Libri ”KOSOVA”, një vepër e rëndësishme për historinë e Kosovës/

Në organizim të Federatës Panshqiptare “Vatra” në New York, ne fillim te dhjetorit u promovua libri “Kosova” (tri vëllime) i shkrimtarit dhe historianit Jusuf Buxhovi. Këtë vepër e botoi Shtëpia Botuese “Faik Konica” në Prishtinë dhe “Jalifat Publishing” në Hoston të Texas-it.
Pas fjalës përshëndetëse të biznesmenit dhe përfaqësuesit të Shtëpisë Botuese “Jalifat”, Ramiz Tafilajt, i cili e sponsorizoi botimin e këtij libri, autorin Jusuf Buxhovi, e përshëndeti kryetari i Federatës “Vatra”, Dr. Gjon Buçaj.

“Prezantimi i librit “Kosova” në vitin jubilar të 100 vjetorit të Pavarësisë, paraqet një ngjarje të rëndësishme kulturore”, tha në fillim të fjalës së tij, Dr. Buçaj. Ai e quajti librin një “kullë të historiografisë shqiptare”, që flet për Kosovën që nga Antika e deri në ditët e sotme. “Me këtë vepër, z. Buxhovi ka hapur një rrugë të pandalshme studimi, nëpër të cilën historiografia jonë duhet të vazhdojë më tutje”, tha ndër të tjera Buçaj, duke e përgëzuar autorin për këtë studim të rëndësishëm për historinë e Kosovës.
Konsulli i Republikës së Kosovës në New York, Bekim Sejdiu, paraqitjen e veprës së Buxhovit në New York, si dhe në disa qytete të tjera amerikane, e vlerësoi si një nderim për “komunitetin shqiptaro-amerikan, aq të rëndësishëm për qenien tonë shpirtërore dhe shtetërore”, – siç tha ai, – “një komunitet i denjë për t’u nderuar në këtë mënyrë të kaq të veçantë, si me këtë prezantim të sotëm”.
Në këtë promovim të veprës “Kosova” të autorit Jusuf Buxhovi folën Dalip Greca, editor i Gazetës “Dielli”, Idriz Lamaj, ish gazetar i “Zërit të Amerikës”, Frank Shkreli, ish gazetar dhe ish drejtor i Divizionit Evropian të “Zërit të Amerikës” dhe Sinan Kamberaj, ish redaktor i Gazetës “Illyria” në New York.

Dalip Greca tha se Jusuf Buxhovi, krahas suksesit të madh që ka arritur në fushën e letërsisë, duke botuar një varg veprash letrare, siç janë “Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit”, trilogjia “Prapë vdekja”, “Libri i Bllacës” dhe shumë të tjera, ai po lë gjurmë të pashlyeshme edhe në fushën e studimeve historike, si në këtë rast me librin “Kosova”.
“Nga viti 1972 e deri sot Buxhovi botoi rreth dyzet vepra letrare, publicistike e shkencore”, tha Greca. Ai shtoi se me librin “Kosova”, autori hapi rrugë e shtigje të reja në fushën e historiografisë sonë, drejt rishqyrtimeve të domosdoshme, të cilat çojnë kah lirimi nga kthetrat e historiografisë serbomadhe dhe stereotipet ideologjike të shkrimit të historisë sonë. “Në të tri vëllimet e këtij libri, autori nuk e shkëput Kosovën nga koncepti i Shqipërisë së natyrshme. “Në vëllimin e parë të librit “Kosova”, duke gjurmuar burimet nga historiografia botërore, duke u ndalur tek autorët antikë, Buxhovi na çon tek përfundimi se Dardanët janë themelues të Trojës dhe të qytetërimit antik, i cili deri më tash u faturohet tërësisht grekëve, të cilët, po sipas Buxhovit, argumenteve, fakteve e interpretimeve, erdhën shumë vonë dhe përvetësuan gjithë qytetërimin Pellazg, madje edhe shkrimin e tyre. Nën dritën e interpretimit të autorit, edhe Eposi i madh Botëror, “Iliada”, si dhe filozofia antike paraqesin trashëgimi shpirtërore të shqiptarëve”, tha Greca.
“Kosova” e Buxhovit hap rrugët për një mendim ndryshe, jashtë steriotipeve shumëvjeçare, jashtë kornizave ideologjike, me të cilat ka qenë e mbërthyer deri sot historiografia jonë kombëtare. Përmes fakteve, Buxhovi vërteton se nuk ka pasur shtet serb në Mesjetë, e as Kishë serbe”, tha ai
Greca tha në vazhdim se libri “Kosova” është pritur mirë, por ka shkaktuar edhe e kundërshti. “Reagime shumë të ashpëra kanë ardhë prej andej nga janë pritur: nga Akademia Serbe, ku një këshilltar shkencor i saj, Sllavenko Terziq, e quajti këto ditë “dhunim të fakteve historike dhe të arsyes së shëndoshë”(!) librin e z. Buxhovi, vetem pse ai përfundimisht rrëzoi tezat e historiografisë serbe për Kosovën”, tha ndër të tjera Greca.

Shqiptarët vendosen në qendër të Antikitetit

Studiuesi Idriz Lamaj, duke u përqendruar te pjesa e parë e librit “Kosova” (Antika dhe Mesjeta), vlerësoi se Buxhovi bëri një punë të madhe, duke iu kthyer tezës pellazge, e cila u shfaq dhe u mbrojt nga studiusit shqiptarë dhe shkrimtarët tanë të Rilindjes Kombëtare. Lamaj tha se qëndrimi i Buxhovit rreth lashtësisë pellazge, shqiptarët i kthen në qendër të antikitetit dhe të qytetërimit botëror, ku në të vërtetë ata edhe kanë qenë, por që pa të drejtë janë injoruar nga të tjerët.
“Ky vëllim që kap mbi 500 faqe, i ndarë në dy pjesë: Antika dhe Mesjeta, sjell një informacion të bollshëm për pellazgët dhe pasardhësit e tyre, pra paraqet lashtësinë pellazge nga pikëpamja historike, mitologjike, arkeologjike e gjuhësore, lashtësi këto që arrijnë te Homeri dhe lashtësia e njëmendët pellazge”, tha Lamaj.
Më pas ai prezantoi kronologjikisht periudhat që trajton ky libër që nga pellazgët dhe pasardhësit e tyre; pellazgët dhe dardanët; raportet etnike dardane-ilire; raportet dardane-ilire me grekët, ilirët, epirotët, maqedonët dhe etruskët.
Lamaj prezantoi lëndën që trajton në vijim ky vëllim: Iliriku dhe shfaqja e Bizantit, Krishtërimi në Ilirik dhe Dardani; Dardania dhe Bizanti; Ilirët dhe Bizanti, dhe Ilirët e Dardanët në kuadër të mendësisë së hershme bizantine. Kapitulli i dytë i Mesjetës, rrok këtë problematikë: Arbërit midis Bizantit dhe Perëndimit, Dyndjet sllave dhe thellimi i ndarjeve midis Lindjes dhe Perëndimit, Iliriku dhe bullgarët, nga Themat e deri tek Principatat e para të Arbnit, Arbnit midis Bizantit dhe Perëndimit, Despotati i Epirit dhe Mbretëria e Arbërisë, Agonia e Bizantit dhe Principatat e Arëbërit, Raportet Etnike mes Arbërorëve dhe pushtuesve sllavë gjatë Mesjetës.
Duke iu referuar asaj që kumton autori i këtij libri në përfundim të pjesës së parë mbi Antikën, Lamaj tha se historianët shqiptarë në Tiranë nuk mund të “fshehen” prapa alibisë së shkrimit të historisë së kësaj periudhe nën dogmën dhe trysninë ideologjike. Autorët e “Historisë së popullit shqiptar”, nuk mund të shfajsohen për shkëputjen joshkencore që i bëjnë historise sonë, duke refuzuar të shkohet më tutje, pra tek pellazgët, sipas tezës se gjoja përkatësia ”Ilire”- është “çështje e sigurt, ndërsa ajo pellazge -“e mjegulluar dhe e paqëndrushme”. Ky qëndrim, tha Lamaj, siç e konfirmon Buxhovi, është një sabotim i pafalshëm që i bëhet historisë shqiptare, duke i penguar shqiptarët “të shkojnë” aty ku e kanë vendin, pra në themel të antikitetit, si një faktor kyç i qytetërimit botëror.
Duke iu referuar trajtimit që i bën Buxhovi Kanunit të Lekë Dukagjinit, Lamaj tha se “nuk besoj se vetëdijen kombëtare mund ta ta pasqyronte kush më mirë se trajtimi që Prof. Buxhovi i bën Kanunit të Lekë Dukagjinit në këtë vepër”.
Ja se çfarë shkruanë Buxhovi: ” Kanuni i Lekë Dukagjinit si institucion ligjor dhe moral, si një kushtetutë e brendshme që do të lidhë për vete pjesën më të madhe të Arbërve, atëherë dhe më vonë, nuk ishte diçka e rastit, e aq më pak se mund të ketë pasur punë me “Zakonikun” e Dushanit, por fjala është për një vazhdimësi të Kodit të njohur të Justinianit nga Shekulli i VI, kur ai do të dalë që të kodifikojë ligjet dhe normat me të cilat ishite qeverisur shoqëria iliro-dardane që nga antika e tutje.”
“Buxhovi përmes librit na sjell në kujtesë faktin se që në shekullin e XVII, por veçanërisht në shekullin e XIX u hodh dhe u trajtua teza e lidhjes së pellazgëve me shqiptarët dhe e gjuhës pellazge me gjuhën shqipe, nga studiues shqiptarë e të huaj. Për të treguar lashtësinë e popullit tonë, tezën e prejaradhjes pellazge të shqiptarëve e trajtuan jeronim De Rada, Sami dhe Naim Frashëri, Vaso Pashë Shkodrani dhe Kostandin Kristoforidhi, si dhe Rilindas të tjerë të shquar, dhe e popullarizoi në Evropë albanologu i njohur gjerman Johan George Von Hahn”, tha ndër të tjera studiuesi Lamaj.

Kosova – qendër e Lëvizjes sonë kombëtare

Studiuesi Frank Shkreli tha në fillim se Z. Buxhovin e njihte që nga koha kur intelektualë shqiptarë nga Kosova, të kryesuar nga Dr. Ibrahim Rugova, vinin në Washington t’u flisnin drejtpërdrejt zyrtarëve amerikanë mbi gjenocidin që po bënte regjimi serb në Kosovë, pra mbi shqiptarët e Dardanisë.
Duke folur për vëllimin e dytë të librit “Kosova”, studiuesi Frank Shkreli, pos tjerash, tha se Buxhovi ia doli të hedhë dritë të re mbi Kosovën në kohën e Perandorisë Osmane. Ai vlerësoi se vepra e Buxhovit nga kjo pikëpamje paraqet një kontribut të veçantë historiografik, ngaqë ky autor thyen konvencat e deritanishme bardh-zi rreth kësaj problematike, me të cilat historiografia jonë është plot e përplot dhe që në njëfarë mënyre paraqesin lajthitje të madhe në trajtimin e historisë së Kosovës.
“Interpretimi i Krizës Lindore dhe i rolit të shqiptarëve në të është pasqyrimi më komplet rreth kësaj periudhe, që është paraqitur deri më tash në historiografinë tonë”, tha Shkreli.
Duke e çmuar botimin e kësaj vepre si një dhuratë në kremtimin e 100 vjetorit të Pavarsësisë, Shkreli tha se “pas përpjekjeve dhe lufërave të shumëta, edhe Kosova u çlirua dhe u bë shtet i pavarur”.
“Shteti i Kosovës kishte nevojë për një histori të shkruar, pasi historia e saj, si pjesë përbërse e historisë së kombit shqiptar, duhet patjetër të rivlerësohet, jo sepse një gjë të tillë e kërkon turku, sllavi ose greku, por për arsye se ajo është deformuar dhe keqtrajtuar, jo vetëm, nga këta armiq të kombit, për qëllimet e tyre ekspansioniste, por edhe nga komunizmi shqiptar në bashkpunim me komunizmin ndërkombëtar, për arsyet e tyre ideologjike”, tha Shkreli.
“Vëllimi i dytë i librit “Kosova” trajton periudhën e Perandorisë Osmane, si një prej perandorive që ka zgjatur më shumë se çdo tjetër, ç’prej kohës së antikitetit. Buxhovi në këtë vëllim nënvizon proceset dhe qasjet historike të Perandorisë Osmane në relacion me shqiptarët, si pjesë e historisë së Evropës dhe të botës. Ai përshkruan jetën dhe lëvizjet politike, ushtarake, diplomatikedhe intelektuale të shoqërisë otomane në relacion me shqiptarët dhe anasjelltas, duke u bazuar në dokumentacion arkivash vendesh të ndryshme, e sidomos siç thotë edhe vetë autori, në arkivat e pasura gjermane”, tha Shkreli.
Ai tha se Buxhovi shkruan për çmimin e lartë që kombi shqiptar e ka paguar nën sundimin otoman, si dhe për luftën e tij të për të dalë nga terri i natës së gjatë të pushtuesve otomanë.
“Poenta kryesore në këtë vëllim është se lufta e Arbërit kundër pushtuesve osmanë pasqyron mbijetesën dhe vazhdueshmërinë e “ndjenjave dhe të vetëdijes perëndimore’’, në rezistencën shekullore të shqiptarëve ndaj barbarëve turq e sllavë. Zoti Buxhovi thekson se qëndresa dhe lufta e shqiptarëve gjatë pesë shekujsh okupimi osman, tregon se shqiptarët ishin të gatëshëm që me çdo kusht e mjet, mbi të gjitha, të ruanin identitetin e tyre kombëtar, gjuhën, kulturën dhe mënyrën e tyre të jetesës. Lufta dhe rezistenca epike e Gjergj Kastriotit – Skënderbeut, prej një çerek shekulli kundër otomanëve, siç thotë autori, do të shërbente si një frymëzim për brezat e ardhëshëm të shqiptarëve, breza, të cilët edhe pas vdekjes së heroit kombëtar, rezistuan duke iu kundërvënë okupimit osman me aq sa kishin mundësi e fuqi”, tha ndër të tjera Shkreli.
Ai tha se “nacionalizmi dhe ndjenjat e shqiptarizmit kanë lindur dhe janë formuar, duke përdorur mjetet dhe duke shfrytëzuar rrethanat dhe metodat që shqiptarët kishin në dispozicion. “ Nacionalizmi shqiptar, në të vërtetë, sipas Zotit Buxhovi, ka ndikuar pozitivisht edhe në zhvillimet brenda Perandorisë Osmane, sidomos pas sundimit të Sulltan Hamitit, duke thënë se nacionalizmi shqiptar nxiti madje edhe forcat e shëndosha nacionaliste turke, të cilat do të kishin më vonë ndikime historike në krijimin e një Turqie evropiane ose përendimore”, tha Shkreli.
“Buxhovi nënvizon edhe faktin se revolucioni xhonturk është krijuar, influencuar dhe organizuar nga shqiptarët me 1908 në Ferizaj. Këto zhvillime dhe influenca e shqiptarëve në këtë revolucion të xhonturqve, sipas prof. Buxhovit, e kishin bërë Kosovën qendër me rëndësi të lëvizjeve kombëtare shqiptare, e të cilat më në fund ndihmuan, që 100-vjet më parë, më 1912, të shpallej Pavarësia së Shqipërisë”, tha ai, duke shtuar se “nacionalizmi shqiptar i asaj kohe, sipas Z. Buxhovi, ishte dhe mbetet një trashëgimi lënë brezave të shqiptarëve të Kosovës dhe të përpjekjeve politike të tyre shekullore për shtet-formim, për të siguruar përfundimisht, të drejtat natyrale të kombit shqiptar. Buxhovi thotë gjithashtu se Kosova ishte qendra, e atij që ai e cilëson si “graviteti kombëtar’’, politik e kulturor i shqiptarëve, dhe përmend, natyrisht, Lidhjen Shqiptare të Prizrenit, revolucionin e xhonturqve, si edhe 14 pikat e Hasan Prishtinës – si ide këto dhe një program që i paraprin shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë më 28 Nëntor 1912 në Vlorë.

Kosova – një plagë e hapur gjatë një shekulli

Gazetari Sinan Kamberaj referoi për vëllimin e tretë të librit “Kosova”, duke e vlerësuar atë si një kontribut të rëndësishëm për ndriçimin e historisë së Kosovës.
Ai tha se ky vëllim me rreth njëmijë faqe, i ndarë në tri pjesë, kap dhe trajton një hark kohor gati 90 vjeçar të historisë së Kosovës, që nga Konferenca e Londrës (1912-1913) e deri te Konferenca e Rambujesë (1999).
“Konferenca e Londrës, – objekt i kapitullit të parë të këtij libri, si dhe ajo e Parisit, e cila u mbajt disa vjet më vonë, siç dihet, e lanë jashtë shtetit shqiptar Kosovën dhe pjesë të tjera të trojeve shqiptare përreth. Ky vendim i padrejtë për Shqipërinë, siç konstaton autori i librit “Kosova”, hapi një plagë të rëndë që nuk do të mbyllet dhe nuk arriti të mbyllej plotësisht për gati një shekull”, tha Kamberaj.
Ai tha në vazhdim se autori i librit “Kosova” i ka trajtuar hollësisht, në dritën e dokumenteve arkivore, – disa nga të cilat të gjetura vonë, – të gjitha këto zhvillime me pasoja të rënda për shqiptarët, si dhe rrethanat gjeo-politike e ushtarake në Ballkan dhe Evropë, të cilat për fat të keq, nuk ishin në favor të shqiptarëve. Ai shtoi se autori sjell fakte nga burime arkivore, dëshmi të shtypit britanik, gjerman, turk, austriak, si dhe të dhëna nga raportet që u dërgonin qeverive të tyre diplomatët perëndimorë në Ballkan, mbi terrorin që po përjetonin shqiptarët e Kosovës, të Maqedonisë e Malit të Zi dhe të Greqisë, pas Konferencës së Parisit.
“Autori i këtij libri, poashtu pasqyron përpjekjet e shqiptarëve të Kosovës dhe viseve përreth, për t’i rezistuar kësaj dhune, me shpresë se do të korrigjohej padrejtësia, por këto përpjekje nuk gjetën më mbështetje as tek qeveritë shqiptare, në vazhdimësi. Ato, në fakt, binin njëra pas tjetrës dhe “nuk e patën më në agjendë çështjën e Kosovës”, siç thotë autori, duke bërë që Lëvizja e Rezistencës së Kosovës dhe viseve përreth të shuhej me gjak e të shpartallohej nga Serbia”, tha Kamberaj.
Ai tha se edhe periudhat historike në vazhdim ndriçohen mjaft mirë nga autori i librit “Kosova”. Përmes një vështrimi objektiv, autori ka arritur t’i demantojë përfundimisht falsifikimet e historianëve shovinistë serbë lidhur me Kosovën, por edhe të shumë historianëve shqiptarë, të cilët e shkruan historinë e kësaj periudhe nën diktatin e regjimit komunist.
“Nga një lexim i kujdesshëm i këtij vëllimi, mund të konkludohet se Shqipëria nuk arriti ta merrte vetën asnjëherë, – si pasojë të interferimit të Serbisë e të Greqisë, – që nga shpallja e Pavarësisë e këndej. Në saje të vështrimit objektiv të këtyre zhvillimeve, autori i librit “Kosova” ka arritur të pasqyrojë drejt dhe me guxim edhe fajin e vetë protagonistëve shqiptarë, të cilët, që nga shpallja e Pavarësisë zhvilluan një “luftë” të ashpër kundër njëri-tjetrit, duke e defaktorizuar vetëveten, pra duke bërë që agonia shqiptare në përgjithësi, si dhe e Kosovës në veçanti, – si pasojë e këtij konfliktualiteti brendashqiptar, – të zgjasë për gati një shekull”, tha Kamberaj.
Ai shtoi se në pjesën e tretë të librit “Kosova”, autori ka arritur të trajtojë me sukses kompleksitetin e zgjidhjes së çështjes së Kosovës, duke vënë në pah faktorët përcaktues të rrjedhës së zhvillimeve në Kosovë.
“Autori ka hedhur dritë mbi të gjitha proceset politike, diplomatike e ushtarake të faktorit ndërkombëtar, sidomos mbi rolin vendimtar që pati në këtë proces diplomacia amerikane, si dhe ajo evropiane. Këtyre proceseve, siç thotë edhe autori i librit, u dha vulë Konferenca e Rambujesë më 1999, duke i hapur rrugë Aleancës së NATO-s, në ballë me Amerikën, kampionen botërore të lirisë dhe demokracisë, për ta dëbuar ushtarakisht njëherë e përgjithmonë regjimin e Serbisë nga Kosova”, tha Kamberaj.
Ai shtoi se autori ia ka dalë që këto zhvillime t’i parqesë objektivisht, në saje të një pune të madhe hulumtuese, të mbështetur mbi dokumente arkivore, si dhe larg mënyrës së pasqyrimit tradicional të historisë sonë.
Në fund të takimit autori i librit iu përgjigj pyetjeve të pjesëmarrësve, duke i falënderuar ata për interesimin që shfaqen në këtë promovim.
Promovimin e drejtoi me profesionizëm studentja shqiptare-amerikane, Blerta Mujaj.
Në fund, sponsorizuesi i librit “Kosova”, Ramiz Tafilaj, i njoftoi të pranishmit se libri “Kosova” është në process të botimit edhe në gjuhën angleze.(DIELLI)