• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Praga, bota e Kafkës

August 8, 2022 by s p

Lazer Stani/

Udhëtimi im për në Pragë, më shumë se me gjithçka tjetër, në mendjen time ishte i lidhur me Franz Kafkën. Librat e tij, si Metamorfoza dhe Kështjella, i pata lexuar ilegalisht, atëherë kur ky shkrimtar shahej e mallkohej nga ideologët e artit tonë komu-nist. Një miku im e pati përkthyer në shqip ilegalisht “Metamorfozën”, ndërsa romanin e famshëm “Kështjella” e lexova së pari në rusisht në një botim të “Inostrannya Literatura”, që mundi ta botojë këtë roman në Moskë pas “Glasnost”-it të Gorbaçov-it.

Në vjeshtën e vitit 1991 në udhëtimin tim të parë në Romë të vetmin libër që bleva me një çmim marramendës për xhepin tim, ishte një botim në italisht i veprave të Kafkës, ku përfshiheshin dy romanet e tij, “Procesi” dhe “Amerika”, si dhe disa prej tregimeve të zgjedhur, botuar në kolanën “I grandi maestri della prosa moderna”. (Mjeshtrat e mëdhenj të prozës bashkëkohore.)

Ditën e parë të qëndrimit tim në Pragë, mikja ime më propozoi të vizitonim Muzeumin e Franz Kafkës. Binte borë dhe pothuajse atë ditë nuk kishte vizitorë. Nga qoshet e errëta brenda në muzeum, dëgjohej zëri misterioz i një shpendi, i përcjellë me muzikë klasike.

“Është zëri i kavkës, kafkës, siç i thonë gjermanët, më shpjegon Vlasta. I incizuar, sigurisht.”

Mua më del para syve imazhi i Kafkës. Më duket se është ulur diku në ndonjërën nga dhomat dhe po shkruan. Prania e tij ndjehet gjithkund, sikur është pranë teje, ndërsa ti lëviz nga një dhomë tek tjetra, nga një stendë tek tjetra. Shkrimtari është me ty, ndan misterin e ekzistencës së vet, që vdekja nuk ka mundur ta marrë. Ai sikur të fton të shikosh dorëshkrimet e vjetra të tregimeve dhe romaneve, letrat për gratë, frazat e shkruara kuturu në copa letrash dhe të harruara në sirtarë të pluhurosur. Duket se të fton në misterin e jetës së tij, por në fakt gënjehesh. Misterin ai e ka mbajtur të gjithin për vete. Vetëm se, duke vizituar muzeun, ti ndjen praninë e gjithë asaj bote të krijuar prej tij, një botë e ankthshme dhe tronditëse, që e bën atë një nga shkrimtarët më të veçantë në botë dhe padyshim një nga krijuesit më të mëdhenj. Dhe kjo botë e tij ka një lidhje të ngushtë me Pragën dhe komunitetin hebre që ka jetuar prej shekujsh në këtë qytet, duke na u shfaqur jo vetëm si ankth ekzistencial i kohës së tij, po edhe ankth i së ardhmes, ankthi i ekzistencës njerëzore në vazhdimësi.

Në librin e tij “The World of Franz Kafka” (“Bota e Franc Kafkës”) Johannes Urzidil ka shkruar: “Dhe pra Kafka ishte Praga dhe Praga ishte Kafka. Praga s’ka qenë kurrë aq perfekte dhe aq e veçantë sa qe në kohën e Kafkës dhe kurrë nuk do të jetë më e tillë. Dhe ne, miqtë e tij të afërt … e dinim se elementët më të padukshëm të kësaj Prage ishin të pranishëm kudo në veprën e Kafkës”.

Ndoshta duke njohur veprën e Kafkës deri në detaje, ti ke njohur kështu edhe Pragën, jetën e saj, misteret, shpirtin, dilemat dhe vuajtjet ekzistenciale, që mundet kurrë më, askush nuk do të mund t’i përshkruajë me kaq zotësi dhe me kaq mjeshtëri siç i përshkroi Franz Kafka.

Duke u larguar nga Muzeumi i Franz Kafkës me librin e tij “Përsiatje” (“Meditations”) në duar e ndjen kryqëzimin e botëve dhe kalimin nëpërmjet tyre, ndjen mistikën e pakapshme të një kohe që fshihet pas dritareve dhe që nguron të bëhet reale, por ama që është e kudogjendshme.

Më tej, mund të shikosh dritaren nga ku Kafka sodiste në rrugë dhe prej ku thuhet se është shkruar tregimi i famshëm “Dritarja e rrugicës”, shtëpinë e tij të lindjes, trotuarët nga ku ka shkelur i shoqëruar nga miqtë e tij të afërt, kafetë ku ka medituar vetëm ose ka debatuar me miqtë si kafe “Arco” apo “Café Louvre” njërës prej kafeneve më të famshme në Pragë, ku takoheshin dhe debatonin midis tyre intelektualët më të shquar çekë dhe europianë. Midis personaliteteve që e kanë frekuentuar këtë kafene katër përmenden në veçanti. Dhe ata janë: Karel Čapek, Albert Einstein, Franz Kafka dhe Max Brod…

Në anën e pasme të menysë së kafenesë janë renditur tri thënie të cituara nga Čapek, Einstein dhe Kafka.

“Çdo jetë e jetuar për të tjerët është një jetë që e meriton të jetohet”, është cituar Einstein-i, ndërsa nga Karel Čapek është cituar: “ Gjëja më e thjeshtë dhe më e vështirë është të thuash të vërtetën e pastër”. Ndërsa ti je në tryezë me kafen tënde përpara, e ndjen aq shumë praninë e mendimeve dhe të emocioneve të atyre që dikur, para teje ishin ulur këtu, sa kërkon me sy fytyrat e tyre diku midis njerëzve që kalojnë pasditen në qejfin e tyre, kush me të dashurën e kush me ndonjë mik apo mike të ngushtë. Kafka vetë e ka përshkruar këtë kafe në mënyrë shumë të këndshme: “Ishte pothuajse gazmore të shikoje njerëzit sa herë që ata thirreshin për të folur në telefon. Dikush, në vend që të flinte rrinte pranë telefonit, me kokën që i varej përgjumësh. Dhe herë pas here zilja e telefonit e shkundte dhe ai përgjigjej…”

Pastaj këmbët vetvetiu të çojnë në lagjet hebreje, atje ku varrezat e vjetra dhe sinagogat e bëjnë edhe më mistik këtë popull të zgjedhur nga Zoti, ashtu sikundër edhe Kafka qe i zgjedhuri për të shprehur shpirtin e padëshifrueshëm të Pragës dhe të qytetarëve të saj.

Nga libri “Rrugë pa krye”.

Filed Under: Kulture

LOGU I BJESHKËVE, TRADITË KULTURORE E HISTORIKE-SHEKULLORE E  KELMENDIT… 

August 6, 2022 by s p

NGA  NDUE  BACAJ

HYRJE  

Malesia  e Madhe, dhe “zemra” e saj Kelmendi prej shekujsh kanë qënë protagoniste jo vetëm të qëndresës e luftrave  mbrojtëse  të trojeve shqiptare dhe identitetit  tonë Europerendimor, por  kanë qënë edhe protoganistë  të evenimenteve  festive me karakter civilizues dhe aromë të dallueshme Europiane. Në trojet tona  nuk ka “kënduar”  vetëm pushka e ka hellur valle jatagani në duar të  trimave  e  trimereshave  malësorë që i delnin  për-zot kësaj  “pjesë”  të Europës, por  në këto troje  edhe këndohej e hillej  valle për bukurinë e  hijeshinë e “amazonave  e spartakeve” kelmendas, malsor e shqiptar. Këtu i këndohej  dashurisë, jetës, trimave  e trimreshave me trajta të kreshnikëve e  heronjëve të vertet , këtu  zhvilloheshin edhe lojra popullore  e gara të ndryshme, të  cilat  shoqëronin  jetën e fisme të këtyre  maleve , bjeshkëve  e luginave , disi të ashpra ne dukje , por të “ëmbla” për t’i jetuar… Logjet e zhvilluara në Malësi të Madhe (që nga Kelmendi, Gruda, Trieshi, Traboini, Koja, Rapsha, Shkreli, Lohja e Sipëme, e veçanarisht te Shpella e Frashnit Bajzë etjerë..) kanë qënë mjaft  të veëanta e të hershme, ku jehona e tyre prej shekujsh i ka  kaluar kufinjët  e trojeve tona etnike…

PAK HISTORI PËR LOGUN E BJESHKËVE TË KELMENDIT!

Logu i bjeshkëve është një traditë shumëshekullore e treves së Kelmendit. Zgjedhja e  vendit të Logut të bjeshkëve  në Qafen e Predelecit të fshatit Lëpushë nuk është e rastësishme, por është traditë historike e “gershetuar”  me atë  natyrore, pasi ky vend  plotësonte mrekullisht  kushtet  për një eveniment të till festiv e tradicional… Qafa e Predelecit ka një  histori  mbi tre shekullore kuvendesh e logjesh pavaresisht viteve të ndërprerjeve  apo deformimeve  që kishin sjellur  baticat apo zbaticat ndër mote e shekuj … Alabanologu dhe studiuesi Franc Nopça kur shkruan  për  kuvendet  e fiseve  në mbledhjet e të cilave  vendosej  përmbi luften dhe  paqen , shënon edhe vendet  ku mblidheshin keto  kuvende  në Malesi të Madhe e më gjërë. Për Kelmendin ai cilëson si vend  kuvendesh Qafen e Predelecit. (Franc  Nopça ;  Fiset e Malësisë së Shqiperisë Veriore dhe e drejta zakonore e tyre, fq.263-264 ,Tiranë 2013). Nga Qafa e Predelecit pamja është vertet mahnitëse. Jo më kot Lëpusha vlersohet si kryevepra e natyrës së Kelmendit  dhe perlë e Alpeve Shqiptare…  Lëpusha të josh  me forma të buta të relievit … Më në pasqyrë  është Mali i Trojanit, emër ky ndoshta i perandorit romak Trajan, qysh në kohën e fushatave  ushtarake  per nënshtrimin e Dardanisë (Kosovës) dhe të Dakisë (Rumanisë së sotme). Franc Nopça  pasi kishte vizituar Shqiperinë e Veriut , në vitin  1910  në Sarajevë botoi librin “Gjeografia  e Shqiperisë Veriut”, ku për  pamjen natyrore të Lëpushës do të shkruante: “ Njeriu mund të besonte  se gjendej në pyllin e Vjenës, sikur të mos gjendej aty maja “kërcënuese” e Trojanit..”.  (Kolë  Progni ,Malësia e Kelmendit ,monografi ,fq.96-97, Shkoder 2000).  Qafa e Perdelecit  ndër shekuj ka qenë   vendi i kremtimit të përvitshëm të festës fetare  Shna Prendes  (26 korrikut), ku me këtë rast është kënduar, kercyer, janë zhvilluar lojra tradicionale popullore etjerë. Logu fillonte me një këngë majakrahu  dhe nga një këngëtar i Lëpushës, i cili sapo mbaron këngën përshëndetej duke qitë pushkë nga miku kryesor i Logut dhe shoqërua me fjalët të lumtë goja. Më pas këndonte këngëtari më i njohur i zonës i cili urohej me fjalët; të këndoftë  zemra  dhe ky urim shoqërohej me të shtena armësh. Pas kësaj logu merrte  gjalleri të madhe nga lahutarët, këngëtarët  e kërcimtarët që “zevendësonin” njeri-tjetrin si në konkurset e sotme… (Pjesmarrësit e Logut të bjeshkëve visheshin gjithnjë me kostumet  kombëtare të treves etnografike të Kelmendit, ku spikasnin; në veshjet për gratë xhubleta e traditës mbi 4000 vjeçare dhe për burrat çakçirët e xhamadani etj…). Në Log zhvilloheshin edhe mjaft lojra popullore si ;  loja kush ishte më i shkalltë dhe më i zoti për të “marrë” bajrakun (flamurin), loja me shami të kuqe e deri gjuajtja e shenjit me armë që ishte pika kulmore e logut  etjerë. Logu i Bjeshkëve kishte vijuar për  mote e shekuj,  deri edhe gjatë luftës së dytë botërore, por ky log do të  ndalua gjatë regjimit komunist  si  eveniment festiv-tradicional, të cilin regjimi komunist u mundua ta  zëvendësonte me evenimente  e ditë të tjera  “festive” (në fakt më shumë ditë-zie që solli ky regjim enveristo-bolshevik për Kelmendin, Malësinë  e Shqipërinë), që nuk i  kushtoheshin më tradites së bukur kelmendase, por partisë e udheheqesve të saj… 

LOGU I BJESHKËVE  PAS RRËZIMIT TË SHTETI KOMUNIST 

Logu i bjeshkeve rifilloi traditën pas rrezimit të shtetit komunist, (më sakt gjatë drejtimit të (ish) komunës Kelmend nga Kryetari i saj z.Rush Dragu 1996-2000, perfaqësues i Partisë Demokratike). Gjatë  këtyre viteve të pluralizmit e demokracisë logu i bjeshkëve në Kelmend perveç vlerave tradicionale mori edhe vlera bashkohore.  Manifestim i logut të bjeshkëve “sot” ka fituar shumë  elemente të qytetrimit  përendimore, ku më i spikaturi është  momenti i konkurimit e perzgjedhjes së bukurisë (femrës më të bukur) të Logut të Bjeshkeve, që tashma njihet  me “emrin” d.m.th. “MISS  BJESHKA”. Logu tashma ka një pjesmarrje të gjërë nga Kelmendi, Malesia e Madhe, por edhe treva të tjera…

DISA FJALË NË VEND TË NJË EPILOGU 

Sot  Logut i  Bjeshkëve të Kelmendit zhvillohet (zakonisht) në dhjetditëshin e parë  të muajit gusht (këtë vit-2022 me 7 gusht)… Në këtë eveniment festiv e tradicional të Kelmendit, bie në sy protagonizmi për të marrë zotnillëkun e kësaj tradite kuturore, festive e historike të Kelmendit, “miqë” të ndryshëm jashtë Kelmendit e Malësisë së Madhe. “Pretekstet” e këtij protagonizmi  janë nga më të ndryshmet, deri te ai financiar… (Prite Zot edhe ai politik). Vertet e rëndësishme është që të vijoj të zhvillohet tradita e logut të Bjeshkëve të Kelmendit, por të zotët e shtëpisë, Kelmenasit, të mos ua lëshojnë zotnillëkun miqëve të ftuar (e të paftuar), pasi miku sado mik i mirë të jenë, sipas traditës shekullore respektohet gjithmonë si mik, e kurr si zot i shtëpisë tënde… 

Koplik me 05 gusht 2022  

Filed Under: Kulture Tagged With: Ndue Bacaj

DASHURIA MIDIS DËNIMIT DHE BESNIKËRISË?…

August 5, 2022 by s p

Jusuf Buxhovi

-Besnik Mustafaj: “Vera pa kthim”, roman, botoi “Ora”, Tiranë 2002:

Nëse “alibia” e ngjashmërive “të rastësishme” letërsinë e mbronë nga anatema e identifikimit të personazheve me realitet që atë mund ta kthejnë në një akuzë publike, megjithatë paradigma e “përsëritjes së ngjarjeve”, në romanin e Besnik Mustafajt “Vera pa kthim”, koherencën e kthen në një realitet jetësor thuajse të gjithëkohshëm që përthekon dramat e brendshme të ndikuara nga faktorët e shoqërorë-politik (në rastin konkret diktatura naziste, por që më tepër mund të jetë edhe ajo komuniste) ku dashuria kthehet në një stigmë “të pamundur” një në si ndëshkim makabër, ndërsa besnikëria “e panevojshme”, meqë “vetëm shkatërron njeriun”.

Romani, ndonëse duket se krijon stigmën e dashurisë dhe të besnikërisë në një raport “shkatërrues për njeriun” në rrethanat e pamundësimit të saj nga ndërhyrjet nga jashtë (përfundmi i Gorit në kampin nazist, që përkon fund e krye me kampin e diktaturës komuniste në Shqipëri), siç shfaqet ajo e rikthyer në një kujtesë e Sanës ndaj Gorit, që lehtë mund të cilësohen edhe për të kundërtën (varësisht nga këndvështrimi i leximit të tyre), megjithatë tragjicitetin e saj si reminishencë shpirtërore mbi të cilin mbështetet i gjithë prosedeu i rrëfimit romanesk, e ndërton mbi paralelizmat midis të shkuarës, që thuajse e përjashton të sotmen, ku edhe përjashtohet fare e nesërmja, paralelizëm ky i një obsesioni apoliptik të jetës pa dashuri ose me dashuri të mbikëqyrur? Në këtë trekëndësh kohor: të së djeshmes ( gjuhë e Gorit), të sotmes së Sanës (kujtesës), dhe të nesërmes, që përjashtohet fare nga ballafaqimi i të parës me të dytën, ku e djeshmja, thuajse në tërësi e mbizotëron të sotmen dhe e heq fare të nesërmen, pra ardhmërinë, mbindërtohet aspekti i përsëritjes së të njëjtës, si një filozofi, që sikur krijimtaria (në rastin tonë letërsia) i jep legjitimitet të plotë dhe të përhershëm vetëm aspektit të mbizotërimit të së keqes mbi të mirën, të urrejtjes mbi dashurinë si çështje që kanë preokupuar krijimtarinë nga antikiteti e deri te koha jonë . Në këtë aspekt, dy personazhet e këtij romani të Mustafajt, Sana, që nëpërmes kujtesës dhe “rikthimit të saj” imagjinar pas dekadash i referohet një dashurie “si mburojë shpirti” kur asaj “do t’i kalojë edhe koha”, gjëqë flet për një tragjicitet të skajshëm dhe, Gori, i cili “flet në të kaluarën”, jo vetëm që e demitizojnë besnikërinë, (ngaqë ajo kthehet në një kujtesë që venitet nga koha), por nxjerrin në pah faktorët real që atë e rrënojnë në tërësi (diktaturën fashiste) dhe e kthejnë në një viktimë të realitetit të trishtë jetësor, siç ishte edhe ai i jetës së Gulagut në diktaturën evneriste-staliniste në Shqipëri. Madje, për lexuesin që sado pak është i ngarkuar me këtë realitet të përjetuar apo të dëgjuar, epilogu (përfundimi i Gorit në kampin gjerman) disa ditë para se ai të çlirohej nga antifashistët, përjetohet si një realitet i komunizmit shqiptar dhe i kampeve të tij famkeqe ku kanë përfunduar tragjikisht ëndrrat, dija si dhe dashuria njerëzore, për t’ia lëshuar vendin dehumanizimit si një sindrom rrënues që edhe sot e gjithëditën me të madhe po e përcjell botën shqiptare në planin socio-kulturor dhe politik madje. Ndaj, vlerësimet, që romanit mund t’i vinë nga jashtë, ku nuk mungojnë edhe ato “te një Penelope shqiptare”, që pret dashurinë e të ngjashme, tretën kundruall realitetit shqiptar, ku edhe dashuria si çdo gjë tjetër e vlershme vritet nga diktatura dhe përmasat e saj çnjerëzore, pa gjasa që ajo të rikuperohet në rrethanat e ndryshimeve të mundshme…

Megjithqë, ky “epilog” që edhe është i pritshëm aty ku fatet e dashurisë dhe ato të përgjithshme njerëzore deri te përmasat e tragjikes më absurde përcaktohen nga faktorët politikë dhe ata të vetëdijes totalitare që ngritën në piramidat e pushtetit, është pasqyrimi brilant i kësaj ndjenjeje, që te Sana fiton një dimension ndër më të fuqishmit në letërsinë tonë të kësaj natyre. Autori, me filigranizëm, nxjerr në pah atë tragjikë që dashurinë e kthen në vuajtje të thellë gjithëkohore dhe gjithnënjerëzore, ndërsa dashurisë, tragjikja i atribuohet si një fatum i madhështisë së saj, si një zhdëmtim për besnikërinë ndaj saj?…

Filed Under: Kulture

NDRE MJEDA (20 Nentor 1866- 1 Gusht 1937)

August 1, 2022 by s p

Saimir z. Kadiu/

Duke perkujtuar me mirenjohje te thelle ne pervjetorin #85 te ndarjes nga jeta nje personalitet te jashtezakonshem dhe polivalent te kultures shqiptare… studjuesin e mirefillte, gjuhetarin e thelle, poetin harmonioz, perkthyesin brilant te Getes, rilindasin e shquar, klerikun intelektual, mesuesin e popullit, parlamentarin e perkushtuar dhe atdhetarin e madh…

Dom Ndre Mjedja i mbylli sytë në Shkodër, më 1 gusht 1937, pas një veprimtarie të palodhur fetare, kulturore e atdhetare. Mori pjesë në Kongresin e Manastirit, themeloi shoqërinë kulturore “Agimi”, punoi shumë për gjuhën shqipe, shkroi poezitë e përmbledhura në “Juvenilja”, ndërmjet të cilave shkëlqejnë poemthat “Andrra e jetës”, “Vaji i bylbylit”, “Liria”, “Lisus”, “Skodra”…

“Mjeden e bâni të Madh e të padekëshëm dashunija e stërfuqishme për gjuhë shqipe. Ai njoftës i rrallë i gjuhve të vjetra, ai qi shkruente mjeshtrisht pesë gjuhë të mëdhaja europjane dhe lexonte e kuptonte njâ tri a katër tjera, dashunonte me nji dashuní të njomë e luftarake kët gjuhë të palavrueme t’onë. E dashunonte si Dijetar e si Atdhetar, e dashunonte edhe si Poet” (Ernest Koliqi)

Per mendimin tim modest, personaliteti polivalent i Mjedes e ben ate edhe me te madh se Naim Frasherin…

“GJUHA SHQIPE”

Përmbi za që lshon bylbyli,

gjuha shqipe m’shungullon

përmbi er’ që jep zymbyli,

pa da zemren ma ngushllon.

Ndër komb’ tjera, ndër dhena tjera,

ku e shkoj jetën tash sa mot,

veç për ty m’rreh zemra e mjera

e prej mallit derdhi lot.

Nji kto gjuhë që jam tue ndie,

jan’ të bukra me themel

por prap’ kjo, si diell pa hije,

për mue t’tanave iu del.

Prej Tivarit e n’Prevezë,

nji â giuha e kombi nji,

Ku lëshon dielli njato rreze

Qi veç toka jote i di.

Ku n’breg t’Cemit rritet trimi

me zbardh, Shqipe, zanin tand,

e ku Drinit a burimi

që shpërndahet kand e kand.

Geg’ e tosk’, malsi, jallia

jan’ nji komb, m’u da, s’duron;

fund e maj’ nji a Shqipnia

e nji gjuh’ t’gjith’ na bashkon.

Qoftë mallkue kush qet ngatrrime

ndër kto vllazën shoq me shoq,

kush e dan me flak’ e shkrime

çka natyra vet’ përpoq.

Por me gjuhë kaq t’moçme e mjera

si nj’bij’ kjo që pa prind mbet:

për t’huej t’mbajshin dhenat tjera,

s’t’kishte kush për motër t’vet.

E njat tok’ që je tue gzue,

e ke zan’ tash sa mij’ vjet,

shqiptaria, që mbet mblue

sot nën dhe, edhe shqip flet.

Filed Under: Kulture Tagged With: Saimir Kadiu

FROM HARVARD TO MIRDITE AND BACK AGAIN – AN ANTHROPOLOGICAL EXPEDITION WITH A TWIST

August 1, 2022 by s p

by Rafaela Prifti
MA Cultural Anthropology

The first striking fact about the story of Through Mirdita in Winter is that it originates from Harvard University and, the second, is that, chronologically, the release of the book and its translation span from the early years of Albanian American relations to the renewal period of the diplomatic ties between two countries. There is one more standout feature that makes the publication unique. In its core, the book is an ethnographic work written by Stavre Frasheri, guide and interpreter of American anthropologist, Professor Cartlon Coon, who conducted fieldwork in Northern Albania in 1929-1930.


Professor Coon’s work has been credited as “a worthy contribution to knowledge of the Albanian people in the area of anthropology and related fields.” (1) Neither the Albanian, nor the American had been in Mirdite prior to 1929 which means both were first-time visitors in the region, when they first set foot there. It was the Harvard graduate from the Greater Boston area who was the initiator of the expedition that produced three books: Permes Mirdites ne Dimer (Korce, 1930), The Mountains of Giants (1949) Through Mirdite in Winter (New York, 2022). In cultural anthropology, the story represents a case of
the observer versus the observed.

Stavre Frasheri was genuinely grateful to have been presented with the opportunity to go to “the land of valor, about which many foreignershad written”,  he writes in the Preface. Up until the arrival of Professor Coon of Harvard to do studies in anthropology in Northern
Albania, Frasheri, an instructor at the American Missionary School in Tirana, admits that he was one of the Albanians who had not visited other parts of Albania. So, they both go on a trip North. Both were impressed by the preservation of an old cultural and social system in
which “family and kin are the main social units” giving consideration to the interplay of cultural and environmental aspects of life in Mirdite. At the end of the expedition, one publishes a physical anthropology study, the other a travel account of the same research
expedition. For the purposes of the book, Frasheri singled out one particular area out of the region, namely Mirdite. While Coon wrote for science which implies academic impartiality, Frasheri’s stated intention was the accuracy of the foreigners account but also, to arouse the Albanians’ interest about “our Highlands” as the author puts it. Seen n tandem, these books form a long lasting affiliation that mirrors the Albanian American relations.

When, in the Fall, Winter and Spring of 1929-1930, Professor Coon, accompanied by his wife, visited Albania, it was with the stated intention of doing research with an interest in the main outline of the culture as a whole and only in those details that bear specifically on the question of “who are the Geghs and how did they acquire their present anatomical characteristics?’ It was not until 1950, however, that Coon’s book The Mountains of Giants; A Racial and Cultural Study of the North Albanians Mountains Geghs was published. During that expedition Stavre Frasheri, his guide and interpreter, kept meticulous notes of the trip. Shortly after the expedition, Frasheri’s account Through Miredite in Winter was published in Albania in 1930. His goal, he claimed, was to describe the highlands of
Albania as seen by an Albanian, and thus juxtapose his account to the narrative “by foreign visitors to our country.” Admittedly, Frasheri was fact-checking Carltoon Coon, in  the course of the expedition. As mentioned, in the Preface of Permes Mirdites ne Dimer, he writes that his primary concern was ‘accuracy of the foreigner’s accuracy.  Considering that in the case of Mirdite both authors are studying the same ethnographic territory, the Albanian account is a unique case, for when added to that of Coon, it provides us with two perspectives of the “same events” – one from a trained anthropologist doing fieldwork, and the other by an educated insider exploring a remote part of his own country for the first time.

By the 1930s Albanians had established communities in Western Europe and had crossed the Atlantic ocean, yet the land north of Shkumbin river was thought of as an area of “primitive” culture, poverty and outlawry. So, while accompanying Coon, Frasheri seized the chance to
observe and write about the Mirdite social organization, family life, gender roles, blood feuds, weddings, death rituals. Frasheri noted the names of villages and the routes with the same diligence and attention that he described the interior of residences where the team spent the night, the kulla – the typical square shaped tower built for defensive purposes. In attempting a portrait of the Mirdite people, Frasheri recorded the hardships and shortages the inhabitants had to face. He also recorded the names of hosts and the conversations that took place around the table. The material and economic scarcity however contrasted sharply with their untarnished appreciation of life in its fullest and generosity of spirit.

Their lives revolved around granting and receiving honor, hospitality, respect for one’s social status and rank and a deep veneration for clergy. Frasheri, nevertheless, is critical of the low status of women and of the ever-present tragedies resulting from blood-feuds. He goes as far as venturing his own ideas for the advancement of the Mirdite people.

In observing Professor Coon at work, Frasheri narrates the reactions of the locals as the host would ask the men in a locality to go and be measured. Indeed Coon was conducting fieldwork as the first American physical anthropologist to set foot in Albania with the intention of actually doing a study on the typology of the Albanian Highlander. Undoubtedly, Coon benefited from and added to the body of literature by British and Americans who had trekked to those mountains before him. The search for answers revolving around the earliest Dynarics (Dynarid) unearthed in Mesopotamia dating from the Bronx and Cooper Age brought Harvard graduates like Professor Coon to Mirdite. His
theory of typology, although controversial and outdated, considers the ecophenotypic variation as a function of life station, which led him to study the uncertain contributions of heredity and environment. In this regard, The Mountains of Giants provides a cultural context of the social and economic implications of the Gegh household, or the
economics of men’s clothing and equipment production. Here is how authors make their observations about smoking in a social context: Coon notes its immediate socializing nature as “a ready means of polite interaction for men give each other cigarettes…” while Frasheri records the actual event without offering an interpretation or scientific characterization.

The presentation of Greetings and Oaths is of particular interest. Any greeting however trivial entails more than a handshake and a quick polite exchange. As Frasheri explains, it involves a solemn touch on both temples, and a lengthy inquiry after one’s health, all done with a certain formality. One has to take time when greeting, as a matter that cannot be rushed, nor taken lightly without risking to antagonize the party being greeted. There is a “ritualistic stalling” quality to it, as if to show absence of ill-intentions on both sides. Exchanging health-related questions about family members and offering the right
salutations for each answer, assures time for holding at bay rushed decisions and dispelling any suspicions. When it comes to hospitality, Mirdita is without compare. He writes “the guest will find an open door everywhere in this region, where he is greeted with the words: “Welcome! God has brought you here!”

Coon who was President of the American Association of Physical Anthropologists, set out to produce an anthropometric study of “the Mountain Geghs” as he described them, whereas Frasheri tried to capture that “special character” about Mirdite in his account Permes
Mirdites ne Dimer. That was in 1930, the first decade of the American Albanian diplomatic relations.

Thirty years later and more than seven thousand kilometers away, at an important Vatra event, two main protagonists meet in Boston and the story line moves to the next chapter. In the summer of 1960, Peter Prifti, was organizing a week-long seminar on Albanian Studies of the Pan-Albanian Federation of Vatra in his capacity as the Secretary of the Organization. One of the speakers he had invited to address the seminar along with Bishop Noli, Professor Thomas Nassi, and Arshi Pipa, was Professor Coon. He accepted the invitation and delighted the audience with personal stories with Albanians during the time of his 1929 expedition in Albania, remembers Peter. Years later, Professor Coon asked Mr. Prifti to translate Stavre Frasheri’s book and Peter agreed to do it. In 1979 the translation was completed and the manuscript was shelved in the repository of the Harvard’s University’s
Peabody Museum of Archaeology and Ethnology for another twenty years. In 1999, within the first decade of the reestablishing of the American Albanian ties, the Manager of Publication at Peabody favored the publication of the English translation believing that it made more sense to publish the manuscript than to let it rest in the Peabody storage, writes Peter Prifti in the Acknowledgments of Through Mirdite in Winter. In 2002, the East European Monographs published the work making it available to all English readers.

With the support of scholars, editors and consultants along the way, an American anthropologist, an Albanian interpreter/guide, and a former Vatra Secretary, contributed to make possible a publication that is not only available in two languages, Albanian and English, but one that has a narrative of its own.

Stavre Frasheri’s book would likely not have been written had Professor Coon not traveled for research to Mirdite. Yet it was Frasheri who tasked himself with writing down and keeping records of personal observations and inquiries alongside Professor Coon’s fieldwork. In the process, the Albanian interpreter and guide “discovered’ and enhanced his own understanding of the Northern region of his country. A self-styled ethnographer, Frasheri has possibly pioneered in the active participant field of the modern era. Thanks to the author’s commitment and drive as a cultural explorer, the book, broadly defined, is an ethnographic account of Mirdite in the late 20s. Also, by taking the assignment a step further, Stavre Frasheri’s work serves as a reminder to value any task as an opportunity for a potential exploring of our own.

1- Through Mirdite in Winter, Stavre Th. Frasheri, Translated into
English from the Original in Albanian by Peter R. Prifti, East
European Monographs, Boulder Distributed by Columbia University Press,
New York, 2002

Filed Under: Kulture Tagged With: Rafaela Prifti

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 132
  • 133
  • 134
  • 135
  • 136
  • …
  • 544
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare
  • Në sinoret e Epirit…
  • Mbrëmë hyri në fuqi Ligji i SHBA për autorizimin e mbrojtjes kombëtare
  • Skënderbeu “grek”, ose si të bëhesh grek pa e ditur
  • A historic moment of pride for the New Jersey Albanian-American community
  • U zhvillua veprimtaria përkujtimore shkencore për studiuesin shqiptaro-amerikan Peter Prifti
  • Dashuria që e kemi dhe s’e kemi
  • “Jo ndërhyrje në punët e brendshme”, dorëheqja e Ismail Qemalit, gjest atdhetarie dhe fletë lavdie
  • Arti dhe kultura në Dardani
  • Gjon Gazulli 1400-1465, letërsia e hershme shqipe, gurthemeli mbi të cilin u ndërtua vetëdija gjuhesore dhe kulturore e shqiptarëve
  • “Albanian BookFest”, festivali i librit shqiptar në diasporë si dëshmi e kapitalit kulturor, shpirtëror dhe intelektual
  • VEPRIMTARI PËRKUJTIMORE SHKENCORE “PETER PRIFTI NË 100 – VJETORIN E LINDJES”

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT