Arben Iliazi/

Është ndarë nga jeta prof. dr. Selman Sheme, ish- pedagogu i Universitetit “Luigj Gurakuqi” dhe i Universitetit të Tiranës, ish kryetar i Shoqatës Patriotike Çamëria, studiues “Par excellnece”, i cili në korpusin e veprave të tij ka lënë pas qindra e ndoshta më shumë, artikuj, studime, botime me interes jo vetëm njohës, por edhe shkencor. Ai është njohur në botën shkencore me shumë botime, kushtuar kryesisht gjeografisë së trevave shqiptare. Selman Sheme, në veprat e tij të shumta, zbulon autoktoninë dhe vitalitetin e lartë të popullit shqiptar të Çamërisë, qëndresën e tij të jashtëzakonshme ndaj asimilimit kulturor dhe etnik dhe e konsideron popullin shqiptar si një shembull të gjallë të faktit që një popull luftarak është në gjendje të mbijetojë edhe përballë rrebesheve më të egra të historisë.

Prof. Sheme është ndër autorët e rrallë që ka argumentuar shkencërisht dhe me fakte historike se “Çamëri” dhe “Epir” janë toponime të një regjioni dhe se kuptimi i tyre gjatë shekujve mori dimensione hapësinore të ndryshme dhe se Çamëria është një nga emrat tipikë që vërtetojnë autoktoninë e shqiptarëve në vendbanimet e tyre të sotme. Çamëria, thotë ai, në çdo periudhë historike është paraqitur si një regjion gjeografik dhe etnografik unikal, i identifikuar, megjithatë emri i saj gjatë shekujsh nuk ka qenë i qëndrueshëm, por ka ndryshuar nga njëra periudhë historike në tjetrën. Këto ndryshime shprehën procesin historik të zhvillimit të saj.

Libri i tij : “Vendbanimet në hapësirën historike Shqiptare të Çamërisë” është vlerësuar si një “Testament trashëgimie” për botën shqiptare, një gur i rëndë në referimet historike dhe komplekse që studiuesi i propozon lexuesit, studiuesve, institucioneve dhe perëndimit në njohjen thelbësore të Çamërisë.Ky libër u flet brezave në shekuj, për të mos harruar, njëherazi për ta lartësuar emrin e Çamërisë shqiptare. Prof. dr. Selman Sheme ngulmon bindshëm: “Çamëria është një konstruksion mental që ekziston në vetëdijen kolektive të popullit shqiptar, bazuar në origjinën e përbashkët etno-kulturore”.

Krahas një varg veprash të tjera mbi gjeografinë humane dhe regjionale, Prof. Selman Sheme, duke gjurmuar e hulumtuar traditat etnokulturore të Çamërisë, na ka sjell disa vepra të epërme, të cilat kanë lënë gjurmë në botën akademike shqiptare dhe ballkanike. Në këtë hulli bëjnë pjesë edhe studimet e tij monografike: “Çamëria – vendi, popullsia dhe jeta ekonomike” (2005), “Monumente natyrore dhe kulturore të Çamërisë” (2008), “Gjeohapësira e Konispolit” (2009), “Epiri i Jugut – Çamëria” (2014) “Çamëria – vështrim gjeopopullativ dhe etnokulturor” (2016), etj.

Prof. Sheme ishte një misionar i paarritshëm, i papërsëritshëm, i cili na afroi më shumë te ndërgjegjia kombëtare, te trashëgimia jonë kulturore historike. Si i tillë do të nderohet përherë nga gjithë shqiptarët që e kanë njohur Atë dhe Veprën e tij. Ai e meriton plotësisht nderimin e përjetshëm.

Në punën, padyshim kolosale të tij do të pulsojë, sot e në të ardhmen, një zemër e madhe e një mendje e ndritur. Prof. Selman Sheme përfaqëson një institucion të lartë, tipin e intelektualit kombëtar. Për mendimin tim Pro. Selman Sheme meriton statusin Akademik post mortum si dhe titullin e lartë “Nder i Kombit”.

Profesor Selman Sheme do të nderohet përherë nga gjithë shqiptarët që e kanë njohur Atë dhe Veprën e tij. Ai e meriton plotësisht nderimin e përjetshëm. Le të prehet në paqen e përjetshme!

Nga Ramazan Çeka/

Në brigjet e Vlorës, atje ku deti rrëfen legjenda dhe era përkëdhel shpirtin e historisë, lindi një tingull që sfidon kohën. Folk Grup “Bilbili”, një burim i pashtershëm i këngës labe, një tempull i ngritur mbi melosin dhe fjalët e mençura të të parëve. Ky shkrim është një himn për ta, për shpirtrat që mbajnë të gjallë një pasuri të shenjtë, një thesar që nuk njeh fund. Me tingujt e parë të fyellit, nisemi në një udhëtim në kohë. Historia mbi tri dekada e Folk Grup “Bilbilit” nuk është vetëm një rrëfim, por një poezi e gjallë e ruajtur me fanatizëm në zemrat e artistëve të tij. Një dashuri e pakushtëzuar për këngën dhe vallen, një thirrje e pashuar e Labërisë që kumbon përtej maleve dhe deteve. Sejmen Gjokoli, udhëheqësi artistik dhe “Mjeshtri i Madh”, së bashku me artistët e grupit, kanë ndërtuar një urë midis brezave.

Ata kanë rikthyer zërin e së shkuarës në skenat më të mëdha të botës, duke e bërë atë të pavdekshëm. Agrigento, Siçili! Një emër që jehon ndër shekuj, një tempull i hapur i artit dhe kulturës. Në këtë qytet, ku historia rrëfen për perandori të vjetra, ndizen dritat e një festivali të madhërishëm… “Mandorlo Festival”, aty ku tingujt e botës vallëzojnë me erërat mesdhetare. Por këtë vit, një zë i ri do të mbushë rrugët e Agrigentos. Një zë që vjen nga një qytet i lashtë bregdetar, ku deti dhe historia bashkohen në një simfoni të përjetshme… Vlora e Labëria që kanë rritur këngëtarët polifonë të lirisë, sot sjell në këtë festival një thesar të paçmuar… polifoninë labe!

Në edicionin e 77-të të Festivalit Ndërkombëtar të Agrigentos në Siçili, “Bilbili” u shndërrua në një legjendë të gjallë. Mes një oqeani ngjyrash dhe ritmesh, ku mbi 30 grupe folklorike me mbi 1 mijë folkloristë nga e gjithë bota tregonin magjinë e tyre, kënga e bukur epike e lirika labe shkëlqeu si një dritë e bardhë në sfondin e historisë. Gjashtë natë kur yjet vezullojnë mbi tempujt e antikitetit, një melodi ngrihet mbi sheshet e Agrigentos. Nuk është një këngë e zakonshme, por një rrëfim i shpirtit shqiptar… një thirrje që vjen nga thellësitë e shekujve, nga malet e Labërisë, nga zemrat e një populli të lashtë. Gjashtë netë, një këngë, një emocion që nuk do të shuhet. “Bilbili” i Vlorës e bëri të ndihet zëri i polifonisë labe në një nga festivalet më të mëdha të Evropës. E tashmë, tingujt e tyre janë bërë pjesë e kësaj historie… një histori që do të vazhdojë.

Parada madhështore e kostumeve, e ndjekur nga mbi 100 mijë spektatorë, triumfoj duke parë fustanellën labërisht të valëvitej si një simbol i përjetësisë.. Ishte një çast ku Shqipëria u bë jehonë e kohës, një tingull që u derdh mbi rrugët e Agrigentos, duke rrëmbyer duartrokitjet dhe admirimin e botës.

Në këtë udhëtim të lavdishëm, zërat e Tajare Bozhanit, Ludmilla Baballekut, Dëfrim Mustafarajt, Jeto Sinajt, Viktor Gjokës, Trifon Malajt, Axhem Hysomatajt, Bilbil Bashos, Shqiponja Veshajt e fyelltarit Siri Sadikajt u bënë uragani i një trashëgimie shpirtërore të rrallë e të pa dëgjuar më parë në këtë festival me përmasa të jashtëzakonshme.

Siri Sadikaj, mjeshtri i fyellit, solli tinguj që të preknin shpirtin, duke i dhënë një frymë hyjnore grupit “Bilbili”. Ndërsa këngëtarët autentikë Tajre Bozhani, Dëfrim Mustafaraj e Jeto Sinaj, zëri i përjetshëm i Labërisë, mbetet një flakadan i ndezur për ruajtjen dhe përcjelljen e këtyre thesareve.

Në gjirin e Folk Grup “Bilbili” të Vlorës, lulëzonte Era – 18 – vjeçarja plot ëndje, më e reja mes artistëve në festivalin e Agrigentos, Itali. Si puhizë e lehtë që ndjell agimin, mbushi skenën me një adrenalinë të pastër, duke lënë pas aromën magjike të shpirtit artistik shqiptar.

Gjashtë ditë të mbushura me tinguj, valle dhe emocione. Gjashtë ditë ku jehona shqiptare u bë pjesë e historisë së Agrigentos. Shqipëria foli përmes “Bilbilit”, një rrëfim i gjallë që nuk do të shuhet kurrë.

Në këtë udhëtim artistik, ku tradita dhe krenaria kombëtare takohen me zërat e FOLK GRUP “Bilbili”, historia shqiptare merr një tjetër dritë mes flamujve të botës.

Në tempullin e fjalës dhe historisë, atje ku shekujt kanë skalitur kujtesën, jehona e Labërisë u ngjit si një shpirt i lashtë në skenën 1044-vjeçare.

Teatri “Luixhi Pirandello” i Agrigentos, monument i arkitekturës dhe kujtesës, hapi dyert për polifoninë shqiptare – një dritë e rrallë mes gurëve të përjetësisë.

Veç pak çaste, por sa shumë peshë mbartën ato tinguj! Sa histori përmblidhen në një melodi që përshkon kohërat si një mall i pashuar!

Shpirti i Shqipërisë, jehoi në zemrën e Agrigentos!

Si bilbilat që këndojnë për mëmëdhenë, zërat e Folk Grup Bilbili nga Vlora ndezën zemrat dhe shpirtin e mijëra spektatorëve në Pallatin e Kongreseve në Agrigento!

Nga vallet që dallgëzojnë si deti Jon, te këngët që burojnë nga zemra e Labërisë, ky ishte një udhëtim magjik nëpër gjurmët e historisë sonë!

Kur tradita bëhet art, kur zëri bëhet flamur, Bilbili mbetet një jehonë që s’ndalet kurrë.

Një moment magjik ku tradita, arti dhe shpirtmadhësia shqiptare ndriçojnë mes kulturave të botës, ishte ceremonia historike në Agrigento – aty ku Folk Grup Bilbili nga Vlora, i përfaqësuar nga z. Sejmen Gjokoli, solli ngrohtësi, ritëm dhe emocion, duke krijuar një atmosferë të gjallë, ku zemrat rrahnin njësoj në gjuhën e folklorit.

Në praninë e Kryetarit të Bashkisë, Francesco Miccichè, dhe Prefektit të Provincës së Agrigentos, flamuri shqiptar valvitej krenar, një yll i ndritshëm mes flamujve të botës.

Një takim që nuk ishte thjesht një ceremoni, por një urë miqësie, një simfoni kulturash dhe një dëshmi e shpirtit artistik që na bashkon!

Folk Grup Bilbili i Vlorës në Valle dei Templi, nën hijen e lashtësisë, atje ku gurët flasin me kohën, solli në koncertin përmbyllës tingujt e shpirtit shqiptar në edicionin e 77-të të Festivalit Ndërkombëtar Mandorlo in Fiore.

Zërat e tyre, të pastër si vetë tradita, kumbuan fuqishëm në skenën e Tempullit më të madh të Agrigentos, duke sjellë jehonën e polifonisë shqiptare, e cila tashmë mbrohet si Trashëgimi Botërore nga UNESCO.

Nderimi me Emblemën e Festivalit është një vlerësim i merituar për këtë grup të jashtëzakonshëm, që me pasion dhe përkushtim ruan dhe përcjell këtë art shekullor.

Drejtori i grupit, z. Sejmen Gjokoli “Mjeshtër i Madh”, përshëndeti publikun dhe autoritetet e pranishëm, duke vlerësuar madhështinë e këtij Festivali si një nga më të mëdhenjtë në Europë, duke nënvizuar rëndësinë e kulturës si një urë që lidh popujt përmes traditave dhe artit.

Një ditë për historinë!

Ky shkrim sjell një qasje poetike dhe madhështore ndaj rrugëtimit të Folk Grup “Bilbili”, duke theksuar rëndësinë e traditës dhe suksesin e tyre në Agrigento.

Tradita është drita që ndriçon rrugën e një kombi. Ajo nuk është thjesht një kujtim, por një burim frymëzimi për të ardhmen. Dhe “Bilbili” do të vazhdojë të këndojë, si një melodi e pavdekshme në historinë e shqiptarisë.

Me Folk Grup “Bilbili” të Vlorës, kënga labe nuk është vetëm një monument i gjallë i shpirtit shqiptar, por një udhëtim në kohë, një thesar i paçmuar.

Në skenat e mëdha të botës, në zemrat e njerëzve, në kujtesën e kombit, ky zë do të jetojë përjetë.

Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Glauk Konjufca, mori pjesë në tryezën “Dialogu ndërfetar sipas modelit shqiptar”, e cila u mbajt sot në Katedralen “Nëna Terezë” në Prishtinë.

Gjatë fjalës së tij kryetari Konjufca tha se modeli shqiptar i bashkëjetesës fetare duhet të promovohet në mënyrë akademike dhe organizative, duke qenë se është një nga fenomenet e rralla në shoqëritë e sotme.

“Unë besoj vërtet që ekziston një model origjinal shqiptar i bashkëjetesës fetare, një model i cili është vështirë të gjendet diku tjetër. Historia e gjatë e popullit tonë të përvuajtur tregon se në asnjë moment nuk ka pasur një konflikt i cili ka bazë fetare. Kombi ynë është bartës i katër feve të mëdha monoteiste dhe është vërtet për t’u studiuar se si nuk mund të gjendet asnjë tronditje te populli ynë, i cili është me bazë fetare që rrallë keni parë te popujt tjerë”, tha Konjufca.

Kryekuvendari Konjufca shtoi se ky model duhet të studiohet nga akademikët dhe të shpërndahet nëpër botë për të treguar këtë pasuri që ka populli shqiptar.

Siç tha kreu i Kuvendit, modeli i dytë i kësaj vlere ndër shqiptarë është bashkëjetesa që është ndërtuar me shekuj, të cilën ai e konsideroi meritë të të gjithëve, por më shumë të besimtarëve shumicë.

“Nuk ka vend në botë i cili mund të ketë rehati, paqe, stabilitet dhe prosperitet nëse shumica është kundër kësaj. Nëse shumica është kundër një gjëje të tillë gjithmonë do të ketë jorehati, do të ketë dhunë dhe tensione”, tha Konjufca.

Sipas kreut të Kuvendit, dialogu fetar nuk do të gjente vend më të përshtatshëm për t’u hapur si temë diskutimi se në Kosovë, por edhe në vendet kudo që jetojnë shqiptarët.

“Feja nuk është bërë asnjëherë pengesë për realizimin e synimeve kombëtare, siç ishte rasti i shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë më 1912, por edhe shpalljes së pavarësisë së Kosovës më 17 shkurt 2008”, tha kryetari Konjufca, duke shtuar se në historinë kombëtare ka plot prijës fetarë që kanë luftuar për çlirim nga okupatorët.

Kryetari Glauk Konjufca tha se shqiptarët e besimeve të ndryshme, jo që jetuan në paqe mes vete, por u bënë edhe strehë për ata që ndiqeshin, që edhe u shpëtuan, siç ishte rasti me hebrenjtë gjatë Luftës së Dytë Botërore, e kjo, sipas tij, është dëshmia më e lartë e këtij virtyti të popullit shqiptar.

Në tryezë morën pjesë të ftuar të shumtë, personalitete të ndryshme vendore e ndërkombëtare.

Tryeza u organizua nga shoqata “Drita”, me mbështetje nga Dioqeza Katolike e Prizrenit, Bashkësia Islame e Kosovës dhe Komuna e Prishtinës.

Boston, MA. 18 mars 2025/

“Kjo është dita që e bëri Zoti; Le të gëzohemi dhe të ngazëllojmë në të” (Psalmi 117:24)

Fort Lumturia Juaj, Kryepeshkop i Zgjedhur, Vëlla i ynë i dashur dhe Bashkëmeshëtar në Krishtin Zotin tonë,

Në përfundimin e Liturgjisë Hyjnore Hierarkike të së dielës së kaluar në Kapelën e Shkollës së Teologjisë Orthodhokse të Kryqit të Shenjtë në Brookline, Massachusetts, morëm lajmin e gëzueshëm për zgjedhjen tuaj në Fronin e Kryepeshkopit të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë.

Që kur lajmi i madh u bë i ditur në mbarë botën, zemrat dhe mendjet tona janë mbushur me shumë gëzim dhe lumturi shpirtërore, duke falënderuar Zotin tonë Jesu Krisht, Kryepriftin dhe Atin e Tij të përjetshëm që dërgoi Ngushëllimtarin e Tij, mbi anëtarët e nderuar të Sinodit të Shenjtë, duke u dhënë atyre Providencën Hyjnore për t’ju zgjedhur juve si pasardhës i denjë i paraardhësve tuaj.

Fortlumturia Juaj! Roli që do të merrni dhe Froni në të cilin do të ngjiteni, do të sjellë ajër të freskët, do të fillojë një epokë e re, do të forcojë dhe ripërtërijë marrëdhëniet e vjetra dhe tradicionale, ndërsa do të krijojë miqësi të reja, do të sjellë shpresa dhe pritshmëri të reja që do të vijnë me shumë sfida të kësaj bote të trazuar, por ne jemi të bindur se Shpirti i Shenjtë dhe Hyjnor, Këshilltari i Madh, Shpirti i së Vërtetës, i Cili buron prej Atit, do t’ju drejtojë me mençuri në udhëheqjen tuaj, duke lundruar anijen e Besimit tonë të të parëve në këtë det të stuhishëm, me trimëri, shoqëri dhe guxim, duke e drejtuar atë drejt horizonteve të reja të limanit të Shpëtimit tonë.

Me shpresën e sinqertë se do të takohemi në një të ardhme të afërt, lutemi që Perëndia i Tërëfuqishëm t’ju japë shumë shëndet dhe forcë për të barituar grigjën tuaj dhe, në emër të klerit tonë dhe të gjithë popullit besimtar të Dioqezës Ortodokse Shqiptare të Amerikave, ju urojmë një shërbesë Kryebaritore të frytshme, të bekuar dhe të suksesshme për shumë vite.

Duke ju përqafuar vëllazërisht, ju themi me gëzim: AXIOS! I DENJË!

Në dashurinë e Krishtit dhe të Mëmëdheut tonë të përbashkët, mbetemi përherë i juaji, Vëllai i juaj Bashkëmeshëtar

† THEOFANI

i Filomilisë dhe Dioqezës Ortodokse Shqiptare të Amerikave

Rafaela Prifti/

Mjek Robot? Projektligji i paraqitur në Dhomën e Përfaqësuesve në Kongresin amerikan hap rrugën Inteligjencës Artificiale (IA) dhe teknologjive të ngjashme të japin receta për medikamente të miratuara nga Agjencia për Ushqim dhe Barna (US Food and Drug Administration, FDA). Propozimi është paraqitur në janar si kërkesë për të shtuar pikën që thotë se “programi i Inteligjencës Artificiale mund të jetë i aftë si praktikues i ligjshëm për të lëshuar receta” – Akti për Teknologjinë e Shëndetësisë 2025 (Health Technology Act of 2025). Deputeti republikan i Arizonës David Schweikert https://www.congress.gov/member/david-schweikert/S001183 e ka paraqitur atë në Komisionin për Energji dhe Tregti në Kongresin amerikan. Nëse miratohet atëherë pika 503(b) e ligjit të FFDCA do ketë shtesën “Inteligjenca Artificiale – praktikant i licencuar me ligj për administrimin e barnave.”

IA NË MJEKËSI

IA ka hyrë tashmë në përdorim në shëndetësi si në radiologji dhe aplikime të tjera, analizimi i kontrolleve dhe rezultateve laboratorike, zbulimet e barnave të reja në farmaceutikë, mbarëvajtje administrative etj, sipas një studimi të kryer nga NIH Biblioteka Kombëtare e Mjekësisë.

Por ekspertët besojnë se IA nuk është gati të hyjë në shumë aspekte të kujdesit mjekësor. Ndonëse programi është shumë i saktë kur bën përzgjedhje në një grup me përgjigje, autorët e studimit vërejnë se shpesh arsyetimi i programit se përse e bëri përzgjedhjen e duhur është shpesh i pasaktë. Ata rekomandojnë studime më të thelluara përpara se të integrohen modele të IA në sistemet e punës klinike. Përdorimi i IA në shëndetësi dhe në kujdesin shëndetësor është një hap që ka shumë dobishmëri dhe shumë rreziqe njëherazi, thuhet në studim. Më konkretisht, nëse informacioni që jep pacienti është i paplotë, atëherë, bazuar në ato të dhëna IA e “plotëson” kartelën dhe mund të japë rekomandime me pasoja katastrofike për pacientin.