NGA GËZIM LLOJDIA/

 Ne kuadër  te 100 vjetorit te pavarësisë kombëtare në Universitetin “Pavarësia’ ”u promovua  libri me kujtime  :”Vëllai i  pengut “shkruar ,Reshat Agaj. Msc Gëzim Llojdia:Në parathënie të librit A.Meksi ka shkruar “Në këtë mozaik botimesh zë vend edhe ky vëllim me kujtime , apo siç e quan autori “Vëllai i pengut”, ditar i shkruar në Amerikë nga Reshat Agaj, një nga intelektualët më të njohur vlonjatë, që ndonëse njeri me moral dhe integritet të spikatur, regjimi komunist, qysh në fillim, e burgosi dhe e torturoi deri në skaj të ekzistencës. “Mëkatet” e tij ishin dashuria për atdheun, dashuria për liri dhe për drejtësi shoqërore. Mbasi e burgosën pa asnjë shkak, e torturuan në mënyrë të përbindshme si mijëra intelektualë të tjerë, veçanërisht në vitet e para të vendosjes së diktaturës sllavo-komuniste në Shqipëri, e detyruan të “arratiset” në perëndim, i kërkuan të bëjë të pamundurën; të spiunonte të arratisurit , disa prej të cilëve ishin të afërm të tij. Libri me kujtime i  Reshat Agaj mbetet I veçantë për llojin  e tij për publicistikën pak të rrahur n gjuhën shqipe në këtë .Kujtimet e Ismail Qemalit në gjuhën shqipe janë botuar jashtë Shqipërisë para 42 vitesh.Përkthyesi ishte Reshat Agaj nga Vlora,shkruan publicist  i njohur Dalip Greca, i cili ndërroi jetë në Kenosha të shtetit Ëiskons dhe u varros në Detroit më 1981. Botimi u realizua në Kanada nga Shtëpia Botuse Harmoni Printing Limited. Libri është luksoz, me kopertinë të fortë. Në ballinën me ngjyrë të kuqe është shtrirë një shqiponjë në futurim. Libri ka 275 faqe, që përbëjnë kujtimet dhe 52 faqe plus, ku përfshihet parathënia, shënimi i përkthyesit, albumi dhe kujtimet personale dhe familjare rreth Ismail Qemalit nga Sefa Vlora, që në kohën e përkthimit të “Kujtimeve” jetonte në Romë. Në faqen e parë është vendosur shënimi:Përktheu nga Anglishtja Reshat Agaj. Libri ka dhe një album nga jeta dhe aktiviteti i Ismail bej Qemalit, ku mbizotërojnë fotografi të aktit të shpalljes së pavarësisë. Përkthysi ua kushton librin: “Dëshmorëve të atdheut, dëshmorëve të flamurit; atyre që ranë në çdo vend dhe në çdo kohë për Shqipërinë e lirë dhe të pavarur, për Flamurin e shenjtë të Skënderbe Kastriotit dhe të Ismail Qemalit”.Ti marrësh dhe ti shfletosh me radhë kapitujt e këtij libri shfaq këta personazhe interesant. Kapitujt janë gurët e një fortese. Kujtimet  e këtij botimi janë të mrekullueshëm. Për nga mënyra e të shkruarit stilistik dhe gjuhësor mund të krahasohen me kujtimet e mjaftë intelektualëve që mërguan përtej detit..Ky libër është shkruar me sinqeritet dhe realizëm.Dy fjalë për mistikën e autorit. Duke qenë se kam studiuar deri në detaje një tarikat mistik ndër 12 perlat e burimeve hyjnore do të shprehesha se nga thëniet e Baba Rexhebit të teqesë së Detroitit  në botimin voluminoz  për misticistimën shqyrtohet dhe sillet rasti i  përhapjes së betashizmës në Labëri,ku agajt e Smokthinës kanë qenë myhib që është shkalla  e parë  e gradës në këtë tarikat mistik. Domethënë ata hynin në mejdan,aty s’hyn kushdo dhe dëgjon mësimet hyjnore si dhe të fshehtat e fuqisë hyjnore. Prandaj njerëzia e këtyre radhëve kanë orë shpirti,ora  e këtyre njerëzve është ora  e kuptimit të gjuhës së fjalëve të pathëna. Po të vini re më vëmendje autori flet për lajmëtarët  e fateve tonë të pathëna Reshat Agaj ka qene një ndër personalitete e kulturës tonë që pak I njohur për shkak të regjimit dhe mërgimit, por duhet thënë se  Reshat Agaj ky burrë i urtë  pak kush e di dhe e njehe që është përkthyesi i kujtimeve të Ismail Qemalit,në këtë kuptim etimologjia  e fjalës filozofi jepet dashuri për urtësinë. Njerëzit  e mëdhenj i përshkon urtësia .Një ndër këta është Reshat Agaj këtë e kumtojnë edhe shumë autorë që janë shprehur për librin me kujtime si Aleksandër Meksi,Qefalin Hamdia,Prof Nderim Kupi,historiana Nermin Vlora Falaski,Shkrimtari Petro Marko,Dalib Greca,apo Fahri Shaska,Finalanda Qamil Gjonzeneli,Dr Prenjo Imerja,Kastriot Frashëri, dhe të tjerë .Disa fjalë për botimin Ballina e kopertinës është realizuar nga piktori  Fejzo Lala.Redaktori i botimit të dytë është Kryeredaktori i gazetës “Dielli” Dalib Greca. Botohet nën kujdesin e familjes të vëllezërve Reshat dhe Petref Agaj me iniciativën e Finlanda Agaj e bija e Petref Agaj dhe bashkëshortit të saj Teki Gjonzeneli,Monika Gjonzeneli vajza e Teki dhe Finalndës tregoi edhe kësaj radhe dashurinë, e pakufishme për atdheun  e saj të lindjes Shqipërinë dhe krenarinë për historinë e të parëve të saj duke sponsorizuar botimin librit.

Teki Gjonzeneli cili sëbashku me bashkëshorten  Finlanda përgatitën  ,pajisën me shënime dhe u përkujdesën për botimin librit. Teki Gjonzeneli tha : Me brengën e pashuar në zemër, për të gjetur varrin e babait,me mendimin se çdo njeri reflekton për të kaluarën dhe të tashmen,20 vjet pas rënies së komunizmit po nxjerrim në dritë botimin e dytë të kujtimeve të xhaxhait tonë të paharruar Reshat Agaj që vdiq në Amerikën e largët zëmërdjegur për vendin dhe njerëzit e tij të afërm. Në prill të vitit 1950 komunistët e Vlorës „pushkatuan“ babanë tim, Petref Bajram Agaj. Pas një jave si kishin marrë lajmin, se Petrefi me shokë u vranë xhaxhai babait, Hatja, kishte vajtur në burg për të marrë rrobat e babit, si të gjithë atyre që i vrasin .Për të vërtetuar “veprën” e tyre Sigurimi i Shtetit ia dha rrobat e tij të shpuara me plumba dhe të spërkatura me gjak. Që nga ajo kohë dhe në vazhdim njerzit e familjes kërkuan kudo për të gjetur varrin e njeriut të tyre të dashur, por pa sukses. Me përmbysjen e diktaturës komuniste rifilluan kërkimet me shumë përkushtim, por edhe këto kërkime nuk patën sukses me gjithë preokupimin dhe seriozitetin që iu kushtoi qeveria e Partisë Demokratike kërkesave tona. Vëllai i Piro Xhezos, “pushkatuar” me babanë tim, Xhezo Iliazi, së bashku me bashkëshortin tim Teki Gjonzeneli u munduan shumë duke bërë edhe thirrje të hapura në shtypin e përditshëm, ata iu drejtuan me emër terroristëve komunist Aranit Çelës, Skënder Konicës dhe Jonus Mersinit, por komunistët heshtën duke provuar edhe një herë, shpirtin çnjerëzor dhe imoralitetin e tyre. Më 10 gusht 1990, bashkëshortët, Finlanda dhe Teki Gjonzeneli u larguan në Itali, me synim të mbërrinin në Amerikë, duke marrë me vete edhe një prokurë prej Astritit që të vepronin në emrin e tij.Sapo ata mbërritën në Amerikë, me numurin që kishte testamenti, morën në telefon Qefalin Hamdinë, në Çikago, që për fatin e tyre të mirë ai u përgjigj. Në vitin 1991, ky burrë fisnik erdhi në Vlorë për të takuar familjen e mikut të tij Reshat Agaj, duke i dorëzuar kujtimet e Reshatit, fotografi dhe sende të tjera personale, si dhe pjesën e parave që iu takonin sipas testamentit. Bashkëshortes së Reshatit që i kishte qëndruar besnike gjatë gjithë jetës sajë të zezë, i bëri garancinë për të shkuar në Amerikë e për të vizituar varrin e të shoqit.Në vitin 1992, vjen nga Amerika në Vlorë Teki Gjonzeneli dhe u njoh me kujtimet e Reshatit, si dhe për herë të parë mori vesh se përse ishte “arratisur”, jashtë shtetit Reshati dhe thekson se: “ Gjatëudhës së jetës u njoha me një vajzë me emrin e rrallë Finlanda, që më vonë pata fatin të bëhej shoqia ime e jetës.Kur hyra në familjen e tyre pashë se ajo trashëgonte virtytet e Ervehesë, nënës së saj, personifikim i gruas labe që ngrihet mbi vuajtjet dhe shtypjen e diktaturës komuniste. Hyrja në këtë familje më imponoi në angazhimin për të hedhur dritë mbi jetën plot peripeci e privacione të Reshat Agaj, xhaxhai i bashkëshortes sime.Vëllezërit Agaj, Reshati dhe Petrefi, iu përkushtuan një ideali të madh ati të lirisë, për këtë ideal ata vërtetësisht sakrifikuan gjithëçka dhe nuk u ndalën para asnjë pengese. Ndjehem i lumtur që po paraqes para botës shqiptare, me anën e këtij libri sakrificat e pafundme të tyre për lirinë e vendit tonë”.Në vitin 2009, familja ra dakort dhe kujtimet u botuan në VlorëBotimi parë u prit mirë. Na erdhën shume urime dhe falnderime të mirëpritura, nga shokë dhe miq të shumtë brënda dhe jashtë Shqipërisë. Libri u vlerësua edhe nga shtypi përditshëm në Shqipëri dhe në Amerikë.Por pavarësisht vlerësimeve, pati edhe vrejtje të cilat menduam t`i korigjojmë në botimin e dytë: Inkuadruam kujtimet në periudhën historike në të cilën ato u mbajtën dhe u zhvilluan ngjarjet, duke foluar për fisin e Agajve të Smokthinës, organizatën antikomuniste „Rilindja Kombëtare“, për të cilën u dënua me vdekje Petref Agaj dhe u nda nga atdheu vëllai tij Reshati. Plotësuam figurën dhe personalitetin e autorit të kujtimeve Reshat Agaj, duke botuar parathënien e përkthimit të kujtimeve të Ismail Qemalit dhe letërkëmbimin e pakët që ishte ruajtur nga familjarët. Jemi duke u interesuar për artikujt që Reshati ka botuar në shtypin e përditshëm dhe periodik në Amerikë.Pajisëm librin me shënimet e domosdoshme që të kuptohen e vlerësohen drejt faktet dhe ngjarjet e trajtuara në kujtime. Shënimet janë të Finlanda dhe Teki Gjonzenelit.

Fari Shaska, gazeta “Liria”, dt. 8. 5. 1996, f. 6,Dalip Greca, gazeta “Republika”, dt. 10. 1. 2010, f. 14-15, Kastriot Frashëri, gazeta “Republika”, dt. 2. 2. 2010, Enver Memishaj: gazeta “ 55 ”, dt. 29 – 30. 9. 2009, f.16-17,gazeta “Republika”,dt. 4 dhe 10.10. 2009, f. 14-15, gazeta “ 55 “, ribotim, dt. 23. 8. 2010, f. 16-17Gëzim Llojdia, gazeta “Republika”, dt. 17. 8. 2011 , f.16-17

Botuam dokumenta dhe fotografi.Kapitulli i I, i III, i IV dhe i V, janë shkruar nga përgatitësit elibrit: Finlanda dhe Teki Gjonzeneli Në këtë mënyrë, libri merr vlera historike dhe do të shërbejë sinjë dokument, dëshmi dhe një material më shumë për të njohur dhe denoncuar regjimin diktatorial komunist. Jemi duke punuar për të grumbulluar artikujt, intervistat dhe poezitë e tij të botuara në shtypin amerikan si dhe në gazetat “Dielli”, “Atdheu”, “Krahu i Shqiponjës”, “Djalëria”, “Shqiptarët e Argjentinës” etj, në të cilat ai shpalos idetë e tij demokratike,intelektin, atdhedashurinë etj.

Studiuesi Fahri Shaska do të rreferojë rreth përkthimit të kujtimeve të Ismail Qemalit nga Reshat Agaj

Shaska tha se në vitin në vitin 1996 kemi bërë  një tubim për veprën e përkthyesit të Ismail Qemalit,Reshat Agaj.Shaska më pas sqaroi rrethanat dhe kurthet e sigurimit të shtetit për vëllanë e Reshat Agës. Shpresim Kasaj,mësues dhe kryetar i shoqatës :”Armeni “ u përqendrua më tepër tek dhimbja e madhe që la regjimi te Agajt.Historiani Agim Ahmetaj solli të dhëna dhe fakte rreth fisit të dëgjuar Agaj të Smokthinës,qendrën,patriotizmin e tyre në luftëra dhe përpjkeje për lirir dhe pavarësi kombëtare.Ahmetaj tha se duhet vlerësuar roli i Shero agaj si dhe lidhjet e tyre me familjen madhe Vloraj. Në emër të fisit Agaj folën: Irfan Agaj,Astrit Agaj.

Studiuesi Fahri Shaska do të rreferojë rreth përkthimit të kujtimeve të Ismail Qemalit nga Reshat Agaj.Shaska tha se në vitin në vitin 1996 kemi bërë  një tubim për veprën e përkthyesit të Ismail Qemalit,Reshat Agaj.Shaska më pas sqaroi rrethanat dhe kurthet e sigurimit të shtetit për vëllanë e Reshat Agës. Shpresim Kasaj,mësues dhe kryetar i shoqatës :”Armeni “ u përqendrua më tepër tek dhimbja e madhe që la regjimi te Agajt.Historiani Agim Ahmetaj solli të dhëna dhe fakte rreth fisit të dëgjuar Agaj të Smokthinës,qendrën,patriotizmin e tyre në luftëra dhe përpjkeje për lirir dhe pavarësi kombëtare.Ahmetaj tha se duhet vlerësuar roli i Shero agaj si dhe lidhjet e tyre me familjen madhe Vloraj. Në emër të fisit Agaj folën: Irfan Agaj,Astrit Agaj.