nuk ruhej dhe as mund të ruhej nga brenda, në konceptin për të ruajtur të gjithë pjesëtarët e ekipit, sepse është praktikisht e pa mundur. Lëvizjet e lojtarëve me përjashtim të realizimit të programit të ekipit, nuk bëheshin kurrë në bllok monolit. Kishte vetëm këtë porosi: mos dilni kurrë vetëm, por mbi dy shokë, sepse qytetet e mëdhenj kanë probleme dhe mund të ketë dhe të papritura. Kur tq takoheni me njerës tq ndryshëm vecanërisht me shqiptarë, duhet t’i njihni origjinën e tyre, sepse mundet të kompromentoheni pa dashje. Ata që e njohin mirë cështjen në fjalë e dinë shumë mirë që syrvejimet e tilla bëhen nga njerës jashtë ekipit, të cilët shteti i kishte apo i ka në detyrë jashtë vendit të tij.-Sa ishim të lirë të dilnim jashtë hotelit..?.Në RFGJ, në 1971-in, në ndeshjen Gjermani –Shqipëri jam shoqëruar me një zote\qri shqiptar të arratisur nga Shqipëria, në vitin 1950-ë, korcarin Mysledin Glina, i cili jetonte ne Gjermani. Ai vetë e ka treguar këtë ngjarje pas 1990-ës, në Korcë. Historinë e tij ma bëri të qartë vetëm ditën e fundit, para se të ndaheshim. Nuk më pyeti kush, askush nuk dha ndonjë shenjë për ateë histori. Kur ja bëra prezent ngjarjen oficerit të sigurimit, më tha këto lloj histori janë të zakoneshme, sepse personi e dinte shumë mirë, që po qe se do të tregonte të vërtetën, që në fillim ti nuk do ta shoqëronje dhe do të humbiste rastin për të biseduar me një korcar si vetja. Sa mund ti qaset temës, nuk e di, por për kuriozitet të lexuesve po them; nga ekipet e futbollit janë arratisur tre lojtarë: dy lojtarë, Bari Kavaja dhe [Muhamet] Bule Vathi u larguan nga ekipi ne vitin 1950,-ë nëpërmjet Dardaneleve në Turqi dhe Qemal Vogli nga ekipi i Dinamos në 1956ën, në RFGjermane.
– A i ndiqni zhvillimet në sportin shqiptar, c’mund të na thoni për futbollin sot në Shqipëri? Po, për skuadrën “Skënderbeu” c’mund të na thoni?
Regresi i sportit në Shqipëri është më i dukshëm dhe më i ndjeshëm në diferencë nga ai i kohës para vitit 1990-ë. Këtu bëhet fjalë në raportet ndërmjet zhvillimit dhe mangësive, që u krijuan në krahasim me sportin e kohës që lamë pas. Dukuria është në dy aspekte; në cilësi dhe në masivitet. Në cilësi tre ekipet e lavdishme të futbollit të kryeqytetit, tashmë nuk krahasohen kurrsesi me cilësinë e dikurshme, por në një regres shumë të dukshëm, janë dhe dy ekipet e dikurshme –elite- Vllaznia dhe Flamurtari, që janë larg madhështise së tyre të dikurshme. Për sportet e tjera mjafton të cilësojmë gjendjen e ekipeve të lojrave me dorë të Skënderbeut të Korcës, që jo vetëm nuk krahasohen, por as nuk i afrohen shkëlqimit të lojrave të viteve para 1990-ës. Fatkeqësia më e madhe, shumë shqetësuese vijon tek disa sporte të tjerë, të cilët nuk ekzistojnë më, në shumë qytete të medhenj e të rëndësishëm në Shqipëri si; Korca, Elbasani, Vlora, Shkodra, Durrësi, Fieri ku edhe nëse ndonjë prej tyre ka ekipe të sporteve të rënda apo atletikë, në disa të tjerë nuk ka fare, mundja, ciklizmi, gjimnastika, shahu, qitja, pingpongu,etj. P.sh në Korcë janë fshirë si sporte. Fillozofia ka shumë deviza për të qartësuar thelbin e një cështjeje apo problemi. Ajo thotë: dy të vërteta nuk e përjashtojnë njëra tjetrën, apo edhe kur janë më shumë dhe kur bëjnë fjalë për të njëjtën cështje. Sot futbollistët kanë më shumë fanella, këpucë, topa futbolli të cilat janë më të bukura e të forta, profesionale, kanë kushte më moderne në ambjentet sportive. Tek ne ekipet e futbollit kanë dhe një sasi të vogël fusha tapeti, që janë më cilësore se fushat e dikurshme. Por saktësisht me gjithë këto të vërteta dhe disa të tjera, trajneri modern i aktualitetit dhe shumë rezultativ. Murinjo ka deklaruar në media me frazën bombastike: ”Futbolli sot nuk është emocional, sepse futbollistët luajnë me para”. Më sipër cilësuam të vërtetat produktive të kohës, por njëheësh me to, ka dhe mjaft mangësi. Shumë ekipe të tjera stërviten në fusha më keq se 50 vjet përpara, kësisoj nuk mund të ketë cilësi me një masivitet cilësor të shkallës më të ulët. kur masiviteti mazhoritar stërvitet në kushte të këqia. Elementi i talentuar është i reduktuar, sepse një sasi e madhe fëmijësh nuk kalojnë stërvitje profesionale, se nuk kanë mundësi financiare, për të paguar stërvitjet dhe lëvizjet me ekipin. Për të gjithë futbollin në Shqipëri, sot e kësaj dite shprehem: nuk më pëlqen futbolli i sotshëm shqiptar. Domosdo, shprehja nuk i adresohet maksimalisht të gjithë përmbajtjes së futbollit të sotëm,bndaj do të cilësoja: Futbolli i ynë i sotëm ka më shumë mangësi në raport me kohën që ai jeton, prandaj në këtë konceptim më e plotë për të dhënë idenë, duhet të kujtoj titullin e një artikulli, që kam botuar para do kohe në shtypme titull:”Fabrika e futbollit shqiptar është e vjetëruar”. Nëse bëhet fjala më konkretisht duhet të kujtojmë, që në mjaft ekipe të klubeve tona, stërvitjet janë të vjetëruara, jo nga ana figurative. Metodat stërvitore janë empirike e cila nuk mbështetet në kërkesa teorike shkencore. P.sh. mungojnë testimet fiziko -teknike, matjet fiziollogjike gjatë stërvitjes në ndeshje dhe stërvitja e forcës muskulore etj. Futbolli i sotëm nuk më pëlqen, sepse ai është futboll i kategorisë së dytë [ me emërtimet e vjetra i kat. së parë]. Rreth 200 futbollistë shqiptarë të pergatitur në ekipet tona luajnë jashtë Shqipërisë, nëse do të ishin këtu, do të mund të bënim kampionatin e kategorisë së parë me 10 ekipe, me nga 20 lojtarë. Në shtypin e shkruar, ka pak ose aspak shkrime analitike të interprtuara me treguesit e futbollit bashkëkohor. Kjo gjendje dhe dukuri përbën atrofizim të analizave profesionale të cilat ja lenë zhvillimin e futbollit actual, spontanitetit. Ekeqja e madhe qëndron se në atë kohë një pjesë e këtyre kërkesave ishin në funksion, prandaj me gjithë kushtet deficitare materiale të asaj kohe ekipi ynë kombëtar, barazoi me një lojë brilante me kampionet e botës, si RFGJ, dhe e eliminoi atë me një lojë më shumë se të barabartë. Kjo pikë referimi ka vlera të jashtëzakonëshme, kur në vitet që jemi duke jetuar, nuk matemi dot me një vend të vogël si Islanda. Një ëndërr që nga ”lashtësia” e futbollit në Shqipëri [78 vjet përpara ]. Në pritje pa fund nga viti 1933 –e, për t’u ngjitur në krye të skuadrave shqiptare, Skënderbeu i dytë [sepse i pari është kampion në vitin1933], rifitoi titullin kampion Kombëtar në 2011-ë. Ka ëndërruar, ka luftuar, ka protestuar, ka rivalizuar, por do t’i duhej mbi trecerek shekulli, që të ngjitej aty ku mendonte, se e meritonte. “L’argant fait tout, l’argant fait la guerre” [Paraja i bën të gjitha, paraja e bën dhe luftën]- është një shprehje e vjetër franceze. Ekipi i Skënderbeut [të dytë], që në titullin e parë kampion [2011-ë], u financua nga një bord financuesish, që i krijuan ekipit mundësitë më të larta nga ekipet e tjera, në Shqipëri për të konkuruar në futbollin shqiptar, me në krye Presidentin Agim Zeqo, dhe tanimë me Presidentin tjetër, Ardjan Takaj. Investimi financiar, material, moral, institucional, me kapacitet, që të bën të sillesh e të veprosh realisht si kampion, janë motive, që të cojnë drejt kurorëzimit të objektivit, kampion kombëtar. Shumë nga këta faktorë kanë qenë të dukshëm e të prekshëm. E para, është mundësia, pa të cilën nuk mund të arrihet objektivi, pas saj vjen realizimi si faktor i dytë, pa të cilin është e kuptueshme, që nuk arrihet askund, sepse paratë, fushat e futbollit, kushtet materiale nuk lëvizin, nuk luajnë, në fushën e lojës luajnë. Futbollistët nën drejtimin e trajnerëve, prej këtu vjen kontributi i ekipit, që ju jep emrin përfundimtar gjithë investimeve. Sa e vërtetë e vyer është kjo, c’ka cilësuam, aq e vërtetë është, që në titullin kampion të vitit 1933-e, Skënderbeu kishte vetëm një të huaj [vinte nga Turqia dhe shkonte prapë aty] Servet Teufik Agaj, të gjithë të tjeret ishin djemtë e Korcës. Tashmë për rastësi është e kundërta- Skënderbeu ka vetëm një futbollist korcar Bledi Shkëmbi, lojtarët e tjerë janë jo korcarë dhe të huaj. K.F.Skënderbeu dhe ”Radio Korca”me 1999-ën, me rastin e 90 vjetorit të Shoqatës kulturale Sportive ”Vllazëria” e Korcës organizuan anketën ”10 futbollistët më të mirë të shekullit” të futbollit korcar dhe dy portierët më të mirë, e cila konfirmoi këtë, renditje: Teodor Vaso, Dhimitraq Dembo, Gjergji Ballco, Dhimitraq Xhambazi, Aleko Pilika, Milutin Kërcic, Veteran Topciu, Gilbert Rapo, Gëzim Muhaxhiri, Gentian Lici dhe portierët më të mirë: Koco Dinella dhe Jani Kaci. Anketa futbollistët e shekullit me reparte, përcaktoi Futbollisti me i mire i Shekullit, Portierin Koco Dinella dhe Jani Kaci, Teodor Vaso[mbrojtës], Milutin Kërcic [mesfushor), Teli Samsuri[sulmues. Duke cilësuar disa futbollistë të elitës së epërme në formatin e 11-shes, si ”futbollisti më i mirë i shekullit”, theksoj se nuk e mundëte këtë, asnjë madhështi në një fushë futbolli bosh. Fusha e lojës është me plot lojtarë të tjerë që janë cilësuar dhe ”ata i dhanë lavdi Korcës”. Bashkë me ta lindi madhështia jonë, e cila ishte vetëm disi më e mirë se e kolegëve tanë të tjerë. Në atë fushë përcollëm entusiazëm, bukuri, edukatë dhe kulturë futbollistë si T.Veriga, N.Kola, M.Lara, M.Prodani, S.Tole, R.Shëllira, E.Dvorani, G.Strati, A.Deli, Xh.Mborja, M.Kita, V.Bicolli, Gj.Shule, P.Dhëmbi, K.Kotomelo, A.Toshi, Gj.Lika, Gj.Avramushi, I.Tërpo, R.Kallco.-H.Shkurti, Gj.Prifti, V.Thimo, P.Qiriazi, I.Papa, P.Bode, C.Stratobërdha, R.Rapo, L.Sërbo, A.Tytka.
-Një fenomen i shëmtuar sot në sportin shqiptar është shitja e ndeshjeve. A ndodhte kjo në atë kohë? Si ndjeheni kur lexoni dhe dëgjoni se ka korrupsion në sportin shqiptar? Dhe nuk ka më futboll spektakolar, të maturur, pa dhunë, në fushat sportive si dikur?
-Cështja e disa fenomeneve të këqija është komplekse. Duhen veprime të përbashkëta të lojtarëve dhe stafit të ekipit. Organizmit qëndror futbollistik[FSHF], koligjumit të arbitrave [dhe arbitrave vec e vec], masave policore për parandalim dhe disiplinim të situatave problematike, dhunës dhe shtetit, i cili brenda kopetencave të tij, të ndihmojë në krijimin e kushteve lehtësuese, që ndeshjet të zhvillohen normalisht së fundi me shumë ndikim të jashtëzakonshëm, faktor jashtë loje është sjellja e spektatorëve. Në vitin 1971-ë, në një ndeshje 17 Nëntori – Skënderbeu në Tiranë për tendencë të gjykimit të keq të arbitrave [njëri faktor] dhe dhunës së disa lojtarëve të 17 Nëntorit [faktori tjeter], lojtarët e Skënderbeut me ndërhyrje të trajnerëve të tij [faktor tjetër], në shenjë proteste, e braktisën fushën, por mbeti në fushë vetëm një lojtar- kapiteni i skuadrës, unë [T.Vaso], që kërkonte nga trajnerët ta kthenin ekipin në fush, sepse masat ndëshkimore pas saj, ishin shumë të rënda deri në largim nga kategoria e parë. Ky veprim ndihmoi në parandalimin e një skandali. Ekipi u kthye në fushë. Në atë kohë, që ndeshjet të shiteshin dhe të bliheshin, duhej shumë para. Asaj kohe sasira të tilla kurrsesi, nuk mund t’i nxirte nga xhepi, asnjë individ, sepse ato i kishte vetëm shteti, qoftë dhe ato të klubeve sportive, që financoheshin nga shteti. Njëherësh, kontrollimi i veprimeve të tilla ishte shumë i rreptë dhe nëse mund të realizoheshin [psh teorikisht], dënimet ishin shumë të renda. Kishte kompromise klubesh, ku interesat sportive ishin të përbashkëta, për të dy ekipet, të cilat nuk ishin brenda shtratit të shitblerjes dhe korrupsionit. Realizimi i tyre, bëhej tepër i kordinuar dhe asnjëherë nuk merrnin pjesë të gjithë lojtarët e një apo të dy skuadrave. Në kampionat, për t’u kualifikuar Gjermania Lindore, ”pranuan” të mundeshin nga Lindorët[1-0], që ata të kualifikoheshin dhe RFGJ të klasifikoheshe e dyta, sepse ajo i krijonte mundësinë të ndeshej në gjysëm finale, jo në grup me Hollandën, Brazilin dhe Argjentinën,-grupi i ”Ferrit”, por të ndeshjej me evropianët,- Poloni, Suedi, Jugosllavi. Në këtë grup e konsideronte më të lehtë kualifikimin ashtu sikurse ndodhi. Republika Demokratike Gjermane u kualifikua në grupin e të mëdhenjve me Brazilin. Këto dukuri nuk shuhen kurrë, sepse janë interesa sportive të cilat, nuk kanë prapavijë shitblerje apo korrupsion për efekte financiare. Jetojmë në një kohë kur shitblerja dhe korrupsioni, janë bërë fenomene shqetësuese. Trajneri portugez i Celsit Jose Mourinho [Chelsea], pak javë më parë ka deklaruar publikisht: ”Futbolli i sotëm nuk është emocional, sepse lojtarët luajnë për para”. Korrupsioni, shitblerja e lojtarëve dhe ndeshjeve, janë produkt i sistemit capitalist, që nxjerr kokë herë herës, në shumë shtete të botës. Ato gjenerojnë akte të korruptimit të lojtarëve të stafit të tyre, gjyqtarëve, funksionarëve të klubeve të cilat me pasojat që vijnë prej shprishjes së lojës së rregullt. Dy korifej të futbollit botëror Franc Bekenbauer, Mishel Platini dhe të tjerë ja kanë deklaruar opinionit botëror që: futbolli do të jetë i pastër me rezultate reale, kur të mos ketë skedinat e ndeshjeve. Nëse klubi I madh Juventus, dhe së fundi Presidenti i FCBajern Uli Henes, u përfshinë në skandale të rënda të manipulimeve dhe evazionit fiscal, tek ne në Shqipëri vetëm sa janë hedhur dyshime për manipulime të ndeshjeve. Por tek ne, aktet e dhunës janë në vendin e parë në Europe. Në një periudhë tranzicioni, ku lirija, morali, qytetaria konceptohen nga një masë, që kanë munguar dhe tashmë nuk ka më rregulla dhe ligje, kalohet deri në absurditete. Presidenti i klubit të Bylisit godet rëndë të deleguarin e ndeshjes Bylisi –Laci, Besnik Cela. Në tribunën e stadiumit të Vlorës, para do kohësh goditet Presidenti i klubit Skënderbeu Ardjan Takaj, janë goditur rëndë, në stadiumet e Shqipërisë, trajnerët -Sulejman Mema dhe Nevil Dede.
– Si mund të ndihmojë shoqëria shqiptare për reduktimin e këtij fenomeni të shëmtuar?
Një gotë me ujë kristal e ndotin vetëm 2-3 pika bojë. Për të helmuar një buall duhet vetëm një lugë e vogël helm i fortë. Aktet e dhunës, në një masë prej mijëra vetë, i gjeneron vetëm një grup njerëzish, e cila më pas merr përmasa të tjera. Rregulli, disiplina, respektimi i normave njerëzore nuk janë produkt vetëm i shtetit komunist apo socialist. Liria e fituar pas 1990-ës, nuk do të thotë anarshi. Luftën për fenomenet e shëmtuara duhet ta bëjmë në fushën e mendimit, duke kërkuar nëpërmjet edukimit, shkollimit, kulturës në familje, shkollë e shoqëri, të krijojmë së bashku me organet dhe organizmat sportive, një klimë mbytëse, të gjesteve dhe akteve të paedukuara dhe të pamoralëshme. Pse para vitit 1990-ë, në shkallët e stadiumit, në të gjitha qytetet e Shqipërisë, shikoje gra dhe vajza, të cilat për natyrën e tyre e zbusin dhe e edukojnë mjedisin. Për fëmijët dhe femrat, duhet të ketë trajtime të tjera financiare deri dhe hyrje të lira, duke përjashtuar vende që detyrimisht duhet të jenë me biletë.
–Prof.Vaso këtë vit shorti i Euro 2014-ë na nxori në një grup të vështirë. Kemi dhe me Serbinë, ndeshje të cilat historikisht kanë pasur një specifikë problematike. Takimi i fundit është bërë 47-t vjet më parë. Cfarë kujtime keni nga ndeshjet me Jugoslloavinë?
Në kohët modern, shtetet ”armike”afrimet i bëjnë duke këmbyer fillimisht ekipe sportive. Më 1972 –shin, para normalizimit të marrëdhënieve SHBA – Kinë u takuan në Kinë, ekipet e pingpongut, në prag të vizitës së Presidentit Richard Nikson aty. Ishte shorti i eliminatoreve të Kampionatit Evropian të vitit 1968-ë, që nxori një ngjarje interesante dhe të papritur. Indirekt kreu funksionin, që bëjnë ndeshjet miqësore. Mbas 20 vjet heshtjeje sportive dhe një mërie, që vinte nga kontradiktat ideollogjike të kohës, në Tiranë sipas shortit, do të zbriste, për të lujtur në Stadiumin “Qemal Stafa” Kombëtarja e Jugosllavisë. Shqipëria kishte luajtur, ndër ato vite me perëndimorët; danezë, Zviceranë, gjermanë [Këlni]. Hollandezët dhe me lindorët; bullgarët dhe rumunët. Flitej nëpër dhëmbë për kapitalistë dhe revizionistë, por me jugosllavët, propaganda ja mëshoi rëndë. Ngarkesa psikollogjike përfundoi para ndeshjes, kur u bë shtrimi i detyrave, që i dha ”dorën e fundit” emocioneve. Jugosllavët luajtën shumë bukur dhe fituan 2-0, në një lojë që nuk pati asnjë shenjë parregullsie. Golat i shënoi qendërsulmuesi Zampata, me dy topa ”Asist”, të dërguar nga sulmuesi i majtë më i mirë i kohës dhe i Europës- Dragan Xhaic. Morrëm ashtu goditjen e dytë. Një humbje e harruar me rumunët [6–0] 17 vjet më parë në [1950-ën] në Rumani, u kujtua kur luajtëm në Dortmund, një muaj para jugosllavëve dhe gjermanët fituan 6–0. Problemi ishte, që humbja e dytë me Jugosllavinë, konsiderohej një disfatë dhe e karakterit politik, sikurse interpretohej në atë kohë nga sistemi politik. Na prisnin dy takime të jashtëzakonëshme. Vlerat e rivalëve dilnin thjesht, nga treguesit e kohës: Jugosllavia që ishte në lulëzimin e saj, më të shkëlqyer, dhe prandaj në atë edicion, doli në finalet e Evropianit -N/Kampione e Europës, dhe Gjermania që na kishte mundur 6–0, një vit më pare ishte shpallur N/Kampione e Botës, në Kampionatin botëror, Angli, 1966-ë. Me këtë lloj skede, u nisëm për në veri në drejtim të Beogradit. Kur u afruam në rrethinat e kryeqytetit, ramë në një pritë. Na preu rrugën një furgon, që e detyroi autobuzin të devijojë. Përfunduam në hendek me stopat anësore dhe pasqyrën të thyer. Shkuam katër ditë përpara. Kështuqë pas 20 vjetëve, himni i flamurit shqiptar u këndua në Beograd, në stadiumin ”Armata”. Kënduan hymnin shqiptar dhe mërgimtarët në korr, e kishin vrarë frikën. Të shpërndarë gjithandej nëpër Jugosllavi, ata nuk ishin jetimë në atë tokë të huaj, sepse ishin bashkë me ne. Nga shkallët, përballë tribunës qendrore, ushëtonin fjalët shqip inkurajuese: KUQ e ZI, KUQ e ZI, KUQ e ZI ! Ishte inkurajimi, që nuk e kishim dëgjuar kurrë në atë lloj thirrjeje. Ndërmjet asaj thirrjeje, dëgjoheshin edhe fjalet: “Jemi dhe ne këtu, nuk jeni vetëm! Ishin fjalë malli që vërshonin në shpirt. Ndër venat derdhej energji dhe afshi i saj na frymëzonte. Mbas një “lufte” dhe qëndresë heroike, kur ora e stadiumit tregonte minutën e fundit të pjesës së parë që po mbyllej 0–0 nga një distancë disi 50-ë m, u shënua një gol në portën tonë, që ishte më shumë shans, se sa meritë teknike. Jugosllavët fituan 4–0. Ajo ndeshje më vuri përballë kapitenit të kombëtares jugosllave D.Xhaic, për të cilin shtypi sportiv shkroi, që skuadra e tyre, do të shënonte 10 gola, dhe katër prej tyre, do t’i bënte kapiteni Xhaic, i cili në fakt nuk shënoi asnjë gol në atë ndeshje. D.Xhaic, i befasuar nga dueli jonë, kur ra bilbili i fundit, më priti, për të hyrë bashkë në dhomat e veshjes. Më përgëzoi për lojën në prani të shumë sportdashësve shqiptarë, që na rrethuan në fushën e lojës. Me përjashtim të incidentit të ndodhur, përfaqësuesit sportive krijuan klimë miqësore, gjatë gjithë kohës së qëndrimit në Beograd. Epilogu i eliminatorëve të Europianit, 1968 –ë, do të mbyllej në Tiranë me Kombetarën e RFGJ-së.Vecantia e atij edicioni mbetej shorti, që na futi në grup me dy të mëdhenjtë e Evropës: RFGJ- N/Kampione e Botës dhe Jugosllavia, që u bë në atë sezon N/Kampione e Europës. Kishim marrë 6 gola nga gjermanët dhe 6 gola për dy ndeshje nga jugosllavët. Ky bilanc ishte katastrofik. Ditët e futbollit të kombëtares sonë u bënë të zymta. Zyrat e FSHF-së, u bënë të ftohta. Brenda tyre davaritej mërzi vetëm mërzi. Nga emërtesat sportive të shtetit filluan të dilnin lajme ogurzeza. Kupola e shtetit shqiptar, nuk mundi t’i kapërdinte ato lloj humbje. Sistemi socialist, që kishim, konsiderohej më i përparuari i kohës, ndaj rezultatet diskredituese vinin ndesh me atë apollogji. U krijua një klimë kapitullimi e cuditëshme, por më se e vërtetë. Kombëtarja e futbolli pas ndeshjes së fundit me RFGJ-në, do të ”pushonte”. Menjëherë u ndalua pjesëmarja në eleminatorët e kampionatit botëror të vitit 1970-ë, Meksikë.
Ndeshja e SHEKULLIT -17.12.1967-ë! Kishin mbetur një muaj e pesë ditë për ndeshjen- Shqipëri – RFGJ-e. Ekipin kombëtar e gjeje në Kovalishencën ushtarake në Durrës. Humbjet e fundit kishin mbledhur aq mllef, sa që askujt nuk i shkonte ndërmend të habitej, që Kombëtarja e Futbollit Shqiptar udhëtonte me një ”rrangallë”, xhama të ciflosur dhe llamarina të shtrëmbuara. Ishe hera e parë,por ishte. Nuk duhej, sikurse nuk duhet që dikush në ditët e sotme ta përsëritë disa herë. Frymëzimi për t’i shërbyer Shqipërisë ishte burim i pa shtershëm, vetmohim, për një përkushtim total, ashtu sikurse ndodhi. Një ditë përpara ndeshjes gjigandët e lojës së futbollit, u shfaqën në stadiumin ”Dinamo”. Një masë e jashtëzakonëshme, u turr nga të gjithë anët e qytetit të Tiranës. Dëshironin të shihnin para syve dhe këmbëve të tyre, të mëdhenjtë: Bekenbauer, Shulc, Overat, Netxer, Veber, Held, etj. Kërkonin në grupin e lojtarëve gjermanë, Bekenbauerin, por ai nuk ishte. Ndeshja pritej, jo vetëm si garë sportive, por edhe ndeshje ndërmjet dy botëve rivale. Skeptikët lëshonin slloganët; ”do të ndeshet miza me ariun”! Kuturisja e guximtaëeve ngrihej në pretendime deri në zenit: “do të fitojmë, dikur fituam në luftë”! Nga tërë viset e Shqipërisë u lëshuan ëndërrimtarët dhe kureshtarët, me dhe pa bileta. Biletat u mbaruan sapo dolën në treg. Shitblerja në tregun e Zi bëhej tek kulla e sahatit. Me cmime të shumëfishuara, biletat rrëmbeheshin, këmbeheshin me pardesy, këmishë, sahate, orë dore, bicikleta, këpucë. Frika ndrydhte kondrabandën e madhe. Tabela e orës së stadiumit tregonte shifrat 0–0 kur ra bilbili i fundit i lojës me RFGJ-në. Disa nga lojtarët gjermanë ranë në gjunjë. Perëndimorët e Gjermanisë shpëtuan paq, sepse gjyqtari i ndeshjes ishte austriak, që bëri sikur nuk e pa golin në portën e RFGJ-së në min. e ‘52. Për këtë ndeshje një agjensi lajmesh e huaj [që shtypi ynë nuk di përse nuk ja cilësoi emrin ] shkroi .”.porta e mysafirëve shpëtoi për pak, nga një rast qind për qind gol i favorshëm për gol”. Në fakt ai ishte gol dhe është fotografuar gol. N/Presidenti i FGJ[P]F deklaroi: ”ne gjetëm një kundërshtar shumë të fortë.Jam i habitur nga forca juaj. Ju kini luajtur bukur, me zgjuarsi dhe vendosmëri”. Trajneri i madh Shen u shpreh: ”Edhe njëherë komplimenta,p er Shqipërinë, për futbollin shqiptar dhe për skuadrën e mirë, me shpirt të madh luftarak”. Më pëlqyen Shllaku, Pano, Mema, Zhega dhe Vaso”. “Për 60′ të tëra përfaqesuesja jonë luajti gati me 10 vetë për shkak të traumatizimit të rëndë të Vasos, i shkëlqyer deri para aksidentit. Megjithatë, i vendosur për 60′ të tëra, ai qëndroi në fushë, ashtu duke sakrifikuar, vetëm e vetëm për t’i dhënë ekipit”. Kështu kanë shkruar në librin “SPORTI YNË”, tre autorët gazetarë Besnik Dizdari, Ismet Bellova dhe Osman Palushi. Kanë shkruar shumë për këtë ndeshje, gjermano-perëndimorët që i eliminuam, aluduanm me absurditet: “ju luajtët për t’ju shërbyer jugosllavëve, prandaj dhe na eliminuat!”. Është folur dhe stërfolur nga spekullantë politikë sportivë për praninë në ekipet e futbollit të figurave të larta të partisë apo shteti. Para ndeshjes në minutat e nisjes për në fushë, është parë vetëm shoqërimi i Kapitenit Lin Shllaku me Ramiz Alinë [Sekretar i KQ të PPSH-së]. Kjo ngjarje dhe barazimi me RFGJ-në bëri bujë në qarqet sportive botërore.Komentatori legjendë i sportit shqiptar Ismet Bellova në librin e tij “SPORT E MIQËSI”, shkruan: “Ai shpirt i paepur e ajo vendosmëri e admirueshme e futbollistëve tanë në fushën e blertë, janë mbajtur mend dhe kanë jetuar gjatë. Edhe rezultati 0-0, që për ne ishte një fitore e cmuar, nuk është vënë asnjëherë përpara cilësive të larta morale e volitive, që kanë demostruar futbollistët tanë dhe kanë mbetur karakteristika të bukura dhe të paharuara në mëndjet dhe zemrat e mijëra sportdashësve. Ajo ndeshje është njohur si një nga më luftaraket e më emocionueset e futbollit tonë. Mbas 47 vjet dhe mbas 13 ndeshje me RFGJ-në, ne nuk kemi marrë asnjë pikë në të gjitha ndeshjet. Është fitorja kundër Torinos, në përmasat e një kampioneje të një shteti me tradita të jashtëzakoneshme në futboll, si kampionë bote ,e cila nuk ka shëmbull të dytë deri tani dhe më sot në historinë e futbollit shqiptar, e vetme dhe e pa përsëritur. . Jugosllavija dhe Serbija, jo vetëm si shtete vecanërisht në futboll kanë ndryshime të mëdha. Serbia nuk ka më futbollistët e Sllovenisë, Kroacisë dhe të Kosovës [F.Vokri], të cilët e përshkallëzonin lart e më lart Jugosllavinë në garat e mëdha ndërkombëtare. Lojtarët e tyre kanë treguar në duelet botërore, që vlera e tyre, i jepte shumë kapacitet futbollistik lojës së jugosllavëve. Jugosllavia që luajti me ne, në Tiranë fitoi 2-0, përballë Italisë në finale të Kampionatit Evropian barazoi 1:1, brenda në Itali, në një ndeshje dramatike. Në këtë lojë shënuan dy të mëdhenjtë Luixhi Riva dhe Serbi, Dragan Xhaic i cili në 4 golat e shënuar në Beograd kunder nesh, nuk shënoi asnjë. Barazimi i finales kërkonte përsëritje dhe ajo u bë dy ditë më vonë, në dt. 10 qershor 1968-ë. Italianët fituan me dy gola nga Domengini dhe Anastasio. Po Serbia sot? Thellësinë e interpretimeve teknike duhet ta bëjnë specialistët, që mbulojnë gjurmimin e ekipeve rivale. Në këndvështrimin e një specialisti për problemet e tjera, duhen cilësuar karakteristikat psikollogjike të një ndeshje, ndërmjet dy shteteve ku kanë mbetur akoma skorje nga e kaluara, por jo të atij karakteri si dikur, që shumë kush i quante dhe armiq. Pavarësisht se Serbia ka pak vjet që luan e vetme si shtet, duhet thënë qartë që fabrika e saj dhe ekipet e klubeve të saj, kanë nxjerrë lojtarë të nivelit të lartë europian. Nëse Danimarka ish -kampione e Europës dhe Portugalia me Yllin e saj botëror Ronaldon, dhe me një të kaluar shumë productive, janë pengesë shumë e vështirë, për t’u kapërxyer, Serbia mbetet alternativa e vetme, për të dhënë mundësinë e formulës së kualifikimit. Ndeshja ka në vetvete faktorë objektivë, fusha që është e jona dhe që ndikon në rritjen e kapaciteteve futbollistike të lojës. Gjithashtu ana tjetër vështë, pjesëmarrja e lojtarëve tanë kosovarë, pa u prirur për të fantazuar keq, duhet të ruajnë qetësinë, kur do të luajnë me futbollistë, që personalisht ata nuk kanë mbeturina për Kosovën dhe lojtarët kosovarë, por inndirekt përfaqësojnë një vend, i cili ka ushtuar genocid në Kosovë. Loja e fortë sportive është në kufi me veprime të dhunëshme, prandaj ju takon psikologëve të ekipit të merren me këtë problem. Ndeshja e madhe me RFGJ më1967-ën, me Danimarkën [1-0]1963eshin, me Belgjikën 2-0 1984, me Greqinë, fitoret në Athinë, në vitin 1991-ë, dhe në Tiranë, 1992-in, janë fitore të cilat tregojnë mundësi edhe për të fituar.Gjithësesi, duhet të njohim, që ndeshjet nuk kuptohen plotësisht pa zbulesën, që të jëp mundësinë të shikosh të papriturat.
–A jeni i kënaqur me atë c’ka keni arritur në atë kohë? Casti më i vështirë për Todo Vason?
I përkas plejadës së pa numurt të njerëzve të angazhuar gati një shekull [nga 1909] për mbarëvajtjen dhe zhvillimin e sportit në Shqipëri. Kjo kohë e gjatë më lejon të kujtoj mjaft prej tyre: Z.Gjinali, O.Caslli-, L.Alla, Pilo Qirinxhi, Maqo Prodani, Stavri Tole, Ilia Shuke, L.Borici, R.Spahiu, R.Resmja, K.Kraja, M.Ndini, Z.Konci, S.Dedja, S.Koca, P.Mile, A.Deli, M.Tuxhari, A.Pilika, S.Jareci dhe qindra bashkëlojtare në një periudhë, mbi 15 vjecare dhe një protogonist që ishte 7 vjet kapiteni i ekipit korcar. Kënaqësinë, nuk mund ta marrësh plotësisht, sepse asisoj je në kufirin absolut, e të pakonceptueshme. E fillova me të rinjtë e Tiranës dhe u kurorëzuam – Kampionë. Ja arrita, që me cilesitë dhe punën time, të përkushtuar, të vlerësohem nga specialistët dhe trajnerët, dhe të kuadrohem në përbërje të ekipeve për të rritur Dinamo, 17 Nëntori, Skënderbeu, Partizani, të ekipeve kombëtare të futbollit të rinj, shpresa dhe të ekipit kombëtar të futbollit të Shqipërisë. Nuk ndjehem mirë, nëse jam i kënaqur vetëm me arritjet sportive. Ndjehem tepër i respektuar, jo vetëm për emrin sportive, por sepse bashkë me të, nëpërmjet sjelljes dhe edukatës të familjes [kryesorja ], dhe kulturës nga shkolla, dhe shoqëria, respekti, vleresimi i spektatorëve i njerëzve sportdashës, më ka shoqëruar në të gjitha ambjentet publike. Ndjehem i miratuar për kohën tjetër pas lënies së lojës në fushën e futbollit. Ju kushtova energji,dije, punë, përkushtim, qindra futbollistëve fëmijë, të rinj, të rritur dhe nxënësa, elita e të cilëve kaluan në ekipet përfaqësuese, të të gjitha moshave futbollistike dhe në ekipet e të rriturve, në shumë klube futbolli të qyteteve shqiptare dhe jashtë Shqipërisë. Ja disa prej tyre: Dh.Xhambazi, M.Kërcic, P.Tole, G.Muhaxhiri, GJ.Kushe, Bledi Shkëmbi, Paulin Dhëmbi, Ligor Tiko-Stavrian, Lako -Rigels Qose, Bledi Kadiu, B.Vila. Këtë karrierë në qytetin e Korcës dhe nëpër SHqipëri e vlerësojnë, duke me folur me titullin Profesor. E përmend, sepse është në të vërtetë nderim, për një angazhim e punë, që ka lënë gjurmë të vlefëshme. Casti më i vështirë ishte kur u pushova nga puna dhe po atë vit [1996], erdhi goditja e dytë. Vajzës sime, e cila i gëzohej diplomës me nota absolute 10-ta, për gjithë vitet e gjimnazit në shkollën ”Raqi Qirinxhi”, mesatare për medaljen e artë, nuk ju aprovua kërkesa për studime në Fakultetin Juridik, në Tiranë. Kishte ikur koha e biografive të njerëzve, që shoshiteshin për kohën para vitit 1944 dhe kleckave në pushtetin popullor, por shikoheshin biografitë në pushtet. Kështu nga 11-ë kërkesa me mesatare notë 10-ë, fituan 10 aplikantë, nga të gjithe aplikantët 160-të, fituan 60-të, vetëm Praksiela Vaso, vajza Teodor Vasos, nuk fitoi të drejtën e studimit. I kërkova Kryeministrit Aleksandër Meksit, të korrigjonte n padrejtësinë absurde. Akoma dhe sot, nuk e di, ja dhanë letrën time apo jo. Pedagogu Stavri Cece, që është edhe miku im më i mirë, në Fakultetin”Juridik, më tha:-Mos u sorollat nëpër Tiranë, listat e të drejtave të studimit, vijnë nga rrethet përkatëse dhe ti e di kush i bën. Në cdo qytet mijra njerës marin ujë nga rubinetat e rrjetit, por celësin kryesor të tyre, e ka vetëm një njeri, personi që merr urdhërin e zbatimit nga shteti dhe ai nuk është kurrë “një i vetëm”!
”Zotëri ju na bëni ndër që këtë vajzë, me këtë diplomë të shkëlqyer, dëshironi ta dërgoni për studime në universitetet tona arabe”. Me këto fjalë më priti Ambasadori i Ambasadës të Egjiptit në Tiranë. “Ju i dhatë bursën, dhe na bëtë nder të madh,- vazhdova unë duke e falenderuar atë. Dr. Bujar Isaku, Kryetar i Partisë Demokratike të Korcës në atë kohë, me respekt e konsideratë dëgjoi ankesat e mia në fjalë. Ajo që është e pa konceptueshme, qëndron tek kontrasti në dy sistemet. Në kohën e diktaturës të gjithë kolegët e mij mësuesë, nga të gjitha kategoritë, jo vetëm që gjendeshin në punë, por ata ishin në shkollat më të mira të qytetit. C’bëhej me mua në këtë sistem demokratik? “Është bërë një padrejtësi, gabim i rëndë, do të rregullohet. Ashtu u bë, por vajzës nuk i erdhi kurrë, përgjigje dhe kur u bënë shtesat rezervë në dispozicion të Kryeministrit.
-Mesazhi për publikun sportdashës të futbollit dhe ëndërrimtarët, futbollistët e rinj…
– Jetojmë një kohë, që mjaft të huaj për shumë ndodhi, mbas vitit 1990-ë, e kanë anatemuar kulturën dhe nderin e popullit tonë. Njerëzit e shumtë, nëpër stadiume janë burim, që gjenerojnë urtësi, edukatë, pastërtinë morale të popullit, pjesë e të cilit janë. Duhet t’i tregojmë botës, që ne jemi popull i emancipuar dhe nuk pajtohemi me veprime huliganizmi, që janë antisportive. Me sjelljen dhe dashamirësinë, kulturën dhe dashurinë për sportin e futbollin të bëhemi pengesë e veprimeve të shfrenuara, që ndeshjet të zhvillohen në shtratin e një lufte të fortë, por të pastër në sjellje ndaj rivalëve. Ky është misioni i vërtetë i sportit historikisht.
Ju faleminderit!
Bisedoi Raimonda MOISIU
* Pjesa e dyte e Intervistes me Legjenën e “Skënderbeu-t” të Korcës, Todo Vaso
- « Previous Page
- 1
- …
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- …
- 210
- Next Page »